သတိ
| တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဖော်ပြချက် |
| ဗုဒ္ဓဘာသာ |
|---|
 |
[၁] (၁) သတိ—
- (က) အောက်မေ့-အမှတ်ရ-တတ်သော တရား။
- (ခ) အောက်မေ့-အမှတ်ရ-ကြောင်း တရား။
- (ဂ) အောက်မေ့-အမှတ်ရ-ခြင်း။ [၂]
(၂)
- (က) ကာယဂတာသတိ (မိမိ၏ ဆံ အစရှိသော ရူပကာယ၌ဖြစ်သော သတိ)။ [၃]
- (ခ) ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိ (ရှေးဘဝ ခန္ဓာအစဉ်ကို အောက်မေ့ သိနိုင်သော အဘိညာဉ်)။ [၄]
- (ဂ) မြတ်စွာဘုရား ပါဠိတော်ကို သင်ယူပြီး ဆောင်ထားသော သတိ။ [၅]
- (ဃ) ပုဒ်အရာ-အထောင်-ကို မှတ်ယူခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်သော သတိ။ [၆]
- (င) အာရုံကို သိမ်းဆည်းတတ်သော သတိ။ [၇]
- (စ) အာရုံသို့ ကပ်၍ တည်တတ်သောသတိ။ [၈]
- (ဆ) ၆-ပါးသော သတတဝိဟာရ နှင့် ယှဉ်သော သတိ။ [၉]
- (ဇ) ကြာမြင့်စွာ ပြုအပ်ပြီးသော အမှုစသည်တို့ကို အောက်မေ့ခြင်း သတိ။ [၁၀]
- (ဈ) အသုဘ သဘောရှိသော ခန္ဓာကိုယ်၌ “အသုဘ” ဟူ၍ ဖြစ်သော သတိ။ [၁၁]
- (ည) ကာယာနုပဿနာ-ကို သိမ်းဆည်းတတ်သော သတိ။ [၁၂]
- (ဋ) ဝိပဿနာနှင့် ယှဉ်သော သတိ။ [၁၃]
- (ဌ) မဂ်နှင့် ယှဉ်သော သတိ။ [၁၄]
- (ဍ) ဝိပဿနာ, မဂ်တို့နှင့် ယှဉ်သော သတိ။ [၁၅]
- (ဎ) ပစ္စဝေက္ခဏာနှင့် ယှဉ်သော သတိ။ [၁၆]
(၃) အဖန်ဖန် အောက်မေ့-အမှတ်ရ-တတ်သော သတိ။ [၁၇]
(၄)
- (က) သတိပဋ္ဌာန် ၄-ပါး။ [၁၈]
- (ခ) အာရုံဖြစ်သော သတိပဋ္ဌာန်။[၁၉]
(၅) သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ, ဝိပဿနာဘာဝနာတို့၏အစွမ်းဖြင့် ဖြစ်သောသတိ။ [၂၀]
(၆) ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ကောင်းစွာ မှတ်ခြင်း၏ အစွမ်းဖြင့် ဖြစ်သောသတိ။ [၂၁]
(၇) ထင်ခြင်း၊ အာရုံ၌ ကပ်၍ တည်ခြင်း။ [၂၂]
(၈) သတိဟူသော ကြိုး[၂၃]
(၉) နှစ်သက်ခြင်း။ [၂၄]
(၁၀) သတိ ပြန့်ပြော သော-ပုဂ္ဂိုလ်-ရဟန်း။ [၂၅]
(၁၂) သတိပဋ္ဌာနသံယုတ်။ [၂၇]
သတိ၏ လက္ခဏာစသည်
[ပြင်ဆင်ရန်]သတိသည်— ဗူးတောင်းသည် ရေ၌ မငုတ်မနစ် မျောသွား၏သို့ အာရုံကို မျော၍ သွားစိမ့်သောငှာ မပေးမူ၍ ကျောက်ဖျာကဲ့သို့ မလှုပ်မရှား အာရုံကိုထားခြင်း လက္ခဏာ ရှိ၏။
(ဝါ) စီးပွားမဲ့ကို ဆောင်တတ်သော ဒုစရိုက်တရားကို ပယ်၍ စီးပွားကို ဆောင်တတ်သော သုစရိုက်တရားကို ချီးပင့်ခြင်းလက္ခဏာ ရှိ၏။
မေ့လျော့ခြင်းကို ဖျက်ဆီးခြင်း ကိစ္စရှိ၏၊
စိတ်ကို စောင့်ရှောက်တတ်သော တရားဟု ဉာဏ်အားရှေးရှု ထင်တတ်၏။
(ဝါ) တစ်ပါးသို့ မသွားမူ၍ စိတ်၏အာရုံ၌ ရှေးရှုသည်ဖြစ်၍ ဖြစ်ကြောင်းတရားဟု ဉာဏ်အား ရှေးရှု ထင်တတ်၏၊
မြဲမြံသော သညာလျှင် နီးစွာသော အကြောင်းရှိ၏။
(ဝါ) သတိ၏အာရုံဖြစ်သော ကာယ စသော သတိပဋ္ဌာန်လျှင် နီးစွာသော အကြောင်းရှိ၏။ [၃၀] [၂၉]
ကိုးကား
[ပြင်ဆင်ရန်]- ↑ သတိ (ထီ) [သရ+တိ။ ရူ။ ၆၃၂။ သရန္တိ ဧတာယ, သယံ ဝါ သရတိ, သရမဏမတ္တမေဝ ဝါ ဧသာတိ သတိ။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၄။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁။ ၈၁။ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၃၈။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၂။ နီတိ၊ ဓာတု။ ၁၄၉)။ သံ-သပတိ။ ဓမ္မသတ် ကျမ်းကိုလည်း ဟောသည်။ ကောတ္ထုဘ။ သဣ၊ သတိ-ပြာ၊ အဒ္ဓမာဂဓီ။]
- ↑ (၁) သတိ— (က) အောက်မေ့-အမှတ်ရ-တတ်သောတရား။ (ခ) အောက်မေ့-အမှတ်ရ-ကြောင်း တရား။ (ဂ) အောက်မေ့-အမှတ်ရ-ခြင်း။ ယာ တသ္မိံ သမယေ သတိ အနုဿတိ ပဋိဿတိ သတိ သရဏတာ— သမ္မာသတိ။ အဘိ၊ဓ၊၁၉။ ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ။ ဝိ၊၁၊၄။ မ၊၁၊၂၆။ တေသံ အတိဝေလံ ဟဿခိဍ္ဍာရတိဓမ္မသမာပန္နာနံ ဝိဟရတံ သတိ သမ္မုဿတိ။ ဒီ၊၁၊၁၈။ ရူပံ ဒိသွာ သတိ မုဋ္ဌော။ သံ၊၂၊၂၉၆။ (သံ၊၁၊၃၅၁။ အံ၊၂၊၂၇၁။ အဘိ၊ဝိ၊၂၅၉။ အဘိ၊က၊၁၂၁-၃။ ပဋိသံ၊၂၂၊ ၁၇၀။ ထေရ၊၂၃၀။ အပ၊၁၊၃၆၃။ မဟာနိ၊၈။ စူဠနိ၊၂၃။ မိလိန္ဒ၊၃၂၊ ၈၂-၃။ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၄။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၅၊ ၁၃၉၊ ၁၇၅၊ ၁၉၁၊ ၂၁၉။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၅၈)။
- ↑ (၂) (က) ကာယဂတာသတိ (မိမိ၏ ဆံ အစရှိသော ရူပကာယ၌ဖြစ်သော သတိ)။ သတီ (ဒီ၊၂၊၁၁၇။ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၄) တိ ဝါ ကာယဂတာသတိ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ။ ဒီ၊ဋီ၊၂၊၁၇၉။
- ↑ (ခ) ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိ (ရှေးဘဝခန္ဓာ အစဉ်ကို အောက်မေ့သိနိုင်သော အဘိညာဉ်)။ သတာနုသာရီ, သတာနုသာရိဉာဏ-ပုဒ်တို့ ကြည့်။
- ↑ (ဂ) မြတ်စွာဘုရား ပါဠိတော်ကို သင်ယူပြီး ဆောင်ထားသော သတိ။ သတီ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၇) တိ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဓာရဏကသတိ။ သာရတ္ထ၊၁၊၁၈၉။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၃)။
- ↑ (ဃ) ပုဒ်-အရာ-အထောင်-ကို မှတ်ယူခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်သောသတိ။ သတိယာ (မ၊၁၊၁၁၇) တိအာဒီသု ပဒသတမ္ပိ ပဒသဟဿမ္ပိ ဝဒန္တဿေဝ ဂဟဏသမတ္ထတာ သတိ နာမ။ မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၅၆။
- ↑ (င) အာရုံကို သိမ်းဆည်းတတ်သော သတိ။ သတီ (သံ၊၂၊၃၁၇) တိ အာရမ္မဏပရိဂ္ဂဟိတသသတိ။ သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅။
- ↑ (စ) အာရုံသို့ ကပ်၍ တည်တတ်သော သတိ။ ဥပဋ္ဌာနံ သတိ(ပဋိသံ၊၁၇၅)တိ တံ အာရမ္မဏံ ဥပေစ္စ တိဋ္ဌတီတိ သတိ ဥပဋ္ဌာနံ နာမ။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၇။
- ↑ (ဆ) ၆-ပါးသော သတတဝိဟာရနှင့်ယှဉ်သော သတိ။ သတိမာ (သုတ္တနိ၊၃၅၄။ သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၂) ကြည့်။
- ↑ (ဇ) ကြာမြင့်စွာ ပြုအပ်ပြီးသော အမှုစသည်တို့ကို အောက်မေ့ခြင်း သတိ။ သတိမာ (အပ၊၁၊၁၄။ အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၈) ကြည့်။
- ↑ (ဈ) အသုဘ သဘောရှိသော ခန္ဓာကိုယ်၌ “အသုဘ”ဟူ၍ ဖြစ်သော သတိ။ သတိ မုဋ္ဌာ (ထေရ၊၂၄၁) တိ အသုဘသဘာဝေ တိ ကာယေ “အသုဘ”န္တွေဝ ပဝတ္တနသတိ မုဋ္ဌာ။ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၅။
- ↑ (ည) ကာယာနုပဿနာကို သိမ်းဆည်းတတ်သော သတိ။ သတိမာ (အံ၊၁၊၄၀။ အဘိ၊ဝိ၊၂၀၁။ ပဋိသံ၊၄၀။ အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၂။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၉။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၃) တို့ကြည့်။
- ↑ (ဋ) ဝိပဿနာနှင့် ယှဉ်သော သတိ။ သတိ တေသံ နိဝါရဏ (သုတ္တနိ၊၄၃၄) န္တိ ဝိပဿနာယုတ္တာ— သတိ တေသံ သောတာနံ နိဝါရဏံ။ သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၁။ (နေတ္တိ၊၁၃။ နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၆၇)။
- ↑ (ဌ) မဂ်နှင့်ယှဉ်သော သတိ။ သတိ အာရက္ခ-သာရထီ (သံ၊၃၊၅) တိ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ သတိ အာရက္ခသာရထိ။ သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၅၈။ (သံ၊၃၊၁၉၂။ သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၈)။
- ↑ (ဍ) ဝိပဿနာ, မဂ်တို့နှင့်ယှဉ်သော သတိ။ ဟိရီ ဤသာ မနော ယောတ္တံ၊ သတိ မေ ဖာလပါဇနံ။ သုတ္တနိ၊၂၉၁။ သရတိ ဧတာယ စိရကတာဒိမတ္ထံ ပုဂ္ဂလော, သယံ ဝါ သရတီတိ သတိ၊ --- ယထာ ဟိ ဗြာဟ္မဏဿ ဖာလပါဇနံ၊ ဧဝံ ဘဂဝတော ဝိပဿနာယုတ္တာ မဂ္ဂယုတ္တာ စ သတိ။ သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၂။
- ↑ (ဎ) ပစ္စဝေက္ခဏာ နှင့်ယှဉ်သော သတိ။ သတိ ဥပဋ္ဌိတာ (ထေရီ၊၄၂၃) တိ ပစ္စဝေက္ခဏယုတ္တာ သတိ သဗ္ဗကာလံ ဥပဋ္ဌိတာ။ ထေရီ၊ဋ္ဌ၊၂၆၄။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၂။ ဝိ၊သင်္ဂဟ၊၆၈။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၄၁။ ဝဇိရ၊၂၆၁၊ ၄၈၁။ သာရတ္ထ၊၂၊၄၁၉။ ဝိမတိ၊၁၊၃၃၇။ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၇၂)။
- ↑ (၃) အဖန်ဖန် အောက်မေ့-အမှတ်ရ-တတ်သော သတိ။ ဒသသု အနုဿတိံသု ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော သတိယေဝ အနုဿတိ။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၉၁။ “အနု အနု သတိ အနုဿတီ” တိ ဣမမတ္ထံ “ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော”တိ ဝတွာ န ဧတ္ထ အနုသဒ္ဒယောဂေန သတိ-သဒ္ဒေါ အတ္ထန္တရဝါစကောတိ ဒဿတုံ “သတိယေဝ အနုဿတိ " တိ ဝုတ္တံ။ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၂၁၈။
- ↑ (၄) (က) သတိပဋ္ဌာန် ၄-ပါး။ သတိမာ (ဣတိဝုတ်၊၂၁၄။ ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၁၀၁) ကြည့်။
- ↑ (ခ) အာရုံဖြစ်သော သတိပဋ္ဌာန်။ သတိစရိယာ (ပဋိသံ၊၂၁၅။ စူဠနိ၊၂၃၂။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၉။ စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၉၁။) ကြည့်။
- ↑ (၅) သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ, ဝိပဿနာ-ဘာဝနာ-တို့၏ အစွမ်းဖြင့်ဖြစ်သော သတိ၊ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာနာ (ထေရီ၊၃၉၉) တိ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာဝသေန ကာယာဒီသု အသုဘဒုက္ခာနိစ္စာနတ္တဝသေန သတိံ သုဋ္ဌဥပဋ္ဌိတံ ကတွာ။ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၇၀။
- ↑ (၆) ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ကောင်းစွာမှတ်ခြင်း၏ အစွမ်းဖြင့် ဖြစ်သော သတိ။ သတိယာ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၆၁) တိ သမ္မဒေဝ ကမ္မဋ္ဌာနသလ္လက္ခဏဝသပ္ပဝတ္တာယ သတိယာ။ သာရတ္ထ၊၂၊၁၈၆။ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၃၁၅။
- ↑ (၇) ထင်ခြင်း၊ အာရုံ၌ ကပ်၍တည်ခြင်း။ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ (ဝိ၊၁၊၈၉။ ဒီ၊၁၊၆၇။ မ၊၁၊၂၃၉။ အဘိ၊ဝိ၊၂၆၁) တိ— သတီတိ ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌော။-- တတြာယံ သင်္ခေပေါ “ပရိဂ္ဂဟိတနိယျာနံ သတိံ ကတွာ” တိ။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃။ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၉။ မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၀။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၂။ ပရိဂ္ဂဟိတံ နိယျာနဘူတံ ဥပဋ္ဌာနံ ကတွာတိ အတ္ထော။ မူလဋီ၊၂၊၁၈၃။ (သီ၊ဋီ၊သစ်၊၂၊၁၂၄-၅)။ အဿာသဝသေန ဥပဋ္ဌာနံ သတိ၊ ပဿာသဝသေန ဥပဋ္ဌာနံ သတိ။ ပဋိသံ၊၁၇၀။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉။ ဥပဋ္ဌာနံ သတီတိ အသမ္မုဿနတာယ တမေဝ အဿာသံ (ပဿာသဉ္စ) ဥပဂန္တွာ ဌာနံ သတိ နာမာတိ အတ္ထော။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၀။ သာရတ္ထ၊၂၊၁၈၂။ (ဝိမတိ၊၁၊၂၀၉)။
- ↑ (၈) သတိဟူသော ကြိုး။ သတိယာ တံ နိဗဒ္ဓိဿ (ထေရ၊၂၇၉) န္တိ ဂေါစရဇ္ဈတ္တတော ဗဟိ ဂန္တုံ အဒေန္တော သတိယောတ္တေန ကမ္မဋ္ဌာနထမ္ဘေ စိတ္တကလိ တံ နိဗန္ဓိဿာပိ နိယမေဿာမိ။ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၆။
- ↑ (၉) နှစ်သက်ခြင်း။ သတီ (ပဋိသံ၊၃၅) တိ နိကန္တိ။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၀။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၇။ ပဋိသံ၊ ဂဏ္ဌိ။ ၈၆)။
- ↑ (၁၀) သတိ ပြန့်ပြောသော-ပုဂ္ဂိုလ်-ရဟန်း။ သတိဝိနယ (ဝဇိရ၊၅၁၅။ သာရတ္ထ၊၃၊၃၇၅။ ပါစိတ်၊ ယော၊ ၄၃၉) ကြည့်။
- ↑ (၁၁) သတိသုတ်။ သတိ စ သမ္ပဇညဉ္စ၊ အပ္ပမာဒေန ဒွါဒသ။ သံ၊၁၊၃၅၁။
- ↑ (၁၂) သတိပဋ္ဌာနသံယုတ်။ မဂ္ဂဗောဇ္ဈင်္ဂံ သတိယာ၊ ဣန္ဒြိယံ သမ္မပ္ပဓာနံ။ သံ၊၃၊၄၁၅။
- ↑ (၁၃) သတိပဋ္ဌာနကထာ။ သတီ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၂) တိ သတိပဋ္ဌာနကထာ။ ပဋိသံ၊ ဂဏ္ဌိ။ ၃၉၇။
- ↑ ၂၉.၀ ၂၉.၁ တိပိဋကအဘိဓာန် အတွဲ-၂၁
- ↑ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၄-၅)။