အိုမန်နိုင်ငံ

အိုမန် ဆူလတန်နိုင်ငံ مملكة البحرينسلطنة عُمان
အလံတော် အမှတ်တံဆိပ်
နိုင်ငံတော် သီချင်း: Nashid as-Salaam as-Sultani
မြို့တော် နှင့် အကြီးဆုံးမြို့	မတ်စကတ်မြို့
ရုံးသုံး ဘာသာစကားများ	အာရပ်
အမျိုးအစား	အစ္စလာမ် သက်ဦးဆံပိုင် ဘုရင်စနစ်
အစိုးရ
• စူလတန်	Qaboos bin Said al Said
• လက်ထောက်ဝန်ကြီးချုပ်	Fahd bin Mahmoud al Said
တည်ထောင်
• ထူထောင်ခြင်း	၇၅၁
• ယူကေနှင့် အထူးစာချုပ် ဖျက်သိမ်းခြင်း	၁၉၇၁
ဧရိယာ
• စုစုပေါင်း	၃၀၉,၅၀၀ km² (၁၁၉,၄၉၈ sq mi) (အဆင့်: ၇၀)
• ရေထု (%)	မပြောပလောက်
လူဦးရေ
• ခန့်မှန်း	၃,၆၀၈,၅၄၅ (အဆင့် - ၁၃၃)
• သိပ်သည်းမှု	၉.၂/km² (၂၃.၈/sq mi) (အဆင့် - ၂၁၉)
GDP (PPP)	ခန့်မှန်း
• စုစုပေါင်း	၇၅.၈၃၇ ဘီလီယံ
• Per capita	US$၂၅,၄၃၈
HDI	၀.၈၄၆ အလွန်မြင့် · ၅၆
ငွေကြေး	ရိုင်ယယ်
အချိန်ဇုန်	+၄
တယ်လီဖုန်းကုဒ်	+၉၆၈
Internet TLD	.om

အိုမန်နိုင်ငံ၏ တရားဝင် အခေါ်အဝေါ်မှာ အိုမန် စူလတန်နိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး အာရှတိုက် အနောက်တောင်ပိုင်း အာရပ်ကျွန်းဆွယ်၏ အရှေ့တောင်ပိုင်းတွင် တည်ရှိသော နိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။ အနောက်မြောက်ဘက်တွင် အာရပ်စော်ဘွားများပြည်ထောင်စု၊ အနောက်ဘက်တွင် ဆော်ဒီအာရေဗျနိုင်ငံ၊ အနောက်တောင်ဘက်တွင် ယီမင်နိုင်ငံ တို့ဖြင့် ဝန်းရံထားသည်။ အရှေ့တောင်ဘက်တွင် အာရပ်ပင်လယ် ကမ်းရိုးတန်းရှိပြီး အရှေ့မြောက်ဘက်တွင် အိုမန်ပင်လယ်ကွေ့ရှိသည်။

အိုမန်နိုင်ငံသည် အာရေဗျ ကျွန်းဆွယ်၏ အရှေ့တောင် ဘက်စွန်းတွင် တည်ရှိပြီး ယေမင် ပြည်သူ့ ဒီမိုကရက်တစ် သမ္မတနိုင်ငံနှင့် အရှေ့ဘက် နယ်နိမိတ်ချင်း စပ်လျက်ရှိသည်။ စတုရန်းမိုင်ပေါင်း ၈၂ဝဝဝ ခန့်ကျယ်ဝန်းသည်။ ၁၉၇၇ ခုနှစ် ကုလသမ္မဂ၏ ခန့်မှန်းချက်အရ လူဦးရေ ၈၂ဝဝဝဝ ရှိပြီး အများစုမှာ အာရပ်အမျိုးသားများ ဖြစ်သည်။ အိန္ဒိယ၊ ဗလူချီ၊ နီဂရိုးစသည့် လူမျိုးများလည်း နေထိုင်ကြ သည်။ လူများစုသည် အစ္စလမ် ဘာသာကို ကိုးကွယ်ကြပြီး အာရေဗျ ဘာသာစကား ကိုပြောဆိုကြသည်။ အိုမန်နိုင်ငံသည် စူလတန်ဘုရင် အုပ်ချုပ်သော နိုင်ငံဖြစ်ပြီး မူလက မတ်စကက်နှင့် အိုမန်ဟူသော အမည်ဖြင့် လူသိများခဲ့ သည်။ ၁၉၇ဝ ပြည့်နှစ် ဇူလိုင်လ ၂၃ ရက်နေ့တွင် အိုမန်နိုင်ငံ အကြီးအကဲ စူလတန် ဘုရင် ဆက်ဗင်တိုင်မူ၏လက်မှသားဖြစ် သူ ကဗတ်ဗင်ဆက်က အာဏာသိမ်းယူခဲ့သည်။ စူလတန်ဘုရင် သစ် ကဗတ်ဗင်ဆက်သည် နိုင်ငံကို မတ်စကတ်နှင့်အိုမန်နိုင်ငံဟူ သောအမည်မှ အိုမန်ဘုရင့် နိုင်ငံတော်ဟူသော အမည်သို့ပြောင်း လဲခဲ့သည်။ ကဗတ်ဗင်ဆက်၏ လက်ထက်တွင် နိုင်ငံတွင်း၌ လက်ဝဲပြောက်ကျားများ ပုန်ကန်ထကြွရာ အီရန်နိုင်ငံမှလူနှင့်လက် နက် အကူအညီများရယူပြီး ပုန်ကန်သူများကို နှိမ်နင်းခဲ့ရသည်။ အိုမန်နိုင်ငံတွင် ၁၉၆၄ ခုနှစ်မှစ၍ ရေနံကို ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ပြီး ၁၉၆၇ ခုနှစ်မှစ၍ ပြည်ပသို့ တင်ပို့ရောင်းချနိုင်ခဲ့သည်။ ယခုအခါ အိုမန်နိုင်ငံသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ရေနံအများဆုံးထုတ် လုပ်သော နိုင်ငံများ စာရင်း၌ နံပါတ် ၁၇ နေရာတွင် ရှိသည်။ အခြားထင် ရှားသော ထုတ်ကုန်များမှာ ငါးခြောက်၊ သံပရာသီး၊ သလဲသီး၊ ငှက်ပျောသီး၊ ဂျုံ၊ အုန်းသီးစသည့် စားကုန်များဖြစ်သည်။ အိုမန်နိုင်ငံသည် ကမ္ဘာ့ကုလသမ္မဂအဖွဲ့နှင့် အာရပ်အဖွဲ့ချုပ် တို့တွင် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံဖြစ်သည်။ မြို့တော်မှာ မတ်စကက်မြို့ ဖြစ် သည်။

ခမည်းတော် စူလတန် ဆက်ဗင်တိုင်မူ၏ လက်မှ ၁၉၇ဝ ပြည့်နှစ်တွင် အာဏာသိမ်းယူခဲ့သော စူလတန်ကဗူးဗင်ဆက် သည် ခမည်းတော်၏ အစဉ်အလာမူများကို ပယ်၍ ခေတ်မီသော မူများကို ချမှတ်လုပ်ဆောင်နေသည်။ ၁၉၇၃ ခုနှစ်မှစ၍ ရေနံဈေးနှုန်း မြင့်တက်မှုကြောင့် ကြွယ်ဝလာသော ဝင်ငွေများဖြင့် နိုင်ငံကို ခေတ်မီဖွံ့ဖြိုးစေသည်။ စူလတန်ကဗူး နန်းတက်စတွင် ကျောင်းသုံးကျောင်း၊ သူနာပြုနှစ်ဦး၊ ဆရာဝန် ၁၂ ဦး၊ ကတ္တရာလမ်းသုံးမိုင်သာရှိခဲ့သော အိုမန်နိုင်ငံ၌ ၁၉၈ဝ ပြည့်နှစ်တွင် ၃၇၅ ကျောင်း၊ သူနာပြု ၆၂၄ ဦး၊ ဆရာဝန် ၂၁၁ ဦး၊ ဆေးရုံ ၁၄ ရုံရှိလာသည်။ ကတ္တရာလမ်း ၁၃ဝ၅ မိုင်နှင့် ကျောက်ခင်းလမ်း ၈ဝ၅၅ မိုင် ဖောက်လုပ်ဆက်သွယ် နိုင်လာသည်။

ဗြိတိသျှလက်ထက် ၁၉၆၄ ခုနှစ်ကတည်းက အုံကြွခဲ့သော အိုမန်လွတ်မြောက်ရေး ပေါ်ပြူလာတပ်ဦး လက်ဝဲသူပုန်များကို ဗြိတိသျှနှင့် အီရတ်နိုင်ငံတို့မှ စစ်ရေးအကူအညီများဖြင့် နှိမ်နင်း နေရသည်။ ၁၉၇၅ ခုနှစ်တွင် တောင်ယေမင်နိုင်ငံနှင့် ထိစပ် နေသော ဒိုမာနယ်၌ အစိုးရက ပြင်းထန်သော ထိုးစစ်ဆင်နွှဲ ပြီးနောက် ပုန်ကန်မှုများ ချုပ်ငြိမ်းသွားပြီဟုကြေညာသော်လည်း တိုက်ပွဲများ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေသည်။ သူပုန်များကို ခိုလှုံခွင့် ပေး၍ ထောက်ခံအားပေးသော တောင်ယေမင် (ပြည်သူ့ ဒီမို ကရက်ယေမင်သမ္မတနိုင်ငံ) အစိုးရနှင့် ဆက်ဆံရေး တင်းမာ လျက်ရှိသည်။ ၁၉၇၆ ခုနှစ် မတ်လတွင် ဆော်ဒီအာရဗျနိုင်ငံ၏ စေ့စပ်ပေးမှုကြောင့် နှစ်နိုင်ငံနယ်စပ်၍ အပြန်အလှန်ပစ်ခတ် မှုများ ရပ်စဲသွားခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် ၁၉၈၁ ခုနှစ်တွင် နှစ်နိုင်ငံ တင်းမာမှု ပိုမိုပြင်းထန်လာပြန်၍ နယ်စပ်၍ အပြန်အလှန် ပစ်ခတ်မှုများ ဖြစ်ပွားသည်။ ၁၉၈၁ ခုနှစ် ဧပြီလ ၁၄ ရက် နေ့တွင် ကူဝိတ်နိုင်ငံ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးသည် နှစ်နိုင်ငံသို့ လာရောက်၍ စေ့စပ်ညိ|နှိုင်းပေးသည်။

သို့သော် ၁၉၈၁ ခုနှစ် ဇွန်လတွင် အိုမန်နိုင်ငံ ပိုင်နက် အတွင်းသို့ ကျူးကျော်ဝင်ရောက်လာသော တောင်ယေမင် စစ်သားနှစ်ဦးကို ဖမ်းဆီးရမိကြောင်း အိုမန်အစိုးရက ကြေညာသည်။ အိုမန်နိုင်ငံသည် ၁၉၈၁ ခုနှစ် မေလတွင် ဖွဲ့စည်းခဲ့သော ပင်လယ်ကွေ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးကောင်စီတွင် ပါဝင် သော်လည်း အမေရိကန်ရေတပ် အခြေစိုက်စခန်းချထားခွင့်ကို မပိတ်ပင်ချေ။ မစီရာကျွန်း၊ ဒိုမာနယ်ရှိ သမရစ်မြို့၊ ဆာလာလာ မြို့၊ မတ်စကက်မြို့နှင့် အိုမန်ပင်လယ်ကွေ့တို့တွင် အမေရိကန် စစ်စခန်းများ၊ တည်ဆောက်ခွင့်ပြုထားသည်။

အစ္စရေးနိုင်ငံနှင့် ၁၉၇၈ ခုနှစ်တွင် ဒေးဗစ်စခန်း သဘော တူညီချက်ကို လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သော အီဂျစ်နိုင်ငံကို အာရပ် နိုင်ငံအများက အဆက်အသွယ် ဖြတ်တောက်ခဲ့သည်။ အိုမန် နိုင်ငံသည် အီဂျစ်နိုင်ငံကို အဆက်အသွယ် မဖြတ်တောက်ခဲ့ချေ။ ဘရိုက်စတား ၈၂ စစ်ရေး လေ့ကျင့်မှုဟု အမည်ပေးထား သော အီဂျစ်-အမေရိကန်ပူးတွဲ စစ်ရေးလေ့ကျင့်မှုတွင် အိုမန်နိုင်ငံသည် ဆူဒန်နိုင်ငံနည်းတူ ပါဝင်လေ့ကျင့်သည်။ စူလတန် ကဗူးဗင်ဆက်သည် ၁၉၈၁ ခုနှစ် အောက်တို ဘာလ ၁၈ ရက်နေ့တွင် အဖွဲ့ဝင် ၄၅ ဦး ပါဝင်သော အတိုင်ပင်ခံလွှတ်တော်တရပ်ကို ဖွဲ့စည်းကြောင်း အမိန့်ထုတ်ပြန် လိုက်သည်။ နိုဝင်ဘာလ ၃ ရက်နေ့တွင် အတိုင်ပင်ခံ လွှတ်တော်ကို ဖွင့်လှစ်ပေးလိုက်ပြီး လွှတ်တော်ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ် စူလတန် နာဆာ အယ်ဝါဟီဘီကို ရွေးချယ်တင်မြောက် လိုက်သည်။

စူလတန် ကဗူးဗင်ဆက်သည် ၁၉၈၂ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၈ ရက်နေ့တွင် ဒုတိယဝန်ကြီးချုပ်နှင့် ဘဏ္ဍာရေးနှင့် စီးပွား ရေးဝန်ကြီးအဖြစ် မစ္စတာ အဗ္ဗဒူမူနင် အယ်ဇာဝါဝီကို ခန့်ထား လိုက်သည်။

အကျယ်အဝန်း။။၁၂ဝဝဝဝ စတုရန်းမိုင်၊ လူဦးရေ။။ ၉၁ဝဝဝဝ၊ မြို့တော်။။ မတ်စကတ်မြို့။