အသုဘကမ္မဋ္ဌာန်း

တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဖော်ပြချက်
ဗုဒ္ဓဘာသာ
သမိုင်း ဗုဒ္ဓဝင် ဂေါတမဗုဒ္ဓ သင်္ဂါယနာများ
ဓမ္မ\ ဝိနယ သစ္စာလေးပါး ခန္ဓာငါးပါး အနိစ္စ ဒုက္ခ အနတ္တ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် မဇ္ဈိမပဋိပဒါ သုညတ ကံ သံသရာ ၃၁-ဘုံ
ဗုဒ္ဓဘာသာ ကျမ်းစာများ တိပိဋက ပိဋကတ် သုံးပုံ ဝိနည်းပိဋကတ် သုတ်ပိဋကတ် အဘိဓမ္မာပိဋကတ်
ကျင့်စဉ်များ ရတနာသုံးပါး ဗုဒ္ဓ ဓမ္မ သံဃာ သီတင်းသီလ ငါးပါးသီလ ရှစ်ပါးသီလ ကိုးပါးသီလ ပါရမီ သမထ ဝိပဿနာ သတိပဋ္ဌာန် ဓုတင် ကမ္မဋ္ဌာန်း ဒုက္ကရစရိယာ
နိဗ္ဗာန် ပုထုဇဉ် ကိုရင် ရဟန်း သောတာပန် သကဒါဂါမ် အနာဂါမ် ရဟန္တာ ဧတဒဂ် ဘုရား
Traditions ထေရဝါဒ မဟာယာန တန္တရ တိဘက်ဗုဒ္ဓဘာသာ
နိုင်ငံအလိုက် ဗုဒ္ဓဘာသာ ကမ္ဘောဒီးယား ကိုရီးယား ဂျပန် တရုတ် တိဗက် ထိုင်း ထိုင်ဝမ် ဗီယက်နမ် ဘူတန် မြန်မာ မွန်ဂိုးလီးယား ရုရှား လာအို သီရိလင်္ကာ အိန္ဒိယ

အသုဘ (၁၀) ပါးတို့တွင် အကောင်အထည် မပျက်သေးသော အသုဘကောင်ကို ကြည့်ရှုရာ၌ နိမိတ်ထငိခင်နီးအခါ၌ လူသေကောင်ကြီး လာဘိသကဲ့သို့ ထ၍ မိမိထံကို လွှမ်းမိုး၍ လိုက်လာဘိသကဲ့သို့ ကြောက်အားကြီးသဖြင့် စိတ်ထဲမှာ ထင်လာတတ်၏။

ထိုအခါ ကြောက်လန့်၍ နှလုံးသွေးများ ပျက်မတတ် ရူးသွပ်တတ်သည်။ ကြပ်ကြပ်သတိပြုအပ်၏။ အဝိညာဏကဖြစ်သော သစ်ပင်သစ်တုံးသည် ထမလိုကအလာနိုင်ဘိသကဲ့သို့ အသက်ဝိညာဏ်ကင်းပြီးသော လူသေကောင်သည် အဘယ်မှာ ထလိုက်နိုင်လိမ့်မည်နည်း။

ဤကဲ့သို့ထင်မှုသည် မောင်မင်းစိတ်ရင့်သန်၍ နိမိတ်ရခါနီးမို့ ထင်ခြင်းသာ ဖြစ်သည်။ မကြောက်လင့်ဟု မိမိကိုယ်ကို မိမိဆုံးမ၍ ကြောက်ခြင်းကင်းစေ၍ နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်စွာ ကြည့်ရှုရာ၏။ အကောင်အထည် အရေပါမစုတ်သေး မပျက်သေးလျှင် ဖုတ်ဝင်၍ ဖြစ်နိုင်သေး၏။ စုတ်ပျက် ချွတ်ယွင်းနေလျှင် ဖုတ်ဝင်၍ မဖြစ်။ အကယ်၍ ဖုတ်ဝင်၍ ထလာခဲ့လျှင် တောင်ဝှေးဖြင့် တွန်းထိုး၍ လှဲအပ်၏။ ပရိတ်မန္တန်ဖြင့်သော်လည်း လှဲအပ်၏။ တစ်ယောက်တည်း အသုဘရှုသွားသောသူသည် တောင်ဝှေး ပရိတ် စသည့်ကောင်းမွန်စွာ ဆောင်အပ်၏။ သတိကောင်းကောင်း ထားအပ်၏။

ကသိုဏ်းအာရုံတို့သည်ကား လှမှု၊ နှစ်သက်ဖွယ်မှုအတွက်နှင့် စိတ်တွယ်ဖို့ အာရုံတို့တည်း။ ဤအသုဘ အာရုံတို့ကား ကြောက်မှု၊ ရွံ့မှုအတွက်နှင့် စိတ်တွယ်ဖို့ အာရုံတို့တည်း။ အရပ်ထဲ၌ တစ္ဆေမသာကို အလွန်ကြောက်တတ် ရွံ့တတ်သော အချို့သောသူတို့အား မလွှဲသာ၍ မသာအလောင်းများကို ကိုင်ရလျှင် မသာလောင်းကောင်ကြီး စိတ်ထဲ၌ စွဲကပ်ထင်မြင်၍ ပါ၍နေ၏။ ညအိပ်လျှင် စောင်၌အိပ်လျှင် မသာကောင်းကြီး နံဘေးက မြှောင်လျက် ပက်လက်အိပ်လျှင် မသာကောင်ကြီး အပေါ်က မိုးလျက်သာ နေတော့၏။ အိပ်၍မဖြစ်တော့ပေ။ လူအများ ဝိုင်းဖက်ထားမှ အကြောက်သက်သာရာရ၍ အိပ်ပျော်တော့၏။ ဤလိုထင်မှုမှာ ဥဒ္ဓမာတက အသုဘ ဥဂ္ဂဟနိမိတ်ထင်မှုဟု မှတ်။ အသုံးမချတတ်၍ ကြောက်မက်ဖွယ် ဘေးဒုက္ခကြီး ဖြစ်သည်။ အသုံးချတတ်သော ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်မှာကား ဤကဲ့သို့ထင်လျှင် ပတ္တမြားတုံးကြီးကို ရဘိသကဲ့သို့ အလွန်နှစ်သက်ဖွယ် ချမ်းသာသုခကြီး ဖြစ်၏။ ဤကဲ့သို့ ထင်မြင်မှသာ ဥဂ္ဂဟနိမိတ် ထင်သည်ဟု မှတ်ရမည်။ မသာလောင်းကောင်ထားတဲ့ ရှိတဲ့နေရာမှာ စိတ်ကလှမ်း၍ သိသည်ကိုလည်း ဥဂ္ဂဟနိမိတ်ထင်သည်ဟု မမှတ်ကြနှင့်။

ဤကဲ့သို့ သိသည်ကို မြင်သည်ဟု မှတ်−မှတ်နေတတ်သည်။

(အဋ္ဌိက အရိုးစုကို ရှုနေတဲ့သူတွေ မထင်မြင်ပဲနှင့် သိသည်ကို ထင်မြင်သည်ဟု ဆရာတော်ထံသို့ လျှောက်လာကြသူတွေ လူရော ရဟန်းရော အပုံကြီးများပြီ။)

(က) ထိုသို့ လျှောက်သောအခါ တကယ်အမှန်မြင်လျှင် ကိုယ့်အိပ်ရာနားကို တိုတိုထွာထွာ တိုလီမိုလီတွေကို လှမ်း၍ကြည့်စမ်း မြင်ရဲ့လားဟုမေးရာ မြင်၏ဟု လျှောက်၏။

(ခ) ကိုယ်ကြည့်ရှု၍ ထားခဲ့သော စာအုပ်စာလုံးမျက်နှာ နံပါတ်ကို ဟောသည်က လှမ်း၍ကြည့်စမ်း မြင်ရဲ့လားဟု မေးရာ မြင်၏ဟု လျှောက်၏။

(ဂ) တကယ်အမှန်မြင်လျှင် ဖတ်စမ်းခိုင်းရာ မဖတ်နိုင်ဘူးဟု လျှောက်၏။

(ဃ) ထိုနည်းတူ လုပ်အားကို မှောက်စေ၍ လက်ဝါးကို ကြည့်စမ်း မြင်ရဲ့လားဟု မေးရာ မြင်၏ဟု လျှောက်၏။

(င) တကယ်အမှန်မြင်လျှင် လက္ခဏာကြောင်းကို ရေတွက်၍ ပြစမ်း ဘယ်နှခုရှိသနည်းဟု မေးလျှင် မပြတတ်ဖူးဟု လျှောက်၏။ သင်တို့မြင်တယ်ဆိုတာ မြင်တာမဟုတ်သေးဘူး သိသာသည်ဟု သိမှုမြင်မှုတို့ကို ကွဲအောင်ခွဲ၍ ပေးရဖူးလှလေပြီ။

ဤအသုဘနိမိတ်က ကြောက်မှုရွံ့မှု ထင်၏။ ကြပ်ကြပ်ကြောက်တတ် ရွံ့တတ်လျှင် ကြပ်ကြပ်ထင်လွယ်၏။ မကြောက်တတ် မရွံ့တတ်သော စဏ္ဍာလ သုဘရာဇာတို့မှာကား မထင်တော့ပြီ။

ထို့ကြောင့် နိမိတ်ယူသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် သင်္ချိုင်းစောင့်၊ စဏ္ဍာလ၊ အသုဘရာဇာတို့လို လက်နှင့်မကိုင်အပ် အကျွမ်းမဝင်အပ်၊ နေရာရွှေ့လို ပေါင်းစုလိုလျှင် သူတစ်ပါးကို ခိုင်းအပ်၏။ ခိုင်းစရာလူမရှိလျှင် တောင်ဝှေးဖြင့် ကော်ယူ၍ ရွှေ့အပ် ပေါင်းစုအပ်၏။

ဤအသုဘ (၁၀) ပါးတို့သည် လူသေကောင်မှ မဟုတ်၊ တိရစ္ဆာန်သေကောင် အသုဘတို့ကိုလည်း ကြည့်ရှု၍ နိမိတ်ဈာန် ရနိုင်၏။

ပုလုဝကမှ ပိုးလောက်ချည်းသက်သက် စုဝေး၍ နေသည်ကိုလည်း ကြည့်ရှု၍ နိမိတ်ဈာန် ရနိုင်၏။ ကုဋီတွင်း၊ အိမ်သာတွင်း၊ မစင်ပုံ စသည်တို့မှာလည်း ပိုးလောက်အစု ပုလုဝက အသုဘကြည့်ရှု၍ ရနိုင်၏။

(၁) အသေကောင်မှမဟုတ် အရှင်ကောင်မှလည်း ရောင်ဖော၍ နေသာအခါ ဥဒ္ဓုမာတက၊

(၂) အနာများစွာ ပေါက်၍ သွေးပြည်ယို၍ လူးလဲ၍ နေသောအခါ ဝိပုဗ္ဗက၊

(၃) ခြေလက်ပြတ်သောအခါ ဝိစ္ဆိဒ္ဒက၊

(၄) ဓားဖြတ်ခြင်း စသည်ကြောင့် သွေးများစွာ ယိုထွက်လူးလဲ၍ နေသောအခါ လောဟိတက၊

(၅) အခါခပ်သိမ်း အဋ္ဌိကအသုဘတို့ကို ရနိုင်၏။

ဤအသုဘ (၁၀) ပါးတို့တွင် ကြပ်ကြပ်ကြောက်မက်ဖွယ်ကောင်းသော အသုဘကို နိမိတ်ယူ၍ ရလွယ်၏။ အဋ္ဌိကမှာလည်း ပြင်ဖက် အဋ္ဌိကကို နိမိတ်ယူ၍ ရလွယ်၏။ မိမိကိုယ်တွင်း အဋ္ဌိကကိုကား ရခဲ၏။ မိမိကိုယ်တွင်း အဋ္ဌိကကို ရအောင်ယူနိုင်မူကား အလွန်ကောင်း၏။ ဈာန်၊ မဂ် (၂) ပါးလုံး အလွယ်နှင့် ရနိုင်တော့၏။

အသုဘ (၁၀) ပါးတို့ကို အသုဘအနေနှင့်ထင်အောင် စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု နှလုံးသွင်း၍ စိတ်ထား၍ ပထမဈာန်ကို ရပြီးသော ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် အထက်ဒုတိယဈာန် စသည်တို့ကို တက်လိုသောအခါ ထိုမိမိရသော အသုဘနိမိတ် "အညို၊ အဝါ၊ အနီ၊ အဖြူ အဆင်းတစ်ခုခု ရရှိလတ္တံ့။ ထိုအဆင်းတို့ကို အညို − အညိုဟု၊ အဝါ − အဝါဟု၊ အဖြူ − အဖြူ" ဟု နှလုံးသွင်း၍ ဝဏ္ဏကသိုဏ်းဖြစ်အောင် ရှု၍ တက်ရာ၏။

အသုဘအခါမှာ နိမိတ်ကိုကြီးအောင် အပွားအပ်၊ ကသိုဏ်းဖြစ်သော အခါကျလျှင်ကား နိမိတ်ကိုလည်း ကြီးအောင်ပွားအပ်၏။

အသုဘရှုရာ၌ −

(၁) ရေးသားပြဆိုခဲ့ပြီးသော နည်းအတိုင်း နိမိတ်ရအောင် ဈာန်ပေါ်အောင် ရှုမှုဟူသော သမထရှုနည်းတစ်မျိုး၊

(၂) ထိုအသုဘဝတ္ထုတို့ကို တွေ့မြင်သောအခါ နိမိတ်ရအောင် ကသိုဏ်းကို မကြည့်ပဲ ဤသူသည် မမြဲပါပဲကလား၊ ဤကဲ့သို့ ဖြစ်၍ သွားပါကလား၊ ငါသည်လည်း ဤသူကဲ့သို့ပင် မမြဲပြီ။ သေရလတ္တံ့၊ ဤကဲ့သို့ဖြစ်လတ္တံ့ဟု အနိစ္စရှုမှု။

ဤသူသည် ဘာမှ မလှုပ်ရှားတတ် အသက်မရှိ၊ မြက်မှိုက်ထင်းချောင်းတို့နှင့်သာ တစ်ထပ်တည်းတူသော အဖြစ်သို့ ရောက်လတ္တံ့၊ ယခုလည်း တူသည်ပင်တည်းဟု အနတ္တရှုမှုဟူသော ဝိပဿနာရှုနည်းတစ်မျိုးအားဖြင့် (၂) မျိုး (၂) စား (၂) ပါးရှိ၏။ ထိုတွင် −

သမထနည်း ရှုသောသူမှာ − ယောက်ျားအား မိန်းမအသုဘ၊ မိန်းမအား ယောက်ျားအသုဘဟူသော ဝိသဘာဂအသုဘအာရုံသည်လည်းကောင်း၊ အင်္ဂါကြီးငယ် အသွင်သဏ္ဌာန် မပျက်စီးသေးသော အသုဘအာရုံသည်လည်းကောင်း မလျောက်ပတ်၊ မရှုအပ်၊ တပ်မက်ခြင်း ရာဂဖြစ်၍ လာတတ်၏။ နိမိတ်မရခင်လည်း ဖြစ်လာတတ်၏။ နိမိတ်ရပြီး၍ အကယ်၍ ဥဂ္ဂဟနိမိတ်၌ မဖြစ်လာသော်လည်း ပဋိဘာဂနိမိတ်ကျလျှင် ရာဂဖြစ်ပေါ်လာတတ်၏။

ဝိပဿနာနည်း ရှုသောသူမှာ − ဝိသဘာဂအသုဘအာရုံသည် အထူးသာလွန်၍ လျောက်ပတ်၏။ ဝိသဘာဂအသုဘကိုပင် တမင်ရှာ၍ ရှုအပ်၏။ ရှုရာ၏။ ထို့ကြောင့်ပင်လျှင် −

ဘုရားရှင်သည် ရာဂစရိုက် လွန်စွာအားကြီးသဖြင့် ဝိပဿနာနည်း အသုဘရှုသော ကုလ္လမထေရ်အား မာတုဂါမ မိန်းမအသေကောင်ကိုပင် တမင်ဖန်ဆင်း၍ ပေးတော်မူသည်။

၎င်းပြင် ပြည့်တန်ဆာမ သီရိမာကို ချစ်ကြိုက်၍ မစားနိုင် မသောက်နိုင် တတွေတွေ ကြုံမှိုင်၍နေသော ရဟန်းကလေးကိုလည်း ထိုသီရိမာ၏ အလောင်းအသုဘကိုပင် ပြ၍ မဂ်၊ ဖိုလ်တရားထူးကို ရစေတော်မူသည်။

(က) ဥဒ္ဓုမာတက အသုဘကမ္မဋ္ဌာန်း

ဥဒ္ဓုမာတက အသုဘ ဆိုသည်ကား သေပြီး၍ ညိုကွက်မလာခင် ဖူးဖူးရောင်သော လူသေကောင်ကို ဆိုလိုသည်။ ဥဒ္ဓုမာတကအသုဘကို ကြည့်ရှုပွားများလိုသော ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ဖူးဖူးရောင်သော လူသေကောင်ကို ကသိုဏ်းနိမိတ်ယူဘိသကဲ့သို့ မျက်စိဖြင့် မြင်သောအတိုင်း စိတ်ထဲ၍ စွဲကပ်ထင်မြင်၍ ပါ၍လာအောင် စက်ဆုပ်ဖွယ်သော အကောင်ပုပ်ဟု စိတ်ထဲက မှတ်၍ မျက်စိဖြင့် ကြည့်၍ နိမိတ်ယူရာ၏။

ဤဥဒ္ဓုမာတက အသုဘ၌ − ဥဂ္ဂဟနိမိတ်သည်ကား မျက်စိဖြင့် မြင်သောအတိုင်းပင် စက်ဆုပ်ဖွယ် ကြောက်မက်ဖွယ်ကြီးအတိုင်းပင် ထင်၏။ ပဋိဘာဂနိမိတ်မှာ ကြောက်မက်ဖွယ် စက်ဆုပ်ဖွယ်မရှိ၊ အလွန်ချောမောလှပစွာ ပြည့်ဖြိုးစွာ နှစ်သက်ဖွယ်ဖြစ်၍ ထင်၏။ ဤဥဂ္ဂဟနိမိတ်၊ ပဋိဘာဂနိမိတ် (၂) ပါးကိုပင် စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု စိတ်ထား၍ နှလုံးသွင်း၍ ရှုအပ်၏။ ကြည့်ရှုဖန်များသောအခါ ကသိုဏ်း၌ ဆိုခဲ့ပြီးသောအတိုင်း ပထမဈာန် ဇောဝီထိကျလာ၏။ ပထမဈာန်ကို ရ၏။

(အာရုံကြမ်းတမ်းခြင်းကြောင့် အထက်ဒုတိယဈာန်ကိုကား မဖြစ်စေနိုင်၊ မရနိုင်။ ကြွင်းအသုဘတို့လည်း ထိုနည်းတူ ပထမဈာန်မျှကိုသာ ဖြစ်စေနိုင်ကြ၏။)

(ခ)ဝိနီလက အသုဘကမ္မဋ္ဌာန်း

ဝိနီလက အသုဘ − ဆိုသည်မှာပုပ်၍ ညိုနေသော ဖူးဖူးရောင်ပြီး ကွဲပေါက်ခါနီး အညို အနီ စသည်ရောလျက် အကွက်အကွက် ပေါ်ထပုပ်ရိသော လူသေကောင်ပုပ်ကြီးကို ဆိုလိုသည်။ ဤဝိနီလက အသုဘကိုလည်း "ဝိနီလက ပုပ်၍ ညို၍နေသော သူကောင်" ဟု စိတ်ထဲကမှတ်လျက် ဥဒ္ဓုမာတကနည်းတူ နိမိတ်ယူရာ၏။

ဥဂ္ဂဟနိမိတ်ကား မျက်စိဖြင့် မြင်သောအတိုင်းပင် စက်ဆုပ်ဖွယ်ကြောက်မက်ဖွယ် အခြင်းအရာအားဖြင့် ထင်၏။ ပဋိဘာဂနိမိတ်မှာ စက်ဆုပ်ဖွယ် ကြောက်မက်ဖွယ် မရှိ။ အလွန်ချောမွန်လှပစွာ နှစ်သက်ဖွယ် ဖြစ်၍ ထင်၏။

(ဂ) ဝိပုဗ္ဗက အသုဘကမ္မဋ္ဌာန်း

ဝိပုဗ္ဗက အသုဘ − ဆိုသည်မှာ ပုပ်ရိပြီး၍ သွေးပြည်တို့ဖြင့် အက်ကွဲယိုကျ၍နေသော လူသေကောင်ပုပ်ကြီးကိုပင် ဆိုလိုသည်။ ဤဝိပုဗ္ဗက အသုဘကိုလည်း "ဝိပုဗ္ဗက − ပြည်ယို၍နေသော သူကောင်" ဟု စိတ်ထဲကမျတ်လျက် ရှေးနည်းတူနိမိတ်ယူရာ၏။ ဥဂ္ဂဟနိမိတ်ကား မျက်စိနှင့်မြင်သောအတိုင်း စက်ဆုပ်ဖွယ် ကြောက်မက်ဖွယ် အခြင်းအရာအားဖြင့် ထင်၏။ ပဋိဘာဂနိမိတ်မှာ စက်ဆုပ်ဖွယ်၊ ကြောက်မက်ဖွယ် ရှိ၊ အလွန်ချောမောလှပစွာ နှစ်သက်ဖွယ်ဖြစ်၍ ထင်၏။

(ဃ) ဝိစ္ဆိဒ္ဒက အသုဘကမ္မဋ္ဌာန်း

ဝိစ္ဆိဒ္ဒက အသုဘ − ဆိုသည်မှာ (၂) ပိုင်းပြတ်သော လူသေကောင်ကို ဆိုလိုသည်။ ဤဝိစ္ဆိဒက အသုဘကိုလည်း (၂) ပိုင်းပြတ်ကို လက်တစ်သစ်ခန့် ကွာခြားအောင် ပူးယှဉ်စပ်ဆက်၍ ထားပြီးလျှင် ဝိစ္ဆိဒကဟု စိတ်ထဲကမှတ်လျက် ရှေးနည်းတူ နိမိတ်ယူရာ၏။ ဥဂ္ဂဟနိမိတ်ကား မျက်စိဖြင့်မြင်သောအတိုင်းပင် စက်ဆုပ်ဖွယ်၊ ကြောက်မက်ဖွယ် မရှိ၊ အလွန်ချောမောလှပစွာ နှစ်သက်ဖွယ် တစ်ခုတည်းဖြစ်၍ ထင်၏၊ အပြစ်မရှိ။

(င) ဝိက္ခာယိကတ အသုဘကမ္မဋ္ဌာန်း

ဝိက္ခာယိတက အသုဘ − ဆိုသည်မှာ ကျီး၊ ခွေး၊ လင်းတ စသည်တို့ ထိုးဆွ ကိုက်ခဲ၍ စားရာ တွေ့ရှိသော လူသေကောင်ကို ဆိုသည်။

ဤဝိက္ခာယိတကကိုလည်း ဝိက္ခယိတက − ဟု စိတ်ထဲကမှတ်လျက် ရှေးနည်းတူ နိမိတ်ယူရာ၏။

ဥဂ္ဂဟနိမိတ်ကား ကိုက်ခဲဆိတ်ကုတ်ရာနှင့်တကွ ထင်၏။ ပဋိဘာဂနိမိတ်မှာ ကိုက်ခဲဆိတ်ကုတ်ရာ မရှိ၊ ပြေပြစ်ချောမွန်လှပစွာ နှစ်သက်ဖွယ်ဖြစ်၍ ထင်၏။

(စ) ဝိက္ခိတ္တက အသုဘကမ္မဋ္ဌာန်း

ဝိက္ခိတ္တက အသုဘ − ဆိုသည်မှာ ခြေတစ်ခြား လက်တစ်ခြား ကိုယ်တစ်ခြား ခေါင်းတစ်ခြား အားဖြင့် တစ်ကွဲစီ တစ်ကွဲစီ ပစ်လွင့်၍ ထားအပ်သော လူသေကောင်ကို ဆိုလိုသည်။

ဤဝိက္ခိတ္ဌက ကိုလည်း တစ်စပ်တည်း စုပုံယှဉ်ထား၍ ဝိက္ခတ္တကဟု စိတ်ထဲကမှတ်လျက် ရှေးနည်းတူ နိမိတ်ယူရာ၏။ ဥဂ္ဂဟနိမိတ်ကား မျက်စိနှင့် မြင်သောအတိုင်းပင် ထင်၏။ ပဋိဘာဂနိမိတ်မှာ အပိုင်းအပြ်တ်အကွဲမရှိ တစ်လုံးတည်း၊ တစ်ဆက်တည်း၊ တစ်ခုတည်း စပ်လျက် အလွန်နှစ်သက်ဖွယ်ဖြစ်၍ ထင်၏။

(ဆ) ဟတဝိက္ခိတ္တက အသုဘကမ္မဋ္ဌာန်း

ဟတဝိက္ခိတ္တက အသုဘ − ဆိုသည်မှာ ခြေ လက် ကိုယ် ခေါင်း တစ်ခြားစီဖြစ်လျက် ဓားရာခြင်း ရှုပ်အောင်မွှန်း၍ တစ်ကွဲစီ တစ်ကွဲစီ ပစ်လွင့်၍ ထားအပ်သော လူသေကောင်ကိုပင် ဆိုသည်။

ဤဟတဝိက္ခတ္တက သည် ဝိက္ခိတ္တကနှင့် တူ၏။ ဓားမွှန်းရာပို၍ ဟတဝိက္ခိတ္တကဟု စိတ်ထားမှု မှတ်မှု ပဋိဘာဂနိမိတ်၌ အရာအဆာမပါရှိမှုမျှသာ ထူးတော့၏။

(ဇ) လောဟိတက အသုဘကမ္မဋ္ဌာန်း

လောဟိတက အသုဘ ဆိုသည်မှာ ထိုမှ ဤမှ သွေးယိုထွက်၍ ကိုယ်၌ အနှံ့အပြား သွေးလိမ်းကျံ၍ နေသော လူသေကောင်ကို ဆိုသည်။

ဤလောဟိတက ကိုလည်း လောဟိတကဟု စိတ်ထဲကမှတ်လျက် ရှေးနည်းတူ နိမိတ်ယူရာ၏။ ဥဂ္ဂဟနိမိတ်ကား မျက်စိနှင့်မြင်သောအတိုင်းပင် အရာအဆာနှင့်တကွ စက်ဆုပ်ကြောက်မက်ဖွယ် အခြင်းအရာအားဖြင့် ထင်၏။

ပဋိဘာဂနိမိတ်မှာ အရာအဆာမရှိ၊ စက်ဆုပ်ကြောက်မက်ဖွယ်မရှိ။ လှပချောမောစွာ အမ္ဗလာနီ လွှမ်းခြုံ၍ ထားဘိသကဲ့သို့ အလွန်နှစ်သက်ဖွယ်ဖြစ်၍ ထင်၏။

(ဈ) ပုဠုဝက အသုဘကမ္မဋ္ဌာန်း

ပုဠုဝက အသုဘ − ဆိုသည်မှာ ပိုးလောက်များ ကျိကျိတက် ရွရွတက် ပြည့်၍နေသော သူကောင်ပုပ်ကို ဆိုလိုသည်။

ဤပုဠုဝက ကိုလည်း ပုဠုဝကဟု စိတ်ထဲကမှတ်လျက် ရှေးနည်းတူ နိမိတ်ယူရာ၏။ ဥဂ္ဂဟနိမိတ်ကား မျက်စိနှင့် မြင်သောအတိုင်းပင် အလွန်စက်ဆုပ်ဖွယ်ဖြစ်လျက် အကောင်ပုပ်နှင့်တကွ ပိုးလောက်တွေကျိကျိတက် သွားလာလှုပ်ရှားနေနပုံ အခြင်းအရာအားဖြင့် ထင်၏။ ပဋိဘာဂနိမိတ်မှာ စက်ဆုပ်ဖွယ်မရှိ။ ဖြူစွာသော ထမင်းလုံး ထမင်းခဲတို့ဖြင့် ရောပြွမ်း၍ နေဘိသကဲ့သို့ ပိုးလောက်တွေ ငြိမ်သက်စွာတည်လျက် နှစ်သက်ဖွယ်ဖြစ်၍ ထင်၏။ ပိုးလောက်နည်းမှု များမှုအားလျော်စွာ ထင်မှုကို မှတ်အပ်၏။

(ည) အဋ္ဌိက အသုဘကမ္မဋ္ဌာန်း

အဋ္ဌိက အသုဘ ဆိုသည်မှာ လူသေကောင်၏ အရိုးကို ဆိုလိုသည်။ ဤအရိုးသည် −

(၁) ကျောဆက် မပြုတ်သေး၊ သွေးအသား အကတ်အသတ် ကျန်ရှိသေးသော အရိုး၊

(၂) အသားမရှိ အသွေးဖြင့်သာ လိမ်းကျံလျက် အဆက်မပြုတ်သေးသော အရိုး၊

(၃) အသွေးအသားမရှိ အဆက်မပြုတ်သေးသော အရိုး၊

(၄) အကြောဆက်တို့ ပြုတ်ပြီး၍ တစ်ကွဲတစ်ခြားစီနေသော အရိုး ဟူ၍ (၄) ပါးရှိသော အရိုးတို့တွင် ရရာအရိုးကိုပင် ကြည့်ရှုရာ၏။

တကွဲတခြားစီနေသော အရိုးတို့ကိုကား စု၍ရလျှင် ပေါင်းယှဉ်ထား၍ ကြည့်ရာ၏။ ရသမျှပင် ကြည့်ရာ၏။ တစ်ခုတည်း တစ်ချောင်းတည်းကိုပင်လည်း ကြည့်ရှုရာ၏။ စက်ဆုပ်ဖွယ်သော အရိုးစု အရိုးစုဟု စက်ဆုပ်ဖွယ်အနေစိတ်ထား၍ ကသိုဏ်းနိမိတ် ယူဘိသကဲ့သို့ စိတ်ထဲ၌ စွဲကပ်ထင်မြင်၍ ပါ၍လာအောင် ကြည့်ရှုရာ၏။ ကြည့်ရှု၍ နိမိတ်ယူရာ၏။

ဤအဋ္ဌိက၌ − ဥဂ္ဂဟနိမိတ်သည် မျက်စိဖြင့် မြင်သေအတိုင်းပင် စက်ဆုပ်ဖွယ် အခြင်းအရာထင်၏။ ပဋိဘာဂနိမိတ်မှာ ပြေပြစ်ချောမောလှပစွာ နှစ်သက်ဖွယ်ဖြစ်၍ ထင်၏။

အသုဘကမ္မဋ္ဌာန်း

အာနာပါနစတုတ္ထဈာန်သမာဓိကိုသော်လည်းကောင်း, ဩဒါတကသိုဏ်းစတုတ္ထဈာန်သမာဓိကိုသော်လည်းကောင်း တစ်ဖန်ပြန်၍ သမာဓိထူထောင်ပါ။ ထိုသမာဓိနှင့် ယှဉ်သော ဘာဝနာဉာဏ်ကြောင့် အရောင်အလင်းများသည် ဝန်းကျင်ပတ်ချာ အရပ်များသို့တိုင်အောင် ပြန့်နှံ့လျက် ပြိုးပြိုးပြက်ပြက် တလက်လက် တောက်ပလာသောအခါ မိမိ မြင်ဖူးထားသော ရွံရှာစက်ဆုပ်ဖွယ်အကောင်းဆုံးသော လိင်တူ အသုဘအလောင်းကောင်တစ်ခုကို လှမ်း၍ အာရုံယူပါ။ ဉာဏ်လင်းရောင်ခြည်အောက်တွင် ထိုအလောင်းကောင်ကို တွေ့မြင်နေအောင် ကြိုးစားပါ။ ရှေးယခင်က မိမိ မြင်ဖူးထားသည့် ပုံစံအတိုင်း ပြန်လည်၍ မြင်အောင် အလင်းရောင် အကူအညီဖြင့် လှမ်းအာရုံယူပါ။ ထင်ထင်ရှားရှား ဉာဏ်လင်းရောင်ခြည်ဖြင့် တွေ့မြင်ရသောအခါ ထိုအလောင်းကောင်၏ ရွံရှာစက်ဆုပ်ဖွယ် အကောင်းဆုံးသော အနေအထား၌ မိမိ၏ ဘာဝနာစိတ်ကို ငြိမ်ဝပ်စွာ ကပ်ထား၍ – ပဋိကူလ ပဋိကူလ = ရွံစရာ ရွံစရာဟု ရှုနေပါ။

ထိုအလောင်းကောင်အာရုံ၌ တစ်နာရီ နှစ်နာရီ စသည်ဖြင့် အသုဘ ဘာဝနာစိတ်သည် ငြိမ်ဝပ်စွာ ကပ်၍ တည်နေသောအခါ အသုဘအလောင်းကောင်အာရုံသည်လည်း ဥဂ္ဂဟနိမိတ်မှ ပဋိဘာဂနိမိတ်သို့ ကူးသွားမည် ဖြစ်၏၊ ပကတိမျက်စိဖြင့် ဖွင့်ကြည့်သကဲ့သို့ ထင်ထင်ရှားရှား တွေ့မြင်နေရသော အလောင်းကောင်နိမိတ်ကား ဥဂ္ဂဟနိမိတ် တည်း။

အသုဘအလောင်းကောင် အာရုံကို နှလုံးသွင်းနေသော ဘာဝနာမနသိကာရ၏ မပြန့်ပြောသေးသည့်အတွက် မကြီးကျယ် မမြင့်မြတ်သေးသည့်အတွက်ကြောင့်လည်းကောင်း, အသုဘအလောင်းကောင်အာရုံ၏ အလွန်ကြီး ငြိမ်သက်မှု မရှိသေးသည့်အတွက်ကြောင့်လည်းကောင်း ဥဂ္ဂဟနိမိတ်သည် ဖောက်ပြန်သည် အရုပ်ဆိုးသည် ကြောက်မက်ဖွယ်သော အမြင်ရှိသည် ဖြစ်၍ ထင်လာ၏၊ ပဋိဘာဂနိမိတ်သည်ကား အသုဘဘာဝနာမနသိကာရ၏ ပြန့်ပြောကြီးကျယ် မြင့်မြတ်သည်၏အဖြစ်သို့ ရောက်ရှိလာခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း, အသုဘအလောင်းကောင်အာရုံ၏ ငြိမ်သက်မှုရှိလာသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်လည်းကောင်း အလိုရှိတိုင်း ဝအောင်စားပြီး၍ လျောင်းလျက် အိပ်နေသော ဆူဖြိုးသော ကိုယ်အင်္ဂါကြီးငယ်ရှိသော ယောက်ျားကဲ့သို့ ထင်လာ၏၊

ထိုပဋိဘာဂနိမိတ်ကိုပင် ပဋိကူလ-ပဋိကူလ = ရွံစရာ-ရွံစရာဟု ကြိမ်ဖန်များစွာ နှလုံးသွင်း ရှုပွားခဲ့သော် ဘာဝနာစိတ်သည်လည်း ယင်းအာရုံ၌ တစ်နာရီ နှစ်နာရီ စသည်ဖြင့် ငြိမ်ဝပ်စွာ ကပ်၍ တည်နေသော် ဈာန်အင်္ဂါ များသည် ထင်ရှားနေပေလိမ့်မည်။ ထင်ရှားပါက ပထမဈာန်သမာဓိသို့ ဆိုက်ပေပြီ။ ဝသီဘော် (၅)တန် နိုင်နင်းအောင် လေ့ကျင့်ထားပါ။