အစ္စလာမ်ဘာသာ
|
ဘာသာတရား | |
| သမိုင်း | |
| ဆရာ (အစရိယ) | |
| အယူဝါဒ | |
| ဂိုဏ်းများ | |
| နိုင်ငံနှင့်ဒေသများ | |
အစ္စလာမ် (အာရပ်ဘာသာဖြင့်-အလ်-အစ္စလာမ် (الإسلام al-’islām )၊ အသံထွက် (အစ္စလာမ်) [ʔislæːm] (နားဆင်ရန်)[မှတ်ချက် ၁])သည် ကိုးကွယ်ယုံကြည်သူ နောက်လိုက်များက ဘုရားသခင်(အလ္လာဟ်)၏ အမိန့်တော်အဖြစ် သတ်မှတ်ထားခြင်းခံထားရသည့် ကုရ်အာန်ကျမ်းစာနှင့် အစ္စလာမ်ဘာသာ၏ နောက်ဆုံးတမန်တော်ဖြစ်သော မုဟမ္မဒ်၏ သင်ကြားပို့ချချက်များ(ဟဒီးဆ်)နှင့် အနေအထိုင်၊ အလေ့အထများ(ဆွန္နသ်)ပေါ် အခြေခံထားသော ဘုရားတစ်ဆူတည်းရှိ ဘာသာတစ်ခုဖြစ်သည်။ အစ္စလာမ်ဆိုသော စကားလုံးမှာ "ဘုရားသခင်ထံပါးတွင် ကျိုးနွံနိမ့်ချခြင်း"၊ "ငြိမ်းချမ်းမှု"၊ "ငြိမ်းချမ်းရာ လမ်းကြောင်း" ဟူ၍လည်း အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ အစ္စလာမ်ဘာသာကို လိုက်နာကိုးကွယ်သူများအား မွတ်စလင်ဟု ခေါ်သည်။ (အစ္စလာမ်ဘာသာဝင်များအား မွတ်စလင်ဟု ခေါ်ဆိုသောကြောင့် မွတ်စလင်ဘာသာဟု ခေါ်ဆိုသုံးနှုံးလျှင် မှားမည်ဖြစ်သည်။)[၁]
မွတ်စလင်များသည် ဘုရားသခင်အား တစ်ပါးတည်းဖြစ်ပြီး တုဖက်နှိုင်းယှဉ်စရာ မရှိဟု ယုံကြည်ကြသည်။ ထို့အပြင် ၎င်းတို့၏ ဘာသာသည် တမန်တော် အေဗရာဟင်၊ မိုးဇက်(မူဆာ)နှင့် ဂျီးဇက်(အီဆာ)တို့ မပေါ်ပေါက်မှီ ရှေးယခင် ခေတ်ကာလ များစွာကတည်းက ကမ္ဘာအနှံ့ တည်ရှိခဲ့သည့် အပြီးပြည့်စုံဆုံးသော ဘာသာဟုလည်း ယုံကြည်ကြသည်။ ကုရ်အာန်မတိုင်မှီ အခြားသော ဘုရားသခင်၏ ကျမ်းစာများဖြစ်သည့် ဇဗူရ်(Zaboor)၊ တောင်ရသ်(Torah)နှင့် သမ္မာ(Bible)ကျမ်းစာများသည် အချိန်ကာလကြာမြင့်၍ ပြောင်းလဲယိုယွင်းခဲ့ပြီး ကုရ်အာန်ကျမ်းစာသာလျှင် တစ်ခုတည်းသော ပြောင်းလဲခြင်းမရှိသည့် ဘုရားသခင်၏ နောက်ဆုံးပိတ် ကျမ်းစာဖြစ်သည်ဟုလည်း ယုံကြည်ကြသည်။ အခြားသော ဘာသာရေး စည်းမျဉ်းကျင့်ကြံမှုများမှာ ဘာသာဝင်တိုင်း မလုပ်မနေရဖြစ်သည့် အခြေခံမဏ္ဍိုင်ကြီးငါးရပ်နှင့် အစ္စလာမ်တရားဥပဒေ(ရှရီအသ်)နှင့်အညီ ကျင့်ကြံနေထိုင်ခြင်းတို့ ဖြစ်သည်။ အစ္စလာမ့်တရားဥပဒေသည် ဘဏ်လုပ်ငန်း၊ လူမူဘဝဖူလုံရေးမှအစ စစ်ရေးစစ်ရာများနှင့် ပတ်ဝန်းကျင်ရေးရာအဆုံး လူ့အဖွဲ့အစည်းနှင့် လူနေမှုဘဝ ကဏ္ဍအားလုံးနီးပါးကို လွှမ်းခြုံသုံးသပ်ထားသည်။
မွတ်စလင်အများစုသည် ဆွန်နီ(Sunni) နှင့် ရှီးအာ(Shi'a)ဟူသော အဓိကဘာသာအုပ်စုခွဲကြီး နှစ်ခုအနက် တစ်ခုတွင် ပါဝင်သည်။ မွတ်စလင်ဘာသာဝင်များအနက် ၁၃ ရာခိုင်နူန်းမျှသည် ကမ္ဘာ့မွတ်စလင် အများဆုံးနိုင်ငံဖြစ်သည့် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၌၊ ၂၅ ရာခိုင်နူန်းသည် တောင်အာရှ၌၊ ၂၀ ရာခိုင်နူန်းသည် အရှေ့အလယ်ပိုင်း၌၊ ၂ ရာခိုင်နူန်းမျှသည် အာရှအလယ်ပိုင်း၌၊ ၄ ရာခိုင်နူန်းမျှသည် အရှေ့တောင်အာရှ၌၊ ၁၅ ရာခိုင်နူန်းသည် အာဖရိက ဆာဟာရဒေသများ၌ စသည်ဖြင့် အသီးသီး နေထိုင်ကြသည်။ ကမ္ဘာ့လူဦးရေ၏ ၂၈.၂၆ ရာခိုင်နူန်းဖြစ်သည့် ၂.၀၄ ဘီလီယံခန့်မျှ ကိုးကွယ်သူ နောက်လိုက်ရှိသော အစ္စလာမ်ဘာသာသည် ကမ္ဘာဒုတိယအကြီးမားဆုံးသော ဘာသာနှင့် အကြီးထွား အမြန်ဆုံးသော ဘာသာတစ်ခုလည်း ဖြစ်သည်။
အခြေခံ ယုံကြည်မှုများ
ဘုရားသခင်
အစ္စလာမ်ဘာသာ၏ အခြေခံသဘောတရားမှာ တောင်ဟစ်ဒ်အမည်ရ ဘုရားသခင်တစ်ဆူတည်းကိုသာ ကိုးကွယ်ခယခြင်းဖြစ်သည်။ ကုရ်အာန်၏ အခန်း (ဆူရာဟ်) ၁၂ တွင် ဘုရားသခင် က "နာကြားလော့။ ငါအရှင်သည်သာလျှင် ထာဝရတည်ရှိနေသာ၊ တုဖက်နှိုင်းယှဉ်ရာမဲ့သော တစ်ဆူတည်းသော ဘုရားသခင် ဖြစ်သည်" (၁၁၂:၁-၄) ဟု ဖော်ပြထားသည်။ မွတ်စလင်များသည် ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်တို့၏ သုံးပါးတစ်ဆူဝါဒ(Trinity) နှင့် ဂျီးဇက်၏ ဘုရားသခင်သားတော်ဖြစ်ခြင်းကို ငြင်းပယ်ပြီး ဂျီးဇက်အား သာမန် ဘုရားသခင်၏ တမန်တော်တစ်ဦးအဖြစ်သာ လက်ခံကြသည်။ ဘုရားသခင်သည် လူသားများ၏ အသိဉာဏ်အာရုံဖြင့် နားလည်ပုံဖော်၍ မရဟုလည်း ယုံကြည်သည်။ ဘုရားသခင်အား "သနားကြင်နာတော်မူသော အရှင်" (al-rahman)၊ "ခွင့်လွှတ်တော်မူသော အရှင်"(al-rahim) အစရှိသည့် အမည်၊ဘွဲ့ဂုဏ်နာမများဖြင့် တင်စားခေါ်ဝေါ်ကြသည်။
မွတ်စလင်များသည် လူသားများ တည်ရှိနေခြင်းသည် ဘုရားသခင်အား ခယကိုးကွယ်ရန်အတွက်သာ ဖြစ်သည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။ ဘုရားသခင်သည် ၎င်းတို့နှင့် ခန္ဓာကိုယ်တွင်းရှိ သွေးကြောများထက်ပင် ပို၍ နီးကပ်နေပြီး ၎င်းတို့ ဘေးဒုက္ခရောက်နေပါက တုံ့ပြန်ဖြေကြားလိမ့်မည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။
မွတ်စလင်များသည် ဘုရားသခင်အား အများကိန်းမဲ့ပြီး နပုလ္လိင်ဖြစ်သည့် အလ္လာဟ်ဟူသော ဝေါဟာရဖြင့် ညွှန်းဆိုကြသည်။ အခြားသောအာရဗီအခေါအဝေါ်အရ အီလာဟွန်(ʾilāhon)ဟု သုံးနှုန်းကြသည်။ အာရဗ်မဟုတ်သော မွတ်စလင်များကမူ ဘုရားသခင်အား တန်ရီဟူ၍ တူရကီဘာသာစကားတွင်လည်းကောင်း၊ "ခိုဒါ" ဟူ၍ ပါးရှန်းဘာသာစကားတွင်လည်းကောင်း အသီးသီး သုံးနှုန်းခေါ်ဝေါ်ကြသည်။ အာရဗီဝေါဟာရ "အလ္လာဟ်"သည် "သန့်ရှင်းစင်ကြယ်သော၊ အတုမရှိသော၊ ပြိုင်ဖက်ကင်းသော" ဟူသော အနက်များပါဝင်သည်။ အင်္ဂလိပ် ဝေါဟာရ "God" နှင့် ၎င်း၏ဝေါဟာရ အနွယ်ဝင် စကားလုံးများနှင့် အဓိပ္ပာယ်ကွာခြားပါသည်။ ကိုးကွယ်ရာအရှင် ဟူသော အတိကျဆုံးသော အဓိပ္ပာယ်သတ်မှတ်ချက်ကို စူရာဟ် အိခ်လာဆ် (ကုရ်အာန်ကဏ္ဍ အမှတ် ၁၁၂)ရှိ အာယသ်တော်(၄)ခုက အတိအကျဖွင့်ဆိုထားသည်။ (၁)(အို−နဗီတမန်တော်) အသင်သည် ပြောကြားပါလေ။ ထို အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်သည် တစ်ဆူတည်းဖြစ်တော်မူ၏။ (၂)အလ္လာဟ်အရှင်မြတ်သည် လိုလားတောင့်တခြင်း လုံးဝကင်းရှင်းတော်မူသောအရှင်၊ သူတစ်ပါးတို့၏ မှီခို အားထားရာအရှင်၊ အနှိုင်းမဲ့ထာဝရအရှင်ဖြစ်တော်မူ၏။ (၃)ထိုအလ္လာဟ်အရှင်မြတ်သည် မည်သူတစ်ဦးတစ်ယောက်ကိုမျှ မွေးဖွားတော်မူခဲ့သည် မဟုတ်ပေ။ မည်သူတစ်ဦးတစ်ယောက်၏ မွေးဖွားခြင်းကိုလည်း ခံရတော်မူသည် မဟုတ်ပေ။ (၄)ထိုမှတစ်ပါး ထိုအလ္လာဟ်အရှင်မြတ်၌ ဂုဏ်ရည်တူသူ ဟူ၍လည်း တစ်ဦးတစ်ယောက်မျှပင် မရှိပေ။ အစ္စလာမ်ဘာသာဝင်တိုင်းသည် မည်သည့်လူသားဘုရား(အဖန်ဆင်းခံများ)ကိုမျှ ကိုးကွယ်ရာ ဖန်ဆင်းရှင်အဖြစ် လုံးဝလက်မခံကြပါ။
ကောင်းကင်တမန်များ
ဘုရားသခင်၏ ကောင်းကင်တမန်တော်များအား ယုံကြည်ခြင်းသည်လည်း အစ္စလာမ်ဘာသာ၏ အခြေခံကျသော ယုံကြည်ချက်တစ်ခုဖြစ်သည်။ ကောင်းကင်တမန်များကို အာရဗ်ဘာသာတွင် malak ဟုခေါ်ပြီး "စကားပါးသူ"(messenger)ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ ကုရ်အာန်အရမူ ကောင်းကင်တမန်များသည် free will ကို မပိုင်ဆိုင်ပဲ ဘုရားသခင်အား တသဝေမသိမ်း လိုက်နာခယ ကိုးကွယ်လေသည်။ ကောင်းကင်တမန်များ၏ တာဝန်များမှာ ဘုရားသခင်၏ အမိန့်တော်များကို ပါးခြင်း၊ ဘုရားသခင်၏ ဂုဏ်တော်များကို ရွတ်ဆိုခြင်း၊ လူသားများ၏ ကောင်းမှု၊ မကောင်းမှုများကို ရေးမှတ်ခြင်းနှင့် လူသားများ ကွယ်လွန်ချိန်တွင် အသက်ဝိညာဉ်နုတ်ခြင်း စသည်တို့ ဖြစ်သည်။ ကုရ်အာန်ထဲတွင် ကောင်းကင်တမန်များကို "အတောင်နှစ်စုံ၊ သုံးစုံ၊ လေးစုံရှိသော စေတမန်များ" ဟု ဖော်ညွှန်းထားသည်။
ကျမ်းစာများ
အစ္စလာမ်ဘာသာ၏ မွန်မြတ်သော ကျမ်းစာများမှာ မွတ်စလင်အများက ဘုရားသခင်မှ လူစေတမန်တော်များအား ပို့ချပေးလိုက်သော ကျမ်းစာအုပ်များဖြစ်သည်။ အစ္စလာမ်ဘာသာ၏ မွန်မြတ်သော ကျမ်းစာလေးခုမှာ ဇဗူရ်၊ တောင်ရသ်၊ အင်ဂျီလ်(သမ္မာကျမ်းစာ)နှင့် ကုရ်အာန်ကျမ်းစာတို့ဖြစ်သည်။ သို့သော်ငြားလည်း မွတ်စလင်တို့သည် ကုရ်အာန်ကျမ်းစာမှအပ အခြားသော ကျမ်းစာအုပ်များ ပြောင်းလဲပြင်ဆင်ခံခဲ့ရသည်ဟု ယုံကြည်လေသည်။ ကုရ်အာန်ကျမ်းစာသည်သာလျှင် စစ်မှန်တိကျသော ဘုရားသခင်၏ နောက်ဆုံးပိတ် ကျမ်းစာဖြစ်သည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။ ဘုရားသခင်သည် ကုရ်အာန်ကျမ်းစာ စာပိုဒ်များကို မုဟမ္မဒ်ထံသို့ နတ်စေတမန်တော် ဂျီဗရာအီလ်မှတစ်ဆင့် ပို့ချပေးခဲ့သည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။ ထိုစာပိုဒ်များကို မုဟမ္မဒ်သည် သူသက်ရှိထင်ရှားရှိနေစဉ် ကာလအတွင်း သူ၏ နောက်လိုက်သာဝက (ဆွာဟဗာ)များကို နှုတ်တိုက်ချပေးခဲ့သည်။ ထိုစာပိုဒ်များကို မုဟမ္မဒ် ကွယ်လွန်ပြီးနောက် ပထမခလီဖာ အဘူဘက္ကရ်က စာအုပ်အဖြစ် စုစည်းရေးမှတ်ခဲ့ပြီး တတိယခလီဖာ အွတ်စ်မန်းက စံသတ်မှတ်ပေးခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။
ကုရ်အာန်ကျမ်းစာတွင် ၁၁၄ ဆူရာဟ်(အခန်း)နှင့် ၆၂၃၆ အာယသ်(စာပိုဒ်) ပါရှိသည်။ ကုရ်အာန်တွင်းရှိ စာသားများမှာ တရားဥပဒေဆိုင်ရာများထက် ကိုယ်ကျင့်တရားပိုင်းဆိုင်ရာ လမ်းညွှန်ချက်များဖြစ်ပြီး အစ္စလာမ်ဘာသာ၏ စည်းမျဉ်းတန်ဖိုးများ ပါဝင်သော စာအုပ်အဖြစ် သတ်မှတ်ကြလေသည်။ အစ္စလာမ်ဥပဒေ ပညာရှင်များသည် ကုရ်အာန်ကျမ်းစာကို အဓိပ္ပာယ်ကောက်ရန်နှင့် အကျယ်ဖွင့်ရန် မုဟမ္မဒ်၏ ဟောကြားပို့ချချက်များ (ဟဒီးဆ်)ကို ကိုးကားကြသည်။ ကုရ်အာန်ကျမ်းစာအား စမ်းစစ်လေ့လာ အဓိပ္ပာယ်ကောက်သော ပညာရပ်ကို တဖ်စီရ် (tafsir) ဟုခေါ်သည်။
မွတ်စလင်များအတွက် ကုရ်အာန်သည် များသောအားဖြင့် မူရင်းအာရဗ်ဘာသာ ကုရ်အာန်ကို ရည်ညွှန်းလေသည်။ မွတ်စလင်များသည် ကုရ်အာန်ကျမ်းစာသည် မူရင်းအာရဗ်ဘာသာ၌သာ ပြည့်ပြည့်စုံစုံ နားလည်နိုင်သည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။ ကုရ်အာန်ဘာသာပြန်များမှာ ဘာသာစကားကွဲပြားမှုများကြောင့်သော်လည်းကောင်း၊ ဘာသာပြန်သူ၏ အားနည်းမှု အမှားအယွင်များကြောင့်သော်လည်းကောင်း၊ မူရင်းအဓိပ္ပာယ် ပေါ်လွင်အောင် ပြန်ဆိုရန် မဖြစ်နိုင်သည်များကြောင့် မပြည့်စုံ ချို့ယွင်းလျက်ရှိသည်ဟု ဆိုကြသည်။ ထိုကြောင့် ကုရ်အာန်ဘာသာပြန်များကို ကုရ်အာန်၏ ရှင်းလင်းချက်မှတ်စု (သို့) အဓိပ္ပာယ်ကောက်ချက်များ ဟူ၍သာ သတ်မှတ်ထားသည်။
နဗီတမန်တော်များ
အစ္စလာမ်ဘာသာရှိ နဗီဟုခေါ်သော တမန်တော်များသည် ဘုရားသခင်က သူ၏ စေတမန်အဖြစ် ဆောင်ရွက်ရန် ရွေးချယ်ခြင်း ခံရသည့် လူသားများဖြစ်သည်။ ကုရ်အာန်၏အဆိုအရ အေဗရာဟင်နှင့် အင်မရာန်တို့မှ ဆင်းသက်လာသူများသည် ဘုရားသခင်၏ အလိုတော်များကို လူသားများထံ ဆောင်ကျဉ်းယူဆောင်ရန် ရွေးချယ်ခံရလေသည်။ ထိုတမန်များသည် တန်ခိုးပြာဋိဟာအစွမ်းများ ပြသနိုင်သော်လည်း ဘုရားမဟုတ်၊ သာမန်လူသားများသာ ဖြစ်သည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။ အစ္စလာမ်ဘာသာအရ ထိုတမန်တော်များအားလုံးသည် ဘုရားသခင်၏ မိန့်ကြားချက် "ကိုးကွယ်ရာအရှင်သည် အလ္လာဟ်တစ်ပါးတည်းရှိကြောင်း နှင့် နောင်တမလွန်ဘဝတွင် စစ်ဆေးမေးမြန်းခြင်းခံရမည့်အကြောင်း"များကို လူတို့အား သတင်းပေး ဟောကြား ပို့သကြရလေသည်။ အစ္စလာမ်ဘာသာတွင် ခိုင်မာသောဘာသာရေးယုံကြည်ချက်အဖြစ် ပွင့်လေကုန်သော တမန်တော်များကို ယုံကြည်စေသည်။ ဤတမန်တော်များမှာ အာဒမ်(လူသားများ၏ဖခင်)၊ နူးဟ်(နော်ဧ)၊ အီဗရာဟင်မ်၊ အစ္စမာအီလ်၊အစ္စဟာက်၊ယဟ်ကူဗ်၊ မူစာ (မိုးဇက်)၊ဒါဝုဒ်၊ယဟ်ယာ၊ အီစာ(ဂျီးဇက် သခင်ယေရှု) နှင့် အခြားတမန်တော်များ ပါဝင်ကြသည်။ နောက်ဆုံးတွင်မူ ဘုရားသခင်သည် တမန်တော်မုဟမ္မဒ်အား နောက်ဆုံးပိတ်အဖြစ် ဘုရားသခင်၏ အမိန့်ဒေသနာများကို တစ်ကမ္ဘာလုံးအား ဟောကြားပို့သရန် စေလွှတ်လိုက်သည်။ အစ္စလာမ်ဘာသာတွင် မုဟမ္မဒ်၏ ဘဝနေထိုင်မှုကျင့်စဉ်များကို ဆွန္နသ်ဟုခေါ်ပြီး ဟောကြားပို့ချချက်များကို ဟဒီးဆ်ဟုခေါ်သည်။ မွတ်စလင်များအတွက် နေ့စဉ်ဘဝတွင် ထိုဆွန္နသ်နှင့် ဟဒီးဆ်များကို လိုက်နာကျင့်သုံးရန် အရေးကြီးလေသည်။ ဆွန္နသ်နှင့် ဟဒီးဆ်များသည် ကုရ်အာန်ကျမ်းစာကို အဓိပ္ပာယ်ကောက်ရာတွင်လည်း အရေးကြီးသည်ဟု ယူဆကြသည်။
ကြိုတင်ပြဋ္ဌာန်းထားမှု (နဖူးစာ ခေါ် Taqdir )
အစ္စလာမ်ဘာသာတွင် ဘုရားသခင်သည် ဖြစ်ပျက်သမျှ အရာအားလုံးကို အစိုးရသိရှိလေသည်။ မွတ်စလင်များသည် ဤလောကရှိ အဆိုးအကောင်း ဖြစ်ပျက်သမျှမှန်သမျှသည် ကြိုတင်သတ်မှတ်ထားပြီး ဘုရားသခင်၏ ခွင့်ပြုချက် မရှိပဲ မဖြစ်နိုင်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။ အစ္စလာမ်ဘာသာကုရ်အာန်ကျမ်းစာနှင့် တမန်တော်မြတ်မိုဟမ္မဒ်၏ဩဝါဒတော်များအရ ဤလောကရှိ အဖြစ်အပျက်များမှာ ကြိုတင်သတ်မှတ်ထားသော်လည်း လူသားများသည် အမှားနှင့်အမှန်ကို လွတ်လပ်စွာ ဆုံးဖြတ်နိုင်၍ သူ၏ လုပ်ရပ်များအပေါ် တာဝန်ရှိလေသည်။ အစ္စလာမ်ဘာသာအရ ဘုရားသခင်၏ ကြိုတင်ပြဋ္ဌာန်းချက်များအားလုံးသည် လောင်ဟေမဟ်ဖူဇ်ခေါ် ကျောက်ပြားပေါ်တွင် ရေးထွင်းထားလေသည်။
မွတ်စလင်လူဦးရေ ကို ရာခိုင်နှုန်းဖြင့်ဖော်ပြခြင်း
နိုင်ငံပေါင်း 232 နိုင်ငံနှင့် နေရာဒေသများ အားလုံးနီးပါးပါဝင်သော 2014ခုနှစ် လူဦးရေလေ့လာမှု စစ်တမ်းတွင် အစီရင်ခံထားသည်မှာ ကမ္ဘာ့လူဦးရေ၏ 28.26 % သို့မဟုတ် 2.04 ဘီလီယံရှိ လူများသည် မွတ်စလင် များဖြစ်သည်။ ထိုအထဲတွင် 87–90% သည် ဆွန်နီများဖြစ်ပြီး၊ 10–13% သည် ရှီးအတ် များဖြစ်သည်။ ကျန်အနည်းစုသည် အခြား သောအစ္စလာမ်ဘာသာခွဲများတွင် ပါဝင်ကြသည်။ အနီးစပ်ဆုံးခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် နိုင်ငံပေါင်း 50 သည် မွတ်စလင် အများစုနေထိုင်ကြပြီး၊အာရပ် နိုင်ငံများတွင် ကမ္ဘာ့မွတ်စလင်လူဦးရေ၏ 20% ဝန်းကျင် နေထိုင်ကြသည်။ မွတ်စလင် အများစုသည် အာရှနှင့်အာဖရိကတို့တွင် နေထိုင်ကြသည်။ အနီးစပ်ဆုံးမှန်းခြေအားဖြင့် 62% သော ကမ္ဘာ့ မွတ်စလင် လူဦးရေသည် အာရှ တွင်နေထိုင်ကြပြီး၊ ထိုလူဦးရေ 683 သန်းကျော်သည် အင်ဒိုနီးရှား၊ ပါကစ္စတန်၊ အိန္ဒိယ နှင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ချ် နိုင်ငံတို့တွင် နေထိုင်ကြသည်။ အရှေ့အလယ်ပိုင်းတွင် တူရကီနှင့် အီရန်နိုင်ငံ တို့ကဲ့သို့ အာရပ်မဟုတ်သည့်နိုင်ငံများတွင် ကြီးမားသည့် မွတ်စလင်အများစုရှိသော နိုင်ငံများဖြစ်ပြီး၊ အာဖရိကတွင် အီဂျစ်နှင့် နိုင်ဂျီးရီးယားနိုင်ငံတို့သည် မွတ်စလင်မျိုးနွယ်စုအများဆုံးရှိသည့် နိုင်ငံများဖြစ်သည်။ မကြာသေးမီက အမေရိကန်နိုင်ငံတွင် ရှာဖွေတွေ့ရှိချက်များအရ၊ တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံသည် တစ်ဦးချင်း မွတ်စလင်လူဦးရေ 65.3 သန်းဖြင့် အဌမမြောက်မွတ်စလင်လူဦးရေ အများဆုံးနိုင်ငံဖြစ်သည်။ သို့သော်အခြားသော စာရင်းများတွင် သန်း20 သာရှိသည်ဟုပြထားသည်။ အစ္စလာမ်သည် ဥရောပတွင်ခရစ်ယာန် ပြီးလျှင်၊ ဒုတိယလူဦးရေ အများဆုံးဘာသာဖြစ်သည်။ မွတ်စလင်လူဦးရေသည် အမေရိကနိုင်ငံများနှင့် ဩစတြေးလျ နိုင်ငံတို့တွင် ခရစ်ယာန်လူဦးရေကို တစ်ဖြည်းဖြည်းချင်း အမီလိုက်နေသည်။
ဗလီများ
ကျောင်းခွဲများ
အစ္စလာမ်ကျောင်းများနှင့်ကျောင်းခွဲများ
အစ္စလာမ်တွင် အရေအတွက်များစွာသော ဘာသာရေးနှင့် ဆိုင်ရာဘွဲ့များရှိသည်။ ဘာသာရေး ယုံကြည်မှုတွင် အားလုံးတူညီကြသော်လည်း ထင်ရှားသည့် ဘာသာရေးပညာရပ်နှင့် ဥပဒေတို့တွင်ခြားနားမှုများရှိသည်။ မူလပထမကွဲပြားနေမှုသည် ဆွန်နီနှင့် ရှီးအတ်တို့အတွင်းဖြစ်ပြီး ဆူဖစ်(Sufism) နှင့် ကွဲပြားမှုမှာ ဆူဖစ်သည် အထင် ကရကျောင်းဆိုသည်ထက် အစ္စလာမ်၏ဆန်းကြယ်သော အလှည့်အပြောင်းဟု ယေဘုယျသုံးသပ်ထားကြသည်။ နေရာ များစွာမှရရှိထားချက်အရ၊ 70% သောကမ္ဘာ့မွတ်စလင်များသည် ဆွန်နီ၊ 20% သည် ၊ ရှီးအတ်နှင့် ကျန် 10% သည် အခြားသော အမျိုးမျိုးရှိကြသည် အဖွဲ့ငယ်များနှင့် အစ္စလာမ်အခွဲများဖြစ်သည်။
ဆွန်နီအစ္စလာမ်
ဆွန်နီ မွတ်စလင်များသည် အစ္စလာမ်ဘာသာတွင် အကြီးမားဆုံးအုပ်စုဖြစ်ပြီး ၊ ကမ္ဘာ မွတ်စလင်ဦးရေ ၂.၀၄ ဘီလီယံ၏ ၇၀% ရှိသည်။ ထို့ကြောင့် ၎င်း တို့ကို “Ahle Sunnah Wal Jama'ah (ပြည်သူများ၏ ဥပဒေသ နှင့် အဓိက) “ ဟုအမည်တပ်သည်။ အာရပ်ဘာသာတွင် အက်စ်ဆွန်န (as-Sunnah ) ၏ အဓိပ္ပာယ်မှာ “ဥပဒေသ” သို့မဟုတ် “လမ်း” ဟု ဆိုသည်။ ဆွန်န (မိုဟာမက်ဘဝ၏ ဥပမာ)သည် ဆွန်နီအဆိုအမိန့်၏ အဓိကမဏ္ဍိုင်ကြီးဖြစ် သည်ဟု ကိုရန်နှင့် ဟာဒစ်ကျမ်းတို့တွင် မှတ်တမ်းတင်ထားသည်။ ဆွန်နီများသည် ပထမဆုံးသော အုပ်ချုပ်ရေး နှင့် ဘာသာရေးအဓိကခေါင်းဆောင်ကြီး (Khalifah) လေးဦးအား မိုဟာမက်အရိုက်အရာကို အမှန်အကန်ဆက်ခံသူများဖြစ်သည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။ ဘုရားသခင်သည် မည်သည့်ခေါင်းဆောင်များကိုမှ မိုဟာမက်၏ ဆက်ခံသူများအဖြစ် ပြဆိုခြင်းမရှိ ခဲ့သည့်အတွက်၊ ထိုခေါင်းဆောင်များသည် ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခံထားခဲ့ရသူများဖြစ်မည်။ အသိအမှတ်ပြုလက်ခံထား သည် မက်ဇ်ဟဗ် (madh'habs) (အတွေးအခေါ်ကျောင်းများ) ကျောင်းလေးခုရှိသည်။ ၎င်းတို့မှာ ဟာနဖီ ၊ မာလီကိ ၊ ရှာဖီ နှင့် ဟန်ဘလီ တို့ဖြစ်သည်။ အားလုံးသော ထိုလေးခုသည် အခြား အခြားသော ခိုင်မာမှုများကို လက်ခံကြပြီး မွတ်စလင်တစ်ဦးသည် ယင်းတို့ထဲမှတစ်ခုခုကို သဘောကျနှစ်သက် သလို ရွေးချယ်နိုင်သည်။ ဆွန်နီဖြစ်သည်ဟု သုံးသပ်နိုင်သည့် အခြားသော အစ္စလာမ်ဘာသာ အခွဲငယ်များလည်းရှိသည်။ ၎င်းဘာသာအခွဲ ငယ်များသည် အများစုမှ ခွဲထွက်လာကြပြီး၊ အစ္စလာမ်မှကွဲကွာထားသည့်ဗီဒါတ်(မွန်းမံပြင်ဆင်ချက်များ)နှင့်အစွန်းရောက်နိုင်ငံရေးအမြင်များကိုသွတ်သွင်းလက်ခံသုံးစွဲလာကြသည်။
ဂိုဏ်းကွဲ ရှီအတ်
ရှီအတ်သည် အစ္စလာမ်ဘာသာဝင်များ၏ 15% ရှိပြီး၊ ဒုတိယအကြီးမားဆုံးသော ဂိုဏ်းခွဲဖြစ်သည်။ သူတို့ သည် အီမမ်များ၏ နိုင်ငံရေးနှင့် ဘာသာရေး ခေါင်းဆောင်မှုကို ယုံကြည်လက်ခံကြသည်။ အီမမ်သည် အလီအစ်ဗ်နိ အဗီတာလစ်ဘ် (Ali ibn Abi Talib) မှ ဆင်းသက်လာသူများဖြစ်ပြီး၊ ရှီအတ်များ၏ အဆိုအရ ၊ အီမမ်များသည် အစ်စမာ(ismah) ၏ အသိုက်အဝန်းတွင်ရှိကြသူများဖြစ်သည်။ အစ်စမာ၏ အဓိပ္ပာယ်သည် တရားတော်အနေဖြင့် မမှား မယွင်းနိုင်ခြင်းဖြစ်သည်။ ရှီအတ်တို့သည် အလီအစ်ဗ်နိ အဗီတာလစ်ဘ် (မိုဟာမက်နှင့် ဝမ်းကွဲတော်စပ်ပြီး သားမက်လည်း ဖြစ်သူ)ကို မိုဟာမက်အရိုက်အရာဆက်ခံသူအဖြစ် ယုံကြည်ကြသည်။ ရှေးယခင်မွတ်စလင်ခေါင်းဆောင်ကြီးများ၏ တရားဝင်သတ်မှတ်ခဲ့သည်များကို ငြင်းပယ်၍ အလီအစ်ဗ်နိ အဗီတာလစ်ဘ်ကို ပထမဦးဆုံးသော အီမမ် (ခေါင်းဆောင်)အဖြစ် ခေါ်ဆိုကြသည်။ ရှီအတ်အများစုအတွက် အီမမ်တစ်ဦးသည် ဘုရားသခင်၏ခန့်အပ်ထားမှုများဖြင့် အုပ်ချုပ်ပြီး၊ မွတ်စလင် များအတွင်းတွင် “လုံးဝစိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အာဏာပိုင်“ အဖြစ် စွဲကိုင်ထားပြီး ၎င်းတို့အဆိုအမိန့်နှင့် ဟောကြားသည့်တရားသည် နောက်ဆုံးဖြစ်သည်။ မှန်းခြေအားဖြင့် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ ရှီအတ်ဘာသာဝင်များ၏ 40% သည် အီရန်နိုင်ငံတွင် နေထိုင်ကြပြီး ကျန် အများ စုသည် အီရတ် ၊ ပါကစ္စတန်နှင့်အိန္ဒိယနိုင်ငံတို့တွင်နေထိုင်သည်။ ရှီအတ်များသည် မွတ်စလင်လူဦးရေ အများ ဆုံးအဖြစ် အီရန်တွင်လူဦးရေ၏ (90–95%)၊ အီရတ်တွင် (65–70%) နှင့် အာဇန်ဘိုင်ဂျာ ၊ ဘာရိန်းနှင့်လက်ဘနွန်တို့ တွင် အများအပြားနေထိုင်ကြသည်။ ရှီအတ်အစ္စလာမ်တွင် ဂိုဏ်းခွဲများများစွာရှိသည်။ ထိုဂိုဏ်းခွဲများတွင် ဆယ့်နှစ်ပါး (iṯnāʿašariyya) ဂိုဏ်းခွဲသည် အကြီးဆုံးဖြစ်ပြီး ရှီအတ်အမှတ်သင်္ကေတအဖြစ် ရည်ညွှန်းကြသည်။ ဆယ့်နှစ်ပါးရှီအတ်များ သည် ဆွန်နီများနှင့် များစွာသော အရေးအကြီးဆုံးအပိုင်း လေ့ကျင့်မှုများတွင် တူညီကြသော်လည်း ဟာဒစ်ကျမ်းပါ အချက် အလက်များ၏ခိုင်မာမှုနှင့် အရေးပါမှုများအပေါ်တွင်မူ သဘောထားကွဲဟြးလျက်ရှိသည်။ ဆယ့်နှစ်ပါးရှီအတ်သည် ဂျာဖာရီဥပဒေ သဘောတရားဟုခေါ်သည့် တရားရေးဓလေ့ထုံးတမ်းများကို လိုက်နာကြသည်။ အခြားသော အဖွဲ့ငယ်များတွင် ပါဝင်သည့် အစ်စမေးလီ (Ismaili ) နှင့် ဇိုင်ဒီ (Zaidi) တို့သည် အရိုက်အရာဆက်ခံသူများနှင့် ဘာသာရေးယုံကြည်မှုများ ဆယ့်နှစ်ပါး ရှီအတ်များနှင့် ကွဲပြားလျက် ရှိသည်။
ဆူဖီဝါဒ
တူရကီတွင် ဆူဖီရစ်ဝဲခြင်း
ဆူဖီအယူဝါဒသည်အစ္စလာမ်၏ဆန်းကြယ်ခြိုးခြံသောပုံစံဖြစ်သည်။ ဘာသာ၏စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အမြင်များအပေါ် ဦးတည်ကြည့်ရှုလျှင် ဆူဖီများသည် “ထိုးထွင်းသိမြင်သောစွမ်းအားနှင့်ခံစားမှုစွမ်းအား“တို့ကို အသုံးချပြီး ၊ ဘုရားသခင်၏အတွေ့အကြုံများကို တိုက်ရိုက်ရရှိရန် ကြိုးစားကြသည်။ ဆူဖီအယူဝါဒနှင့် အစ္စလာမ်ဥပဒေတို့သည် တစ်ခုကိုတစ်ခုပြီးပြည့်စုံသည်ဆိုသော်လည်း ၊ အချို့သော မွတ်စလင်များက ဆူဖီအယူ ဝါဒသည် မမျှတသည့် ဘာသာရေးပြုပြင်မွမ်းမံမှုတစ်ခုဖြစ်သည်ဟု ဝေဖန်ပြစ်တင်ကြသည်။ များစွာသော ဆူဖီ များ၏ အဆိုအမိန့်များ သို့မဟုတ် တာရီကတ် (tariqas) များကို ဆွန်နီ သို့မဟုတ် ရှီအတ်ဟု အမျိုးအစား ခွဲခြားနိုင်သည်။ သို့သော်အချို့သော သူတို့သည် ၎င်းတို့ကိုယ်၎င်းတို့ “ဆူဖီ “ ဟု ရိုးရှင်းစွာ အမျိုးအစားခွဲ ထားသည်။ အချို့သောဆူဖီအုပ်စုများကို အစ္စလာမ်မဟုတ်သကဲ့သို့ ဖော်ပြနိုင်သည့်အချိန်မှာ ၎င်းတို့၏ သင်ကြားမှုများသည် အစ္စလာမ်ဘာသာမှ အလွန်ကွဲပြားထင်ရှားနေသည့် အချိန်တွင်ဖြစ်သည်။
ထင်ပေါ်ကျော်ကြားမြန်မာမွတ်စလင်များ
- ဦးရာဇတ် (မြန်မာ့အာဇာနည်ခေါင်းဆောင်)
- ရဲဘော်ကိုထွေး (မြန်မာ့အာဇာနည်ခေါင်းဆောင်)
- မဟာသရေစည်သူ ဦးဖေခင် (ပင်လုံစာချုပ်ဖြစ်မြောက်ရေးအတွက် ကြိုးပမ်းခဲ့သူ)
- ဆရာကြီးဦးနု (မြန်မာဘုရင် ဘိုးတော်ဘုရား (ခေါ်) ဗဒုံမင်း လက်ထက် ပညာရှိ)
- အလ်ဟာဂျ်မောင်လာနာ နေဇွာမွဒ္ဒင်န် (မာဟေယွလ်ဗေဒါအတ်)
- အဟ်မဒ်ကာစင်မ် (ပါဠိ ပါမောက္ခဆရာကြီး)
- ပဉ္စရူပံ ဦးခ (၁၈၈၅-၁၉၆ဝ)
- ဆရာချယ် (နိုင်ငံ့ဂုဏ်ရည်ဘွဲ့ ပထမဆင့်)
- ဦးဘကလေး (နံမည်ကြီးကာတွန်းဆရာ)
- ဒုတိယ ဗိုလ်မှူးကြီး ကျော်ဝင်း (လွတ်လပ်ရေးမော်ကွန်းဝင်(ပထမဆင့်)၊ နိုင်ငံ့ဂုဏ်ရည် (ပထမဆင့်))
- ဗိုလ်မှူးဘရှင် (သမိုင်းပညာရှင်)
- ဗိုလ်မှူး ဘသော် (ခ) မောင်သော်က (စာရေးဆရာ)
- ပါမောက္ခချူပ် ဦးကာ (ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် ပါမောက္ခချုပ်၊ ပညာရေးဝန်ကြီး၊ ပြည်ထောင်စု ရာထူးဝန်အဖွဲ့ ဥက္ကဋ္ဌ ၁၉၆၃- ၁၉၆၈)
- ပါမောက္ခချုပ် ဒေါက်တာတင်မောင် (ပထမဆုံး ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ် ပါမောက္ခချုပ် ၁၉၈၉- ၁၉၉၄၊ မြန်မာနိုင်ငံကွန်ပျူတာအသင်းချုပ် ဥက္ကဋ္ဌ)
- ဦးထွန်းစိန် (ရန်ကုန် တက္ကသိုလ် ကျောင်းသားများ သမဂ္ဂ၏ ဒုတိယမြောက် ဥက္ကဋ္ဌ )
- ဦးကျော်ညွှန့် (အတွင်းဝန်)
- ဦးရာရှစ် (သခင်လှုပ်ရှားမှုတွင်ပါဝင်ခဲ့၊ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်ကျောင်းသားခေါင်းဆောင်)
- ဦးခင်မောင်လတ်( ဦးနုအစိုးရတွင် ကတ်ဘီနက်အဖွဲ့ဝင်)
- ဝမ်းအိုဝမ်း ကျော်ဝင်းမောင် (လွတ်လပ်ရေး မော်ကွန်းဝင် ဒုတိယအဆင့်)
- ဟာဂျီမ ပျဉ်းမနားဒေါ်ပု (လူမှု ထူးချွန် ပထမဆင့်)
- ဦးဖိုးသာဇံ (ခ) ရှိတ်အဗ္ဗဒူရာမန်
- ဒဂုဏ်ပ ဦးဘတင်
- ကျားဘညိမ်း (လက်ဝှေ့သမား၊ စာရေးဆရာ)
- ဝင်းမောင် (မြူးနစ်အိုလံပစ် ဝင်ပြိုင်သော လက်ဝှေ့သမား)
- ဒေါ်ဝင်းမြမြ (ဒီမိုကရေစီလှုပ်ရှားသူတစ်ဦး)
- ဗိုလ်ကြီးအုန်းကျော်မြင့် (ဦးနေဝင်းကို လုပ်ကြံမည့် အစီအစဉ်ကို ဦးဆောင်သူ)
- ဆူတန်မိုဟာမတ် (ဦးနုအစိုးရ ကျန်းမာရေးဝန်ကြီး)
- ဦးကျော်ကျော် (မြန်မာနိုင်ငံတော်ဗဟိုဘဏ် ဥက္ကဋ္ဌ)
- သံအမတ်ကြီး ဦးလှမောင်
- ရွှေဘ (ရုပ်ရှင်သရုပ်ဆောင်)
- မောင်မောင်တာ (ရုပ်ရှင်သရုပ်ဆောင်)
- ချစ်ကောင်း (အဆိုတော်)
- ခင်မောင်ထူး (အဆိုတော်)
- သန်းဖေလေး (အဆိုတော်)
- ဘိုဖြူ (အဆိုတော်)
- ကံချွန် (ကာတွန်းဆရာ၊ပန်းချီဆရာ၊ စာရေးဆရာ)
- ချစ်ညို (စာရေးဆရာ)
- တက္ကသိုလ်နန္ဒမိတ် (စာရေးဆရာ)
အခြားကြည့်ရန်
ရည်ညွှန်းကိုးကား
- ↑ Your Essential Guide to Learning About Islam။ 14 April 2012 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 18 March 2012 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။