ဘရူနိုင်းနိုင်ငံ

ဘရူနိုင်းနိုင်ငံ State of Brunei, Abode of Peace بروني دارالسلام Negara Brunei Darussalam
အလံတော် အမှတ်တံဆိပ်
ဆောင်ပုဒ်: "Always in service with God's guidance"
နိုင်ငံတော် သီချင်း: Allah Peliharakan Sultan
မြို့တော်	ဘန်ဒါဆရီဘဂါဝမ်မြို့
အကြီးဆုံးမြို့	ဘန်ဒါဆရီဘဂါဝမ်မြို့
ရုံးသုံး ဘာသာစကားများ	မလေးဘာသာ
လူမျိုးစု	မလေး (၆၆.၃%)၊ တရုတ် (၁၁.၂%), တိုင်းရင်းသား (၃.၄%), အခြားလူမျိုးများ (၁၉.၁%)
ကိုးကွယ်မှု	အစ္စလာမ် (၆၇%), ဗုဒ္ဓ (၁၃%), ခရစ်ယာန် (၁၀%), အခြား (၁၀%)
အမျိုးအစား	Absolute Islamic Sultanate
အစိုးရ
• ရှင်ဘုရင်	ဟစန္နလ်ဗိုလ်ကိအာ
တည်ထောင်
• လွတ်လပ်ရေး (ဂရိတ်ဗြိတိန်)	၁ ဇန်နဝါရီ ၁၉၈၄
ဧရိယာ
• စုစုပေါင်း	၅,၇၆၅ km² (၂,၂၂၆ sq mi) (အဆင့်: ၁၇၂)
• ရေထု (%)	၈.၆
လူဦးရေ
• ခန့်မှန်း	၃၈၁,၃၇၁ (အဆင့် - ၁၁၇)
• သိပ်သည်းမှု	၆၆/km² (၁၆၈/sq mi) (အဆင့် - 134)
GDP (PPP)	ခန့်မှန်း
• စုစုပေါင်း	US $၁၀.၁၉၉ သိန်းကုဋေ (အဆင့် - ၁၃၈)
• Per capita	US $၂၄,၈၂၆ (အဆင့် - ၂၆)
HDI	၀.၈၉၄ အလွန်မြင့် · ၂၅
ငွေကြေး	ဘရူနိုင်းဒေါ်လာ (BND "$")
အချိန်ဇုန်	+၈.၁
တယ်လီဖုန်းကုဒ်	+၆၇၃
Internet TLD	.bn

ဘရူနိုင်းနိုင်ငံသည် အရှေ့တောင်အာရှရှိ ဘော်နီယိုကျွန်း မြောက်ဘက် ကမ်းရိုးတန်းတွင် တည်ရှိသည့် အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင် နိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်သည်။ တောင်တရုတ်ပင်လယ်သို့ မျက်နှာမူထားသည့် အရပ်မှလွဲ၍ ဘရူနိုင်းနိုင်ငံကို မလေးရှားနိုင်ငံ ဆာရာဝပ်ခ်ပြည်နယ်က ဝန်းရံလျက်ရှိပြီး လင်းမ်ဘန်းဒေသက ၎င်းအား နှစ်ပိုင်းခွဲခြားထားသည်။

အမည်ရင်းမြစ်

ဘရူနိုင်းနိုင်ငံ၏တရားဝင်အမည်မှာ“ နေဂါရာဘရုနိုင်းဒါရုစလမ်” ဖြစ်သည်။ ဘရူနိုင်း သို့မဟုတ် ဘရူနိုင်းဒါရုစလမ်ဟု အခေါ်များသည်။

နိုင်ငံရေးနှင့် အစိုးရ

နိုင်ငံရေးအနေဖြင့် ဘုရင်ဦးဆောင်သော အစ္စလာမ်ဘာသာရေးအခြေခံ အုပ်ချုပ်ရေးစနစ်ဖြစ်သည်။ အစိုးရအနေဖြင့်လည်း ဘုရင့်မိသားစု၊ ဆွေမျိုးအသိုင်းအဝိုင်းများမှ အာဏာကိုအဓိကချုပ်ကိုင်ထားသည်။ ဗြိတိသျှ ဥပေဒများရှိသောလည်း အစ္စလာမ်ဘာသာရေး ဥပဒေကပိုမို လွှမ်းမိုးသည်။ လွှတ်တော် ရှိသောလည်း ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပခြင်း မရှိပေ။ ဘရူနိုင်းနိုင်ငံ၏ နောက်ဆုံး ရွေးကောက်ပွဲကို ၁၉၆၂ ခုနှစ်တွင် ကျင်းပခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။

၁၉၅၉ ခုနှစ် ဘရူနိုင်းနိုင်ငံ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒအရ ဘုရင်မှာ နိုင်ငံခါင်းဆောင်ဖြစ်ပြီး အာဏာအရပ်ရပ်ကို ချုပ်ကိုင်ထားရှိသည်။ ဘုရင်သည် နိုင်ငံတော် ဝန်ကြီးချုပ်၊ ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီး နှင့် ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး နေရများကိုပါ ရယူထားရှိသည်။

နိုင်ငံခြားဆက်ဆံရေးနှင့် စစ်ရေးကိစ္စများ

၁၉၇၉ ခုနှစ် မတိုင်ခင်အချိန်အထိ ဘရူနိုင်းနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးကို ယူနိုက်တက်ကင်းဒန်း အစိုးရက စီမံခန့်ခွဲသည်။ ၁၉၇၉ ခုနှစ်မှသာ ဘရူနိုင်း သံတမန်ဆက်ဆံရေး ဌာနက စီမံခန့်ခွဲခြင်း ဖြစ်သည်။ ၁၉၈၄ ခုနှစ်တွင် ဌာန မှ ဝန်ကြီးဌာန အဖြစ် ပြောင်းလဲခဲ့ပြီး ယခုအခါ ဘရူနိုင်းနိုင်ငံ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန အဖြစ် လူသိများသည်။

ဘရူနိုင်းနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံခြားရေး မူဝါဒမှာ

    အခြားနိုင်ငံများ၏ အချုပ်အခြာအာဏ၊ သမာဓိ နှင့် လွတ်လပ်ရေး တို့ကို အပြန်အလည်လေးစားမှု ရှိသည်။ 
    နိုင်ငံများအကြား ရင်းနှီးချစ်ကြည်မှုကို ထိန်သိမ်းသွားမည်။ 
    အခြားနိုင်ငံများ၏ ပြည်တွင်းရေးကို ဝင်ရောက်စွတ်ဖက်ခြင်း မပြု။
    ဒေသတွင်း ငြိမ်းချမ်းရေး၊ လုံခြုံရေး နှင့် တည်ငြိမ်ရေး တို့ကို ထိန်းသိမ်းသွားမည်။ 

ဘရူနိုင်းနိုင်ငံသည် ၁၉၈၄ ခုနှစ် ၁၉၈၄ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၇ ရက်နေ့တွင် အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း သို့ ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ ထို့ပြင် ၁၉၈၄ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၂၁ ရက်နေ့တွင် နိုင်ငံတော်၏ အချုပ်အခြာအာဏာ နှင့် လွတ်လပ်ရေးတို့ကို အသိအမှတ်ပိုပြုစေရန်အတွက် ကမ္ဘာ့ကုလသမ္မဂအဖွဲ့ကြီး သို့ ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။

အစ္စလာမ်ဘာသာကို ကိုးကွယ်သောနိုင်ငံဖြစ်သဖြင့် ဘရူနိုင်းနိုင်ငံသည် အစ္စလာမ်မစ် အဖွဲ့အစည်း၏ တင်းပြည့်အဖွဲ့ဝင် အဖြစ် ၁၉၈၄ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလတွင် ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၂၀၀၀ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် အာရှ ပစိဖိတ်ဒေသ စီးပွားရေး ကော်ပိုရေးရှင် ဖိုရမ် ကို အိမ်ရှင်အဖြစ်လက်ခံကျင်းပနိုင်ခဲ့ပြီး ၂၀၀၂ ခုနှစ်တွင် အာဆီယံဒေသတွင်း ဖိုရမ် ကို ၂၀၀၂ ခုနှစ် ဇူလိုင်တွင် အိမ်ရှင်အဖြစ် လက်ခံကျင်းပနိုင်ခဲ့သည်။ ဘရူနိုင်းသည် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများဖြစ်သည့် စင်ကာပူနိုင်ငံ နှင့် ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံတို့နှင့် ဆက်ဆံရေးပိုမိုမြှင့်တင်ခဲ့သည်။ ၂၀၀၉ ခုနှစ် ဧပြီလတွင် ဘရူနိုင်းနိုင်ငံနှင့် ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံတို့အကြား စိုက်ပျိုးရေးကဏ္ဍ ကုန်သွယ်မှုမြှင့်တင်ရေးနှင့် ရင်းနှီးမြုပ်နှံရေး နားလည်မှု စာချွန်လွှာကို လက်မှတ်ရေးထိုးနိုင်ခဲ့ကြသည်။

ဘရူနိုင်းနိုင်ငံသည် ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် အာဆီယံအဖွဲ့၏ အလှည့်ကျ ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ် တာဝန်ယူခဲ့ပြီး အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေးပွဲများကိုလည်း အိမ်ရှင်အဖြစ် လက်ခံကျင်းပနိုင်ခဲ့သည်။

ပထဝီနှင့် ရာသီဥတု

ဘရူနိုင်းသည် ဘော်နီယိုကျွန်း အရှေ့မြောက်ကမ်းခြေတွင် တောင်တရုတ် ပင်လယ်ကို မျက်နှာမူလျက် တည်ရှိသည်။ နိုင်ငံသည် တစ်ပြေးတစ်ဆက်တည်းမရှိ။ ကျဉ်းမြောင်း ရှည်လျားသည့်နယ်မြေနှစ်ခု ကွဲနေ၍ ၎င်းတို့ကြားတွင် မလေးရှားနိုင်ငံ၏ ဆရာဝက်ပြည်နယ်က ခြားထားသည်။ မြောက်လတ္တီတွဒ် ၄ ဒီဂရီနှင့် ၅ ဒီဂရီကြားတွင် ရှိ၍အီကွေတာရာသီဥတုရရှိသည်။ ဆောင်းဥတုဟူ၍မရှိ၊ တစ်နှစ်ပတ်လုံးပူနွေး စိုစွတ်သည်။ နိုင်ငံအတွင်းပိုင်းများသည် တောင်ထူထပ်သည်။ အထူးသဖြင့် အရှေ့ဘက်ပိုင်းတွင် အမြဲစိမ်း မိုးသစ်တောများ ပေါက်ရောက်သည်။ ကမ်းရိုးတန်း တစ်လျှောက် အချို့နေရာများနှင့် မြစ်ချောင်းများတစ်လျှောက်တွင် ဒီရောက်တောများ ပေါက်ရောက်သည်။ လူဦးရေနည်းသော နိုင်ငံဖြစ်၍ သဘာဝသစ်တောများစွာ ကျန်သေးသည်။ နိုင်ငံဧရိယာ၏ ၇၈ ရာခိုင်နှုန်းကို သစ်တောများ ဖုံးအုပ်ထားဆဲဟုခန့်မှန်းကြသည်။ တိုင်းပြည်၏ဧရိယာမှာ စတုရန်းမိုင်ပေါင်း ၂၂၂၆(၅၇၆၅စတုရန်းကီလိုမီတာ) ကျယ်ဝန်းသည်။ အနောက်ပိုင်းနယ်မှာ ပိုကျယ်ဝန်၍ ပိုဖွံ့ဖြိုးသည်။

စီးပွားရေး

ရေနံကို ၁၉၂၉ ခုနှစ်တွင် စတင်တွေ့ရှိ၍ ထုတ်လုပ်ခဲ့သည်။ ၁၉၆၀ ပြည့်လွန် နှစ်များတွင် ကမ်းလွန်ပင်လယ်ပြင်မှလည်းရေနံနှင့် သဘာဝဓာတ်ငွေ့သိုက်များ တွေ့ရှိ၍ ထုတ်လုပ်လာသည်။ နိုင်ငံ၏ ဝင်ငွေကိုရေနံမှပင်ရရှိသည်။ အခြားစီးပွားရေးလုပ်ငန်းဟူ၍ ပြောပလောက်အောင် မရှိ။ ကြွယ်ဝပြီးလူဦးရေးနည်းသော နိုင်ငံဖြစ်၍ လူနေမှု အဆင့်အတန်းမြင့်မားသည်။ တိုင်းသူပြည်သားမျာသည် ဝင်ငွေခွန် ဆောင်စရာမလို။ အခမဲ့ ပညာသင်ကြားရေးနှင့် အခမဲ့ ဆေးကုသခွင့်လည်းရရှိသည်။ ဘရူနိုင်ငံဘုရင်သည်လည်း ကမ္ဘာ့အကြွယ်ဝဆုံးသူများတွင် တစ်ယောက်အပါအဝင်ဖြစ်သည်။ အထက်တွင် ဆိုခဲ့သည့်အတိုင်းဘရူနိုင်း၏ စီးပွားရေးသည် ရေနံတစ်ခုတည်း အပေါ်တွင်သာမှီခိုအားထားလျက်ရှိသည်။ ရေနံသည် ကုန်ခန်းတတ်သောပစ္စည်းဖြစ်သည်။ ယခုလက်ရှိရေနံနှင့် သဘာဝဓာတ်ငွေ့သိုက်များသည် လာမည့်နှစ်ပေါင်း ၃၀ - ၄၀ ခန့်တွင် ကုန်ခန်းသွားဖွယ်ရာရှိသည်ဟုခန့်မှန်းကြသည်။ လာမည့် မျိုးဆက်သစ်များအတွက် ကြိုတင် ပြင်ဆင်ရန်လိုအပ်လာသည်။ ယခု လောလောဆယ်တွင်မူခရီးသွားလုပ်ငန်းနှင့် ရေထွက်ပစ္စည်း ထုတ်လုပ်သည့် လုပ်ငန်းကိုတိုးချဲ့ ရန်စီစဉ်လျက် ရှိသည်ဟုသိရသည်။ အရှေ့တီမောနိုင်ငံ၏ ရေနံရှာဖွေရေးလုပ်ငန်းတွင်လည်းရင်းနှီးမြှပ်နှံရန် စီစဉ်လျက်ရှိသည်။ နိုင်ငံမှ ထွက်ရှိသောရေနံကို ပြည်တွင်းသုံးရန်အတွက် အနည်းငယ် ချက်လုပ်ပြီး ပြည်ပသို့ ရေနံစိမ်းတင်ပို့သည်။ သဘာဝဓာတ်ငွေ့လည်းထွက်ရှိရာသဘာဝဓာတ်ငွေ့ရည် စက်ရုံတည်ထောင်ထား၍ ထွက်ရှိလာသောသဘာဝဓာတ်ငွေ့ရည်ကိုဂျပန်နိုင်ငံသို့ တင်ပို့သည်။

အခြေခံအဆောက်အအုံ

နိုင်ငံအတွင်း ကီလိုမီတာ ၂၈၀၀ (မိုင် ၁ ၇၀၀) ရှည်လျားသော လမ်းမကြီးများဖြင့် ချိတ်ဆက်ထားရှိသည်။ ကီလိုမီတာ ၁၃၅ (၈၄ မိုင်) ရှိသော မူအာရာမြို့မှ ခူအာလာ ဘယ်အစ်မြို့အထိ ဆက်သွယ်ထားသော အဝေးပြေးလမ်းမကို အသွားအပြန် နှစ်လမ်းအဖြစ် အဆင့်မြှင့်တင်ခဲ့သည်။

ဘရူနိုင်းနိုင်ငံသို့ လေကြောင်း၊ ရေကြောင်းနှင့် ကုန်းကြောင်းများဖြင့် ရောက်ရှိနိုင်သည်။ ဘရူနိုင်း အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ်သည် နိုင်ငံသို့ ဝင်ထွက်ရာအဓိက အပေါက်ဖြစ်သည်။ ဘရူနိုင်းတော်ဝင် လေကြောင်းလိုင်း သည် နိုင်ငံတော် အလံတင် လေကြောင်းလိုင်း ဖြစ်သည်။ ရေကြောင်းမှ ဆိုလျှင်လည်း မလေရှား လဘူအန် မှ လာရောက်နိုင်သည်။ မူအာရာဒေသတွင် ဘရူနိုင်းနိုင်ငံ၏ အဓိက ဆိပ်ကမ်း တည်ရှိသည်။

ဘရူနိုင်း အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ်ကို ယခုအခါ အဆင့်မြှင့်တင်လျက်ရှိသည်။ ချန်ဂီလေဆိပ် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ သည် အဆိုပါ အဆင့်မြှင့်တင်မှု စီမံကိန်းအတွက် အကြံပေးအဖြစ် လုပ်ကိုင်နေသည်။ အဆင့်မြှင့်တင်မှု စီမံကိန်းသည် အမေရိကန်ဒေါ်လာ သန်း ၁၅၀ ကုန်ကျမည်ဟု ခန့်မှန်းထားသည်။ အဆိုပါ စီမံကိန်းသည် လေဆိပ် အဆောက်အဦး အသစ် တည်ဆောက်ခြင်း၊ လေဆိပ် ရပ်နားရန် နေရာ တိုးချဲ့ခြင်း နှင့် ဆိုက်ရောက်ခန်းမ အသစ် တည်ဆောက်ခြင်း တို့ပါတင်သည်။ စီမံကိန်း ပြီးဆုံးပါက တစ်နှစ်လျှင် ခရီးသည် ၁.၅ သန်း ဝန်ဆောင်မှု ပေးနေရာမှ ၃ သန်း အထိ ဝန်ဆောင်မှု ပေးနိုင်မည် ဖြစ်သည်။

လူဦးရေ ၂.၀၉ ယောက်တွင် ကိုယ်ပိုင်ကား ၁ စီး ပိုင်ဆိုင်ကြသည်။ ဘရူနိုင်းနိုင်ငံသည် အခြားသယ်ယူပို့ဆောင်ရေး စနစ် မရှိခြင်း၊ ဝင်ငွေခွန်ဆောင်ရမှု နည်းပါးခြင်းနှင့် ဆီဈေး နည်းခြင်းတို့ကြောင့် ကမ္ဘာတွင် ကားပိုင်ဆိုင်မှု ရာခိုင်နှုန်း အများဆုံးနိုင်ငံ ဖြစ်သည်။

လူဦးရေပျံနှင့် နေထိုင်မှု

မလေး (၆၆.၃%)၊ တရုတ် (၁၁.၂%), တိုင်းရင်းသား (၃.၄%), အခြားလူမျိုးများ (၁၉.၁%)၊ လူဦးရေ စုစုပေါင်း ၃၈၁,၃၇၁ ရှိသည်။

အယူဘာသာများ

အစ္စလာမ် ၆၇ ရာခိုင်နှုန်း၊ ဗုဒ္ဓဘာသာ ၁၃%၊ ခရစ်ယာန် ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းနှင့်အခြားဘာသာ ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းရှိသည်။