ဥပေက္ခာ
| တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဖော်ပြချက် |
| ဗုဒ္ဓဘာသာ |
|---|
 |
[၁] (၁) အသင့်အားဖြင့်-အညီအမျှ-ရှုတတ်သော သဘော-ရှုခြင်း-ခံစားတတ်သောသဘော-ခံစားခြင်း၊ သုခဒုက္ခအဖို့၌ မကျသည်ဖြစ်၍-သုခဒုက္ခတို့နှင့် မဆန့်ကျင်သည်ဖြစ်၍-ခံစား တတ်သောသဘော-ခံစားခြင်း၊ ဥပေက္ခာ။
(၂) လျစ်လျူရှုအပ်သောသဘော၊ (ဝီရိယဟူသော ဥပေက္ခာကောက်။)
ဤဥပေက္ခာသည် ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ၊ ဗြဟ္မဝိဟာရုပေက္ခာ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂုပေက္ခာ(= တတြမဇ္ဈတ္တတာစေတသိက်။) ဝီရိယုပေက္ခာ(= ဝီရိယ။) သင်္ခါရုပေက္ခာ(= ပညာ။) ဝေဒနုပေက္ခာ(= ဥပေက္ခာဝေဒနာ။) ဝိပဿနုပေက္ခာ(= ပညာ။) တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ၊ ဈာနုပေက္ခာ၊ ပါရိသုဒ္ဓုပေက္ခာ (= တတြမဇ္ဈတ္တတာစေတသိက်။)ဟု ဆယ်ပါးရှိ၏။ [၂]
ထိုဆယ်ပါးတို့တွင် ရသင့်သော ဥပေက္ခာကို အရာဌာနအားလျော်စွာ ကောက်ကြရသည်။ ထို့ပြင် ဂေဟသိတဥပေက္ခာ ခြောက်ပါး၊ နေက္ခမ္မသိတ ဥပေက္ခာခြောက်ပါး၊ အာဝဇ္ဇနုပေက္ခာ စသည်လည်း ရှိသေး၏။ [၃] စသည်ဖြင့်လာသော ဂေဟသိတဥပေက္ခာ အရ သောမနဿကင်းသော အညာဏုပေက္ခာကို ကောက်ရသည်။ [၄] [၅]
ဥပေက္ခာမျိုး ၁၀-ပါး
[ပြင်ဆင်ရန်](၁) ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ- ကောင်းအာရုံ ဆိုးအာရုံခြောက်ပါးတို့ ထင်လာသောအခါ သာယာခြင်းတဏှာ၊ နှလုံးမသာယာခြင်း ဒေါသတို့ မရှိရအောင် သတိသမ္ပဇဉ် မြဲယှဉ်၍ရှုခြင်းမျိုး ခြောက်ပါးကိုဆိုသည်။
(၂) ဗြဟ္မဝိဟာရုပေက္ခာ- သဗ္ဗေ သတ္တာ ကမ္မဿကာ သတ္တဝါတို့ ချမ်းသာဆင်းရဲဟူသည် သူတို့၏ကံအတိုင်းဘဲဟု လျစ်လျူရှုကာနေခြင်းကို ဆိုသည်။
(၃) ဗောဇ္ဈင်္ဂုပေက္ခာ- မဂ်၏ အင်္ဂါအစိတ်အပိုင်းသို့ ရောက်လာသော ဗောဇ္ဈင်တရားတို့သည် အလွန်အလျော့မရှိ ပိုလွန်ခြင်း ယုတ်လျော့ခြင်းမရှိဘဲ ညီအမျှသာဖြစ်ပေါ်လာခြင်းမျိုးကို ခေါ်ဆိုသည်။
(၄) ဝီရိယုပေက္ခာ- မဂ်ဖိုလ်ရရေး အားထုတ်ပေးရာ၌ အပိုအလိုမရှိရအောင် ညီမျှစွာဖြစ်သောဝီရိယကိုဆိုသည်။
(၅) သင်္ခါရုပေက္ခာ- ဈာန်မဂ်ဖိုလ်တရားတို့ကို ရရှိရန်အားထုတ်သောအခါ ပဉ္စမဈာန်သမာဓိ၊ သို့မဟုတ်ဝိပဿနာဉာဏ်ရင့်သန်လာသောအခါ နီဝရဏစသော သင်္ခါရတရားတို့ကို အထူးဂရုစိုက်ကာ ပယ်ရှားမှုမပြုရတော့ဘဲ လျစ်လျူရှုခြင်းသဘောကိုဆိုသည်။
(၆) ဝေဒနုပေက္ခာ- ကောင်းအာရုံ မကောင်းအာရုံတို့နှင့် တွေ့ကြုံသောအခါ ချမ်းသာခြင်းနှင့် ဆင်းရဲခြင်းတို့အကြား အလတ်စားဖြစ်သော အနေအားဖြင့် ခံစားခြင်းကိုဆိုသည်။
(၇) ဝိပဿနုပေက္ခာ- ရုပ်နာမ်ခန္ဓာစသော တရားစုတို့ကို အနိစ္စ ဒုက္ခ အနတ္တမြင်လာအောင် ထူးသောဉာဏ်ဖြင့် ဆင်ခြင်သုံးသပ်ရာ၌ အဟောင်းပျက် အသစ်အစားထိုးလာပုံတို့ကို ငြိမ်သက်စွာ လျစ်လျူရှုကာ သုံးသပ်ဆင်ခြင်ခြင်းကိုဆိုသည်။
(၈) တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ- သဟဇာတ အတူတကွဖြစ်နေကြသည့်တရားစုတို့၌ ညီညွတ်အောင် အားထုတ်မနေရတော့ပဲ လျစ်လျူရှုခြင်းသဘောကိုဆိုသည်။
(၉) ဈာနုပေက္ခာ- မိမိရရှိခံစားရမည့် ဈာန်ချမ်းသာကိုပင် ချမ်းသာမှုသို့မကျရောက်စေဘဲ လျစ်လျူရှုခြင်းကိုဆိုသည်။
(၁၀) ပါရိသုဒ္ဓုပေက္ခာ- ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သော နီဝရဏဓမ္မတို့မှ သန့်စင်နေပြီဖြစ်၍ ထိုတရားဆိုးတို့ မဖြစ်စေရအောင် ကြောင့်ကြမှု မပြုရတော့သည်ကိုဆိုသည်။
ရည်ညွှန်းကိုးကား
[ပြင်ဆင်ရန်]- အဋ္ဌသာလိနီ အဋ္ဌကထာ
- ဝိသုဒ္ဓိမဂ် အဋ္ဌကထာ
- ↑ ဥပေက္ခာ (ထီ) [ဥပ+ဣက္ခ+အ+အာ။ ဥပဣက္ခာ]
- ↑ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၀။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၆။ (ယမိုက်အရကောက်။ ၅၁၄။)
- ↑ သံ၊၂၊၄၃၀။ သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၃-၄။ စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဥပေက္ခာ ဗာလဿ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၃-၄။)
- ↑ သံ၊ဋီ၊၂၊၃၆၂။ အာဝဇ္ဇနုပေက္ခာ-လည်းကြည့်။ ဆ ဂေဟသိတာ ဥပေက္ခာ၊ ဆ နေက္ခမ္မသိတာ ဥပေက္ခာ။ သံ၊၂၊၄၃၀။ ဥပပတ္တိတော ဣက္ခတီတိ ဥပေက္ခာ၊ သမံ ပဿတိ အပက္ခပတိတာဝ ဟုတွာ ပဿတီတိ အတ္ထော။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၀။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၆။ အထဝါ ဥပေတာ ယုတ္တာ သုခဒုက္ခာနံ အဝိရုဒ္ဓါ ဣက္ခာ အနုဘဝနံ ဥပေက္ခာ။ မူလဋီ၊၁၊၄၁။ ဥပပတ္တိတော ဣက္ခတီတိ ဥပေက္ခာ”တိ အယံ ပနတ္ထော ဣဓ ဥပေက္ခာသဒ္ဒဿ သဗ္ဗုပေက္ခာပရိယာဒါနတော န ဝုတ္တော။ အနုဋီ၊၁၊၄၄။ ဥပပတ္တိတော ယုတ္တိတော ဣက္ခတိ အနုဘဝတိ ဝေဒယမာနာပိ မဇ္ဈတ္တာကာရသဏ္ဌိတိယာတိ ဥပေက္ခာ၊ သုခဒုက္ခာနံ ဝါ ဥပေတာ ယုတ္တာ အဝိရုဒ္ဓါ ဣက္ခာ အနုဘဝနန္တိ ဥပေက္ခာ။ ဝိဘာဝိနီ၊၇၈။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၉၀။ အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၂၊ ၁၁၆၊ ၁၇၂။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၅၊ ၂၃၇။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၃။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၇၊ ၁၉၂-၃။ သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၈၊ ၁၁၆။ သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၉။ အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၄၊ ၂၂၁။ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊ ၄၁၄။ စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၄၅၊ ၉၇၊ ၁၃၃၊ ၁၃၇။ သံ၊ဋီ၊၂၊၁၇၀၊ ၂၇၉၊ ၃၆၂။ မူလဋီ၊၁၊၄၁။ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၁၀၉။ ပဋိသံဂံ။ ၉၆၊ ၁၄၃။) (၂) ဥပေက္ခာနိမိတ္တ(၂) ကြည့်၊
- ↑ တိပိဋကအဘိဓာန် အတွဲ-၄ အပိုင်း-၂