ဝိညာဏ်
| တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဖော်ပြချက် |
| ဗုဒ္ဓဘာသာ |
|---|
 |
ဝိညာဏဟူသော ပါဠိစကားလုံးကို ဝိညာဉ်ဟုလည်း ကောင်း ဝိညာဏ်ဟုလည်းကောင်း သုံးနှုန်းသည်ကို တွေ့ရပါသည်။ [၁]
(၁) သိခြင်း။ [၂]
(၂) ဝိညာဉ်၊ စိတ်၊ (အာရုံကို) အထူးသဖြင့် သိတတ်သော သဘောတရား —
- (က) ဝိညာဉ်-စိတ်-တစ် ခုယုတ်ကိုးဆယ်။ [၃]
- (ခ) ကမ္မဝိညာဉ်၊ အဘိသင်္ခါရဝိညာဉ်။ [၄]
- (ဂ)ဘုံသုံးပါး၌ဖြစ်သော ကုသိုလ်-ဝိညာဉ်-စိတ်-စသည်။
- (ဃ) ဇော-ဝိညာဉ်-စိတ်။ [၅]
- (င) (ရာဂနှင့်ယှဉ်သော) မရဏာသန္နဇော-ဝိညာဉ်-စိတ်။ [၆]
- (စ) ပဋိသန္ဓေ-ဝိညာဉ်-စိတ်။ [၇]
- (ဆ) နိကန္တိတဏှာ နှင့်ယှဉ်သော စိတ်၊ လောဘမူစိတ်။ [၈]
- (ဇ) ပဋိသန္ဓေ-ဝိညာဉ်-စိတ်-နှင့် ကြွင်းသော-ဝိညာဉ်-စိတ်။ [၉]
- (ဈ) ကမ္မဝိညာဉ်နှင့် အလုံးစုံသော ဝိညာဉ်, ဇောဝိညာဉ်။ [၁၀]
- (ည) အလုံးစုံသော ဝိပါက်-ဝိညာဉ်-စိတ်။ [၁၁]
- (ဋ) လောကီ ဝိပါက်-ဝိညာဉ်-စိတ်။[၁၂]
- (ဌ) ဝိပါက်, ကြိယာ ဝိညာဉ်-စိတ်။ [၁၃]
- (ဍ) ပဋိသန္ဓေ-ဝိညာဉ်-စိတ် နှင့် (ပဝတ္တိအခါ) လောကီဝိပါက်-ဝိညာဉ်-စိတ်။ [၁၄]
- (ဎ) နောက်ဆုံး-ဝိညာဉ်-စိတ် (ရဟန္တာတို့၏စုတိစိတ်) နှင့် အဘိသင်္ခါရ ဝိညာဉ်။ [၁၅]
- (ဏ) စက္ခုဝိညာဉ်။[၁၆]
- (တ) ပဌမာရုပ္ပဝိညာဉ်။ [၁၇]
- (ထ) ဝိပဿနာဉာဏ်နှင့်ယှဉ်သော-ဝိညာဉ်-စိတ်။[၁၈]
(၃) ဝိညာဉ်၊ တိတ္ထိတို့ ကြံဆအပ်သော အတ္တ, အသက်, လိပ်ပြာ, ဝိညာဉ်ကောင်။ [၁၉]
(၄) နိဗ္ဗာန်—
- (က) ထူးသောဉာဏ်ဖြင့်သိအပ်သော သဘောတရား။
- (ခ) မဂ်, ဖိုလ်, ပစ္စဝေက္ခနာဉာဏ်တို့ဖြင့် အလုံးစုံသော သင်္ခတတရားတို့ထက် ထူးသည်၏အဖြစ်ဖြင့် သိအပ်သော သဘောတရား။ [၂၀]
(၅) စုံစမ်း ဆင်ခြင်ခြင်း။ [၂၁]
(၆) ဝိညာဏသုတ် ၅-သုတ်။
(၇) ဝိညာဏဉ္စာယတနပဉ္စာသုတ်။ [၂၂]
ဝိညာဉ် ၆-ပါး
[ပြင်ဆင်ရန်](ဝိညာဉ်သည်— (၁) စက္ခုဝိညာဉ် (၂) သောတဝိညာဉ် (၃) ဃာနဝိညာဉ် (၄) ဇိဝှါဝိညာဉ် (၅) ကာယဝိညာဉ် (၆) မနော ဝိညာဉ် ဟူ၍ ၆-ပါး အပြားရှိ၏။ [၂၃]
ထိုတွင် ... စက္ခုဝိညာဉ်သည် စက္ခုပသာဒနှင့် ရူပါရုံကို အစွဲပြု၍ ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ (တစ်နည်း) စက္ခုဝိညာဉ်သည်
- (၁) စက္ခုပသာဒ၏ မပျက်စီးခြင်း။
- (၂) အရောင် အလင်းဟူသော အမှီသဟဲကိုရခြင်း၊
- (၃) ရူပါရုံ၏ထင်ခြင်းသို့ရောက်ခြင်း၊
- (၄) နှလုံးသွင်းခြင်း ဟူသော အကြောင်း ၄-ပါးတို့ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသည်။
ထို့အတူ သောတဝိညာဉ်သည် သောတပသာဒနှင့် သဒ္ဒါရုံကို အစွဲပြု၍ ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ (တစ်နည်း) သောတဝိညာဉ်သည်
- (၁) သောတပသာဒ၏ မပျက်စီးခြင်း၊
- (၂) အာကာသဓာတ်ဟူသော အမှီသဟဲကို ရခြင်း၊
- (၃) သဒ္ဒါရုံ၏ထင်ခြင်းသို့ရောက်ခြင်း၊
- (၄) နှလုံးသွင်းခြင်း ဟူသော အကြောင်း ၄-ပါးတို့ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသည်။
ဃာနဝိညာဉ်သည် ယာနပသာဒနှင့် ဂန္ဓာရုံကို အစွဲပြု၍ ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ (တစ်နည်း) ဃာနဝိညာဉ်သည်
- (၁) ဃာနပသာဒ၏ မပျက်စီးခြင်း၊
- (၂) ဝါယောဓာတ် ဟူသော အမှီသဟဲကိုရခြင်း၊
- (၃) ဂန္ဓာရုံ၏ ထင်ခြင်းသို့ ရောက်ခြင်း၊
- (၄) နှလုံးသွင်းခြင်း ဟူသော အကြောင်း ၄-ပါးတို့ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသည်။
ဇိဝှါဝိညာဉ်သည် ဇိဝှါပသာဒနှင့်ရသာရုံကို အစွဲပြု၍ ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ (တစ်နည်း) ဇိဝှါဝိညာဉ်သည်
- (၁) ဇိဝှါပသာဒ၏ မပျက်စီးခြင်း၊
- (၂) အာပေါဓာတ်ဟူသော အမှီသဟဲကိုရခြင်း၊
- (၃) ရသာရုံ၏ ထင်ခြင်းသို့ ရောက်ခြင်း၊
- (၄) နှလုံးသွင်းခြင်းဟူသော အကြောင်း-၄-ပါးတို့ကြောင့် ဖြစ်ပေါ် လာသည်။
ကာယဝိညာဉ်သည် ကာယပသာဒနှင့် ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို အစွဲပြု၍ ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ (တစ်နည်း) ကာယဝိညာဉ်သည်
- (၁) ကာယပသာဒ၏ မပျက်စီးခြင်း၊
- (၂) ပထဝီဓာတ် ဟူသော အမှီသဟဲကိုရခြင်း၊
- (၃) ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ၏ ထင်ခြင်းသို့ရောက်ခြင်း၊
- (၄) နှလုံးသွင်း ခြင်းဟူသော အကြောင်း ၄-ပါးတို့ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသည်။
မနောဝိညာဉ်သည် အာဝဇ္ဇန်းနှင့်တကွသော ဘဝင်စိတ်, တေဘူမကဓမ္မတို့ကို အစွဲ ပြု၍ ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ [၂၄]
ဝိညာဉ်၏ လက္ခဏာစသည်
[ပြင်ဆင်ရန်]ဝိညာဉ်သည် အာရုံကိုအထူးသဖြင့်သိခြင်းလက္ခဏာ ရှိ၏။
နာမ်ရုပ်တို့၏ ရှေ့သွားအဖြစ်ဟူသော ကိစ္စရှိ၏။
ရှေးဘဝနှင့်တကွ စပ်တတ်သော တရားဟူ၍ ဉာဏ်အား ရှေ့ရှုထင်တတ်၏။
သင်္ခါရလျှင် နီးစွာသော အကြောင်းရှိ၏။ (ဝါ) ဝတ္ထု, အာရုံလျှင် နီးစွာသောအကြောင်း ရှိ၏။ [၂၅]
“သညာ, ဝိညာဉ်, ပညာ” အထူး
[ပြင်ဆင်ရန်]ကလေးသူငယ်သည် ရွှေအသပြာကို မြင်သောအခါ ရွှေအသပြာ၏ ဆန်းကြယ် သည်၏အဖြစ်, အလွန်ဆန်းကြယ်သည်၏ အဖြစ် စသည်ကိုသာသိ၍ လူတို့၏ အသုံးအဆောင် ရတနာ၏အဖြစ်ကို မသိသကဲ့သို့၊ ထို့အတူ သညာသည် ဤအရာ ဝတ္ထုကား အညို, ဤအရာဝတ္ထုကား အရွှေ ဤသို့စသည်ဖြင့် အာရုံကို အမှတ်ပြု၍ သိကာမျှသာဖြစ်သည်၊ အနိစ္စ, ဒုက္ခ, အနတ္တ လက္ခဏာကို ထိုးထွင်း၍မသိနိုင်။
ရွှေပန်းတိမ် မတတ်သောပုဂ္ဂိုလ်သည် ရွှေအသပြာကို မြင်သောအခါ ရွှေအသပြာ၏ ဆန်းကြယ်သည်၏အဖြစ်, အလွန်ဆန်းကြယ်သည်၏အဖြစ် စသည်ကိုလည်းကောင်း, လူတို့၏ အသုံးအဆောင်ရတနာ၏ အဖြစ်ကိုလည်းကောင်းသိ၍ ရွှေအသပြာ၏ အတု, အစစ်ကို မသိသကဲ့သို့၊ ထိုအတူ ဝိညာဉ်သည် အညို, အရွှေစသောအာရုံကို လည်းကောင်း, အနိစ္စ, ဒုက္ခ, အနတ္တ လက္ခဏာကိုလည်းကောင်း သိနိုင်၏။ သို့သော် အားထုတ်၍ မဂ်တရားထင်ရှား ဖြစ်ခြင်းသို့ကား မရောက်စေနိုင်။
ရွှေပန်းတိမ်သည်သည် ရွှေအသပြာကို မြင်သောအခါ ရွှေအသပြာ၏ ဆန်းကြယ်သည်၏အဖြစ်, အလွန်ဆန်းကြယ်သည်၏ အဖြစ် စသည်ကိုလည်းကောင်း, လူတို့၏ အသုံးအဆောင် ရတနာ၏အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း, ရွှေအသပြာ၏ အတု, အစစ်ကို လည်းကောင်း သိသကဲ့သို့၊ ထို့အတူ ပညာသည် အညို, အရွှေစသော အာရုံကိုလည်းကောင်း, အနိစ္စ, ဒုက္ခ, အနတ္တလက္ခဏာကို လည်းကောင်း သိနိုင်၏၊ အားထုတ်၍ မဂ် တရား ထင်ရှားဖြစ်ခြင်းသို့လည်း ရောက်စေနိုင်၏။ ဤသို့ သညာ, ဝိညာဉ်, ပညာတို့ ထူးကြသည်။
တရားကိုယ်
[ပြင်ဆင်ရန်]တရားကိုယ်အားဖြင့်လည်း သညာသည် သညာက္ခန္ဓာ၌ အကျုံးဝင်သော တရားဖြစ်၍ ဝိညာဉ်သည် ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၌ အကျုံးဝင် သောတရား, ပညာသည် သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၌ အကျုံးဝင်သော တရားဖြစ်သည်။ ဤသို့ တရားကိုယ်အားဖြင့်လည်း ထူးကြသည်။ [၂၆]
ဝိညာဉ်, ပညာ, ဇီဝအထူး
[ပြင်ဆင်ရန်](ဝိညာဉ် သည်အာရုံကို သိနိုင်ခြင်းလျှင် မှတ်ကြောင်း လက္ခဏာရှိ၍ ပညာသည် ခွဲခြား၍ သိခြင်း လက္ခဏာရှိ၏။ ဇီဝ-ကို ခန္ဓာကိုယ်၌ မရ အပ်, မရနိုင်။ ဤသို့ထူးသည်။ [၂၇] [၂၂]
ကိုးကား
[ပြင်ဆင်ရန်]- ↑ ဝိညာဏ (န) [ဝိ+ဉာ+ယု။ ဝိဇာနာတီတိ ဝိညာဏံ။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၅။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၈။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၅၊ ၈၄။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၈။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၅၉။ ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၃၈။ ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၃၁။ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၂၀၊ ၂၅၂။ သာရတ္ထ၊၃၊၁၃၆။ နေတ္တိ၊ဝိ၊၁၈၇။ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၄၁၃။ ဝိညာတဗ္ဗန္တိ ဝိညာဏံ။ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၅။ ဝိဇာန-သံ။ ဝိဏ္ဏာဏ-ပြာ။ ဝိဏ္ဏာဏ၊ ဝိန္နာန အဒ္ဓမာဂဓီ]
- ↑ (၁) သိခြင်း။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝါ နော ဝါ ဣတိ ဝိညာဏာယ။ မ၊၁၊၃၉၂။ ဣတိ ဝိညာဏာယာတိ ဧဝံ ဝိဇာနနတ္ထာယ၊ မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၇။
- ↑ (၂) ဝိညာဉ်၊ စိတ်၊ (အာရုံကို) အထူးသဖြင့် သိတတ်သောသဘောတရား-(က) ဝိညာဉ်-စိတ်-တစ်ခုယုတ် ကိုးဆယ်။ ဝိညာဏံ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါတိ ? အနိစ္စံ ဘန္တေ။ ဝိ၊၃၊၁၉။ မ၊၁၊၁၉၁။ သံ၊၁၊၃၄၄။ သံ၊၂၊၅၆။ ဝိညာဏံ အနတ္တာ၊ ဝိညာဏဉ္စ ဟိဒံ ဘိက္ခဝေ အတ္တာ အဘဝိဿ၊ န ယိဒံ အာဗာဓာယ သံဝတ္တေယျ။ ဝိညာဏံ သံ၊၂၊၅၅။ ဝိညာဏံ ဝိညာဏက္ခန္ဓာ။ ယမက၊၁၊၁၇။ ဝိညာဏ (မ၊၁၊၅၉) န္တိ ယံကိဉ္စိ စိတ္တံ။ မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၂။ ဝိညာဏ (သံ၊၁၊၂၅၃) န္တိ စိတ္တံ။ သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃။ (ဒီ၊၁၊၇၂။ မ၊၁၊၇၈၊ ၁၉၁။ မ၊၂၊၈၄၊ ၁၅၃။ မ၊၃၊၆၇။ သံ၊၁၊၂၅၃၊ ၃၁၉။ သံ၊၂၊၄၊ ၁၅၊ ၃၅။ အဘိ၊ဓ၊၁၈၊ ၂၀၊ ၇၃၊ ၉၂။ အဘိ၊ဝိ၊၁၀-၃။ အဘိ၊က၊၁၁-၂၊ ၁၄၊ ၁၆။ ပဋိသံ၊၇။ သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၊ ၉၁)။
- ↑ (ခ) ကမ္မဝိညာဉ်၊ အဘိသင်္ခါရဝိညာဉ်။ ဝိညာဏဿ ဌိတိယာ (သံ၊၁၊၂၉၅) တိ ကမ္မဝိညာဏဿ ဌိတတ္ထံ။ သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၅။ ဝိညာဏံ ဗီဇ (အံ၊၁၊၂၂၄) န္တိ သဟဇာတံ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏံ ဝိရူဟနဋ္ဌေန ဗီဇံ။ အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၄။ (သံ၊၂၊၄၃-၄၊ ၃၂၁၊ ၃၇၇။ သုတ္တနိ၊၄၄၆။ သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၅၊ ၂၅၀-၁။ သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၆၊ ၅၁။ သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၆။ သံ၊ဋီ၊၂၊၈၃)။
- ↑ (ဃ) ဇော-ဝိညာဉ်-စိတ်။ ဝိညာဏ (မဟာနိ၊၂၅) န္တိ ဇဝနစိတ္တံ။ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၉၂။
- ↑ (င) (ရာဂနှင့်ယှဉ်သော) မရဏာသန္နဇော-ဝိညာဉ်-စိတ်။ ဝိညာဏ (ဝိဘာဝိနီ၊၁၈၈) န္တိ ရာဂသမ္ပယုတ္တမရဏာသန္နဇဝနဝိညာဏံ။ မဏိမဉ္ဇူ၊၂၊၈၇။
- ↑ (စ)ပဋိသန္ဓေ-ဝိညာဉ်-စိတ်။ ဝိညာဏံ သမနွေသတီ (သံ၊၁၊၁၂၃) ပဋိသန္နိစိတ္တံ ပရိယေသတိ။ သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၉၊ (ဝိ၊၁၊၉၂။ ဝိ၊၃၊၁၂၉။ သံ၊၁၊၃၁၁။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇။ သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၅။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၂)။
- ↑ (ဆ) နိကန္တိတဏှာနှင့်ယှဉ်သော စိတ်၊ လောဘမူစိတ် ဝိညာဏ (မ၊၃၊၂၃၆)န္တိ နိကန္တိဝိညာဏံ။ မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၇၃။ နိကန္တိ ဝိညာဏန္တိ နိကန္တိတဏှာယ သမ္ပယုတ္တံ ဝိညာဏံ။ မ၊ဋီ၊၃၊၃၇၀။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၆၂။ သာရတ္ထ၊၂၊၂၅၅။ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၆၆)။
- ↑ (ဇ) ပဋိသန္ဓေ-ဝိညာဉ်-စိတ်-နှင့်ကြွင်းသော-ဝိညာဉ်-စိတ်။ ဝိညာဏံ မဇ္ဈေ (အံ၊၂၊၃၅၀)န္တိ ပဋိသန္ဓေဝိညာဏမ္ပိ သေသဝိညာဏမ္ပိ —— နာမရူပါနံ မဇ္ဈေ နာမ။ အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၃။
- ↑ (ဈ) ကမ္မဝိညာဉ်နှင့် အလုံးစုံသော ဝိညာဉ်, ဇောဝိညာဉ်။ ဝိညာဏံ မဇ္ဈေ (အံ၊၂၊၃၅၀) န္တိ ကမ္မဝိညာဏံ မဇ္ဈေ၊--- အဇ္ဈတ္တိကာယတနေသု ဝါ —ဇဝနဝိညာဏံ မဇ္ဈေ နာမ။ အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၃။
- ↑ (ည) အလုံးစုံသော ဝိပါက်-ဝိညာဉ်-စိတ်။ သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏ (အဘိ၊ပု၊၁၂) န္တိ ပဋိသန္ဓိယံ ပဝတ္တေ စ သဗ္ဗမ္ပိ ဝိပါကဝိညာဏံ။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅။ (ဝိ၊၃၊၁။ ဒီ၊၂၊၂၇။ မ၊၂၊၆၁။ သံ၊၁၊၂၄၃။ သံ၊၂၊၁၁၇။ အဘိ၊ဝိ၊၁၄၂။ ဥဒါန၊၇၇။ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၁၊ ၃၆၂။ ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၇၇။ ဝိဘာဝိနီ၊၂၁၄။ မဏိမဉ္ဇူ၊၂၊၂၁၆)။
- ↑ (ဋ) လောကီဝိပါက်-ဝိညာဉ်-စိတ်။ သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏံ။ ဥဒါန၊၇၇။ ဝိဇာနာတီတိ ဝိညာဏံ။ လောကိယဝိပါကဝိညာဏဝသေန ဝိညာဏံ ဒွတ္တိံသဝိဓံ။ ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၃၈။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၅။ သာရတ္ထ၊၃၊၁၃၆။ ဝိမတိ၊၂၊၈၄)။
- ↑ (ဌ) ဝိပါက်, ကြိယာ-ဝိညာဉ်-စိတ်။ အတ္ထမာဂမာ (ဥဒါန၊၁၉၂) တိ ဝိညာဏမ္ပိ ဝိပါကကိရိယပ္ပဘေဒံ သဗ္ဗံ---ဝိနာသံ ဥစ္ဆေဒံ အဂမာ အဂစ္ဆိ။ ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၃၉၀။
- ↑ (ဍ) ပဋိသန္ဓေ-ဝိညာဉ်-စိတ်-နှင့် (ပဝတ္တိအခါ) လောကီဝိပါက်-ဝိညာဉ်-စိတ်။ သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏံ။ သင်္ဂဟ၊၁၃၁။ ပဋိသန္ဓေဝသေန ဧကူနဝီသတိဝိဓံ, ပဝတ္တိဝသေန ဒွတ္တိံသဝိဓံ ဝိပါကစိတ္တံ ဝိညာဏံ နာမ။ ဝိဘာဝိနီ၊၂၃၅။ (ဝိဘာဝိနီ၊၂၃၇။ မဏိမဉ္ဇူ၊၂၊၃၄၆)။
- ↑ (ဎ) နောက်ဆုံး-ဝိညာဉ် စိတ် (ရဟန္တာတို့၏စုတိစိတ်)နှင့် အဘိသင်္ခါရ ဝိညာဉ်။ ဝိညာဏဿ နိရောဓေန၊ ဧတ္ထတံ ဥပရုဇ္ဈတိ။ ဒီ၊၁၊၂၁၃။ တတ္ထ ဝိညာဏန္တိ စရိမကဝိညာဏမ္ပိ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏမ္ပိ။ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၆။ စရိမကဝိညာဏန္တိ အရဟတော စုတိစိတ္တသင်္ခါတံ ပရိနိဗ္ဗာနစိတ္တံ။ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏန္တိ ပုညာဒိအဘိသင်္ခါရစိတ္တံ။ သီ၊ဋီ၊သစ်၊၂၊၄၁၉။ (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၃၉၄)။
- ↑ (ဏ) စက္ခုဝိညာဉ်။ ဝိညာဏဿ (ဝိဘာဝိနီ၊၁၄၂) တိ စက္ခုဝိညာဏဿ သမ္ပဒါနဘူတဿ၊ မဏိမဉ္ဇူ၊၁၊၄၅၄။
- ↑ (တ) ပဌမာရုပ္ပဝိညာဉ်။ “အနန္တ ဝိညာဏ”န္တိ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ (ဝိဟရေယျံ)။ မ၊၂၊၁၅။ သံ၊၁၊၄၁၃။ သံ၊၃၊၂၇၇။ အံ၊၁၊၄၃။ အာကာသဖုဋေ ဝိညာဏေ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၃၂၅)တိ ကသိဏုဂ္ဃါဋိမာကာသံ ဖရိတွာ ပဝတ္တေ ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏေ။ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၄၀၀။ အာရမ္မဏဘူတေ။
- ↑ (ထ) ဝိပဿနာဉာဏ်နှင့်ယှဉ်သော-ဝိညာဉ်-စိတ်။ “ဝိညာဏံ ဝိညာဏ “န္တိ အာဝုသော ဝုစ္စတိ။ မ၊၁၊၃၆၆။ ဝိညာဏံ ဝိညာဏန္တိ ဣဓ ကိံ ပုစ္ဆတိ ? ယေန ဝိညာဏေန သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ ဧသ ပညဝါ ဧသ ပညဝါ နာမ ဇာတော၊ တဿ အာဂမနဝိပဿနာဝိညာဏံ ကမ္မကာရကစိတ္တံ ပုစ္ဆာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၉။ (မ၊၁၊၃၆၇။ မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၂။ မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၀၉။ မ၊ဋီ၊၃၊၃၉၉)။
- ↑ (၃) ဝိညာဉ်၊ တိတ္ထိတို့ ကြံဆအပ်သော အတ္တ-အသက်-လိပ်ပြာ-ဝိညာဉ်ကောင်။ ယထာ တဒေဝိဒံ ဝိညာဏံ သန္ဓာဝတိ သံသရတိ အနညံ။ မ၊၁၊၃၂၃။ အထဿ ဧတဒဟောသိ “ဣမေ ရူပဝေဒနာသညာ-သင်္ခါရာ တတ္ထ တတ္ထေဝ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ ဝိညာဏံ ပန ဣဓလောကတော ပရလောကံ, ပရလောကတော ဣမံ လောကံ သန္ဓာဝတိ သံသရတီ” တိ သဿတဒဿနံ ဥပ္ပန္နံ။ တေနာဟ “တဒေဝိဒံ ဝိညာဏံ သန္ဓာဝတ သံသရတိ အနည” န္တိ။ မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၅။ ဝိညာဏံ ပန အဘိန္နသဘာဝံ အနညန္တိ အဓိပ္ပါယော။ မ၊ဋီ၊၂၊၂၂၂။
- ↑ (၄) နိဗ္ဗာန်— (က) ထူးသောဉာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော သဘောတရား။ (ခ) မဂ်, ဖိုလ်, ပစ္စဝေက္ခနာဉာဏ်ဖြင့် သိအပ်သောသဘော တရား။ ဝိညာဏံ အနိဒဿနံ၊ အနန္တံ သဗ္ဗတောပဘံ။ ဒီ၊၁၊၂၁၃။ မ၊၁၊၄၀၅။ ဝိညာတဗ္ဗန္တိ ဝိညာဏံ၊ နိဗ္ဗာနဿေတံ နာမံ။ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၅။ ဝိညာတဗ္ဗန္တိ ဝိသိဋ္ဌေန ဉာတဗ္ဗံ၊ ဉာဏုတ္တမေန အရိယမဂ္ဂဉာဏေန ပစ္စက္ခတော ဇာနိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ “နိဗ္ဗာနဿေတံ နာမ”န္တိ၊ ဒီ၊ဋီ၊၁၊၃၉၃။ သီ၊ဋီ၊သစ်၊၂၊၄၁၈။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၀။ မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈။ မ၊ဋီ၊၂၊၃၁၇။ မ၊ဋီ၊၃၊၂၃၈)။
- ↑ (၅) စုံစမ်း ဆင်ခြင်ခြင်း။ ဝိညာဏစရိတ-ကြည့်။
- ↑ ၂၂.၀ ၂၂.၁ တိပိဋကအဘိဓာန် အတွဲ-၁၉
- ↑ (ဒီ၊၃၊၂၀၂။ မ၊၁၊၆၆။ မ၊၃၊၂၅၉။ မ၊၃၊၂၅၉။ သံ၊၁၊၂၄၅။ သံ၊၂၊၅၃။ အဘိ၊ဝိ၊၁၀။ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၁၉၅)။
- ↑ (မ၊၁၊၃၂၆။ မ၊၃၊၃၂၈။ သံ၊၂၊၂၆၁။ မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၇။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၂။ ပရမတ္ထဒီပနီ၊၄၂)။
- ↑ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၅။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၅၉)၊
- ↑ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၄။ သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၀။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၆၆-၇။ သင်္ဂဟ၊၁၂၈။ ဝိဘာဝိနီ၊၁၁၂)။
- ↑ မိလိန္ဒ၊၉၃။