မီဇိုရမ်ပြည်နယ်
| မီဇိုရမ် | ||
|---|---|---|
| ပြည်နယ် | ||
   ,_in_Panaji,_Goa_on_November_26,_2013.jpg) ထိပ်မှ နာရီလက်တံအတိုင်း။ ။ ဗန်တောင်း ရေတံခွန်၊ Kolodyne ရဲတိုက်ဟု အမည်ရသော အသွင်ဆန်း ကျောက်တုံးအစုအဝေး၊ မီဇိုရမ် Bango Nritya အက၊ ချမ်းဖိုင်ဒေသမြင်ကွင်း။ | ||
| ||
 | ||
| နိုင်ငံ |  အိန္ဒိယ | |
| ပြည်ထောင်စုနယ်မြေ | ၂၁ ဇန်နဝါရီ ၁၉၇၂ | |
| ပြည်နယ် | ၂၀ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၉၈၇† | |
| မြို့တော် | အိုက်ဇောမြို့ | |
| ခရိုင် | ၁၁ | |
| အစိုးရ | ||
| • အစိုးရအဖွဲ့ | မီဇိုရမ် ဥပဒေပြု လွှတ်တော် | |
| • အုပ်ချုပ်ရေးမှူး | ကမ်ဘမ်ပတိ ဟာရီ ဗာဗူ | |
| • ပြည်နယ်ဝန်ကြီးချုပ် | ဇိုးရမ်းထန်းငါ | |
| ဧရိယာ[၁] | ||
| • စုစုပေါင်း | ၈၁၃၉ စတုရန်းမိုင် (၂၁,၀၈၁ စတုရန်းကီလိုမီတာ) | |
| ဧရိယာအဆင့် | ၂၄ | |
| လူဦးရေ (၂၀၁၁) | ||
| • စုစုပေါင်း | ၁,၀၉၁,၀၁၄ | |
| • အဆင့် | ၂၇ | |
| • သိပ်သည်းမှု | ၁၃၀/sq mi (၅၂/km၂) | |
| အချိန်ဇုန် | IST (UTC+05:30) | |
| ISO 3166 ကုဒ် | IN-MZ | |
| စာတတ်မြောက်မှုနှုန်း | ၉၁.၅၈% (၂၀၁၁ ခုနှစ် သန်းခေါင်စာရင်းအရ) | |
| အသိမှတ်ပြု ဘာသာစကားများ | မီဇိုဘာသာစကား နှင့် အင်္ဂလိပ်[၂] | |
| ဝက်ဘ်ဆိုဒ် | mizoram.gov.in | |
| †It was elevated to the status of a full State by the State of Mizoram Act, 1986 | ||
| တံဆိပ် |  |
|---|---|
| နို့တိုက်သတ္တဝါ | ဟိမဝန္တာ ဆီးရိုးတောဆိတ် |
| ငှက် | ရစ်မင်း |
| ပန်း | အနီရောင် ဗန္ဒာသစ်ခွပန်း |
| သစ်ပင် | ကံ့ကော်ပင် |
မီဇိုရမ် (အင်္ဂလိပ်: Mizoram /mɪˈzɔːrəm/) သည် အိန္ဒိယနိုင်ငံ အရှေ့မြောက်ပိုင်းရှိ ပြည်နယ်တစ်ခုဖြစ်ပြီး အိုက်ဇောမြို့သည် ၎င်း၏ အစိုးရရုံးစိုက်ရာ မြို့တော်ဖြစ်သည်။ ပြည်နယ်၏အမည်သည် "Mizo" (သို့) "မီဇို" ဟူသော ဇာတိနေထိုင်သူများ၏ ဘာသာစကားနှင့် အမည်ဖြစ်၍ မီဇိုဘာသာစကားဖြင့် "Ram" (သို့) "ရမ်" သည် "ပြည်" ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ ထို့ကြောင့် "မီဇိုရမ်" သည် "မီဇိုပြည်" ဟုဆိုလိုသည်။ အိန္ဒိယ၏ အရှေ့မြောက်ဒေသအတွင်း ၎င်းသည် တောင်ဘက်အကျဆုံး ကုန်းတွင်းပိတ်ပြည်နယ်ဖြစ်ပြီး ညီအစ်မပြည်နယ် ခုနစ်ခုဖြစ်သည့် တြိပူရပြည်နယ်၊ အာသံနှင့် မဏိပူရပြည်နယ် ၃ ခုတို့နှင့် နယ်နိမိတ်ချင်း ထိစပ်နေသည်။ မီဇိုရမ်သည် အိမ်နီးချင်း ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နှင့် မြန်မာတို့နှင့် ၇၂၂ ကီလိုမီတာ (၄၄၉ မိုင်) နယ်နိမိတ်ကိုလည်း မျှဝေထားသည်။
အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ အခြားအရှေ့မြောက်ပိုင်းပြည်နယ်များစွာကဲ့သို့ပင် မီဇိုရမ်ပြည်နယ်သည် ယခင်က ပြည်ထောင်စုနယ်မြေအဖြစ် ထွင်းထုခံရသော ၁၉၇၂ ခုနှစ်အထိ အာသံ၏အစိတ်အပိုင်းသာဖြစ်သည်။ ၁၉၈၆ ခုနှစ်တွင် အိန္ဒိယလွှတ်တော်သည် ၅၃ ကြိမ်မြောက် အိန္ဒိယဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ တည်းဖြတ်ခြင်းကို အသုံးပြု၍ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ ၂၃ ခုမြောက် ပြည်နယ်အဖြစ် မီဇိုရမ်ပြည်နယ်ကို ဖေဖေါ်ဝါရီလ ၂၀ ရက်နေ့တွင် တည်ထောင်ခွင့်ပြုခဲ့သည်။
၂၀၁၁ သန်းခေါင်စာရင်းအရ ထိုနှစ်တွင် မီဇိုရမ်ပြည်နယ်၏ လူဦးရေမှာ ၁,၀၉၁,၀၁၄ ဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် နိုင်ငံအတွင်း ဒုတိယလူဦးရေအနည်းဆုံးပြည်နယ်ဖြစ်သည်။ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်သည် ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် ၂၁,၀၈၇ စတုရန်းကီလိုမီတာ ကျယ်ဝန်းပြီး ဧရိယာ 91% ခန့်သည် သစ်တောဖြစ်သည်။
မီဇိုရမ်၏ လူဦးရေ ၉၅ ရာခိုင်နှုန်းခန့်သည် မတူကွဲပြားသော လူမျိုးစုနွယ်ဖွားများမှ ဆင်းသက်လာကြသည်။ မီဇိုလူမျိုးများသည် ၁၆ ရာစုတွင် အရှေ့တောင်အာရှမှ စတင်အခြေချနေထိုင်လာခဲ့သည်။ ဤရွေ့ပြောင်းမှုသည် ၁၈ ရာစုလုံး ကြာမြင့်ခဲ့သည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ ပြည်နယ်အားလုံးတွင် မီဇိုရမ်ပြည်နယ်သည် မျိုးနွယ်စုဝင်ဦးရေ အများဆုံးဖြစ်သည်။ မီဇိုလူမျိုးများသည်အိန္ဒိယအခြေခံဥပဒေအောက်တွင် အသိမှတ်ပြု လူမျိုးစုတစ်ခုအဖြစ် ကာကွယ်ထားသည်။ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်သည် ခရစ်ယာန်အများစု (၈၇%) ရှိသည့် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ ပြည်နယ် သုံးခုအနက်မှ တစ်ခုဖြစ်သည်။ ၎င်း၏လူများသည် မြောက်ဘက်ရှိ ပရီဘီတေးရီးယန်းအများစုနှင့် တောင်ဘက်တွင် နှစ်ခြင်းခရစ်ယာန်များဖြစ်ကြသည်။
မီဇိုရမ်ပြည်နယ်သည် အလွန်စာတတ်မြောက်သော စိုက်ပျိုးရေးစီးပွားရေးဖြစ်သည်။ ခုတ်ထစ်မီးရှို့ခြင်း သို့မဟုတ် ရွှေ့ပြောင်းတောင်ယာစိုက်ပျိုးခြင်းသည် သီးနှံအထွက်နှုန်းညံ့သော်လည်း အတွေ့ရအများဆုံး လယ်ယာလုပ်ငန်းဖြစ်သည်။ မကြာသေးမီနှစ်များအတွင်း jhum စိုက်ပျိုးခြင်းအလေ့အထကို သိသာထင်ရှားသော စိုက်ခင်းနှင့် ဝါးထွက်ပစ္စည်းလုပ်ငန်းဖြင့် မှန်မှန်အစားထိုးခဲ့သည်။ ၂၀၁၂ ခုနှစ်အတွက် ပြည်နယ်၏ စုစုပေါင်းနိုင်ငံတော် ပြည်တွင်းထုတ်ကုန်တန်ဖိုးမှာ ₹၆၉.၉၁ ဘီလီယံ (အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၉၂၀ သန်း) ဖြစ်သည်။ မီဇိုရမ်၏ လူဦးရေ၏ ၂၀% ခန့်သည် ဆင်းရဲမွဲတေမှုမျဉ်းအောက်၌ နေထိုင်ကြပြီး ၂၀၁၄ ခုနှစ်စာရင်းအရ ကျေးလက်ဆင်းရဲမွဲတေမှု ၃၅% ရှိသည်။ ပြည်နယ်တွင် အမျိုးသား အဝေးပြေးလမ်း ၈၇၁ ကီလိုမီတာခန့်ရှိပြီး NH-54 နှင့် NH-150 တို့သည် အာသံနှင့် မဏိပူရတို့ကို အသီးသီး ဆက်သွယ်ပေးထားသည်။ မြန်မာနှင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံတို့နှင့် ကုန်သွယ်မှုအတွက် တိုးပွားလာသော ဖြတ်သန်းသွားလာရေး ဂိတ်လည်းဖြစ်သည်။
ဝေါဟာရဇာစ်မြစ် (ဗျုပ္ပတ်)[ပြင်ဆင်ရန်]
မီဇိုရမ် ဟူသောအသုံးအနှုန်းသည် မီဇိုစကားလုံး Mizo နှင့် ram နှစ်ခုမှ ဆင်းသက်လာသည်။ 'မီဇို' သည် ဇာတိမြို့သူမြို့သားများကို ခေါ်ဝေါ်လေ့ရှိပြီး 'ရမ်' ဆိုသည်မှာ 'မြေ' ဖြစ်သည်။
လူဦးရေစာရင်း[ပြင်ဆင်ရန်]
မီဇိုရမ်ပြည်နယ်တွင် လူဦးရေ ၁,၀၉၁,၀၁၄ ဦးရှိပြီး အမျိုးသား ၅၅၂,၃၃၉ နှင့် အမျိုးသမီး ၅၃၈,၆၇၅ ဦး ရှိသည်။ ၎င်းသည် ၂၀၀၁ သန်းခေါင်စာရင်းမှစတင်၍ ၂၂.၈% တိုးတက်မှုကိုထင်ဟပ်စေသည်။ သို့သော်လည်း မီဇိုရမ်ပြည်နယ်သည် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ ဒုတိယလူဦးရေအနည်းဆုံးပြည်နယ်ဖြစ်သည်။ ပြည်နယ်၏ လိင်အချိုးအစားမှာ အမျိုးသားတစ်ထောင်လျှင် အမျိုးသမီး ၉၇၆ ဦးဖြစ်ပြီး အမျိုးသားအချိုးအစား ၉၄၀ ထက် ပိုများသည်။ လူဦးရေသိပ်သည်းဆမှာ တစ်စတုရန်းကီလိုမီတာလျှင် ၅၂ ဦးဖြစ်သည်။
၂၀၁၁ ခုနှစ်တွင် မီဇိုရမ်ပြည်နယ်၏ စာတတ်မြောက်မှုနှုန်းမှာ ၉၁.၃၃ ရာခိုင်နှုန်းဖြစ်၍ မီဇိုရမ်လူဦးရေ၏ ၅၂% ခန့်သည် မြို့ပြများတွင်နေထိုင်ကြပြီး အိန္ဒိယ၏ပျမ်းမျှထက် များစွာမြင့်မားသည်။ မီဇိုရမ်လူဦးရေ၏ သုံးပုံတစ်ပုံကျော်သည် မြို့တော်ကို လက်ခံကျင်းပသည့် အိုက်ဇောခရိုင်တွင် နေထိုင်ကြသည်။
လူမျိုးစုများ[ပြင်ဆင်ရန်]
မီဇိုရမ်ပြည်နယ်၏ လူဦးရေအများစုတွင် ယဉ်ကျေးမှုအရ သို့မဟုတ် ဘာသာစကားအရ ဆက်နွှယ်နေသော လူမျိုးစုများစွာ ပါဝင်သည်။ ဤလူမျိုးစုများကို Mizo (မီဇို) ဟုခေါ်သည်။ မီဇိုလူမျိုးများသည် အိန္ဒိယ၊ မြန်မာနိုင်ငံ၊ ချင်းပြည်နယ်နှင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နိုင်ငံ အရှေ့မြောက်ပိုင်း ပြည်နယ်များတွင် ပျံ့နှံ့နေပါသည်။ သူတို့သည် မြောက်မြားစွာသော မျိုးနွယ်စုဝင်များ၊ သို့သော်လည်း အတိအကျ သန်းခေါင်စာရင်း မကောက်ယူရသေးသောကြောင့် မျိုးနွယ်စုတစ်ခုအား အကြီးဆုံးဟု အမည်ပေးရန် ခက်ခဲသည်။
စီအီး ၁၆ ရာစုတွင် တစ်ချိန်ချိန်၌ ပထမအသုတ်သည် မီဇိုမြစ်ကိုဖြတ်၍ မီဇိုရမ်တွင် အခြေချနေထိုင်ကြပြီး ၎င်းတို့ကို ဘင်္ဂါလီများက ကူကီးဟု ခေါ်ကြသည်။ ကူကီးဟူသော ဝေါဟာရသည် အတွင်းပိုင်းနှင့် လက်လှမ်းမမီသော တောင်တန်းဒေသများတွင် နေထိုင်သူများဖြစ်သည်။ တစ်ခါတစ်ရံတွင် ကူကီးချင်းအနွယ်များအဖြစ် အုပ်စုဖွဲ့ကာ ပထမအသုတ်ကို Old Kukis ဟုခေါ်ကြပြီး Biate၊ Ranglong နှင့် Hrangkhol ဟူ၍ဖြစ်ပြီး ဒုတိယအသုတ်တွင် Lushei (သို့မဟုတ် Lusei), Paite, Lai, Mara, Ralte, Hmar, Thadou၊ ၊ Shendus နှင့် အခြားများစွာ။
Bru (Reang)၊ Chakma၊ Tanchangya တို့သည် မီဇိုရမ်ပြည်နယ်၏ ကူကီးမဟုတ်သော မျိုးနွယ်စုများဖြစ်ပြီး အချို့သော ၎င်းတို့အနက်မှ အချို့မှာ ၎င်းတို့၏မူလအစတွင် အင်ဒို-အာရိယန်များဖြစ်သည်ဟု အချို့က အကြံပြုကြသည်။ Bnei Menashe မျိုးနွယ်သည် ဂျူးမျိုးနွယ်ဟု ဆိုကြသည်။
လူမျိုးစုအုပ်စုများ၏ ကွဲပြားမှုသည် သမိုင်းဝင် လူဝင်မှုပုံစံများကို ထင်ဟပ်စေသည်။ မတူကွဲပြားသော မျိုးနွယ်စုများနှင့် မျိုးနွယ်စုခွဲများသည် လှိုင်းအဆက်များနှင့်အတူ လက်ရှိ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်သို့ ရောက်ရှိလာပြီး ပြည်နယ်၏ အစိတ်အပိုင်းအသီးသီးတွင် အခြေချနေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ ထို့အပြင် ၎င်းတို့ရောက်ရှိချိန်တွင် စီးနင်းတိုက်ခိုက်မှုများ၊ စီးနင်းတိုက်ခိုက်မည်ကို ကြောက်ရွံ့ပြီး လူမျိုးစုအချင်းချင်း ရန်ဖြစ်မှုများလည်း ရှိခဲ့သည်။ ရလဒ်အဖြစ် အထီးကျန်မှုနှင့် ခွဲထွက်ခြင်းသည် မြောက်မြားစွာသော မျိုးနွယ်စုများနှင့် မျိုးနွယ်စုခွဲများကို ဖန်တီးပေးခဲ့သည်။ မီဇိုလူမျိုးများသည် အများအားဖြင့် ၎င်းတို့၏ ဖော်ညွှန်းထားသော အမည်များကို ၎င်းတို့၏ မျိုးနွယ်နှင့် အဆုံးသတ်ကြသည်။
လူမျိုးစုများမှလွဲ၍ အခြားလူမျိုးစုများသည် ဘင်္ဂါလီများနှင့် နီပေါများအပါအဝင် မီဇိုရမ်ပြည်နယ်တွင် နေထိုင်ကြသည်။ ဥပမာအားဖြင့် နီပေါဂေါ်ရခါးများသည် ဗြိတိသျှကိုလိုနီခေတ် အိုက်ဇောဒေသနှင့် မီဇိုရမ်ပြည်နယ်၏ အခြားဒေသများတွင် အခြေချနေထိုင်ရန် အားပေးခံခဲ့ရသည်။ ထောင်နှင့်ချီသော သူတို့၏သားမြေးများသည် ယခု မီဇိုရမ်ပြည်နယ်တွင် နေထိုင်သူများဖြစ်သည်။
ဘာသာစကားများ[ပြင်ဆင်ရန်]
မီဇိုနှင့် အင်္ဂလိပ်တို့သည် ပြည်နယ်၏ တရားဝင်ဘာသာစကားများဖြစ်သည်။ မီဇို သည် နှုတ်ဖြင့်အပြန်အလှန်ပြောဆိုခြင်းအတွက် အသုံးအများဆုံးဘာသာစကားဖြစ်သော်လည်း ပညာရေး၊ အုပ်ချုပ်ရေး၊ နည်းလမ်းများနှင့် အုပ်ချုပ်မှုတို့အတွက်အင်္ဂလိပ်စာကို တွင်တွင်ကျယ်ကျယ်အသုံးပြုသည်။ Lusei ဟုလည်းသိကြသော Duhlian ဒေသိယစကားသည် မီဇိုရမ်ပြည်နယ်၏ ပထမဆုံးဘာသာစကားဖြစ်ပြီး မီဇိုဘာသာစကားအဖြစ် လူသိများလာခဲ့သည်။ ဘာသာစကားသည် Hmar၊ Mara၊ Lai, Thadou-Kuki, Paite, Gangte စသည်တို့ကဲ့သို့သော အခြားဘာသာစကားဖြင့် ရောနှောထားသည်။ ခရစ်ယာန်သာသနာပြုများသည် မီဇိုအက္ခရာကို တီထွင်ခဲ့သည်။ အရေးအသားသည် အသံထွက်ကိုအခြေခံသည့် စာလုံးပေါင်းစနစ်၏ ထင်ရှားသောခြေရာများနှင့်အတူ ရောမအက္ခရာနှင့် Hunterian ဘာသာပြန်ဆိုခြင်းနည်းစနစ်ကို ပေါင်းစပ်ထားသည်။ အက္ခရာ (၂၅) လုံးရှိ၍ ၎င်းတို့မှာ-
| မီဇို အက္ခရာ | ||||
| A | AW | B | CH | D |
| E | F | G | NG | H |
| I | J | K | L | M |
| N | O | P | R | S |
| T | Ṭ | U | V | Z |
ကိုးကား[ပြင်ဆင်ရန်]
- ↑ AREA AND POPULATION - Statistical Year Book India 2017 | Ministry of Statistics and Program Implementation | Government Of India။ 4 August 2020 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 5 June 2022 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
- ↑ Ministry of Development of North Eastern Region, North East India။ 24 February 2021 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။