အန္တဂ္ဂါဟိကဒိဋ္ဌိ
| တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဖော်ပြချက် |
| ဗုဒ္ဓဘာသာ |
|---|
 |
[၁] (သဿတ ဥစ္ဆေဒ-တို့တွင် တစ်ခုခုသော-) အစွန်း-အဖို့-ကို စွဲယူတတ်-စွဲယူစေတတ်-သော အယူ၊ အန္တဂ္ဂါဟိက အယူ။ [၂][၃]
အန္တဂ္ဂါဟိကဒိဋ္ဌိ-၅၀
[ပြင်ဆင်ရန်]ယင်းသည် (၁) ရူပက္ခန္ဓာ, (၂) ဝေဒနာက္ခန္ဓာ, (၃) သညာက္ခန္ဓာ, (၄) သင်္ခါရက္ခန္ဓာ, (၅) ဝိညာဏက္ခန္ဓာသည် လောကဟု ခေါ်ဆိုသော အတ္တလည်း မည်၏ မြဲလည်း မြဲ၏ဟု “သဿတလောကကိုစွဲ၍ မှားမှားယွင်းယွင်း နှလုံးသွင်း သုံးသပ်သောအားဖြင့် ယူအပ်သော အယူဟူသော = အန္တဂ္ဂါဟိကဒိဋ္ဌိ ၅-ပါး,
ယင်း ခန္ဓာ ၅-ပါးသည်ပင် လောကဟု ခေါ်ဆိုသော အတ္တလည်း မည်၏၊ မြဲလည်း မမြဲဟု “အသဿတလောက”ကို စွဲ၍ မှားမှား ယွင်းယွင်း နှလုံးသွင်း သုံးသပ်သောအားဖြင့် ယူအပ်သော အယူဟူသော = အန္တဂ္ဂါဟိကဒိဋ္ဌိ ၅-ပါး,
ဘန်း ဆန်ကော ခွက်မျှလောက်သေး ငယ်သောအရပ်ကို— (၁) အညိုရောင် “နီလ”ကသိုဏ်း, (၂) အရွှေရောင် “ပီတ” ကသိုဏ်း (၃) အနီရောင် “လောဟိတ” ကသိုဏ်း, (၄) အဖြူရောင် “ဩဒါတ” ကသိုဏ်း, (၅) အရောင် အလင်း သို့မဟုတ်-အာလောကကသိုဏ်းသို့ မဟုတ်-တေဇောကသိုဏ်း သို့မဟုတ်-ဩဒါတ ကသိုဏ်းအားဖြင့် အာရုံပြု၍ ဖြန့်သောသူသည် “လောကသည် အဆုံးရှိ၏၊ ထက်ဝန်းကျင် အပိုင်းအခြားရှိ၏”ဟု ထင်မှတ်၍ “ဖြန့်အပ်သော ကသိုဏ်းရုပ်သည် အာရုံဝတ္ထုလည်း မည်၏၊ လောကလည်း မည်၏၊ ဖြန့်ကြောင်း ဖြစ်သော စိတ်သည် အတ္တလည်း မည်၏၊ လောကလည်း မည်၏”ဟုမှားမှားယွင်းယွင်း နှလုံးသွင်း, သုံးသပ်သောအားဖြင့် ယူအပ်သော အယူဟူသော = အန္တဂ္ဂါဟိကဒိဋ္ဌိ ၅-ပါး,
ကောက်နယ်တလင်းမျှလောက် ကြီးမားသောအရပ်ကို ယင်း-ကသိုဏ်း ၅-မျိုးဖြင့်သာ အာရုံပြု၍ ဖြန့်သောသူသည် “လောကသည် အဆုံးအပိုင်းအခြားမရှိ”ဟု မှတ်ထင်၍ “ဖြန့်အပ်သော ကသိုဏ်းရုပ်သည် အာရုံဝတ္ထုလည်း မည်၏၊ လောကလည်း မည်၏၊ ဖြန့် ကြောင်းဖြစ်သော စိတ်သည် အတ္တလည်း မည်၏၊ လောကလည်း မည်၏”ဟု မှားမှား ယွင်းယွင်း နှလုံးသွင်း သုံးသပ်သောအားဖြင့် ယူအပ်သော အယူဟူသော = အန္တဂ္ဂါဟိက-ဒိဋ္ဌိ ၅-ပါး,
ဇီဝ-ခေါ်သော အသက်ကောင် လိပ်ပြာကောင်သည် သရီရ-ခေါ်သောကိုယ်နှင့် မကွဲ မပြား တသားတည်းဖြစ်သည်, ခွဲခြားမရဟု အယူရှိသောသူသည် “ယင်း-ခန္ဓာ ၅-ပါးသည် ဇီဝ-ခေါ်သောအသက်ကောင် လိပ်ပြာကောင်လည်း မည်၏၊ သရီရ-ခေါ်သော ကိုယ်လည်း မည်၏”ဟု မှားမှားယွင်းယွင်း နှလုံးသွင်း သုံးသပ်သောအားဖြင့် ယူအပ်သော အယူ ဟူသော = အန္တဂ္ဂါဟိကဒိဋ္ဌိ ၅-ပါး,
ဇီဝ-ခေါ်သော အသက်ကောင် လိပ်ပြာကောင်နှင့် သရီရ-ခေါ်သော ကိုယ်သည် တခြားစီပင်ဖြစ်သည်ဟု အယူရှိသော သူသည် “ယင်း-ခန္ဓာ ၅-ပါးဟူသော သရီရသည် ဇီဝ မဟုတ်၊ ခန္ဓာ ၅-ပါးဟူသော ဇီဝသည်လည်း သရီရမဟုတ် သရီရနှင့် ဇီဝသည် တခြားစီပင် ဖြစ်သည်”ဟု မှားမှားယွင်းယွင်း နှလုံးသွင်း သုံးသပ်သောအားဖြင့် ယူအပ်သော အယူဟူသော = အန္တဂ္ဂါဟိကဒိဋ္ဌိ ၅-ပါး,
“သတ္တဝါ သေလွန်ပြီးနောက် ဖြစ်သေးသည်”ဟု အယူရှိသောသူသည် “ယင်း-ခန္ဓာ ၅-ပါးသည် ဤ ပစ္စုပ္ပန် လောက၌သာလျှင် သေဆုံး ပျက်စီးခြင်း သဘောရှိ၏၊ သတ္တဝါသည် ခန္ဓာကိုယ် ပျက်စီးပြီးနောက် မစုတေပဲ အမြဲလည်း တည်နေရ၏၊ အဥပေါက် “အဏ္ဍဇ” သတ္တဝါမျိုး, အအိမ်ပေါက် “ဗလာဗုဇ” သတ္တဝါ မျိုးအနေဖြင့်လည်းဖြစ်ပေါ်ရ၏ အညှိပေါက် “သံသေဒဇ” သတ္တဝါမျိုး, ဥပပတ် “ဩပပါတိက” သတ္တဝါမျိုး အနေဖြင့်လည်း ဖြစ်ပွါးရ၏”ဟု မှားမှားယွင်းယွင်း နှလုံးသွင်း, သုံးသပ်သောအားဖြင့်ယူအပ်သော အယူဟူသော = အန္တဂ္ဂါဟိကဒိဋ္ဌိ ၅-ပါး,
“သတ္တဝါသေလွန်ပြီးနောက် မဖြစ်တော့လတ္တံ့”ဟု အယူရှိသောသူသည် “ယင်း-ခန္ဓာ ၅-ပါးသည် ဤပစ္စုပ္ပန်လောက၌ပင်လျှင် ဆုံး ပျက်စီးခြင်း သဘောရှိ၏၊ ကိုယ်ခန္ဓာ ပျက်စီးပြီးနောက် မဆက်စပ်တော့ပဲ ပြတ်စဲ ပျက်စီးရ၏”ဟု မှားမှားယွင်းယွင်း နှလုံးသွင်း သုံးသပ်သောအားဖြင့် ယူအပ်သော အယူဟူသော = အန္တဂ္ဂါဟိကဒိဋ္ဌိ ၅-ပါး,
“သတ္တဝါ သေလွန်ပြီးနောက် အသစ်ဖြစ်သော အသက်ကောင်လိပ်ပြာကောင်ရှိသဖြင့် ဖြစ်လည်း ဖြစ်၏ ရှေးဘဝ၌ဖြစ်သော အသက်ကောင် လိပ်ပြာကောင် မရှိသဖြင့် မဖြစ်လည်းမဖြစ်”ဟု အယူရှိသောသူသည် “ယင်း ခန္ဓာ ၅-ပါးသည် ဤပစ္စုပ္ပန်လောက၌ပင်လျှင် သေဆုံး ပျက်စီးခြင်း သဘောရှိ၏၊ သတ္တဝါသေလွန်ပြီးနောက် ဖြစ်လည်းဖြစ်၏ မဖြစ်လည်း မဖြစ်”ဟု မှားမှားယွင်းယွင်း နှလုံးသွင်း, သုံးသပ်သောအားဖြင့် ယူအပ်သော အယူဟူသော = အန္တဂ္ဂါဟိကဒိဋ္ဌိ ၅-ပါး,
“သူတစ်ပါးတို့ မေးမြန်း စိစစ်မည့်ဘေးမှ ကြောက်ရွံ့ခြင်း, စကားပြော ချွတ်ချော် မှားယွင်းသွားမည့်ဘေးမှ ကြောက်ရွံ့ခြင်း, ဉာဏ်ပညာ နုံ့နှေးခြင်း, တွေဝေ ထိုင်မှိုင် ခြင်းတို့ကြောင့် သတ္တဝါသေလွန်ပြီးနောက် ဖြစ်သည်လည်း မဟုတ်, မဖြစ်သည်လည်း မဟုတ်”ဟု အယူရှိသောသူသည်—(၁) ရူပက္ခန္ဓာ, (၂) ဝေဒနာက္ခန္ဓာ, (၃) သညာက္ခန္ဓာ, (၄) သင်္ခါရက္ခန္ဓာ, (၅) ဝိညာဏက္ခန္ဓာ-သည် ဤပစ္စုပ္ပန်လောက၌ပင်လျှင် သေဆုံးပျက်စီးခြင်း သဘောရှိ၏၊ သတ္တဝါ သေလွန်ပြီးနောက် ဖြစ်သည်လည်း မဟုတ်၊ မဖြစ်သည်လည်း မဟုတ်-ဟု မှားမှားယွင်း ယင်း နှလုံးသွင်း သုံးသပ်သောအားဖြင့် ယူအပ်သော အယူဟူသော = အန္တဂ္ဂါဟိက ဒိဋ္ဌိ ၅-ပါး အားဖြင့် ၅၀-အပြားရှိ၏[၄]။ [၅]
ကိုးကား
[ပြင်ဆင်ရန်]- ↑ အန္တဂ္ဂါဟိကဒိဋ္ဌိ (ထီ) [အန္တဂ္ဂါဟိကာ+ဒိဋ္ဌိ]
- ↑ အန္တဂ္ဂါဟိကာ (ထီ) [အန္တ+ဂဟ+ဏျွ](သဿတ, ဥစ္ဆေဒ-တို့တွင် တစ်ခုခုသော-) အစွန်း-အဖို့-ကို-စွဲယူတတ်- စွဲယူစေတတ်-သော။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ အန္တဂ္ဂါဟိကာ ဒိဋ္ဌိ။ ဝိ၊၃၊၂၅၅။ ... သဿတုစ္ဆေဒသင်္ခါတံ အန္တံ ဂဏှာတီတိ အန္တဂ္ဂါဟိကာ။ သာရတ္ထ၊၃၊၂၈၈။ အန္တဂ္ဂါဟိကာတိ သဿတုစ္ဆေဒသင်္ခါတဿ အန္တဿ ဂါဟိကာ။ ဝိမတိ၊၂၊၁၈၀။ ဒသ အန္တဂ္ဂါဟိကာ ဒိဋ္ဌိ။ ဝိ၊၅၊၂၄၅။ “သဿတော လော ကော”တိ အာဒိနာ ဝသေန ပန အန္တဂ္ဂါဟိကာ ဒိဋ္ဌိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၂။ (ဒသ-သရုပ်ကို ပဋိသံ၊၁၄၉-တွင် ကြည့်။) မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ-အန္တဂ္ဂါဟိကဒိဋ္ဌိဝသေန ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိစောဒနာ။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၄။ “အန္တဝါ လောကော၊ အနန္တ ဝါ လောကော”တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ သဿတုစ္ဆေဒသင်္ခါတံ အန္တံ ဂဏှာတီတိ အန္တဂ္ဂါဟိကာ။ သာရတ္ထ၊၂၊၃၅၀။ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ပဟာယ အန္တဂ္ဂါဟိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော၊ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၁။ သဿတုစ္ဆေဒသင်္ခါတံ အန္တံ ဂဏှာတိ ဂါဟယတီတိ ဝါ အန္တဂ္ဂါဟိကာ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ သာရတ္ထ၊၃၊၂၄၀။ န မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော ဟောတိ န အန္တဂ္ဂါဟိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော။ ဒီ၊၃၊၃၉။ အန္တဂ္ဂါဟိကာယာတိ သာယေဝ ဒိဋ္ဌိ ဥစ္ဆေဒန္တဿ ဂဟိတတ္တာ “အန္တဂ္ဂါဟိကာ”တိ ဝုစ္စတိ၊ တာယ သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃။ အန္တဂ္ဂါဟိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော ဟောတိ။ အံ၊၁၊၁၅၃၊ ၅၆၂။ အံ၊၂၊၁၁၄။ အန္တဂ္ဂါဟိကာယာတိ ဒသဝတ္ထုကာယ အန္တံ ဂဟေတွာ ဌိတဒိဋ္ဌိယာ။ အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၉။ အန္တဂ္ဂါဟိကာယာတိ သဿတံ ဝါ ဥစ္ဆေဒံ ဝါ ဂဟေတွာ ဌိတာယ။ အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၃။ ဒသဝတ္ထုကာ အန္တဂ္ဂါဟိကာ ဒိဋ္ဌိ။ စူဠနိ၊၄၅။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၈၁။ မဟာနိ၊၃၇။ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၁၃၉-တို့လည်း ကြည့်။)
- ↑ တိပိဋကအဘိဓာန် အတွဲ-၂
- ↑ (ပဋိသံ၊၁၄၉၊ ၁၅၀-၄။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၇-၈)
- ↑ တိပိဋကအဘိဓာန် အတွဲ-၁၀