အာဟာရ (ဗုဒ္ဓဘာသာ)
| တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဖော်ပြချက် |
| ဗုဒ္ဓဘာသာ |
|---|
 |
[၁] (၁) ခံတွင်းသို့ ဆောင်အပ်-စားမျိုအပ်-သော အရာ ဝတ္ထု၊ စားသောက်ဖွယ်၊ အစာ၊ (၎င်းကိုပင် ကဗဠီကာရာဟာရ-ဟု ဆိုနိုင်၏။ ကဗဠီကာရာဟာရ-ကြည့်)။ [၂]
- (၂) (က) အကြောင်း၊ သာမညအကြောင်း။ [၃]
- (ခ) မိမိဆိုင်ရာအကျိုး ကို–လွန်စွာ ဆောင်တတ်-ဖြစ်စေတတ်သော အကြောင်း၊ ထူးသော အကြောင်း၊ အာဟာရတရား။ [၄][၅]
အာဟာရ လေးမျိုး
[ပြင်ဆင်ရန်](၎င်းတို့ကား ကဗဠီကာရာဟာရ, ဖဿာဟာရ, မနောသဉ္စေတနာဟာရ, ဝိညာဏာဟာရ-ဟူ၍ လေးမျိုးရှိ၏။ [၆]
- ထိုလေးမျိုးတို့တွင် ထမင်းခွံ့-စသည်တို့၌ တည်သော ဩဇာသည် ကဗဠီကာရာဟာရ မည်၏၊
- စက္ခု သမ္ဖဿ စသော ဖသာ ခြောက်ပါးသည် ဖဿာဟာရမည်၏၊
- စေတနာ စေတသိက်သည် မနောသဉ္စေတနာဟာရမည်၏၊
- စိတ်သည် ဝိညာဏာဟာရမည်၏၊ [၇]
အာဟာရ လေးပါး ဖြစ်စေသော တရားများ
[ပြင်ဆင်ရန်]ကဗဠီကာရာဟာရသည် ဩဇာလျှင် ရှစ်ခုမြောက်ရှိသော ရုပ်။ (= ပထဝီ, အာပေါ, တေဇော, ဝါယော, ဝဏ္ဏ ဂန္ဓ ရသ ဩဇာ-ဟူသောရုပ်) ရှစ်ပါးကို ဆောင်(ဖြစ်စေတတ်)၏၊
ဖဿာဟာရသည် ဝေဒနာသုံးပါးကို ဖြစ်စေ၏၊
မနောသဉ္စေတနာဟာရသည် ဘဝသုံးပါးကို (ဘဝသုံးပါးတို့၌ ပဋိသန္ဓေကို) ဖြစ်စေ၏၊
ဝိညာဏာဟာရသည် ပဋိသန္ဓေ နာမ်ရုပ်ကို (ပဋိသန္ဓေ ခဏ၌ နာမ်ရုပ်ကို) ဖြစ်စေ၏။ [၈] ၎င်း ကဗဠီကာရာဟာရ စသော ၄-မျိုးသည် နိပ္ပရိယာယ အာဟာရ, မုချ အာဟာရမည်၏၊ အကြောင်းသာမညသည် ပရိယာယ အာဟာရ, ဥပစာ အာဟာရမည်၏။
ဘုံ၌ ရနိုင်သော အာဟာရများ
[ပြင်ဆင်ရန်]ကာမဘုံ၌ မုချအားဖြင့် အာဟာရ လေးပါးလုံး ရ၏၊ အသညသတ်ကြဉ်သော ရူပ, အရူပ ဘုံတို့၌ (ကဗဠီကာရာဟာရမှ တစ်ပါး) အာဟာရ သုံးပါးရ၏၊ အသညသတ်နှင့်၎င်းမှ ကျန်သော သတ္တဝါတို့၌ (သတ္တဝါအားလုံးတို့၌) အကြောင်း သာမညဟူသော ပစ္စယာဟာရရ၏။ [၉]
သတ္တဝါ အားလုံး အာဟာရကြောင့် တည်တံ့
[ပြင်ဆင်ရန်]ထို့ကြောင့် “သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ”ဟု သတ္တဝါအားလုံး အာဟာရကြောင့် တည်တံ့ရကြောင်း ဟောကြားတော်မူသည်။ အာဟာရဋ္ဌိတိက-လည်းကြည့်။
- ကာမသတ္တဝါတို့သည် ကဗဠီကာရာဟာရကို မှီဝဲ၏။
- အသညသတ်မှ တစ်ပါးသော ရူပသတ္တဝါတို့သည် ဖဿာဟာရကို မှီဝဲ၏၊
- အောက် အရူပ သုံးဘုံရှိ သတ္တဝါတို့သည် မနောသဉ္စေတနာဟာရကို မှီဝဲ၏၊
- ဘဝင်္ဂ (နေဝသညာနာသညာယတန)၌ ရှိသော သတ္တဝါတို့သည် ဝိညာဏာဟာရကိုမှီဝဲ၏။ [၁၀]
ကဗဠီကာရာဟာရသည် ရုပ်အာဟာရမည်၏၊ ကျန်အာဟာရ သုံးပါးတို့သည် နာမ် အာဟာရမည်၏။ အာဟာရ ပစ္စယ-ကြည့်။)
(၃) ဆောင်ယူခြင်း။ [၁၁]
(၄) အခွန်အတုတ်ကို ဆောင်ရာဌာန၊ ဇနပုဒ်။ [၁၂]
ဆက်စပ်ဖတ်ရှုရန်
[ပြင်ဆင်ရန်]ကိုးကား
[ပြင်ဆင်ရန်]- ↑ အာဟာရ (ပု) [အာ+ရ+ဏ]
- ↑ (၁) အာဟာရော နာမ ဥဒကဒန္တပေါနံ ဌပေတွာ ယံကိဉ္စိ အဇ္ဈောဟရဏီယံ။ ဝိ၊၂၊၁၂၁။ အာဟာရန္တိ အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗ ယံကိဉ္စိ ယာဝကာလိကာဒိ။ သာရတ္ထ၊၃၊၇၀။ အာ-ဟာရန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ယာဝ ကာလိကံ ဝါ.....သဗ္ဗ တံ အဇ္ဈောဟရဏီယတ္တာ အာဟာရောတိ ဝုစ္စတိ။ ကင်္ခါ၊၂၃၁။ အာဟရီယတီတိ အာဟာ ရော၊ အဖျောဟရိတဗ္ဗ ယံ ကိဉ္စိ။ ကင်္ခါ၊ဋီ၊၃၉၄။ ဧကာယိကမ္ပိ အာဟာရံ အာဟာ ရေတိ။ ဒီ၊၁၊၁၅၇။ ဒီ၊၃၊၃၃။ မ၊၂၊၅။ အံ၊၁၊၃၀၀။ (ဝိ၊၃၊၁၁၈။ ဒီ၊၂၊၁၀၀။ မ၊၁၊၁၁၁၊ ၃၁၂။ အဘိ၊ဓ၊၂၆၁။ ဓမ္မ၊၂၇။ မဟာနိ၊၁၈၅။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၂၉။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၃၀၊ ၃၃၆။ ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၈။ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၃၀၀။ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၄၁၆။ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၁၀၄။)
- ↑ (၂) (က) အာဟာရဉ္စ အနာဟာရဉ္စ ဒေသေ ဿာမိ။ သံ၊၃၊၉၀။ ကောစာ’ဟာရော အဝိဇ္ဇာယ၊ အံ၊၃၊၃၄၆။ (သံ၊၃၊၅၉။) သာဟာရ (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၁၇)လည်း ကြည့်။
- ↑ (က) (ခ) အာဟာရော ကဗဠီကာရာဟာရာဒီသု စ ကာရဏေ။ ဓာန်၊၈၅၆။ (ခ) အာဟာရ (မ၊၁၊၅၈)န္တိ ပစ္စယံ။ ပစ္စယော ဟိ အာဟရတိ အတ္တနော ဖလံ၊ တသ္မာ အာဟာရောတိ ဝုစ္စတိ။ မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၀။ အာဟာရာ (သံ၊၁၊၂၅၃)တိ ပစ္စယာ၊ ပစ္စယာ ဟိ အာဟရန္တိ အတ္တနော ဖလံ၊ တသ္မာ အာဟာရာတိ ဝုစ္စန္တိ။ သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁။ (ပဋိသံ၊၂၃။ စူဠနိ၊၂၀၆။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၀။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၂။ စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၈၀။)
- ↑ တိပိဋကအဘိဓာန် အတွဲ-၄ အပိုင်း (ခ)
- ↑ ဒီ၊၃၊၁၉၀။ မ၊၁၊၅၇၊ ၃၂၇။ သံ၊၁၊၂၅၃၊ ၃၂၅။ အဘိ၊ဝိ၊၄၁၆။ သင်္ဂဟ၊၄၈။
- ↑ မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၁-၂။ သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂-၃။
- ↑ မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၃။ သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၂။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၃၃၆။ သာရတ္ထ၊၁၊၂၄၂။ ဝိဘာဝိနီ၊၂၂၄။
- ↑ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၅၇-၈။ အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀၂-၄။ ဒီ၊ဋီ၊၃၊၁၆၇။ အံ၊ဋီ၊၃၊၃၂၃။
- ↑ သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၄။
- ↑ (၃) နတ္တ’မှာကံ တယာ သဒ္ဓိံ အာဟာရူပဟာရော။ ဝိ၊၁၊၁၉၈။ အာဟာရူပဟာရောတိ အာဟာရော စ ဥပဟာရော စ၊ ဂဟဏဉ္စ ဒါနဉ္စ။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၉။ အာဟရဏံ အာဟာရော။ သာရတ္ထ၊၂၊၃၂၆။
- ↑ (၄) သစေပိ မေ အယျပုတ္တာ ဝေသာလိံ သာဟာရံဒဇ္ဇေယျာထ။ ဝိ၊၃၊၃၂၇။ ဒီ၊၂၊၈၂။ သာဟာရန္တိ သဇနပဒံ။ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၅။ အာဟရန္တိ ဣမသ္မာ ရာဇပုရိသာ ဗလိန္တိ အာဟာရော၊ တဗ္ဗုတ္တ ဇနပဒေါ။ သာရတ္ထ၊၃၊၃၂၁။ ဒီ၊ဋီ၊၂၊၁၄၃။