အတ္တ
| တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဖော်ပြချက် |
| ဗုဒ္ဓဘာသာ |
|---|
 |
- (၁) စိတ်။ [၂]
- (၂) ကိုယ်၊ အတ္တဘော။ [၃]
- (၃) ဓမ္မ၊ လောကီ လောကုတ္တရာတရား။ [၄]
- (၄) သဘော။ အတ္တသဒ္ဒါ ဤအနက်ကို ဟောသောအခါ မိမိ ရှေ့က ပုဒ်တစ်ခုခု နှင့် တွဲလျက် အတွေ့များသည်။ [၅]
- (၅) မိမိ၊ မိမိကိုယ်။ [၆]
- (၆) သား၊ အဖ [၇]
- (၇) အတ္တ-ဟု စွဲယူသော အယူမှား၊ အတ္တဒိဋ္ဌိ။ [၈]
- (၈) သတ္တဝါတို့၏ ခန္ဓာကိုယ်ကို၎င်း တလောကလုံးကို၎င်း အစိုးရလျက် မပျက်မစီး အမြဲတည်နေသော အနှစ်သာရ အမာခံသဘောတရားဟု တိတ္ထိတို့ ကြံဆအပ်သော အတ္တ၊ ဤ “အတ္တ” (အာတ္မန်)ဟူသည် ဗြာဟ္မဏ အယူ၌ တွေ့ရသော ဝေါဟာရအခေါ် အဝေါ် တစ်မျိုးတည်း။ ဤ အတ္တ၏ ဗျုပ္ပတ်ကိုလည်း ဝေဒန္တမုတ္တာဝလီကျမ်း၌ “ယဒါပ္နောတိ ယဒါဒတ္တေ၊ ယစ္စာတ္တိ ဝိၑယာန် ဗဟူန်။ ယစ္စာယျ သန္တတောဘာဝ-သ္တသ္မာဒါတ္မေတိ ကထျတေ”ဟု ဆိုသည်။ ဤ “အတ္တ”ကိုပင် အစွဲပြု၍ “အသက်, လိပ်ပြာ, ဝိညာဉ်ကောင်, ပုဂ္ဂိုလ်, သတ္တဝါ, ငါ, သူတစ်ပါး, ယောက်ျား, မိန်းမ, ကာရက, ဝေဒက, သာမီ, နိဝါသီ, သယံဝသီ”စသော မှားသော စွဲယူမှုများဖြစ်သည်။ [၉]လာပါဌ်ဖြင့်လည်း မှားယွင်းစွာ ကြံဆပုံကို သိလေ။
လောကီသက္ကတကျမ်းတို့၌လာသော ဆိုအပ်ပြီး အဓိပ္ပါယ်ထက် ကျယ်ဝန်းသော သိမှတ်ဖွယ် အဓိပ္ပါယ် အယူအဆ အဆုံးအဖြတ်တို့ကို အဘယာရာမဆရာတော်၏ အဘိဓာန်နိသျသစ် ၉၂-ဂါထာနှင့် ၈၆၁-ဂါထာတွင်ကြည့်။ ထို့ပြင်လည်း အတ္တ ၅-မျိုးကို [၁၀]နှင့် တိတ္တိရိယဥပနိသျှဒ်၊ ဒုတိယပိုင်းတွင်ကြည့်။ ဝါစပ္ပတိ၌ကား “ဘူတာတ္မာ စေန္ဒြိယာတ္မာ စ၊ ပြတျဂါတ္မာ တထာ ဘဝါန်။ အာတ္မာ စ ပရမာတ္မာ စ၊ တွမေကး ပဉ္စဓာမတး”ဟူသော ဂါထာကိုကိုး၍ အတ္တ ၅-မျိုး တနည်းဆိုသည်။ အတ္တ၏ ပမာဏကို [၁၁]-တို့တွင်လည်းကောင်း, အတ္တ၏ အဆင်းကို [၁၂]-တို့တွင်၎င်းကြည့်။
အနတ္တ, ဇီဝ, သရီရ တို့လည်း ကြည့်။
အတ္တ၏အစွမ်းဖြင့် ရုပ်စသော ခန္ဓာ ၅-ပါး၌ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ၂၀-ဖြစ်ပုံကို [၁၃]-တို့တွင်ကြည့်။
ကိုးကား
[ပြင်ဆင်ရန်]- ↑ အတ္တ (ပု) [အတ+အ။ ဘဝါဘဝံ ဓာဝန္တော ဇာတိဗရာဗျာဓိမရဏာဒိဘေဒံ အနေကဝိဟိတံ သံသာရဒုက္ခံ အတတိ သတတံ ဂစ္ဆတိ ပါပုဏာတိ အဓိဂစ္ဆတိတိ အတ္တာ။ နီတိ၊ဓာ၊၄၈။ အာ+ဓာ+တ။ အာဟိတော အဟံမာနော ဧတ္ထာတိ အတ္တာ။ ဒီ၊ဋီ၊၃၊၁၆၀။ မ၊ဋီ၊၁၊၃၅၀။ အနုဋီ၊၁၊၁၄၅။ အနုဋီ၊၃၊၈၂။ အဒ+တ။ သုခဒုက္ခံ အဒတိ ဘက္ခတီတိ အတ္တာ။ ဇာတိဇရာမရဏာဒီဟိ သံသာရဒုက္ခေဟိ အဒီယတေ ဘက္ခိယတေတိ အတ္တာ တေ အတ္တာ။ ကစ္စည်း။ ၆၂၇။ (နီတိ၊ ပဒ။ ၁၆၇။ နီတိ၊ ဓာ၊ ၄၈။ ဓာန်ဋီ၊ ၉၂-တို့လည်း ကြည့်။) (အာတ္မန်-သံ)]
- ↑ သုဒန္တော ပုရိသဿ ဇောတိ။ သံ၊၁၊၁၇၁။ အတ္တာတိ စိတ္တံ။ သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၇။ ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ...ဧကေမတ္တာနံ ဒမေန္တိ။ အံ၊၂၊၄၃၂။ အတ္တာနန္တိ စိတ္တံ။ အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၆။ “ကစ္စိ နု ခေါ မေ အတ္တာ သီလတော န ဥပဝဒတီတိ မေ ပဗ္ဗဇိတေန အဘိဏှံ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ။ အံ၊၃၊၃၂၅။ အတ္တာတိ စိတ္တံ။ အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၁၃။ အတ္တာ ဟိ ကိရ ဒုဒ္ဒမော။ ဓမ္မ၊၃၇။ အတ္တာနံ ဒမယန္တိ ပဏ္ဍိတာ။ ဓမ္မ၊၂၅။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၀-ကြည့်။) စိတ္တံ ဟိ “အတ္တာ ဟိ ကိရ ဒုဒ္ဒမော၊ ယော ဝေ ဌိတတ္တော တသရံဝ ဥဇ္ဇူ”ဟိ စ “အတ္တသမ္မာပဏိဓီ”တိ ဧဝမာဒီသု “အတ္တာ”တိ ဝုစ္စတိ။ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈။ သမုန္နမယမတ္တာနံ၊ ဥသုကာရောဝ တေဇနံ။ ထေရ၊၂၂၆။ အတ္တာနန္တိ စိတ္တံ။ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၉။ အတ္တာဟိ စေ အသမာဟိတော။ ထေရ၊၂၅၂။ ယသ္မာ တဿ ပုဂ္ဂလဿ စိတ္တံ အသမာဟိတံ။ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆၀။ အတ္တသမ္ပဒါ, အတ္တသမ္မာပဏိဓိ, အသလ္လီနတ္တ, ဌိတတ္တ, ပဟိတတ္တ, သမာဟိတတ္တ, ဟီနတ္တရူပ စသည်တို့လည်းကြည့်။
- ↑ အတ္တာနံ ဝဓိတျာ ဝဓိတျာ ရောဒတိ။ ဝိ၊၂၊၃၆၄။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၁-ကြည့်။) သုစိဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရတိ။ ဒီ၊၁၊၄။ မ၊၁၊၂၃၇။ အံ၊၁၊၂၁၂ (ဝိဟရန္တိ၊ ဝိဟရာမ)။ အတ္တနာတိ အတ္တဘာဝေန။ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၁။ မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၀။ အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၇။ အတ္တဘာဝေါ ဟိ အာဟိတော အဟံမာနော ဧတ္ထာတိ “အတ္တာ”တိ ဝုစ္စတိ။ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈။ အတ္တကိလမထ, အတ္တပဋိလာဘ, အတ္တသမ္မာပဏိဓိ, အလမတ္တ, ပဟိတတ္တ, ဘာဝိတတ္တ-စသည်တို့လည်းကြည့်။
- ↑ ကော ပနေတ္ထ အတ္တာ နာမ? လောကိယလောကုတ္တရော ဓမ္မော။ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀။ သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၇။ အတ္တဒီပ-လည်းကြည့်။
- ↑ အနဝေါသိတတ္တ, ဥဂ္ဂဘတ္တ, ဧကတ္တ, ဌိတတ္တ, ဘာဝိတတ္တ, မိစ္ဆတ္တ, ယတတ္တ, သမ္ပတ္တ-တို့ကြည့်။
- ↑ အပ္ပမတ္တဿ တေ မဟာရာဇ ဝိဟရတော... အတ္တာပိ ဂုတ္တော ရက္ခိတော ဘဝိဿတိ။ သံ၊၁၊၈၉။ အတ္တာ ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော။ ဝိ၊၅၊၂၈၈။ အတ္တံ နိရံကတွာ ပိယာနိ သေဝတိ။ ဇာ၊၁၊၁၄၇။ အတ္တံ နိရံကတွာ အတ္တာနံ ဆဍ္ဍေတွာ။ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၃။ အတ္တာနံ အဝစနီယံ ကရောတိ ဝိ၊၁၊၂၇၁။ အတ္တာနံ ဝါ ပရံ ဝါ နိရယေန ဝါ ဗြဟ္မစရိယေန ဝါ အဘိသပေယျ။ ယော အတ္တာနံ ဘဝနေ န ဒဿယေ။ သုတ္တနိ၊၄၀၆။ သဗ္ဗဿာပိ အတ္တနာ။ သုတ္တနိ၊၃၈၂။ တာဒိသာနိ ဘောဇနာနိ အတ္တနာ ဘုဉ္ဇန္တိ ဝိ၊၂၊၃၆။ အတ္တနာ ဝါ အတ္တာနံ သမ္မန္နိတဗ္ဗံ။ ဝိ၊၃၊၁၃၁။ အတ္တနော ဘာဇနံ ပဝေသတွာ။ ဝိ၊၁၊၅၈။ အတ္တနော ကမ္မကုဗ္ဗာနံ။ ဓမ္မ၊၄၅။ တဿိမေ ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟီနေ အတ္တနိ သမနုပဿတော။ ဒီ၊၁၊၆၉။
- ↑ “အတ္တာ ဝေ ပုတ္တနာမာသိ၊ သ ဇီဝ သရဒေါသတ” န္တိအာဒီသု ပုတ္တော “အတ္တာ”တိ ဝုစ္စတိ ကုလဝသေန သန္တာနေ ပဝတ္တနတော၊ ဧဝံ ပိတာပိ “ပုတ္တဿ အတ္တာ”တိ ဝုစ္စတိ။ မ၊ဋီ၊၃၊၇၅။
- ↑ အတ္တာ နိရတ္တာ န ဟိ တဿ အတ္ထိ။ သုတ္တနိ၊၄၀၂။ အတ္တာ နိရတ္တာ န ဟိ တဿ အတ္ထီတိ တဿ ဟိ ဟိတ အတ္တဒိဋ္ဌိ ဝါ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ ဝါ နတ္ထိ။ ဂဟဏံ မုဉ္စနံ ဝါပိ အတ္တနိရတ္တသညိတံ နတ္ထိ။ သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၉။ အတ္တာတိ အတ္တာနုဒိဋ္ဌိ နတ္ထိ။ မဟာနိ၊၆၃။ အတ္တာတိ “အတ္တာ အတ္တီ”တိ ဂဟိတာ သဿတဒိဋ္ဌိ နတ္ထိ။ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၃၀၆။ အတ္တံ ပဟာယ အနုပါဒိယာနော။ သုတ္တနိ၊၄၀၄။ မဟာနိ၊၈၃။ အတ္တံ ပဟာယာတိ အတ္တဒိဋ္ဌိံ ပဟာယ။ မဟာနိ၊၈၃။ အတ္တဉ္ဇဟ-လည်းကြည့်။
- ↑ “အတ္တာ နိဝါသီ ကာရကော ဝေဒကော သယံဝသီ”တိ ဧဝံ ပရိကပ္ပိတဿ အတ္တသာရဿ အဘာဝေန။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၉။ ဗာလဇနပရိကပ္ပိတဿ ကာရကဝေဒက သင်္ခါတဿ အတ္တနော အဘာဝါ စက္ခု အတ္တေန စ သညံ။ ၎င်း။ ၃၀၂။ ဤ“အတ္တ”နှင့် ပတ်သက် ဟောကြားဖွင့်ဆိုချက်တို့ကား ပါဠိ, ဋ္ဌ, ဋီ-တို့၌ များစွာရှိကုန်၏။ ထိုတို့တွင် ပါဠိအချို့ကား ဒီ၊၁၊၁၁-၃၄၊ ၁၇၂-၃။ ဒီ၊၂၊၅၄-၈။ ၃။ ၁၁၃-၅။ မ၊၁၊၁၀-၁၁၊ ၁၈၈-၉၂၊ ၂၉၂-၅။ မ ၊၂၊ ၂၂၄၊ ၂၃၂(အတ္တ၏အဆင်း)။ မ၊၃၊၈-၂၃၊ ၃၂၉-၃၂။ သံ၊၂၊၇၉-၈၃၊ ၁၄၉-၁၅၀၊ ၁၇၉-၈၅၊ ၃၄၃-၄၊ ၅၆၅-၆။ အံ၊၁၊၂၈၈၊ ၄၈၃-၄၊ ၄၉၀-၁။ အံ၊၃၊၄၀၃-၈။ အဘိ၊ဝိ၊၃၉၇-၉၊ ၃၉၂၊ ၄၀၃။ အဘိ၊က၊၅၉။ သုတ္တနိ၊၃၄၉-တို့တည်း။ “အတ္တာ ဇာနာတိ ဝါ န န ဇာနာတိ ဝါ၊ သော ဧဝ ကရောတိ စ ကာရေတိ စ။ သော ပဋိသန္ဓိယံ ဥပပဇ္ဇတိ၊ တဿ အဏုဣဿရာဒယော ကလလာဒိဘာဝေန သရီရံ သဏ္ဌပေန္တော ဣန္ဒြိယာနိ သမ္ပာဒေန္တိ။ သော ဣန္ဒြိယသမ္ပန္နော ဖုသတိ ဝေဒိယတိ တဏှယတိ၊ ဥပါဒိယတိ၊ ဃဋိယတိ။ သော ပုန ဘဝန္တရေ ဘဝတီ”တိ ဝါ, “သဗ္ဗေ သတ္တာ နိယတိသင်္ဂတိဘာဝပရိဏတာ”တိ ဝါ ဝိကပ္ပတိ ဟူသော ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၇၆-
- ↑ ဒီ၊ဋီ၊၁၊၁၅၅။ အံ၊ဋီ၊၃၊၂၀-
- ↑ ဒီ၊ဋီ၊၁၊၁၇၂။ မ၊ဋီ၊၁၊၁၅၆။ မ၊ဋီ၊၃၊၆၅။ ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၃၀၈
- ↑ မ၊၂၊၂၂၄ ၂၃၂
- ↑ “ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ၊ ရူပဝန္တံ ဝါ အတ္တာနံ၊ အတ္တနိ ဝါ ရူပံ၊ ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ” စသော မ၊၁၊၃၇၄။ သံ၊၂၊၃။ အဘိ၊ဓ၊၂၁၈။ အဘိ၊ဝိ၊၃၇၉။ ပဋိသံ၊၁၃၇၊ ၁၄၇-နှင့် မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၉-၂၆၀။ သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၅။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၇-၃၈၈။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၄-၅၆
- ↑ တိပိဋကအဘိဓာန် အတွဲ-၁