အနတ္တ
| တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဖော်ပြချက် |
| ဗုဒ္ဓဘာသာ |
|---|
 |
[၁] တိတ္ထိတို့ကြံဆအပ်သော အတ္တ—မဟုတ်–မရှိ–သော။ အတ္တ(ဂ) အနက်လည်းကြည့်။ [၂] ဤပုဒ်ကို အဖွင့်အဋ္ဌကထာ ဋီကာတို့၌ အရာအားလျော်စွာ အဓိပ္ပါယ် အမျိုးမျိုးဖွင့်ပြသည်ကို တွေ့ရသည်။ [၃]
အဓိပ္ပါယ် အမျိုးမျိုး
[ပြင်ဆင်ရန်]- ယင်းတို့ “အတ္တမဟုတ်သော၊ အတ္တမရှိသော၊ အလိုသို့ မလိုက်တတ်, အလိုသို့ မလိုက်စေနိုင်သော (အဝသဝတ္တနဋ္ဌ)၊
- ခန္ဓာအိမ်ပျက်စီးသော်လည်း မပျက်စီးပဲ အမြဲတည်နေသောအရာ (နိဝါသီ),
- မြင်ခြင်း ကြားခြင်း စသော ကိစ္စတို့ကို ပြီးစေတတ်သောအရာ(ကာရက),
- ချမ်းသာဆင်းရဲကို ခံစားတတ်သောအရာ (ဝေဒက),
- ကိုယ်ကို၎င်း မျက်စိ စသည်ကို၎င်း မိမိအလိုသို့ လိုက်စေတတ်သောအရာ (သယံဝသီ)ဟု တိတ္ထိတို့ကြံဆအပ်သော အတ္တဟူသော အနှစ်သာရမရှိသော (အသာရကဋ္ဌ)၊
- အတ္တ မှ ဆိတ်သုဉ်းသော (သုညဋ္ဌ)၊
- အရှင်သခင်မရှိသော အရှင်သခင် မဟုတ်သော (အဿာမိကဋ္ဌ)၊
- အစိုးမရသော အစိုးရသူမရှိသော (အနိဿရဋ္ဌ)၊
- အတ္တကို ပယ်တတ်သော အတ္တ၏ ဆန့်ကျင်ဖက်ဟူသော (အတ္တပဋိက္ခပဋ္ဌ)၊
- အလိုရှိတိုင်း မပြုစေနိုင်သော, အလိုရှိတိုင်း ပြုနိုင်ခြင်း မရှိသော(အကာမကာရိယဋ္ဌ)” စသည်တို့တည်း။ [၄]
၎င်းတို့တွင် အဝသဝတ္တန-အနက်နှင့် အသာရက-အနက်တို့ကို အဖွင့်များသည်ကိုတွေ့ ရသည်။ အချို့အရာ၌ အနက် ၄-မျိုးစုပေါင်း၍ ဖွင့်သည်ကိုလည်း တွေ့ရသည်။ [၅] [၃]
အနတ္တဟု ဟောသောသုတ္တန်များ
[ပြင်ဆင်ရန်]အနတ္တ တရားတော်ကို ဘုရားရှင်သည် အနတ္တလက္ခဏာသုတ် [၆]၌ ရှေးဦးစွာ ဟောတော်မူပြီးနောက် ထိုထိုသုတ်တို့၌ အကြောင်းအားလျော်စွာ နည်းအမျိုးမျိုးဖြင့် ဟောတော်မူခဲ့သည်။
အချို့သုတ်တို့၌ ခန္ဓာ၅-ပါးကို အနတ္တ-ဟု ဟောတော်မူ၍ အချို့သုတ်တို့၌ စက္ခုစသည်ကိုလည်းကောင်း, ရူပါရုံ စသည်ကို၎င်း, ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ ၅-ပါးတို့ကို၎င်း, ပထဝီဓာတ် စသည်ကိုလည်းကောင်း, နိဗ္ဗာန်အပါအဝင်အလုံးစုံသော တရားတို့ကို၎င်း, အနတ္တ ဟု-ဟောတော်မူသည်။ [၇] အနတ္တဖြစ်သော ခန္ဓာ ၅-ပါး ဓာတ်ကြီး ၄-ပါး စသည်၌ အမြင်မှန်နှင့် ရှုပုံကိုလည်း [၈]စသည်ဖြင့်လည်းကောင်း, [၉]စသည်ဖြင့်လည်းကောင်း, [၁၀] စသည်ဖြင့်လည်းကောင်း, [၁၁] စသည်ဖြင့်၎င်း [၁၂] စသည်ဖြင့်၎င်း ဟောတော်မူသည်။
၎င်းပြင် အတ္တ, အတ္တနိယကို အမှန်အဟုတ်အားဖြင့် မရအပ် မသိအပ်ပါလျက်သော “လောကော သော အတ္တာ”စသည်ဖြင့် ယူသော အယူကို ထက်ဝန်းကျင် ပြည့်စုံသော ဗာလဓမ္မ သက်သက်သာဖြစ်သည်ဟု အလဂဒ္ဒူပမသုတ် [၁၃]၌ ဟောတော်မူသည်။
အတ္တ-မဟုတ် မရှိသော ဝတ္ထု၌ အတ္တ-ဟုမှတ်ထင် ခြင်းသည် သညာဝိပလ္လာသ, စိတ္တဝိပလ္လာသ ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသဖြစ်ကြောင်းလည်း ဝိပလ္လာသသုတ် [၁၄]၌ ဟောတော်မူသည်[၁၅]။
အတ္တ, ဝါ ဇီဝ, ဝါ ပုဂ္ဂလ-မရှိပုံကို ကထာဝတ္ထု ပါဠိ၊ ပုဂ္ဂလကထာတွင်၎င်း မိလိန္ဒပဉှာ၊ ၁-မဟာ-ဝဂ္ဂ၊ ၁-ပညတ္တိပဉ္စ(၂၄-၆)နှင့် ၃-ဝိစာရဝဂ္ဂ၊ ဝေဒဂူပဉ္စ(၅၅-၈)တွင်၎င်းကြည့်။
အတ္တရှိမရှိ ဝစ္ဆ ဂေါတ္တပရိဗိုဇ်က မေးလျှောက်ရာ၌ ဆိတ်ဆိတ် နေတော်မူပုံနှင့် ယင်းသို့နေခြင်း၏အကြောင်းကို အာနန္ဒသုတ်[၁၆]တွင်ကြည့်။ [၃]
ကိုးကား
[ပြင်ဆင်ရန်]- ↑ အနတ္တ (ပု၊ တိ) [န+အတ္တ။ လိင် ၃-ပါး, ပဌမာ ဧကဝုစ်-ဗဟုဝုစ်၌ အနတ္တာ၊ လိင် ၃-ပါး, ဒုတိယာဧကဝုစ်၌ အနတ္တံ, အနတ္တာနံ၊ ပုလ္လိင်, ဒုတိယာ-ဗဟုဝုစ်၌ အနတ္တေ၊ ပုလ္လိင် တတိယာ ဧကဝုစ်၌ အနတ္တနာ၊ ပုလ္လိင်, သတ္တမီဧကဝုစ်၌ အနတ္တနိဟု ပါဠိတော်တို့၌ ရုပ်ရှိသည်။ မဏိမဉ္ဇူ၊၂၊၄၂၁-ဝယ် ဆဋ္ဌီဧကဝုစ်၌ အနတ္တနော-ဟု ရုပ်ရှိသည်။ မောဂ်၊ နိသျ။ နှာ-၄၉၉-လည်း ကြည့်။ (အနာတ္မန်-သံ)]
- ↑ အနတ္တနိ အတ္တမာနိံ သုတ္တနိ၊၃၉၆။ အနတ္တနိ အတ္တမာနိန္တိ အနတ္တနိ နာမရူပေ အတ္တမာနိံ။ ၎င်း၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၅။ (အနုဋီ၊၂၊၄၂ နှင့် အောက်၌ပြလတ္တံ့ နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၄၅-လည်းကြည့်)။
- ↑ ၃.၀ ၃.၁ ၃.၂ တိပိဋကအဘိဓာန် အတွဲ-၁
- ↑ (မူလဋီ၊၂၊၃၇-၈။ အနုဋီ၊၂၊၄၂။ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၄၅၇-တို့ ကြည့်)။
- ↑ အတ္တာဘာဝေန အနတ္တတော။ သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၆။ အနတ္တာတိ နတ္ထိ ဧတေသံ အတ္တာ ကာရကဝေဒကသဘာဝေါ၊ သယံ ဝါ န အတ္တာတိ အနတ္တာ။ နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၄၅။ အနတ္တာတိ အဝသဝတ္တနဋ္ဌေန အနတ္တာ။ အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၂။ အဝသဝတ္တနဋ္ဌေန အနတ္တတော။ အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၃။ အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၈။ အနတ္တာတိ “မာ ဇီယန္တု မာ မီယန္တူ”တိ ဝသေ ဝတ္တေတုံ န သက္ကာတိ အဝသဝတ္တနဋ္ဌေန အနတ္တာ အတ္တသုညာ အဿာမိကာ အနိဿရာတိ အတ္ထော။ ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၆။ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာတိ အဝသဝတ္တနဋ္ဌေန။ စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၈၆။ အနတ္တာတိ အဝသဝတ္တနဋ္ဌေန။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၈။ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၁၉၂။ အဝသဝတ္တနဋ္ဌေန အနတ္တာ၊ ဝိပရိဏာမဓမ္မတာယ ဝါ အဝသဝတ္တနဋ္ဌေန အနတ္တာတိ ဝုတ္တာ။ ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၉၄။ အဝသဝတ္တနဋ္ဌေန အနတ္တာ။ စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၃၀၈။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၆၃၊ ၂၇၄။ သာရတ္ထ၊၂၊၂၃၉။ အနတ္တာ အသာရကဋ္ဌေန။ ပဋိသံ၊၃၆၊ ၅၁။ ယထာ စ ဒုက္ခ၊ ဧဝံ သဗ္ဗမ္ပိ တံ အနတ္တာ အသာရကဋ္ဌန။ အသာရကဋ္ဌေနာတိ “အတ္တာ နိဝါသီ ကာရကော ဝေဒကော သယံဝသီ”တိ ဧဝံ ပရိကပ္ပိတဿ အတ္တသာရဿ အဘာဝေန။ ယဉှိ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ၊ တံ အတ္တနောပိ အနိစ္စတံ ဝါ ဥဒယဗ္ဗယပီဠနံ ဝါ ဝါရေတုံ န သက္ကောတိ၊ ကုတော တဿ ကာရကာဒိဘာဝေါ။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၄၅။ အနတ္တာ အသာရကဋ္ဌေနာတိ “အတ္တာ နိဝါသီ ကာရကော ဝေဒကောသယံဝသီ”တိ ဧဝံ ပရိကပ္ပိတဿ အတ္တသာရဿ အဘာဝေန အနတ္တာ။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၁။ အဝသဝတ္တနဋ္ဌေန ပန အနတ္တာ။ ယသ္မာ ဝါ “ဧတံ ဥပ္ပန္နံ ဌိတိံ မာ ပါပုဏာတု၊ ဌာနပ္ပတ္တံ မာ ဇီရတု၊ ဇရုပ္ပတ္တံ မာ ဘိဇ္ဇတူ”တိ ဣမေသု တီသု ဌာနေသု ကဿစိ ဝသဝတ္တိဘာဝေါ နတ္ထိ၊ သုညံ တေန ဝသဝတ္တနာကာရေန။ တသ္မာ သုညတော အဿာမိကတော အကာမကာရိယတော အတ္တပ္ပဋိက္ခေပတောတိ ဣမေဟိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ အနတ္တာ။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၅။ နော ဟေတံ ဘန္တေတိ ဣမိနာ ဘိက္ခု အဝသဝတ္တနာကာရေန “ရူပံ ဘန္တေ အနတ္တာ”တိ ပဋိဇာနန္တိ။ သုညအဿာမိက အနိဿရအတ္တပဋိက္ခေပဋ္ဌေန ဝါတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ အနတ္တာ။ မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉။ (သာရတ္ထ၊၃၊၁၈၃-၌လည်း နည်းတူပင် အကျယ်လာသည်။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၅၄-လည်းကြည့်။) သယဉ္စ အဿမိကဘာဝါဒိတာယ အနတ္တတော။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၄၇။ ပရတော, ရိတ္တတော, တုစ္ဆတော, သုညတော, အဿာမိကတော, အနိဿရတော, အဝသဝတ္တိတောတိအာဒီဟိ ကာရဏေဟိ အနတ္တတော ပဿတိ။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၈၉။
- ↑ (ဝိ၊၃၊၁၈-၂၀။ သံ၊၂၊၅၅-၆)
- ↑ ရူပံ....အနတ္တာ၊ ဝေဒနာ အနတ္တာ၊ သညာ အနတ္တာ၊ သင်္ခါရာ အနတ္တာ၊ ဝိညာဏံ အနတ္တာ။ သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ၊ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ။ မ၊၁၊၂၉၀။ သံ၊၂၊၁၀၈ (ပေယျာလ-ထိုး)။ ယော ခေါ ဘိက္ခု အနတ္တာ၊ တတြ တေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော၊ ...ရူပံ ခေါ ဘန္တေ အနတ္တာ၊ တတြ မေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ ဝေဒနာ။ သညာ။ သင်္ခါရာ။ ဝိညာဏံ အနတ္တာ၊ တတြ မေ ဆန္ဒော ပဟာတဗ္ဗော။ သံ၊၂၊၆၄။ ဣတိ စက္ခု အနတ္တာ၊ ရူပါ အနတ္တာ၊ စက္ခုဝိညာဏံ အနတ္တာ၊ စက္ခုသမ္ဖဿာ အနတ္တာ၊ ဝေဒနာ အနတ္တာ၊ တဏှာ အနတ္တာ ... ဣတိ မနော အနတ္တာ၊ ဓမ္မာ အနတ္တာ၊ မနောဝိညာဏံ အနတ္တာ၊ မနောသမ္ဖဿာ အနတ္တာ၊ ဝေဒနာ အနတ္တာ၊ တဏှာ အနတ္တာ။ မ၊၃၊၃၂၉-၃၁။ စက္ခုံ ဘိက္ခဝေ အနတ္တာသောတံ... အနတ္တာ။ ပ။ ဃာနံ အနတ္တာ။ ဇိဝှါ အနတ္တာ။ ကာယော အနတ္တာ။ မနော အနတ္တာ။ သံ၊၂၊၂၃၇။ ရူပါ ဘိက္ခဝေ အနတ္တာ...သဒ္ဒါ။ ဂန္ဓာ။ ရသာ။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဓမ္မာ အနတ္တာ။ သံ၊၂၊၂၃၇။ စက္ခု အနတ္တာ၊ ရူပါ အနတ္တာ၊ သောတံ အနတ္တာ၊ သဒ္ဒါ အနတ္တာ၊ ဃာနံ အနတ္တာ၊ ဂန္ဓာ အနတ္တာ၊ ဇိဝှါ အနတ္တာ၊ ရသာ အနတ္တာ၊ ကာယော အနတ္တာ၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ အနတ္တာ၊ မနော အနတ္တာ၊ ဓမ္မာ အနတ္တာ။ အံ၊၃၊၃၄၃။ ပဥ္စိမေ အာဝုသော ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ။ သေယျထိဒံ၊ ရူပုပါဒါနက္ခန္ဓော ။ ပ။ ဝိညာဏပါဒါနက္ခန္ဓာ။ ဣမေသု ခွါဟံ အာဝုသော ပဉ္စသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု န ကိဉ္စိ အတ္တံ ဝါ အတ္တနိယံ ဝါ သမနုပဿာမိ။ သံ၊၂၊၁၀၄။ သီလဝဘာဝုသော ကောဋ္ဌိက ဘိက္ခုနာ ပဉ္စပါဒါနက္ခန္ဓာ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော...အနတ္တတာ ယောနိသောမနသိ ကာတဗ္ဗာ။ သံ၊၂၊၁၃၆။ ပထဝီဓာတုံ ခေါ အဟံ အာဝုသော န အတ္တတော ဥပဂစ္ဆိ၊ ... အာပေါဓာတုံ... တေဇောဓာတုံ... ဝါယောဓာတုံ... အာကာသဓာတုံ ... ဝိညာဏဓာတုံ...။ မ၊၃၊၈၁။ သဗ္ဗဓမ္မေ အနတ္တတော သမနုပဿန္တော အနုလောမိကာယ ခန္တိယာ သမန္နာဂတော ဘဝိဿတီတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။ အံ၊၂၊၃၈၅။ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ။ မ၊၁၊၂၉၀။ သံ၊၂၊၁၀၈။ အံ၊၁၊၂၉၀။ အဘိ၊က၊၅၇။ ဓမ္မ၊၅၃။ ထေရ၊၃၁၇။ မဟာနိ၊၇၂။ စူဠနိ၊၂၂၃။ ပဋိသံ၊၆။ နေတ္တိ၊၇၊ ၁၄၅။ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာတိ သဗ္ဗေ စတုဘူမကဓမ္မာ အနတ္တာ။ သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၁။ သဗ္ဗေ ဓမ္မာတိ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဧဝ အဓိပ္ပေတာ။ ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၆။ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာတိ သဗ္ဗေပိ စတုဘူမကာ ဓမ္မာ အနတ္တာ။ ဣဓ ပန တေဘူမကဓမ္မာဝ ဂဟေတဗ္ဗာ။ တေ ဟိ အသာရတော, အဝသဝတ္တနတော, သုညတော, အတ္တပဋိက္ခေပတော အနတ္တာတိ ဝိပဿိတဗ္ဗာ။ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၅။ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာတိ နိဗ္ဗာနမ္ပိ အန္တောကတွာ ဝုတ္တာ။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၈။ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၁၉၂။ သဗ္ဗေ ဓမ္မာတိ သဗ္ဗေ သင်္ခတာ ဓမ္မာ။ နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၄၅ ။ (နေတ္တိ၊ဝိ၊၆၂-လည်းကြည့်။) သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာတိ သဗ္ဗေပိ တေဘူမကဓမ္မာ ပရတော တုစ္ဆတော သုညတော အသာရတော အဝသဝတ္တနတော စ အနတ္တာ။ နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၅၃။
- ↑ ရူပံ ဘိက္ခဝေ အနိစ္စံ၊ ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခံ၊ ယံ ဒုက္ခံ တဒနတ္တာ၊ ယဒနတ္တာ တံ “နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ”တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝေဒနာ အနိစ္စာ (သံ၊၂၊၁၉၊ ၃၇၊ ၆၈၊ ၆၉)
- ↑ ယာ စေဝ ခေါ ပန အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတု၊ ယာ စ ဗာဟိရာ ပထဝီဓာတု၊ ပထဝီဓာတုရေဝေသာ။ တံ “နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိံ၊ န မေသော အတ္တာ”တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ (မ၊၂၊၈၄)
- ↑ သုတဝါ စ ခေါ ဘိက္ခုဝေ အရိယသာဝကော ... ရူပံ “နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ”တိ သမနုပဿတိ။ (မ၊၁၊၁၈၉)
- ↑ ဣဓ ... သုတဝါ အရိယသာဝကော...န ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ၊ န ရူပဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ၊ န အတ္တနိ ဝါ ရူပံ၊ န ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ။ ... န ဝိညာဏသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ။ (မ၊၃၊၂၂၇။ သံ၊၂၊၄။ ၃၆-၇။)
- ↑ အနတ္တံ ရူပံ “အနတ္တာ ရူပ”န္တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ၊ (...ပဇာနာတိ)...အနတ္တ သင်္ခါရေ “အနတ္တာ သင်္ခါရာ”တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ (... ပဇာနာတိ)၊ အနတ္တံ ဝိညာဏံ “အနတ္တာ ဝိညာဏ”န္တိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ(...ပဇာနာတိ)။ (သံ၊၂၊၄၆၊ ၉၃-၄။)
- ↑ (မ၊၁၊၁၉၁)
- ↑ (အံ၊၁၊၃၆၁)
- ↑ (နေတ္တိ၊၇၀၊ ၇၁-၂။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၃၂၄၊ ၃၂၆-တို့လည်းကြည့်)
- ↑ (သံ၊၂၊၅၆၅-၆၂)