မီဇိုလူမျိုး

မီဇို

Mizo hnam
ရိုးရာဝတ်စုံဝတ်ဆင်ထားသည့် မီဇို တိုင်းရင်းသူလေးများ
လူဦးရေ စုစုပေါင်း
c. ၈၅၀,၀၀၀
အများစု နေထိုင်သည့် နေရာ
ဘာသာစကား
မီဇို • အင်္ဂလိပ်
ကိုးကွယ်မှု
ပရိုတက်စတင့် (ပင်ရင်း ပရက်စ်ဘီတေးရီးယန်း ခရစ်ယာန်ဝါဒ၏အခွဲ နှစ်ခြင်းခရစ်ယာန်ဘာသာ အဓိကကိုးကွယ်သည်။ အခြား ဘာသာကိုးကွယ်သူများမှာ လူနည်းစုသာဖြစ်သည်။)
ဆက်စပ် တိုင်းရင်းသား အုပ်စုများ
ဇို ၊ ချင်း ၊ တီးတိန် ၊ ကူကီး ၊ မီရမ်

မီဇိုလူမျိုး (မီဇို: Mizo hnam) သည် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်၊ အိန္ဒိယအရှေ့မြောက်ပိုင်းရှိ အိမ်နီးချင်းဒေသများနှင့် မြန်မာနိုင်ငံ၊ ချင်းပြည်နယ်နှင့် တာဟန်းရပ်ကွက် (ကလေးမြို့)တွင် မွေးဖွားနေထိုင်သည့် လူမျိုးစုဖြစ်သည်။ ဝေါဟာရသည် မီဇိုအုပ်စုအတွင်းရှိ ဆက်စပ်လူမျိုးစု သို့မဟုတ် မျိုးနွယ်စုများစွာကို အကျုံးဝင်သည်။

မီဇိုလူမျိုးများသည် သမိုင်းကြောင်းအရ၊ တိဘက်-ဗမာနွယ် မီဇိုဘာသာစကားကို ပြောဆိုကြသည်။ မျိုးနွယ်စုအသီးသီးနှင့် သက်ဆိုင်သော မျိုးကွဲများစွာရှိသော်လည်း တရားဝင်နှင့် အကျယ်ပြန့်ဆုံးပြောသည်မှာ မီဇိုမျိုးနွယ်စုများကြားတွင် အများသုံး/နားလည်နိုင်သော ဘာသာစကားအဖြစ် အသုံးပြုသည့် ဒူလျန်းဘာသာစကားဖြစ်သည်။ အင်္ဂလိပ်သည် မီဇိုရမ်ပြည်နယ်တွင် မီဇိုဘာသာစကားမပြောဆိုသူများအတွက် အသုံးအများဆုံးဘာသာစကားဖြစ်သည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံတွင် စာတတ်မြောက်မှုနှုန်း အမြင့်ဆုံးပြည်နယ်တစ်ခုဖြစ်ပြီး ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော်ရှိသည်။

သမိုင်း

မီဇိုလူမျိုးဖြစ်ပေါ်လာပုံ

မီဇိုရိုးရာဒဏ္ဍာရီအရ၊ မီဇိုမျိုးနွယ်စုများ အားလုံးသည် ဆင်လွန်း (Sinlung) (တစ်နည်းအားဖြင့် "ချင်းလွန်း (Chhinlung)" သို့မဟုတ် "ခူလ် (Khul)" ဟုခေါ်သည်) သည် မီဇိုတို့၏ပုခက်ဖြစ်သည်ဟု ဆိုကြသည်။ ဆင်လွန်းသည်ဖြ မီဇိုဘာသာစကားင့် “ကျောက်ဖြင့် ဖုံးအုပ်ထားသော” သို့မဟုတ် မီဇို၊ ချင်းနှင့် အခြားမျိုးနွယ်စုများမှ ဆင်းသက်လာသော “ချင်း-လောင်” အမည်ရှိ အဓိကဘိုးဘေးတစ်ဦးကို ရည်ညွှန်းနိုင်သည်။

ခေတ်သစ်သမိုင်း

မီဇိုလူမျိုးများ၏ ပြန့်ကျဲပြန့်ပွားမှုမှာ အချက်နှစ်ချက်ကြောင့်ဟု ယူဆနိုင်သည်- ရွာသူရွာသားများ၏ ခုတ်ထစ်ခြင်းနှင့် မီးရှို့ခြင်း ဂျုံစိုက်ပျိုးရေးကြောင့် ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်ခြင်းအလေ့အထကြောင့်၊ ယင်းမှ ၁၈ နှင့် ၁၉ ရာစုများအတွင်း ၎င်းတို့၏ နယ်မြေကို လျင်မြန်စွာ ချဲ့ထွင်လာစေရန် နှင့် တည်ငြိမ်အေးချမ်းရေးတို့ဖြစ်သည်။ အိန္ဒိယသည် အင်္ဂလိပ်အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင်ရှိသည်။ ခေါင်လွန်း ရွန့် (Khawnglung Run) သည် ၁၈၅၆-၁၈၅၉ အတွင်း ခေါင်လွန်း သတ်ဖြတ်ခံရမှု၏ ဖြစ်ရပ်မှန်များကို အခြေခံထားသည့် မီဇိုဘာသာစကားဖြင့် ရိုက်ကူးထားသော ရုပ်ရှင်ဖြစ်သည်။

မီဇိုလူမျိုးများသည် ၁၉၅၉-၆၀ မောက်သမ်း (Mautâm) အငတ်ဘေးအတွက် အစိုးရ၏ မလုံလောက်သော တုံ့ပြန်မှုကို အထူးမကျေနပ်ပါ။ ၁၉၅၉ ခုနှစ်တွင် အငတ်ဘေး ကယ်ဆယ်ရေးအတွက် ဖွဲ့စည်းခဲ့သည့် မီဇိုအမျိုးသားအငတ်ဘေးတပ်ဦးသည် နောက်ပိုင်းတွင် နိုင်ငံရေးအဖွဲ့အစည်းသစ်ဖြစ်သည့် မီဇိုအမျိုးသားတပ်ဦး (MNF) အဖြစ် ၁၉၆၁ ခုနှစ်တွင် ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်။ MNF သည် အိန္ဒိယထံမှ လွတ်လပ်ရေး ကြိုးပမ်းမှုနှင့်အတူ ၁၉၆၀ ခုနှစ်များတွင် ဆန္ဒပြပွဲများနှင့် လက်နက်ကိုင် သောင်းကျန်းမှု ကာလများ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။

၁၉၇၁ ခုနှစ်တွင် အစိုးရနှင့် MNF တို့အကြား မီဇိုရမ်ပြည်နယ် ငြိမ်းချမ်းရေးသဘောတူညီချက် (၁၉၈၆) အပြီးတွင် မီဇိုတောင်တန်းကို ပြည်နယ်အဖြစ် ပြောင်းလဲရန် ၁၉၇၂ ခုနှစ်တွင် သဘောတူညီခဲ့သည်။

ဝေါဟာရဗေဒ

မီဇိုဟူသော ဝေါဟာရသည် မီ နှင့် ဇို ဟူသော စကားလုံးနှစ်လုံးမှ ဆင်းသက်လာသည်။ မီဇိုတွင် မီ သည် "လူ" သို့မဟုတ် "လူမျိုး" ဟု အဓိပ္ပါယ်ရသည်။ ဇို ဟူသော ဝေါဟာရသည် အဓိပ္ပါယ်နှစ်မျိုးရှိသည်။ ရှုမြင်ချက်တစ်ခုအရ၊ ဇို သည် 'ကုန်းမြင့်' သို့မဟုတ် 'ဝေးလံခေါင်သီသော' ဟုဆိုလိုသည်။ အခြားအဓိပ္ပါယ်မှာ "အေး" သို့မဟုတ် "ပြတ်သားသော" (ဆိုလိုသည်မှာ မြင့်မားသောအမြင့်၏ အေးမြလန်းဆန်းသောလေထု၏ ခံစားမှု/ခံစားမှု/ မြင့်မားသောအမြင့်၏ပတ်ဝန်းကျင်) ဖြစ်သည်။ "ဇို" သည် အအေးအပူချိန်အားလုံးကို ရည်ညွှန်းရန် ဘယ်သောအခါမှ အသုံးမချပါ။ ထိုကဲ့သို့သော အပူချိန်အတွက် အသုံးအနှုန်းမှာ "ဗော့တ်" (vawt) ဖြစ်သည်။ ဇို သည် ၎င်း၏ခေတ်ပြိုင်သဘောအရ မီဇိုကဲ့သို့အသုံးအနှုန်းများတွင် ယဉ်ကျေးမှုရှိပြီး လူမျိုးစုတစ်စုနှင့် ဝိသေသလက္ခဏာကို ကိုယ်စားပြုသည်။ ထို့ကြောင့် မီဇိုကို "ကုန်းမြင့်သူများ" သို့မဟုတ် "တောင်ကုန်းမြင့်များတွင် နေထိုင်သူများ" သို့မဟုတ် "ဝေးလံသောဒေသများ" ဟု ဘာသာပြန်ဆိုနိုင်သော်လည်း၊ ဝေါဟာရသည် ဇိုလူမျိုးစုဝင်တစ်ဦးကို အထူးရည်ညွှန်းသည်။ ဆိုလိုသည်မှာ မီဇိုဆိုသည်မှာ စာသားအရ "ဇိုလူမျိုး" ဟု အဓိပ္ပါယ်ရသည်။