မဟာငါးမန်းဖြူကြီး
| မဟာငါးမန်းဖြူကြီး (အင်္ဂလိပ်: Great White Shark) | |
|---|---|
| |
| မက္ကဆီကိုနိုင်ငံ၊ ဂွါဒါလူပေကျွန်းအနီးတွင်တွေ့ရသော ငါးမန်းအထီးတစ်ကောင်ပုံ | |
| |
| လူသားနှင့် အရွယ်အစားနှိုင်းယှဉ်ပြပုံ | |
မျိုးရိုးခွဲခြားခြင်း 
| |
| လောက: | Animalia |
| မျိုးပေါင်းစု: | Chordata |
| မျိုးပေါင်း: | Chondrichthyes |
| မျိုးစဉ်: | Lamniformes |
| မျိုးရင်း: | Lamnidae |
| မျိုးစု: | Carcharodon A. Smith, 1838 |
| မျိုးစိတ်: | C. carcharias
|
| ဒွိနာမ | |
| Carcharodon carcharias (လင်းနီးယပ်၊ ၁၇၅၈)
| |
| |
| ၂၀၁၀ ခုနှစ် အချက်အလက်များအရ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကျက်စားရာဒေသများပြပုံ | |
| Synonyms | |
| |
မဟာငါးမန်းဖြူကြီး (အင်္ဂလိပ်: Great White Shark) သည် ငါးမန်း မျိုးစိတ်တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး ရှင်သန်ဆဲ သားရဲ ငါးလည်းဖြစ်သည်။ အရွယ်ရောက်ပြီး ငါးမန်းများသည် အရှည် ၂၁ ပေ (၆ မီတာ) အထိ ကြီးထွားနိုင်ပြီး အလေးချိန်အားဖြင့် ၇,၃၂၈ ပေါင် (၃,၃၂၄ ကီလိုဂရမ်) အထိ ရှိတတ်သည်။[၃][၄][၅][၆] မဟာငါးမန်းဖြူကြီးတစ်ကောင်သည် အရှည် ၂၆ ပေ (၈ မီတာ) အထက်ထိ ရှိခဲ့ဖူးသည်ဟူသော အစီရင်ခံစာ တချို့လည်း ရှိလေ၏။[၇] ဤငါးမန်းမျိုးသည် အသက် ၁၅ နှစ်ဝန်းကျင်တွင် ၎င်း၏ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ ရင့်ကျက်မှုအရွယ်သို့ ရောက်ရှိသည်။ မဟာငါးမန်းဖြူကြီး၏ သက်တမ်းသည် နှစ် ၇၀ သို့မဟုတ် ထို့ထက်ပင် ကြာမြင့်နိုင်သည်။[၈] မဟာငါးမန်းဖြူကြီးများသည် အမြန်နှုန်း တစ်နာရီလျှင် ၃၅ မိုင် (တစ်နာရီလျှင် ၅၆ ကီလိုမီတာ) ကျော်အထိ အရှိန်မြှင့်၍ ကူးခတ်နိုင်စွမ်းရှိကြသည်။[၉]
မဟာငါးမန်းဖြူကြီးများတွင် သွားအချောင်း (၃၀၀)ခန့်ရှိပြီး အတန်းများစွာဖြင့် စီတန်းနေလေသည်။[၁၀] ပထမသွားနှစ်တန်းအား ၎င်းတို့ အစာစားရာတွင် တိရစ္ဆာန်များကို ဖမ်းဆုပ်ဖြတ်တောက်ရာ၌ အသုံးပြုကြပြီး နောက်ဆုံးတန်းရှိ အခြားသွားများသည် ရှေ့သွားများ ကျိုးသွားခြင်း၊ စုတ်ပြဲသွားသည့်အခါ သို့မဟုတ် ပြုတ်ကျသည့်အခါ၌ အစားထိုးအသုံးပြုကြသည်။ သွားများသည် အစွန်းများပေါ်တွင် အထွတ်များဖြင့် တြိဂံပုံသဏ္ဌာန်ရှိသည်။ မဟာငါးမန်းဖြူကြီးများသည် အသားစားသတ္တဝါများဖြစ်သည်။ မဟာငါးမန်းဖြူကြီးများသည် ထိပ်တန်းသားရဲတိရစ္ဆာန်များလည်းဖြစ်ပြီး ငါးများ၊ ပင်လယ်ဖျံ များ၊ ပင်လယ်ခြင်္သေ့ဖျံများ၊ ပင်လယ်လိပ်များ၊ ဇင်ယော်များ၊ ပင်ဂွင်းများ၊ ပြည်ကြီးငါးများ၊ ရေဘဝဲများ၊ လင်းပိုင်များ၊ ဝေလငါးငယ်များ၊ ကဏန်းများ၊ ပုစွန်များ၊ ငါးလိပ်ကျောက်များနှင့် အခြားသော ငါးမန်းမျိုးစိတ်များကို အမဲလိုက်၍ စားသုံးလေ့ရှိသည်။
မဟာငါးမန်းဖြူကြီးများတွင် အော်ကာ (ခေါ်) သားသတ်ဝေလငါးမှလွဲ၍ ၎င်းတို့ကို ပြန်၍အမဲလိုက်သော အခြားသဘာဝသားရဲတိရစ္ဆာန်ဟူ၍ မရှိပေ။[၁၁] အချို့သော အော်ကာများသည် ငါးမန်းအား ဇောက်ထိုးလှန်လိုက်ခြင်းဖြင့် အကြောသေသွားစေနိုင်သည်ကို ရှာဖွေသိရှိခဲ့ကြသည်။ ထို့နောက် ၎င်းတို့သည် ငါးမန်းကို ပါးစပ်ဖြင့် ဆုပ်ကိုင်ထားကာ ၎င်းကို ရေမွှန်း၍ အသက်ရှူကြပ်စေခြင်းဖြင့် သေဆုံးစေလေသည် (ငါးမန်းများသည် ရေထဲတွင် ရွေ့လျားခြင်းဖြင့် အောက်ဆီဂျင်ကို ရရှိနိုင်သောကြောင့်ဖြစ်သည်)။[၁၂]
ပီတာ ဘန်ချ်လေ၏ အရောင်းရဆုံးဝတ္ထုဖြစ်သော Jaws ဝတ္တုနှင့် စတီဗင် စပီးလ်ဘတ်ခ်၏ Jaws ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားတို့တွင် မဟာငါးမန်းဖြူကြီးအား "ရက်စက်သောလူသားစား တိရစ္ဆာန်" အဖြစ် ပုံဖော်ထားလေသည်။ လက်တွေ့ဘဝတွင် လူသားများသည် မဟာငါးမန်းဖြူကြီးများ၏ နှစ်သက်ဖွယ်အစားအစာမဟုတ်ပေ။[၁၃] သို့ပါသော်လည်း ငါးမန်းမျိုးစိတ်အားလုံးထဲတွင် မဟာငါးမန်းဖြူကြီးသည် လူသားများကို အသေအပျောက် အများဆုံးဖြစ်စေသော ငါးမန်းမျိုးစိတ်ဖြစ်လေသည်။[၁၄]
ပုံပန်းသွင်ပြင် ဖော်ပြချက်[ပြင်ဆင်ရန်]
ငါးမန်းဖြူကြီးသည် Chondrichthyes ဟုခေါ်သော ဇီဝဗေဒ မျိုးပေါင်းအဆင့်ရှိ ငါးမန်းမျိုးနှင့် အရိုးနု ငါး အမျိုးအစားဖြစ်သည်။ ဤငါးများသည် အစုံလိုက်သော ဆူးတောင်များနှင့်အတူ မေးရိုးပါရှိသော ကျောရိုးရှိ သတ္တဝါဖြစ်ပြီး၊ အစုံလိုက်သော နှာပေါက်များ၊ အကြေးခွံများ၊ အစီအရီရှိသော အခန်းများပါရှိသည့် နှလုံးနှင့် အရိုးမဟုတ်သော အရိုးနုများဖြင့်ဖွဲ့စည်းထားသည့် အရိုးစုများဖြင့် ခန္ဓာကိုယ်အား ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ထားသည်။[၁၅] ဤငါးမန်းများကို Lamniformes ဟုလည်း လူသိများသည်၊ ၎င်းသည် mackerel sharks ဟုခေါ်လေ့ရှိသောငါးမန်းများ၏ အစီအစဉ်ဖြစ်သည်။ ဤငါးမန်းမျိုးစိတ်တွင် နောက်ကျောအတောင်နှစ်ခု၊ စအိုဆူးတောင်၊ ပါးဟက်ပေါက် ငါးပေါက်နှင့် မျက်လုံးနောက်တွင် ပါးစပ်ပါရှိသည်။[၁၆]
မဟာငါးမန်းဖြူကြီးသည် သဘာဝအရ အသေအပျောက်အများဆုံး အသားစားသတ္တဝါများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်ပြီး ၎င်း၏မေးရိုးများနှင့် ချွန်ထက်သောသွားများဖြင့် ခွဲခြားနိုင်သည်။ ခြားနားချက်မှာ ငါးမန်း၏ မေးရိုးနှစ်ခုလုံးသည် ၎င်း၏သားကောင်ကို ချောင်းမြောင်းတိုက်ခိုက်သည့်အခါ လှုပ်ရှားနိုင်မှုပင်ဖြစ်သည်။ သွားများ နစ်ဝင်သွားစေရန် အောက်မေးရိုးဖြင့် ဦးစွာ ကိုက်မည်ဖြစ်ပြီး၊ ထို့နောက် အပေါ်မေးရိုးကို ပိတ်ကာ အသား [၅] တုံးများကို ကိုက်ဖြတ်ရန် ၎င်း၏ ဦးခေါင်းကို ထပ်ခါတလဲလဲ ခါရမ်းမည်ဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ပါးစပ်သည် တစ်ချိန်တည်းတွင် သွားပေါင်း ၃,၀၀၀ အထိ ပါဝင်နိုင်ပြီး အရှေ့တွင် အကြီးဆုံးသော အတန်းငါးတန်းဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ သွားတစ်ချောင်း ဆုံးရှုံးသွားသောအခါတွင် ငါးမန်း၏ မေးရိုးထဲတွင် ထည့်ထားသော အရံသွားများထဲမှ နောက်တစ်ခု ထွက်လာလေသည်။[၁၇]
မဟာငါးမန်းဖြူကြီးများတွင် သွားများနှင့် မေးရိုးများအပြင် ၎င်းတို့၏ အာရုံခံစားမှုများသည် မုဆိုးများအဖြစ် ၎င်းတို့၏ စွမ်းရည်များကို ထက်မြက်လာစေရန် အလွန်လိုက်လျောညီထွေဖြစ်စေသည်။ သူတို့ရဲ့ အနံ့ခံအာရုံမှာ အတိကျဆုံးဖြစ်ပြီး ငါးမန်းဖြူကြီးများသည် ရေစက်ပေါင်း ၁၀ ဘီလီယံအတွင်းမှာ သွေးတစ်စက်အား အာရုံခံ ထောက်လှမ်းနိုင်လေသည်။ ၎င်းတို့တွင် ရေကူးနေသည့် လမ်းကြောင်းပေါ် မူတည်၍ တိရိစ္ဆာန်များ ရေထဲတွင် တည်ရှိမှုကို ထောက်လှမ်းနိုင်စေရန် ကူညီပေးသည့် “နားကျောက်” ရှိသည်။[၁၈] ငါးမန်းများသည် နေ့အလင်းရောင်နှင့် ညအချိန်များတွင် ရေကူးရန်အတွက် ဧရိယာနှစ်ခုခွဲထားသော မြင်လွှာများနှင့်အတူ ကောင်းမွန်သောအမြင်အာရုံကို အသုံးချကာ ၎င်းတို့ကို မကိုက်မီ ဦးခေါင်းခွံအတွင်းသို့ နောက်ပြန်လှိမ့်ပေးခြင်းဖြင့် ကာကွယ်ပေးသည်။ ၎င်းတို့၏ စိတ်ဝင်စားစရာအကောင်းဆုံး အာရုံများထဲမှ တစ်ခုသည် ၎င်းတို့၏ ထိတွေ့မှုနှင့် အီလက်ထရွန်းနစ် အာရုံခံနိုင်မှုတို့နှင့် သက်ဆိုင်သည်။ ငါးမန်း၏နှာခေါင်းရှိ အပေါက်များသည် ၎င်းတို့အား လျှပ်စစ်သံလိုက်စက်ကွင်းများကို ထောက်လှမ်းနိုင်စေပြီး ရေထဲတွင်ရှိသော တိရိစ္ဆာန်များ၏ တုန်ခါမှုများကို အာရုံခံနိုင်စေသည့်အပြင် ကျယ်ပြန့်သော သမုဒ္ဒရာဟင်းလင်းပြင်ထဲတွင် တိကျစွာ သွားလာနိုင်လေသည်။[၁၈]
ငါးမန်းဖြူကြီးသည် မွေးပြီး ကိုးနှစ်ခန့်တွင် အရွယ်ရောက်သည်။ ငါးမန်းဖြူကြီး၏ကြီးထွားမှုသည် တစ်နှစ်လျှင် ၂၅-၃၀ စင်တီမီတာခန့်ရှိပြီး ၎င်းတို့သည် ပျမ်းမျှအရွယ်အစား ၄.၅ မီတာအထိ ကြီးထွားသည်။ အကြီးဆုံးသည် အလျား ၆.၄ မီတာအထိ ရှိနိုင်သည်။ သားသတ်ဝေလငါးများအတွက် အရသာရှိသော ၎င်းတို့၏အသည်းသည် ခန္ဓာကိုယ်အလေးချိန်၏ ၂၄ ရာခိုင်နှုန်းခန့်အထိ အလေးချိန်ရှိနိုင်သည်။[၁၉]
နေထိုင်ကျက်စားရာ ဒေသများ[ပြင်ဆင်ရန်]
ငါးမန်းဖြူကြီးများသည် ပင်လယ်ထဲတွင် နေထိုင်ကြသည်။ ၎င်းတို့သည် ကမ်းခြေအနီးရှိ ပူနွေးသောရေများအားလုံးတွင် နေထိုင်ကြသည်။ ရံဖန်ရံခါ သမုဒ္ဒရာ၏ နက်ရှိုင်းသော ရေထဲသို့ ငုပ်လျှိုးနေတတ်ကြသည်။ ၎င်းတို့သည် ရေထဲတွင် သုံးပေအထိ ရေတိမ်သော နေရာများတွင် နေနိုင်ကြသည်။ သိပ္ပံပညာရှင်များ၏ လေ့လာဆန်းစစ်မှုများအရ ငါးမန်းဖြူကြီးများသည် အနက်ရှိုင်းဆုံး ပေ ၄၀၀၀ (၁၂၀၀ မီတာ) ခန့်အထိ ငုပ်လျှိုးနိုင်သည်ဟု သိရသည်။ ၎င်းအနက်ပေသည် နေရောင်ခြည် ရောက်ရှိခြင်းမရှိနိုင်သော Bathypelagic ဇုံအထိ နက်ရှိုင်းမှုရှိသည်။[၂၀]
ငါးမန်းဖြူကြီးများအား အောက်ပါဒေသများ၏အနီးတဝိုက်တွင် တွေ့ရှိနိုင်သည် -
- အတ္တလန်တိတ်အနောက်ဘက်။ နယူးဖောင်လန် မှ ဖလော်ရီဒါ၊ ဘဟားမား၊ ကျူးဘား၊ မက္ကဆီကိုပင်လယ်ကွေ့ မြောက်ပိုင်းဒေသ၊ ဘရာဇီး၊ အာဂျင်တီးနား၊ ဂွါဒလ်ကျွန်း၊
- အရှေ့အတ္တလန်တိတ်။ ပြင်သစ်၊ ဆီနီဂေါ၊ ဂါနာ၊ ကွန်ဂိုဒီမိုကရက်တစ်သမ္မတနိုင်ငံ၊
- မြေထဲပင်လယ်။ မြောက်အာဖရိက၊ ပြင်သစ်နိုင်ငံ တောင်ပိုင်း၊ အီတလီနိုင်ငံ၏ အနောက်နှင့် တောင်ဘက်ကမ်းရိုးတန်း၊ ခရိုအေးရှား၊ မော်လတာ၊ ဂရိ၊
- အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာ။ တောင်အာဖရိက၊ ဆေးရှဲ၊ ပင်လယ်နီ၊
- အနောက်ပစိဖိတ်ဒေသ။ ဂျပန်၊ ကိုရီးယား၊ တရုတ်၊ ဖိလစ်ပိုင်၊ ဩစတြေးလျ၊ နယူးဇီလန်၊
- ပစိဖိတ်အလယ်ပိုင်း။ ဟာဝိုင်အီ၊
- အရှေ့ပစိဖိတ်ဒေသ။ အလာစကာ မှ ကယ်လီဖိုးနီးယားအထိ နှင့် ပနားမား မှ ချီလီ အထိ၊
ကယ်လီဖိုးနီးယားမြောက်ပိုင်းရှိ ငါးမန်းများသည် အခြားငါးမန်းများနှင့် မျိုးရိုးဗီဇ ကွဲပြားကြောင်း သုတေသနပြုချက်များအရ သိရသည်။ DNA အထောက်အထားများသည် လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း ၂၀၀,၀၀၀ ခန့် (Pleistocene ခေတ်) တွင် အခြားသော ငါးမန်းဖြူကြီးများနှင့် ကွဲကွာနေသော အကောင်ရေကို ပြသနေသည်။ ငါးမန်းများကို တဂ်ခြင်းဖြင့် ၎င်းတို့သည် ယေဘူယျအားဖြင့် တစ်ယောက်တည်းဖြစ်ကြောင်းကို သိရှိခဲ့ရသော်လည်း သမုဒ္ဒရာကိုဖြတ်၍ တူညီသောလမ်းကြောင်းအတိုင်း လိုက်ကာ တူညီသောနေရာများတွင် နေထိုင်ကြသည်။ ဇန်နဝါရီလမှ ဇူလိုင်လအထိ ၎င်းတို့သည် ဟာဝိုင်အီအနီးတွင် နေထိုင်ကြပြီး ဩဂုတ်လမှ ဒီဇင်ဘာလအတွင်း ကယ်လီဖိုးနီးယားရေပြင်သို့ ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်ကြသည်။[၂၁]
လူသားများနှင့် ထိတွေ့မှုများ[ပြင်ဆင်ရန်]
ကမ္ဘာမြေပေါ်တွင် ငါးမန်းများ နေထိုင်ခဲ့သည်မှာ လူသားများထက် များစွာကြာရှည်နေခဲ့ပြီး ၎င်းအချက်မှာ လူသားများသည် ၎င်းတို့၏ အစားအသောက်များတွင် မပါဝင်ရသည့် အကြောင်းရင်းတစ်ခုလည်းဖြစ်သည်။[၂၂] သိပ္ပံပညာရှင်အများစုက ငါးမန်းများသည် လူသား၏ အရသာကို နှစ်သက်ခြင်းမရှိဟူ၍လည်း ယူဆကြသည်။[၂၃]
အခြားဝဘ်ဆိုက်များ[ပြင်ဆင်ရန်]
ကိုးကား[ပြင်ဆင်ရန်]
- ↑ Rigby, C.L. (2019). "Carcharodon carcharias". IUCN Red List of Threatened Species 2019. IUCN. doi:.
- ↑ Great White Shark။
- ↑ Tricas, T.C. (1984). "Predatory behaviour of the white shark (Carcharodon carcharias), with notes on its biology". Proceedings of the California Academy of Sciences 43 (14): 221–238. California Academy of Sciences.
- ↑ Wroe, S. (2008). "Three-dimensional computer analysis of white shark jaw mechanics: how hard can a great white bite?". Journal of Zoology 276 (4): 336–342. doi:.
- ↑ Great White Shark။ National Geographic။ 24 July 2010 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
- ↑ Viegas၊ Jennifer။ Largest great white shark don't outweigh whales, but they hold their own။ Discovery Channel။ 19 January 2010 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
- ↑ Taylor, Leighton R. (1993)။ Sharks of Hawaii: their biology and cultural significance။ University of Hawaii Press။ p. 65။ ISBN 978-0-8248-1562-2။
- ↑ New study finds extreme longevity in white sharks။
- ↑ Alaska's Great White Sharks, by Bruce A. Wright, 2007, page 27
- ↑ Fox Shark Research Foundation - Great White Shark Facts။ rodneyfox.com.au (2013)။ 21 March 2012 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 24 August 2013 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
- ↑ Currents of Contrast: Life in Southern Africa's Two Oceans။ Struik။ 2005။ pp. 31–။ ISBN 978-1-77007-086-8။
- ↑ Pyle, Peter et al 1999. Predation on a white shark (Carcharodon carcharias) by a killer whale (Orcinus orca) and a possible case of competitive displacement. Marine Mammal Science 15 (2): 563–568.
- ↑ Hile၊ Jennifer (2004)။ Great White Shark attacks: defanging the myths။ Marine Biology။ National Geographic။ 26 April 2009 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 2 May 2010 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
- ↑ ISAF Statistics on attacking species of shark
- ↑ [၁] at nhpbs.org
- ↑ [၂] at elasmo-research.org
- ↑ [၃] at animals.mom.me
- ↑ ၁၈.၀ ၁၈.၁ [၄] at ocean.si.edu
- ↑ Great White Shark[လင့်ခ်သေ] at Wise Oceans.org
- ↑ Pete Thomas။ "Great white shark amazes scientists with 4,000-foot dive into abyss"၊ Men's Journal။ July 18, 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
- ↑ "California sharks go it alone"၊ The Courier၊ Ballarat Courier၊ November 7, 2009။
- ↑ Do sharks eat people?။ NOAA။ July 18, 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
- ↑ Jennifer Hile။ "Great White Shark Attacks: Defanging the Myths"၊ National Geographic၊ January 23, 2004။ July 18, 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
ပြင်ပလင့်များ[ပြင်ဆင်ရန်]
- တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်ဂျာနယ် ဂျူနီယာ။ (၂၀၂၀)။ Chondrichthyes - ငါးလိပ်ကျောက်များ၊ ငါးမန်းများ၊ ခိုင်မယ်ရာများ။ သဘာဝကမ္ဘာကိုစူးစမ်းပါ။ https://nhpbs.org/wild/chondrichthyes.asp တွင် ဝင်ရောက်လေ့လာနိုင်သည်။