ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်
| တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဖော်ပြချက် |
| ဗုဒ္ဓဘာသာ |
|---|
 |
[၁] အကြောင်း၊ အကြောင်းတရား၊ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် တရား။ [၂]
ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်
[ပြင်ဆင်ရန်]ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒဟူသော ပုဒ်၌
(၁) အကျိုးကို မုချအားဖြင့်ဟော၍ အကြောင်းကို ဖလူပစာရအားဖြင့်ယူသောနည်း၊
(၂) အကြောင်းကိုပင် မုချအားဖြင့် ဟောသောနည်းဟူ၍ နည်း နှစ်မျိုးရှိသည်၊
ထိုတွင် (၁) အကျိုးကို မုချအားဖြင့် ဟောရာ၌ ပဋိစ္စသဒ္ဒါသည် ယုံကြည်အပ်” ဟူသော အနက်ကိုဟော၍ သမုပ္ပါဒသဒ္ဒါသည် “တပေါင်းတည်းဖြစ် တတ် မဖောက်မပြန်ဖြစ်တတ်”ဟူသော အနက်ကို ဟောသည်၊ ထို့ကြောင့် “ယုံကြည်အပ် ယုံကြည်ထိုက်သည်ဖြစ်၍ တပေါင်းတည်း ဖြစ်တတ် မဖောက်မပြန် အမှန်အတိုင်းဖြစ်တတ်သော တရား”ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ တနည်း—ပဋိစ္စသဒ္ဒါသည် “စွဲ၍” ဟူသော အနက်ကို ဟော၍ သမုပ္ပါဒ သဒ္ဒါသည် ရှေးနည်း အတူပင် ဟောသောကြောင့် “အကြောင်း၏ ညီညွတ်ခြင်းကိုစွဲ၍ အတူတကွ ဖြစ်တတ် မဖောက်မပြန် အမှန်အတိုင်း ဖြစ်တတ်သောတရား"ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။
(၂) အကြောင်းကို မုချအားဖြင့်ဟောရာ၌ ပဋိစ္စသဒ္ဒါသည် “စွဲ၍ဖြစ်တတ်” ဟူသော အနက်ကိုဟော၍ သမုပ္ပါဒသဒ္ဒါသည် “ဖြစ်စေတတ်” ဟူသော အနက်ကို ဟောသည်။ ထို့ကြောင့် “အကြောင်းတရားအချင်းချင်း ရှေးရှုဖြစ်၍(ငဲ့၍)အကျိုးတရားတို့ကို ဖြစ်စေတတ်သော တရား”ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ တနည်း—ပဋိစ္စသဒ္ဒါသည် “စွဲ၍” ဟူသော အနက်ကို ဟော၍ သမုပ္ပါဒသဒ္ဒါသည် “အညီ အညွတ်, မရှေးမနှောင်း ဖြစ်စေတတ်” ဟု သော အနက်ကို ဟောသည်၊ ထို့ကြောင့် “အကြောင်းတရားတို့ တစ်ပါးသည် တစ်ပါးကို စွဲ၍ အညီအညွတ်, မရှေးမနှောင်း ဖြစ်စေတတ်သော တရား”ဟုအဓိပ္ပာယ်ရသည်။ [၃]
ကေစိဆရာတို့ကမူ “ပဋိစ္စသပ္ပါမုဒ်ဟူသည် ထိုထိုအကြောင်းကို စွဲမှီ၍ မဖောက်မပြန် အမှန်အတိုင်း ဖြစ်ခြင်း သဘောမျှသာ ဖြစ်သည်ဟု ဖွင့်ဆိုကြသည်၊ ယင်းတို့၏ ဖွင့်ဆိုချက်သည် ထိုသို့သော အနက်အဓိပ္ပာယ်ကို ပြီးစေတတ်သည့် သာဓကပါဠိ မရှိသောကြောင့် လည်းကောင်း, ပဒေသဝိဟာရသုတ် [၄] ကစ္စာနဂေါတ္တသုတ် [၅]တို့နှင့် ဆန့်ကျင်သောကြောင့် လည်းကောင်း နက်နဲခြင်းလေးရပ် (ဂမ္ဘီရစတုက္က) နှင့် နည်းမြတ် လေးသွယ် (နယစတုက္က)၏ မဖြစ်သင့်ခြင်းကြောင့် လည်းကောင်း, ပဋိစ္စနှင့် သမုပ္ပါဒ သဒ္ဒါတို့ သမာနကတ္တုက မဖြစ်ဘဲ သဒ္ဒါနည်း ပျက်ခြင်းကြောင့် လည်းကောင်း မသင့်မြတ်ပေ [၆]။ [၂]
ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် လက္ခဏာ
[ပြင်ဆင်ရန်]ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်သည် အကြောင်းတရားသာ ဖြစ်ရကား ထိုထိုအကျိုး ပစ္စယုပ္ပန် တရားတို့အား ကျေးဇူးပြုခြင်း (ဖြစ်စေခြင်း)ဟူသော မှတ်ကြောင်း “လက္ခဏာ” ရှိသည်၊
မပြတ်မစဲ ဖြစ်မှု ပဝတ္တိဒုက္ခသို့ အစဉ်လိုက်ခြင်း ဟူသော “ကိစ္စရသ” ရှိသည်၊
စက်ဆုပ်ဖွယ်ကောင်းသည့် သံသရာခရီးအဖြစ်ဖြင့် ဉာဏ်အားရှေးရှူ ထင်လာမူ “ပစ္စုပဋ္ဌာန်ရှိသည်၊
ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်သည်လည်း အကြောင်းမကင်းသော “သပစ္စယ တရားဖြစ်၍ ဆိုင်ရာ ဝိသေသအကြောင်း ဟူသော “ပဒဋ္ဌာန်”ရှိသည် [၇]။ [၂]
ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်တရားကိုယ်
[ပြင်ဆင်ရန်]ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်၌ အဝိဇ္ဇာ, သင်္ခါရ, ဝိညာဉ်, နာမ်ရုပ်, သဠာယတန, ဖဿ, ဝေဒနာ, တဏှာ, ဥပါဒါန်, ဘဝ, ဇာတိ, ဇရာ မရဏဟူ၍ ပဓာန အင်္ဂါ ၁၂-ပါးရှိသည်၊ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်ပါဠိတော် လာရှိသမျှ အင်္ဂါကို အကုန်အစင် ရေတွက်လျင်မူ အဝိဇ္ဇာ, သင်္ခါရ ဝိညာဉ်, နာမ်ရုပ်, သဠာယတန, ဖဿ, ဝေဒနာ, တဏှာ, ဥပါဒါန်, ဘဝ, ဇာတိ, ဇရာ, မရဏ, သောက, ပရိဒေဝ, ဒုက္ခ, ဒေါမနဿ, ဥပါယာသ ဟူ၍ ၁၈-ပါးရှိလေသည်။
ထိုတွင် သောက စသော ၅-ပါး သည် ဇာတိ၏ ဧကန် အကျိုးမဟုတ်ဘဲ အနေကန် အကျိုးဆက်မျှသာ ဖြစ်သည်၊ ထို့ကြောင့် ယင်းတို့ကို ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်အင်္ဂါအဖြစ် မရေတွက်တော့ဘဲ ဇရာနှင့် မရဏကိုလည်း တပေါင်းတည်းပြု၍ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်အင်္ဂါ ၁၂-ပါးဟု ဆိုသည် [၈]
ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်အင်္ဂါ ၁၂-ပါးတို့၏ တရားကိုယ် အရကောက်ရာ၌ သုတ္တန္တဘာဇနီယ နည်း, အဘိဓမ္မဘာဇနီယ နည်းဟူ၍ နည်း ၂-မျိုး ရှိသည်၊ ထိုတွင် သုတ္တန္တဘာဇနီယနည်းသည် အကြောင်းအကျိုး ဖြစ်သင့်ရုံမျှ ကောက်သော နည်းဖြစ်၍ အဘိဓမ္မဘာဇနီယ နည်းသည် တရားကိုယ်ရသင့်သမျှ ကောက်သော နည်းဖြစ်သည်။
အဝိဇ္ဇာအရ သုတ္တန္တဘာဇနီယနည်းအားဖြင့် သစ္စာ ၄-ပါး၌ မသိခြင်း မောဟကို ကောက်၍ အဘိဓမ္မဘာဇနီယ နည်းအားဖြင့် သစ္စာ ၄-ပါး, ပုဗ္ဗန္တ (အတိတ်ခန္ဓာ, အာယတန, ဓာတ်) အပရန္တ (အနာဂတ် ခန္ဓာ, အာယတန, ဓာတ်) ပုဗ္ဗန္တာပရန္တိ (နှစ်ပါးစုံ) ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်၊ ဤရှစ်ပါး၌ မသိခြင်းမောဟကို ကောက်သည်။ [၉]။
သင်္ခါရအရ သုတ္တန် နည်းအားဖြင့် လောကီကုသိုလ်, အကုသိုလ် စေတနာ ၂၉-ပါးကို ကောက်၍ အဘိဓမ္မာနည်းအားဖြင့် လောကုတ္တရာကုသိုလ်စေတနာ ၄-ပါးကို ထည့်၍ ၃၃-ပါး [၁၀]။
တနည်း-စိတ် ၈၉-ပါး၌ရှိသော စေတနာ ၈၉-ပါး ကောက်ရသည် [၁၁]။
နာမရူပံ၌ နာမ်အရ သုတ္တန်နည်းအားဖြင့် လောကီဝိပါက်စိတ် ၃၂-ပါး၌ ယှဉ်သော ဝေဒနာ, သညာ, သင်္ခါရ ခန္ဓာ ၃-ပါး၊ အဘိဓမ္မာနည်းအားဖြင့် ကိရိယာစိတ်ကြဉ်သော စိတ် ၆၉-ပါး၌ယှဉ်သော ခန္ဓာ ၃-ပါး၊
တနည်း “စိတ် ၈၉-ပါး၌ယှဉ်သော ခန္ဓာ ၃-ပါး၊ ရုပ် အရ ကမ္မဇရုပ်-၂၀၊ စိတ္တဇရုပ်-၁၇၊ တနည်း-စတုဇရုပ် ၂၈-ပါးကိုကောက်ရသည်။
သဠာယတနအရ စက္ခု, သောတ, ဃာန, ဇိဝှါ, ကာယ ရုပ်အာယတန ၅-ပါးနှင့် ကိရိယာစိတ်ကြဉ်သော စိတ် ၆၉-ပါး၊ တနည်း-စိတ် ၈၉-ပါး ဟူသော မနာယတန၊
ဖဿာအရ သုတ္တန်နည်းအားဖြင့် လောကီဝိပါက် ၃၂-ပါး၌ ယှဉ်သော ဖဿ၊ အဘိဓမ္မာနည်းအားဖြင့် ကိရိယာစိတ် ကြဉ်သော စိတ် ၆၉-ပါး၊
တနည်း-စိတ် ၈၉-ပါး၌ယှဉ်သော ဖဿစေတသိက်ကို ကောက်ရသည်။
ဝေဒနာလည်း ထိုနည်းအတူပင်။
တဏှာအရ လောဘမူစိတ် ၈-ပါး၌ယှဉ်သော လောဘစေတသိက်။
ဥပါဒါန်အရ လောဘနှင့် ဒိဋ္ဌိစေတသိက်။
ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ ဘဝသည် ကမ္မဘဝ, ဥပပတ္တိဘဝဟု ၂-ပါးရှိသည်။ ထိုတွင် ကမ္မဘဝအရ လောကီကုသိုလ် အကုသိုလ်စေတနာ ၂၉-ပါး၊ ဥပပတ္တိဘဝ အရ လောကီဝိပါက်စိတ် ၃၂-ပါး၊ ထို၌ ယှဉ်သော စေတသိက် ၃၅-ပါးနှင့် ကမ္မဇရုပ် ၂၀-ကို ကောက်ရသည်။
ဘဝပစ္စယာ ဇာတိ-၌ ဘဝအရ အဋ္ဌကထာ [၁၂] အလို ကမ္မဘဝကိုသာ ကောက်၍ မူလဋီကာ(၂။ ၁၂၄)အလို ဥပပတ္တိ ဘဝကိုလည်း ကောက်ရသည်။
ဇာတိဇရာ, မရဏတို့အတွက် တရားကိုယ်သီးခြားမရှိပေ၊ ဖော်ပြပြီး ဝိညာဏ်, နာမ်ရုပ်, သဠာယတန ဖဿ ဝေဒနာတို့၏ ဖြစ်ခြင်းအခိုက်အတန့် “ဥပါဒ်” ရင့်ရော်ခြင်းအခိုက်အတန့် “ဌီ” ပျက်ခြင်းအခိုက်အတန့် “ဘင်”တို့သည်သာ အစဉ်အတိုင်း ဇာတိ, ဇရာ, မရဏတို့ဖြစ်သည်။ [၂]
ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်အခြင်းအရာ
[ပြင်ဆင်ရန်]ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်ကို လေ့လာရာ၌ အဓွန့်သုံးဖြာ, ခြင်းရာနှစ်ဆယ်, သုံးသွယ်အစပ်, လေးရပ် အလွှာ, သုံးဖြာဝဋ္ဋ, မူလနှစ်ပါးတို့ကို ပိုင်းခြား ထင်ထင် သိမြင်လာအောင် ဆင်ခြင်သုံးသပ် ရသည်၊
ထိုတွင် အဝိဇ္ဇာနှင့် သင်္ခါရသည် အတိတ်အဓွန့် (အတိတ်ကာလ) တရားဖြစ်သည်၊
ဝိညာဏ်, နာမ်ရုပ်, သဠာယတန, ဖဿ, ဝေဒနာ, တဏှာ, ဥပါဒါန်, ဘဝ ဤ ၈-ပါးသည် ပစ္စုပ္ပန်အဓွန့် (ပစ္စုပ္ပန်ကာလ) တရားဖြစ်သည်၊
ဇာတိ, ဇရာ, မရဏသည် အနာဂတ်အဓွန့် (အနာဂတ်ကာလ) တရားဖြစ်သည်။
အတိတ် အဓွန့်၌ အဝိဇ္ဇာနှင့်သင်္ခါရကို တိုက်ရိုက်ယူသဖြင့် ယင်းတို့နှင့် ကိလေသဝဋ်အဖြစ်ဖြင့်တူသည့် တဏှာ, ဥပါဒါန်, ကမ္မဝဋ်အဖြစ်ဖြင့် တူသည့် ကမ္မဘဝကိုလည်း မကင်းစကောင်းသော (အဝိနာဘာဝ) နည်းဖြင့် ယူပြီးဖြစ်သည်၊ ထိုအဝိဇ္ဇာ, သင်္ခါရ, တဏှာ, ဥပါဒါန်, ကမ္မဘဝတို့သည် အတိတ်အကြောင်း ၅-ပါးဖြစ်သည်။
ပစ္စုပ္ပန်အဓွန့် ၈-ပါးတွင် ဝိညာဉ်, နာမ်ရုပ်, သဠာယတန, ဖဿ, ဝေဒနာ ၅-ပါးတို့သည် ဝိပါက ဝဋ်ဖြစ်၍ ပစ္စုပ္ပန်အကျိုး ၅-ပါးတည်း။
ပစ္စုပ္ပန်အဓွန့်၌ တဏှာ, ဥပါဒါန်, ကမ္မဘဝကို တိုက် ရိုက်ယူသဖြင့် ယင်းတို့နှင့် ကိလေသဝဋ်အဖြစ်ဖြင့် တူသော အဝိဇ္ဇာ၊ ကမ္မဝဋ်အဖြစ်ဖြင့်သော သင်္ခါရကိုလည်း ယူပြီးဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် တဏှာ, ဥပါဒါန်, ကမ္မဘဝ, အဝိဇ္ဇာ, သင်္ခါရတို့သည် ပစ္စုပ္ပန်အကြောင်း ၅-ပါးဖြစ်သည်။
အနာဂတ်အဓွန့်၌ ဂုဏ်သတ္တိဖြစ်သော ဇာတိဇာရာ မရဏကို တိုက်ရိုက်ယူသဖြင့် ဂုဏေးသတ္တိမန္တဖြစ်သော ဝိညာဉ်, နာမ်ရုပ်, သဠာယတန, ဖဿ, ဝေဒနာဟူသော အကျိုး တရား ဝိပါကဝဋ် ၅-ပါးကိုလည်း ယူပြီးဖြစ်သည်၊ ထို၅-ပါးကိုပင် အနာဂတ်အကျိုး ၅-ပါးဟု ဆိုသည်။
ဤသို့လျှင် အတိတ် အကြောင်း ၅-ပါး ပစ္စုပ္ပန်အကျိုး ၅-ပါး ပစ္စုပ္ပန်အကြောင်း၅-ပါး အနာဂတ်အကျိုး ၅-ပါး ဟူ၍ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်ခြင်းရာနှစ်ဆယ် ဖြစ်သည် [၁၃][၂]
အစပ်(သန္ဓေ) ၃-ပါး
[ပြင်ဆင်ရန်]ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်အင်္ဂါ ၁၂-ပါးတွင် သင်္ခါရ နှင့်ဝိညာဉ်တို့၏ အကြားသည် အတိတ် အကြောင်းနှင့် ပစ္စုပ္ပန်အကျိုးတို့၏ အဆက် အစပ်ဖြစ်၍ “ဟေတုဖလသန္ဓိ”မည်၏၊
ဝေဒနာ နှင့်တဏှာတို့၏ အကြားသည် ပစ္စုပ္ပန်အကျိုး နှင့် ပစ္စုပ္ပန်အကြောင်းတို့၏ အဆက်အစပ် ဖြစ်၍ “ဖလဟေတုသန္ဓိ”မည်၏၊
ဘဝနှင့်ဇာတိတို့၏ အကြားသည် ပစ္စုပ္ပန်အကြောင်းနှင့် အနာဂတ်အကျိုးတို့၏ အဆက်အစပ်ဖြစ်၍ “ဟေတုဖလသန္ဓိ”မည်၏၊ ဤသို့ အစပ်(သန္ဓေ) ၃-ပါးဖြစ်သည် [၁၄]။ [၂]
အလွှာ ၄-ပါး
[ပြင်ဆင်ရန်]ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်အင်္ဂါ ၁၂-ပါးတွင် အဝိဇ္ဇာ, သင်္ခါရ ၂-ပါးသည်၊ တနည်း—အတိတ် အကြောင်း ၅-ပါးသည် တစ်လွှာ၊
ဝိညာဏ်, နာမ်ရုပ်, သဠာယတန, ဖဿ, ဝေဒနာ ပစ္စုပ္ပန် အကျိုး ၅-ပါးသည် တစ်လွှာ၊
တဏှာ ဥပါဒါန်, ကမ္မဘဝ ၃-ပါးသည်၊ တနည်း–ပစ္စုပ္ပန် အကြောင်း ၅-ပါးသည် တစ်လွှာ၊
ဇာတိ, ဇာရာ, မရဏ ၂-ပါးသည်၊ တနည်း-အနာဂတ် အကျိုး ၅-ပါးသည် တစ်လွှာ၊
ဤသို့ အလွှာ ၄-ပါးဖြစ်သည်။ [၂]
ဝဋ် ၃-ပါး
[ပြင်ဆင်ရန်]အဝိဇ္ဇာ, တဏှာ, ဥပါဒါန် ၃-ပါးသည် “ကိလေသဝဋ်”၊
သင်္ခါရကမ္မဘဝ ၂-ပါးသည် “ကမ္မဝဋ်”၊
ဝိညာဉ်, နာမ်ရုပ်, သဠာယတန, ဖဿ, ဝေဒနာ, ဥပပတ္တိဘဝ, ဇာတိ, ဇရာ မရဏ ၈-ပါးသည် “ဝိပါကဝဋ်”မည်၏၊ ဤသို့ ဝဋ် ၃-ပါးဖြစ်သည်။ [၂]
မူလ ၂-ပါး
[ပြင်ဆင်ရန်]အဝိဇ္ဇာသည် အတိတ် အကြောင်း ပစ္စုပ္ပန်အကျိုး ဟူသော ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် ပုဗ္ဗန္တစက် (အစု)၏ အကြောင်းရင်း အကြောင်းစ မူလဖြစ်သည်၊ တဏှာသည် ပစ္စုပ္ပန်အကြောင်း, အနာဂတ် အကျိုးဟူသော ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် အပရန္တစက် (နောက်အစု)၏ အကြောင်းရင်း အကြောင်း မူလဖြစ်သည်၊ ဤသို့ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်၌ မူလ ၂-ပါးရှိသည်။ ဤသို့လျှင် ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်၌ အဓွန့်သုံးဖြာ, ခြင်းရာနှစ်ဆယ် သုံးသွယ် အစပ် လေးရပ်အလွှာ သုံးဖြာဝဋ္ဋ မူလနှစ်ပါး တို့ကို ပိုင်းခြားသိမြင်အောင် ဆင်ခြင်သုံးသပ် ရသည်။ [၂]
ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်ဒေသနာ
[ပြင်ဆင်ရန်]ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်၏ အနက်အဓိပ္ပါယ်အဆုံး အဖြတ်ကို သိမှတ်လိုသူသည် ဟောကြားပုံ ဟောကြားနည်း “ဒေသနာ”အထူးကို လေ့လာ မှတ်သားသင့်သည်။ ဘုရားရှင်သည် ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်ကို ဟောတော်မူရာ၌ တစ်မျိုးတစ်စားတည်း ဟောကြားတော်မမူဘဲ ၄-မျိုး ၄-စား ခွဲခြားဟောတော်မူသည်။
(၁) မဇ္ဈိမနိကာယ် မူလပဏ္ဏာသပါဠိ မဟာတဏှာ သင်္ခယသုတ် [၁၅] သံယုတ္တနိကာယ် နိဒါနဝဂ္ဂ သံယုတ် ဝိဘင်္ဂသုတ် [၁၆]စသည်တို့၌ “ဣတိ ခေါ ဘိက္ခဝေ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ...ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏံ”စသည်ဖြင့် အစဉ်အတိုင်း ကြောင်းကျိုးဖော်ပြသည့် အနုလောမ ဒေသနာကို အစမှအဆုံးတိုင် ဟောပြတော်မူသည်။
(၂) မဟာတဏှာသင်္ခယသုတ် [၁၇]နှင့် ခန္ဓဝဂ္ဂသံယုတ် သမာဓိသုတ် [၁၈]စသည်တို့၌ “တဿ တံ ဝေဒနံ အဘိနန္ဒတော.....ယာ ဝေဒနာသု နန္ဒီ တဒုပါဒနံ။ တပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ” ဘဝပစ္စယာ ဇာတိ၊ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏံ” စသည်ဖြင့် အနုလောမဒေသနာကိုပင် အလယ် မှစ၍ အဆုံးတိုင် ဟောပြတော်မူသည်။
(၃) မဟာတဏှာသင်္ခယသုတ်[၁၉]၌ပင် “ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏန္တိ ဣတိ ခေါ ပနေ-တံဝုတ္တံ၊ ဇာတိပစ္စယာ နု ခေါ ဘိက္ခဝေ ဇရာ-မရဏံ နော ဝေါ၊ ကထံ ဝေါ ဧတ္ထ ဟောတီတိ။ ဇာတိပစ္စယာ ဘန္တေ ဇရာမရဏံ၊ ဧဝံ နော ဧတ္ထ ဟောတိ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏန္တိ။ ...အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာတိ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ၊ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ နုခေါ ဘိက္ခဝေ သင်္ခါရာ နော ဝါ၊ ကထံ ဝေါ ဧတ္ထ ဟောတီတိ။ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာတိ” စသည်ဖြင့် နောက်ပြန်(ပဋိလုံ)အားဖြင့် ကြောင်း ကျိုးဖော်ပြသည့် ပဋိလောမ ဒေသနာကို အဆုံးမှစ၍ အရင်းအစ မူလတိုင်အောင် ဟောပြတော်မူသည်။
(၄) နိဒါနဝဂ္ဂသံယုတ် အာဟာရသုတ် [၂၀] စသည်၌ “ဣမေ စတ္တာရော အာဟာရာ ကိံ နိဒါနာ ကိံ သမုဒယာ ကိံ ဇာတိကာ ကိံ ပဘဝါ။ ဣမေ စတ္တာရော အာဟာရာ တဏှာနိဒါနာ...တဏှာပဘဝါ၊ တဏှာစာယံ ဘိက္ခဝေ... ဝေဒနာပဘဝါ။ ...သင်္ခါရာ အဝိဇ္ဇာနိဒါနာ...အဝိဇ္ဇာပဘဝါ” ဟူ၍ ပဋိလောမဒေသနာကိုပင် ဝေဒနာ တဏှာဟူသော အလယ်မှစ၍ အရင်းအစ မူလတိုင်အောင် ဟောပြတော်မူသည်။
ဤသို့ ဒေသနာတော် ၄-မျိုး ခွဲခြားဟောတော်မူခြင်းသည် ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်၏ ဝန်းကျင်ဥဿုံ အလုံးစုံကောင်းမြတ်သောကြောင့် လည်းကောင်း ဘုရားရှင်၏ ဒေသနာဓိလာသဉာဏ်အထူးကို ရရှိတော်မူသောကြောင့်လည်းကောင်း ဖြစ်သည်။ [၂]
နွှယ်ခွေ ယောက်ျားဥပမာ
[ပြင်ဆင်ရန်]နွှယ်ဖြင့် တစ်စုံတစ်ခုအမှုကိစ္စကို ပြုလုပ်လိုသူ ယောက်ျား ၄-ယောက်တို့ တောသို့ သွားကာ နွယ်ပင်ကို ကြည့်ရှုရှာဖွေကြသည်။
တစ်ယောက်သောသူသည် တစ်ခုသောနွယ်ပင်၏ အမြစ်၎င်းကို တွေ့မြင်၍ ထိုနေရာ၌ဖြတ် တောက်ပြီးလျှင် နွယ်အားလုံးကို သိမ်းကြုံး ယူဆောင်သွားသည်။
ဒုတိယလူကား နွယ်ပင်၏ အလယ်ပိုင်းကို တွေ့မြင်၍ ထိုနေရာ၌ ဖြတ်တောက်ပြီးလျှင် အလယ်မှ အဆုံးတိုင် နွယ်အားလုံးကို ဆွဲငင် ယူဆောင်သွားသည်။
တတိယ လူကမူ နွယ်ပင်၏ အညွှန့်အဖျားကို စတင် တွေ့မြင်ရာ ထိုအဖျားမှ အရင်းတိုင်အောင် နွယ်အားလုံးကို ဆွဲငင်ယူဆောင်သွားလေသည်။
စတုတ္ထလူကား နွယ်ပင်၏ အလယ် ပိုင်းကို တွေ့မြင်၍ ထိုနေရာ၌ ဖြတ်တောက်ပြီးလျှင် အလယ်မှ အစတိုင်အောင် နွယ်အားလုံးကို ယူဆောင် သွားလေသည်။ [၂]
ဥပမာနှင့် ဥပမေယျ
[ပြင်ဆင်ရန်]ဤဥပမာတွင် ပဌမနွယ်ဆောင် ယောက်ျားအတူ ဘုရားရှင်သည် ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် ဝဋ်တရား၏ အကြောင်းအထူး၌ တွေဝေသော ဝေနေယျ သတ္တဝါတို့ကို သက်ဆိုင်ရာ အဝိဇ္ဇာစသော အကြောင်းကြောင့် သင်္ခါရစသော အကျိုး ဖြစ်ပုံကို ပြခြင်းငှာလည်းကောင်း, ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်ဝဋ်တရား၏ ဖြစ်စဉ်ကို အပြည့်အစုံ ပြခြင်းငှာလည်းကောင်း, ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် အနုလောမ ဒေသနာကို အရင်းမူလ အဝိဇ္ဇာမှ စ၍ ဇရာမရဏ အဆုံးတိုင်အောင် ဟောပြတော်မူသည်၊
ဒုတိယနွယ်ဆောင် ယောက်ျား အတူ ဘုရားရှင်သည် ပစ္စုပ္ပန်အဓွန့်၌ အနာဂတ် ဘဝဖြစ်ခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သည့် တဏှာ, ဥပါဒါန်, ကမ္မဘဝ, အဝိဇ္ဇာ, သင်္ခါရတို့ ဖြစ်သည်မှ စ၍ အနာဂတ်ဘဝ အကျိုးတရားတို့ ဖြစ်ပွားသည့်တိုင်အောင် ပစ္စုပ္ပန်နှင့် အနာဂတ် အဓွန့်ကို (ဟေတုဖလ ဆက်စပ်ခြင်းအားဖြင့်) ထင်ရှား ပြခြင်းငှာ ဟောပြတော်မူသည်။
တတိယနွယ်ဆောင် ယောက်ျားအတူ ဘုရားရှင်သည် ဘဝတစ်ခု၌ဖြစ် အိုနာသေ အထွေထွေ ဒုက္ခ တွေ့ကြုံနေရသော သတ္တဝါအပေါင်းကို မြင်တော်မူ၍ သနားအာရုံ တယုံလဲလဲ ရှုတော်မူသောအားဖြင့် ထိုထို ဇရာမရဏ စသော ဝဋ်ဒုက္ခ၏ ဇာတိစသော အကြောင်းကို ကောင်းစွာပြခြင်းငှာ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် ပဋိလောမဒေသနာကို ဇရာမရဏဟူသော အဆုံး မှ စ၍ အဝိဇ္ဇာ အရင်းမူလတိုင်အောင် ဟောပြတော်မူသည်။
စတုတ္ထနွယ်ဆောင် ယောက်ျား အတူ ဘုရားရှင်သည် အဟာရတို့၏အကြောင်းကို ပိုင်းခြားခြင်းသို့ အစဉ် လျှောက်သဖြင့် အဝိဇ္ဇာ, သင်္ခါရဟူသော အတိတ် အဓွန့်တိုင်အောင် ကျော်လွန်ဆောင်ပြီးလျှင် တဖန် အတိတ်အဓွန့်မှစ၍ အကြောင်းအကျိုး အစဉ်ကို ပြခြင်းငှာ ဝေဒနာ, တဏှာဟူသောအလယ် မှစ၍ အရင်းမူလ အဝိဇ္ဇာတိုင်အောင် ဟောပြတော်မူသည် [၂၁]၊ [၂]
ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်နည်းနှစ်ပါး
[ပြင်ဆင်ရန်]ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်ဒေသနာ၌ သုတ္တန္တဘာဇနိယ (သုတ္တန်ဝေဖန်)နည်း အဘိဓမ္မဘာဇနီယ (အဘိဓမ္မာဝေဖန်)နည်းဟူ၍ နည်း၂-မျိုး ရှိသည်။
ထိုတွင် သုတ္တန္တဘာဇနီယနည်း၌ “အဝိဇ္ဇာကြောင့် ပုညာဘိသင်္ခါရ, အာနေဉ္စာဘိသင်္ခါရ ဖြစ်၏”စသည်ဖြင့်လည်းကောင်း “အတိတ်အကြောင်းကြောင့် ပစ္စုပ္ပန်အကျိုး ဖြစ်၍ ပစ္စုပ္ပန်အကြောင်းကြောင့် အနာဂတ် အကျိုးဖြစ်၏” စသည်ဖြင့် လည်းကောင်း အကြောင်းနှင့်အကျိုးကို စိတ္တက္ခဏ အသီးသီး ဟောပြတော်မူသည်၊
အဘိဓမ္မဘာဇနီယနည်း၌မူ အကြောင်းနှင့်အကျိုးကိုတပြိုင်နက် စိတ္တက္ခဏတချက်တည်း ယှဉ်ပြိုင်ဖြစ်ပေါ်နေကြကြောင်း ဟောပြတော်မူသည်။ သုတ္တန္တ ဘာဇနီယ၌ သင်္ခါရအရ ပုညာဘိသင်္ခါရ, အပုညာဘိသင်္ခါရ, အာနေဉ္စာဘိသင်္ခါရ ဟူသော လောကီကုသိုလ် အကုသိုလ်စေတနာ ၃၃-ပါးကိုသာ ဟောတော်မူ၍ အဘိဓမ္မဘာဇနီယ၌ ကုသိုလ်, အကုသိုလ်, အဗျာကတ စေတနာအားလုံးကို ဟောပြတော်မူသည်။ ဤသို့စသည်ဖြင့် နည်း ၂-ပါး ထူးခြားကွဲလွဲသည်။ ထိုနည်း ၂-ပါးတွင် သုတ္တန္တဘာဇနီယ နည်းကိုသာ အများအားဖြင့် နာခံလေ့ကျက် ဆောင်ရွက်ကြ၍ အဘိဓမ္မဘာဇနီယနည်းကိုမှု နာခံလေ့ကျက် ဆောင်ရွက် သိမှတ်သူ နည်းပါးလှပေသည်၊
ထို့ကြောင့်ပင် ပိဋက သုံးပုံး၏ ́ အဖုအထစ် ... ခက်ဆစ်ခက်ရာကို မေးမြန်း ဖြေဆိုရာဖြစ်သော သတဒိက ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာကျမ်း ပုစ္ဆာနံပါတ် (၄၁)၌ မန်လည်ဆရာတော်က “ဝီထိစဉ်တဝါရငယ် နှင့်၊ စိတ္တုပ္ပါဒ တချက်စီ၊ စက်ချီတော်မူစမ်း။ ပဋိစ္စာ၊ သည်နည်းငယ် ဆွေမဟာငဲ့၊ ပွေတဖြာ မလွန်ကြူး၊ ထူးနိုင်မျှငြမ်း”ဟု အဘိဓမ္မာ ခက်ဆစ် တစ်ခုအနေဖြင့် မေးမြန်းတော်မူ၍ မင်းကွန်းအလယ်တောရ ဆရာတော်က ဖြေ ဆိုတော်မူခဲ့သည်။ [၂]
ပဋိစ္စသမုပ္ပါနက်နဲခြင်းလေးရပ်
[ပြင်ဆင်ရန်]ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်သည် အကျိုး (အတ္ထ)အားဖြင့် လည်းကောင်း, အကြောင်း (ဓမ္မ)အားဖြင့် လည်းကောင်း, ဟောစဉ် (ဒေသနာအားဖြင့် လည်းကောင်း, ထိုးထွင်းသိမြင်အပ်သော (ပဋိဝေဓ) သဘောအားဖြင့် လည်းကောင်း နက်နဲလှပေသည်။
ထိုတွင် ဇရာမရဏသည် ဇာတိကြောင့် မဖြစ်သည်မဟုတ်၊ ဇာတိနှင့်ကင်း၍ တစ်ပါးသော အကြောင်းကြောင့် ဖြစ်သည်လည်းမဟုတ်၊ စင်စစ်သော်ကား ဇာတိကြောင့်သာလျှင် ဖြစ်၏၊ ဇရာ-မရဏ၏ ဇာတိကြောင့် တပေါင်းတည်း ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းသဘောသည် သိနိုင်ခဲ၏၊ ထို့ကြောင့် ဇရာမရဏ၏ဇာတိကြောင့် တပေါင်းတည်း ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းသဘောသည် နက်နဲ လှပေသည်၊ ဤသို့ စသည်ဖြင့် ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် ဘဝစက်သည် အကျိုးအားဖြင့် နက်နဲမှု(အတ္ထဂမ္ဘီရတာဂုဏ်)နှင့် ပြည့်စုံပေသည်။
အဝိဇ္ဇာ အကြောင်းတရားက ထိုထို သင်္ခါရအကျိုး တရားတို့အား ကျေးဇူးပြုရာ၌ ကျေးဇူးပြုပုံ အခြင်းအရာနှင့် ကျေးဇူးပြုရာအခိုက် အတန့်သည် သိနိုင်ခဲ၏၊ ထို့ကြောင့် အဝိဇ္ဇာ၏ သင်္ခါရတရားတို့အား ကျေးဇူးပြုတတ်သော သဘောသည် နက်နဲလှပေသည်။ ဤသို့ စသည်ဖြင့် ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်ဘဝစက်သည် အကြောင်းအားဖြင့် နက်နဲမှု (ဓမ္မဂမ္ဘီရတာဂုဏ်)နှင့် ပြည့်စုံပေသည်။
ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်ကို ဝေနေယျတို့၏ အသိဉာဏ်အားလျော်သည့် အကြောင်းအမျိုးမျိုးဖြင့် အခြင်းအရာ အဖုံဖုံ နည်းမျိုးစုံအောင် ဘုရားရှင် ဟောပြတော်မူသည်၊ ထို့ကြောင့် ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်သည် နက်နဲလှပေသည်၊ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် ဟောနည်းအမျိုးမျိုး၌ သဗ္ဗညုတဉာဏ်မှတစ်ပါး အခြားသော ဉာဏ်သည် ထောက်တည်ရာ မရနိုင်၊ ထိုကြောင့် ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်ကို အချို့သုတ်၌ အနုလုံ (အစဉ်အတိုင်း)အားဖြင့် လည်းကောင်း အချို့သုတ်၌ ပဋိလုံ (နောက်ပြန်)အားဖြင့် လည်းကောင်း အချို့သုတ်၌ အနုလုံပဋိလုံအားဖြင့် လည်းကောင်း, အချို့သုတ်၌ အလယ်မှစ၍ အနုလုံအားဖြင့်လည်းကောင်း ပဋိလုံအားဖြင့်လည်းကောင်း, အချို့သုတ်၌ အစပ်သုံးခု အလွှာလေးခု ပါဝင်စေ၍ လည်းကောင်း, အချို့သုတ်၌ အစပ်နှစ်ခု အလွှာသုံးခုပါဝင်စေ၍လည်းကောင်း အချို့ သုတ်၌ အစပ်တစ်ခု အလွှာနှစ်ခု ပါဝင်စေ၍ လည်းကောင်း ဟောပြတော်မူသည်၊ ဤ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်ဘဝစက်သည် ဟောစဉ်အားဖြင့် နက်နဲမှု (ဒေသနာဂမ္ဘီရတာဂုဏ်)နှင့် ပြည့်စုံပေသည်။
ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်၌ အဝိဇ္ဇာစသည်တို့၏ အသီးသီးသော သဘောကို သိလျှင် အဝိဇ္ဇာ စသည်တို့ကို မိမိ သဘောလက္ခဏာအားဖြင့် မှန်စွာသိပြီးဖြစ်၏၊ အဝိဇ္ဇာစသည်တို့၏ အသီးသီးသော သဘောသည် သက်ဝင်နိုင်ခဲသည် ဖြစ်၍ နက်နဲလှပေသည်၊ ဤသို့ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် ဘဝစက်သည် ထိုးထွင်း သိမြင်အပ်သော သဘောအားဖြင့် နက်နဲမှု(ပဋိဝေဓဂမ္ဘီရတာ ဂုဏ်)နှင့် ပြည့်စုံပေသည် [၂၂]။ [၂]
ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် နည်းမြတ်လေးသွယ်
[ပြင်ဆင်ရန်]ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်ကို ဧကတ္တ, နာနတ္ထ, အဗျာပါရ ဧဝံဓမ္မတာဟူသော သိမှတ်ဖွယ် နည်း ၄-ရပ်ဖြင့် အထပ်ထပ် ဆင်ခြင်ကာ သိမြင်အောင် လေ့လာသင့်သည်။
ထိုတွင် မျိုးစေ့မှ အညှောက်ထွက်၍ သစ်ပင်အဖြစ်သို့ ရောက်အောင် အစဉ်သန္တာန် မပြတ်သကဲ့သို့ အဝိဇ္ဇာကြောင့် သင်္ခါရဖြစ်၍ သင်္ခါရကြောင့် ဝိညာဉ်ဖြစ်၏—စသည်ဖြင့် ရုပ်နာမ်အစဉ်၏ မပြတ်မစဲ ဖြစ်ခြင်းသည် ဧကတ္တနည်းမည်၏၊ ထိုဧကတ္တနည်းကို မှန်စွာသိသောပုဂ္ဂိုလ်သည် ရုပ် နာမ် အစဉ်၏ မပြတ်စဲခြင်းကို သိသောကြောင့် ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိကို ပယ်နိုင်သည်၊ ဧကတ္တနည်းကို မှားယွင်းစွာ သိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည်ကား ရုပ် နာမ်အစဉ်၏ မပြတ်စဲခြင်းကို တစ်ခုတည်းဟု မှတ်ယူသောကြောင့် သဿတဒိဋ္ဌိကို စွဲယူမိလေသည်။
အဝိဇ္ဇာ စသည်တို့၏ မိမိနှင့် သက်ဆိုင်သော သဘောလက္ခဏာသည် အသီးသီး ကွဲပြားခြားနားသည်၊ ယင်း ခြားနားခြင်းသည် နာနတ္တနည်းမည်၏၊ ထိုနာနတ္တနည်းကို မှန်ကန်စွာသိမြင်သောပုဂ္ဂိုလ်သည် အသစ်အသစ်ဖြစ်ပေါ်လာသော တရားတို့၏ ဖြစ်ခြင်းကို မြင်သောကြောင့် သဿတဒိဋ္ဌိကို ပယ်ခွါနိုင်သည်၊ နာနတ္တနည်းကို မှားယွင်းစွာသိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည်ကား တစ်ခုတည်းသော အစဉ်သန္တာန်၌ ကျရောက်သော အကြောင်းအကျိုး ရုပ်နာမ်တရားအပေါင်း၏ အသီးအသီး ကွဲပြားခြင်းကို ယူသောကြောင့် ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိကို စွဲယူမိလေသည်။
“သင်္ခါရတို့ကို ငါသည် ဖြစ်စေ အပ်၏”ဟု အဝိဇ္ဇာ၌ ကြောင့်ကြပြုခြင်းမရှိပေ၊ ထို့အတူ “ဝိညာဉ် စသည်တို့ကို ငါတို့သည် ဖြစ်စေအပ်ကုန်၏ ဟု သင်္ခါရစသည်တို့၌ ကြောင့်ကြပြုခြင်းမရှိပေ၊ ယင်းသို့ ကြောင့်ကြပြုမှု မရှိခြင်းသည် အဗျာပါရနည်း မည်၏၊ ထိုအဗျာပါရနည်းကို မှန်ကန်စွာသိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ပြုလုပ်တတ်သော အတ္တမရှိခြင်းကို သိသောကြောင့် အတ္တဒိဋ္ဌိကို ပယ်ခွာနိုင်သည်၊ အဗျာပါရနည်းကို မှားယွင်းစွာ သိသောပုဂ္ဂိုလ်သည်ကား ဗျာပါရမရှိသော်လည်း အဝိဇ္ဇာ စသည်တို့၏ သဘောအားဖြင့် ပြီးသောအကြောင်းအဖြစ်ကို မယူသောကြောင့် အရိယဒိဋ္ဌိကို စွဲယူမိလေသည်။
နို့ရည်စသည်တို့ကြောင့် နို့ဓမ်း စသည်တို့ ဖြစ်ပေါ်လာသကဲ့သို့ အဝိဇ္ဇာ စသော အကြောင်းတို့ကြောင့် သင်္ခါရစသည်တို့သည်သာလျှင် ဖြစ်ပေါ်လာသည်၊ တစ်ပါးသောတရားတို့ ဖြစ်ပေါ်လာသည် မဟုတ်ဟု သိအပ်သော သဘောသည် ဧဝံဓမ္မတာနည်း မည်၏၊ ထိုဧဝံဓမ္မတာနည်းကို မှန်ကန်စွာ သိမြင်သော ပုဂ္ဂိုလ်သည် အကြောင်း အားလျော်စွာ အကျိုးကို သိသောကြောင့် အဟေတုကဒိဋ္ဌိ, အကိရိယဒိဋ္ဌိ ၂-ပါးကို ပယ်ရှားနိုင်သည်၊ မှားယွင်းစွာ သိသောပုဂ္ဂိုလ် သည်ကား အကြောင်း အားလျော်စွာ အကျိုး၏ ဖြစ်ခြင်းကို မယူမူ၍ တစ်စုံတစ်ခုသော အကြောင်းကြောင့် တစ်စုံတစ်ခုသော အကျိုး၏ မဖြစ်သင့်ခြင်းကို ယူသောကြောင့် အဟေတုကဒိဋ္ဌိ, နိယတဒိဋ္ဌိတို့ကို စွဲယူမိလေ သည်[၂၃]။ [၂]
ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်ကို ကုန်စင်အောင် သိနိုင်သူ
[ပြင်ဆင်ရန်]နိဗ္ဗာန်ကို ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်အားလုံး ကြွင်းမဲ့ ကုန်စင်အောင် ထိုးထွင်းသိမြင်တော်မူနိုင်ကြသည်။ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်ကိုကား သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ ဘုရားရှင်တို့သည်သာ ကြွင်းမဲ့ကုန်စင်အောင် ထိုးထွင်း သိမြင်တော်မူနိုင်ကြသည်၊ အခြား ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် ကြွင်းမဲ့ကုန်စင်အောင် မသိ မြင်နိုင်ကြပေ [၂၄]။ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်ကို ကြွင်းမဲ့ကုန်စင်အောင် ထိုးထွင်းသိမြင်ခြင်းငှာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ ဘုရားအလောင်းတော်အား မပြုဖူးသောဒါန၊ မဖြည့်ကျင့်ဖူးသော ပါရမီဟူ၍မရှိခဲ့ချေ၊ ဒါနမျိုးစုံ ပါရမီဥဿုံကို ပြုလုပ်ဖြည့်ကျင့်ကော် မူခဲ့ရပေသည် [၂၅]။ [၂၆] [၂]
ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်တရားတော် သည် သတ္တဝါအပေါင်းတို့ သံသရာဝဋ်အတွင်း၌ ကျင်လည်နေရပုံကို ပရမတ္ထသဘောတရားများဖြင့် အကျိုးအကြောင်းဆက်စပ်ကာ ရှင်းပြထားပေ၏။ ထိုအကြောင်းအကျိုးဆက်နွယ်မှုတွင် ယောက်ျား၊ မိန်းမ၊ ပုဂ္ဂိုလ်၊ သတ္တဝါစသည်တို့ မပါရှိချေ။ ဖန်ဆင်းရှင်၊ အနန္တတန်ခိုးရှင် စသည်တို့လည်း မပါရှိချေ။ သဘာဝတရားများ၏ သဘာဝနည်းကျစွာ တစ်ခုကိုတစ်ခု အကြောင်းပြုကာ သိမ်သိမ်မွေ့မွေ့ ချောချောမွတ်မွတ် မရပ်မနား သံသရာလည်ပတ်နေခြင်းသာ ပါရှိ၏။ အကျိုးအကြောင်းဆက်နွယ်ပုံကလည်း အလွန်ယုတ္တိရှိပြီး သိပ္ပံနည်းကျလှသည့်အတွက် ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်တရားတော်သည် နှစ် ၂၅၀၀ ကျော် သက်တမ်းရှိခဲ့လင့်ကစား အစဉ်ထာဝရ ခေတ်မီဆန်းသစ်၍ မှန်ကန်လျက်ရှိပေ၏။ ဤအကြောင်းကြောင့် ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်တရားတော်ကြီးသည် ကမ္ဘာကျော်လျက်ရှိပေ၏။[၂၇]
ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် အနုလုံပါဠိ
[ပြင်ဆင်ရန်]အဝိဇ္ဇာ ပစ္စယာ သင်္ခါရာ၊
သင်္ခါရ ပစ္စယာ ဝိညာဏံ၊
ဝိညာဏ ပစ္စယာ နာမရူပံ၊
နာမရူပ ပစ္စယာ သဠာယတနံ၊
သဠာယတန ပစ္စယာ ဖဿော၊
ဖဿ ပစ္စယာ ဝေဒနာ၊
ဝေဒနာ ပစ္စယာ တဏှာ၊
တဏှာ ပစ္စယာ ဥပါဒါနံ၊
ဥပါဒါန ပစ္စယာ ဘဝေါ၊
ဘဝ ပစ္စယာ ဇာတိ၊
ဇာတိ ပစ္စယာ ဇရာမရဏံ သောက ပရိဒေဝ ဒုက္ခ ဒေါမနဿုပါယာသာ သမ္ဘဝန္တိ၊
ဧဝ မေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတိ။
ပါဠိ အနက် အဓိပ္ပာယ်အကျဉ်း
[ပြင်ဆင်ရန်]အဝိဇ္ဇာ ပစ္စယာ သင်္ခါရာ
အဝိဇ္ဇာ - သစ္စာလေးပါးကို မသိမှုကြောင့် သင်္ခါရ စိတ်ပါလက်ပါ ပြုလုပ်မှု ဖြစ်လာသည်။
သင်္ခါရ ပစ္စယာ ဝိညာဏံ
သင်္ခါရ စေတနာပါပါပြုလုပ်မှုကြောင့် ဝိညာဏ် - သိမှု ဖြစ်လာသည်။
ဝိညာဏ ပစ္စယာ နာမရူပံ
ဝိညာဏ် သိမှုကြောင့် နာမရူပ - ရုပ်နာမ် ခန္ဓာငါးပါးဖြစ်ပေါ်လာသည်။
နာမရူပ ပစ္စယာ သဠာယတနံ
ရုပ်နာမ်ခန္ဓာငါးပါး၌ သဠာယတန- အာရုံ (၆)ပါးတို့ တည်ရာ ဖြစ်ပေါ်လာသည်။
သဠာယတန ပစ္စယာ ဖဿော
အာရုံ (၆)ပါးတည်ရာ၌ ဖဿ- အာရုံတို့ထိတွေ့မှု ဖြစ်လာသည်။
ဖဿ ပစ္စယာ ဝေဒနာ
အာရုံတို့ ထိတွေ့ရာမှ ဝေဒနာ ခံစားမှုတို့ ဖြစ်လာသည်။
ဝေဒနာ ပစ္စယာ တဏှာ
ဝေဒနာ ခံစားရာမှ တဏှာ တပ်မက်မှုတို့ ဖြစ်လာသည်။
တဏှာ ပစ္စယာ ဥပါဒါနံ
တဏှာ တပ်မက်ရာမှ ဥပါဒါန် ပြင်းထန်စွာ စွဲလမ်းမှု ဖြစ်လာသည်။
ဥပါဒါန ပစ္စယာ ဘဝေါ
ပြင်းစွာ စွဲလမ်းရာမှ ဘဝ - ဖြစ်တည်မှု ဖြစ်လာသည်။
ဘဝ ပစ္စယာ ဇာတိ
ဘဝ ဖြစ်တည်မှုမှ ဇာတိ - ပဋိသန္ဓေ ဖွားမြင်မှု ဖြစ်လာသည်။
ဇာတိ ပစ္စယာ ဇရာမရဏံ သောက ပရိဒေဝ ဒုက္ခ ဒေါမနဿုပါယာသာ သမ္ဘဝန္တိ၊
မွေးဖွားမှုမှ အိုမင်းမှု၊ သေဆုံးမှု၊ စိုးရိမ်ပူပန်ရမှု စသည့် ဒုက္ခများ ဖြစ်ပေါ်လာသည်။
ဧဝ မေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတိ။
ဧဝံ - ဤသို့ ဟောဝလဿ - ချမ်းသာမဖက် ဆင်းရဲသက်သက်သာဖြစ်သော ဧတဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ - ဤဆင်းရဲခြင်း ဒုက္ခအစု၏ သမုဒယော - ဖြစ်ပွားခြင်းသည် ဟောတိ - ဖြစ်၏။ [၂၈]
မိုးကုတ်ဆရာတော်ဘုရားကြီး၏ လင်္ကာဆောင်ပုဒ်
[ပြင်ဆင်ရန်]မူလနှစ်ဖြာ၊ သစ္စာနှစ်ခု၊ လေးခုအလွှာ၊ အင်္ဂါတစ်ဆယ့်နှစ်ပါး၊ တရားကိုယ်များနှင့် သုံးပါးအစပ်၊ နှစ်ရပ်မူလ၊ ဝဋ်သုံးဝနှင့်၊ ကာလသုံးဖြာ၊ ခြင်းရာနှစ်ဆယ်၊ ဤရှစ်သွယ်ကို၊ အလွယ်ကျက်မှတ်၊ သိစေအပ်သည်၊ သံသရာမှ လွတ်ကြောင်းတည်း။
အဝိဇ္ဇာနှင့် တဏှာရင်းခံ၊ ဥပါဒါန်၊ ကံကြောင့် ရုပ်နာမ်ပေါ်၊ အပင်မှမျိုး၊ မျိုးမှ အပင်၊ အမျှင်မပြတ်၊ ဆက်စပ်သည့်ဟန်၊ ကံကြောင့် နာမ်ရုပ်၊ နာမ်ရုပ်ကြောင့်ကံ၊ အဖန်ဖန် ဖြစ်ပြန်နည်းအလျော်၊ ဗြဟ္မာ-သိကြား၊ စသည်များက ထင်ရှားပြုပြင်၊ စီရင်ဖန်ဆင်း၊ အကြောင်းရင်းကြောင့်၊ လူနတ်များစွာ၊ သတ္တဝါတို့၊ ဖြစ်လာရမူ၊ မဟုတ်ဟု၊ ဉာဏ်ဖြင့် ရှု၍မျော်။
| ၁။ မူလနှစ်ဖြာ | အဝိဇ္ဇာ၊ တဏှာ။ |
| ၂။ သစ္စာနှစ်ခု | သမုဒယသစ္စာ၊ ဒုက္ခသစ္စာ။ |
| ၃။ လေးခုအလွှာ | အတိတ် အကြောင်းတစ်လွှာ၊ ပစ္စုပ္ပန် အကျိုးတစ်လွှာ၊ ပစ္စုပ္ပန် အကြောင်းတစ်လွှာ၊ အနာဂတ် အကျိုးတစ်လွှာ။ |
| ၄။ အင်္ဂါတစ်ဆယ့်နှစ်ပါး | အဝိဇ္ဇာ၊ သင်္ခါရ၊ ဝိညာဏ်၊ နာမ်ရုပ်၊ သဠာယတန၊ ဖဿ၊ ဝေဒနာ၊ တဏှာ၊ ဥပါဒါန်၊ ဘဝ၊ ဇာတိ၊ ဇရာမရဏ။ |
| ၅။ သုံးပါးအစပ် | သင်္ခါရနှင့် ဝိညာဏ်တစ်စပ်၊ ဝေဒနာနှင့် တဏှာတစ်စပ်၊ ကမ္မဘဝနှင့် ဇာတိတစ်စပ်။ |
| (တစ်နည်း) အတိတ် အကြောင်းနှင့် ပစ္စုပ္ပန် အကျိုးတစ်စပ်၊ ပစ္စုပ္ပန် အကျိုးနှင့် ပစ္စုပ္ပန် အကြောင်း(သို့) | |
| အနာဂတ် ဖြစ်ကြောင်း တစ်စပ်၊ ပစ္စုပ္ပန် အကြောင်း(သို့) အနာဂတ် ဖြစ်ကြောင်းနှင့် အနာဂတ်အကျိုးတစ်စပ်။ | |
| ၆။ ဝဋ်သုံးဝနှင့် | ကိလေသဝဋ်သုံးပါး ... အဝိဇ္ဇာ တဏှာ ဥပါဒါန် |
| ကမ္မဝဋ်နှစ်ပါး ... သင်္ခါရ ကမ္မဘဝ | |
| ဝိပါကဝဋ်ရှစ်ပါး ... ဝိညာဏ် နာမ်ရုပ် သဠာယတန ဖဿ ဝေဒနာ ဇာတိ/ဥပပတ္တိဘဝ ဇရာမရဏ | |
| မှတ်ချက် (ဖြစ်စဉ် - ဇာတိ၊ ဥပပတ္တိဘဝ၊ ဇရာမရဏ၊ ဟောစဉ် - ဇာတိ ဇရာမရဏ ဥပပတ္တိဘဝ) | |
| ၇။ ကာလသုံးဖြာ | လွန်လေပြီးသော အတိတ်ကာလ၊ ယခုဖြစ်ဆဲ ပစ္စုပ္ပန်ကာလ၊ နောင်ဖြစ်လတ္တံ့သော အနာဂတ်ကာလ။ |
| ၈။ ခြင်းရာနှစ်ဆယ် | အတိတ် အကြောင်းအခြင်းအရာ ငါးပါး ... (အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရ တဏှာ ဥပါဒါန် ဘဝ) |
| ပစ္စုပ္ပန် အကျိုး အခြင်းအရာ ငါးပါး ... (ဝိညာဏ်၊ နာမ်ရုပ်၊ သဠာယတန၊ ဖဿ၊ ဝေဒနာ) | |
| ပစ္စုပ္ပန် အကြောင်း အခြင်းအရာ ငါးပါး ... (တဏှာ ဥပါဒါန် ဘဝ အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရ) | |
| အနာဂတ် အကျိုး အခြင်းအရာ ငါးပါး ... (ဝိညာဏ်၊ နာမ်ရုပ်၊ သဠာယတန၊ ဖဿ၊ ဝေဒန) |
ကိုးကား
[ပြင်ဆင်ရန်]- ↑ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ (ပု) [ပဋိစ္စ+သမုပ္ပါဒ (သံ+ဥ+ပဒ+ဏ)။ သာမဂ္ဂီအင်္ဂါနံ အညမညေန ပဋိမုခံ ဣတော ဂတောတိ ကတွာ ပဋိစ္စောတိ ဝုစ္စတိ။ သွာယံ သဟိတေယေဝ အညမညံ အဝိနိမ္ဘောဂဝုတ္တိဓမ္မေ ဥပ္ပါဒေတီတိ သမုပ္ပါဒေါတိပိ ဝုတ္တော၊ ဧဝမ္ပိ ပဋိစ္စော စ သော သမုပ္ပါဒေါ စာတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၅၂။ ပဋိစ္စ သမုပ္ပဇ္ဇတိ ဖလံ ဧတသ္မာတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ။ ပဒဒွယေနပိ ဓမ္မာနံ ပစ္စယဋ္ဌော ဧဝ ဝိဘာဝိတော။ မ၊ဋီ၊၂၊၁၃၁။ သံ၊ဋီ၊၁၊၂၃၀။ ပဋိစ္စ သမုပ္ပဇ္ဇတိ သင်္ခါရာဒိကံ ဧတေသ္မာတိ ဟိ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ၊ ပစ္စေကံ ဟိ အဝိဇ္ဇာဒိကော ပစ္စယဓမ္မော။ အနုဋီ၊၃၊၃။]
- ↑ ၂.၀၀ ၂.၀၁ ၂.၀၂ ၂.၀၃ ၂.၀၄ ၂.၀၅ ၂.၀၆ ၂.၀၇ ၂.၀၈ ၂.၀၉ ၂.၁၀ ၂.၁၁ ၂.၁၂ ၂.၁၃ ၂.၁၄ ၂.၁၅ တိပိဋကအဘိဓာန် အတွဲ-၁၃
- ↑ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၅၁-၂။)
- ↑ (သံ၊၃၊၁၁)
- ↑ (သံ၊၁၊၂၅၇)
- ↑ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၅၀)
- ↑ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၄၉။ ပဋိ သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၆)
- ↑ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၀။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၆၀-၁။ သင်္ဂဟ၊၁၃၂)။
- ↑ (အဘိ၊ဓ၊၂၁၆။ အဘိ၊ဝိ၊၁၄၂။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၁။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၆၁)
- ↑ (ပရမတ္ထဒီပနီ၊၃၇၇)
- ↑ (ဝိပေဋကဝိနိစ္ဆယ၊၂၊၃၅)
- ↑ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၈။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၁၀)
- ↑ (ပဋိသံ၊၅၀-၁။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၅။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၂-၃။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၁၄-၅)။
- ↑ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၅)
- ↑ (မ၊၁၊၃၂၇)
- ↑ (သံ၊၁၊၂၄၆)
- ↑ (မ၊၁၊၃၃၃)
- ↑ (သံ၊၂၊၁၃)
- ↑ (မ၊၁၊၃၂၈-၉)
- ↑ (သံ၊၁၊၂၅၃)
- ↑ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၄-၅။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၅၄-၅-၆)
- ↑ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၃။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၇-၈။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၁၉)
- ↑ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၁။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၂၀)
- ↑ (သံ၊ဋီ၊၂၊၁၀၁)
- ↑ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၇)
- ↑ ကတမော စ ဘိက္ခဝေ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ။ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ ဘိက္ခဝေ သင်္ခါရာ... ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ဘိက္ခဝေ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ။ သံ၊၁၊၂၄၃။ ဂမ္ဘီရော စာယံ အာနန္ဒ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ ဂမ္ဘီရာဝဘာသော စ။ ဒီ၊၂၊၄၇။ သံ၊၁၊၃၁၈။ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ (ဝိ၊၃၊၁) န္တိ ပစ္စယာကာရံ။ ပစ္စယာကာရော ဟိ အညမညံ ပဋိစ္စ သဟိတဓမ္မေ ဥပ္ပါဒေတီတိ “ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ”တိ ဝုစ္စတိ။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၅။ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ (ဥဒါန၊ ၇၇)န္တိ ပစ္စယဓမ္မ။ အဝိဇ္ဇာဒယော ဟိ ပစ္စယဓမ္မာ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ။ ...တတြာယံ ဝစနတ္ထာ—အညမညံ ပဋိစ္စ ပဋိမုခံ ကတွာ ကာရဏသမဝါယံ အပ္ပဋိက္ခိပိတွာ သဟိတေ ဥပ္ပါဒေတီတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ။ အထ ဝါ ပဋိစ္စ ပစ္စေတဗ္ဗံ ပစ္စယာရဟတံ ပစ္စယံ ပဋိဂန္တွာန ဝိနာတေန သမ္ဗန္ဓဿ ဥပ္ပါဒေါ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ။ ...အထ ဝါ ပစ္စေတုံ အရဟန္တိ နံ ပဏ္ဍိတာတိ ပဋိစ္စော၊ သမ္မာ သယမေဝ ဝါ ဥပ္ပါဒေတီတိ သမုပ္ပါဒေါ၊ ပဋိစ္စော စ သော သမုပ္ပါဒေါ စာတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၃၄-၅။ (သံ၊၁၊၂၆၄-၅၊ ၃၁၇။ သံ၊၂၊၅၃။ အဘိ၊က၊၂၄၀။ မဟာနိ၊၃၄၆။ နေတ္တိ၊၂၂-၈၊ ၅၄-၅၊ ၈၈။ ပေဋကော၊ ၁၇၈၊ ၂၄၀၊ ၂၆၀၊ ၂၉၄။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၇၊ ၂၄၃။ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၅။ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၅၊ ၇၇၊ ၈၂၊ ၉၄။ မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၀-၂-၉။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၊ ၈၁-၇-၈။ အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၇၊ ၁၁၃။ အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၉။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၁၊ ၂၂၈။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၆၊ ၃၂၄။ ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၇။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၆၊ ၃၂၄။ ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၅၆၊ ၂၄၉။ သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၅။ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၃။ ထေရီ၊ဋ္ဌ၊၂။ အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၉။ ဗုဒ္ဓံ၊ဋ္ဌ၊၁၀၊ ၇၃။ စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၃၀၇။ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၂၄၈။ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၈။ ဝဇိရ၊၃၉၃။ သာရတ္ထ၊၃၊၁၃၅။ ဝိမတိ၊၁၊၄၅။ ဒီ၊ဋီ၊၁၊၉၀၊ ၁၃၉။ သီ၊ဋီ၊သစ်၊၁၊၂၇၅၊ ၃၇၉။ ဒီ၊ဋီ၊၃၊၁၁၅။ မ၊ဋီ၊၁၊၁၂၄၊ ၁၇၇။ မ၊ဋီ၊၂၊၁၇၅။ မ၊ဋီ၊၃၊၂၇၂။ သံ၊ဋီ၊၁၊၁၉၁၊ ၂၃၀။ သံ၊ဋီ၊၂၊၁၊၆၊ ၁၀၁။ အံ၊ဋီ၊၁၊၆၀။ မ၊ဋီ၊၁၊၁၃၊ ၁၆၂။ မူလဋီ၊၃၊၃။ နေတ္တိ၊ဋီ၊၈ဝ။ နေတ္တိ၊ဝိ၊၂၁၊ ၁၁၈၊ ၁၉၈။ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၂၃၃-၄-၅။)
- ↑ အဖိုးတန်ဆုံးဘဝပညာ တက္ကသိုလ်အဘိဓမ္မာ (ဒေါက်တာမင်းတင်မွန်)
- ↑ သာသနာရေးဝန်ကြီးဌာန၊ သာသနာတော်ထွန်းကားပြန့်ပွားရေးဦးစီးဌာန၊ဗုဒ္ဓဘာသာကောင်းတစ်ယောက် (စာ ၃၈၂)