ဘော့ဆွာနာနိုင်ငံ

ဘော့ဆွာနာ သမ္မတနိုင်ငံ Republic of Botswana Lefatshe la Botswana
အလံတော် အမှတ်တံဆိပ်
ဆောင်ပုဒ်: Pula (Rain)
နိုင်ငံတော် သီချင်း: Fatshe leno la rona (This Land of Ours)
မြို့တော် နှင့် အကြီးဆုံးမြို့	Gaborone
ရုံးသုံး ဘာသာစကားများ	အင်္ဂလိပ်၊ ကျွာနာ
လူမျိုးစု	Batswana
အမျိုးအစား	Parliamentary republic
အစိုးရ
• သမ္မတ	Ian Khama
Independence from the United Kingdom
• လွတ်လပ်ရေး	30 September 1966
ဧရိယာ
• စုစုပေါင်း	581,730 km2(224,610 sq_mi) (အဆင့်: 47)
• ရေထု (%)	2.6
လူဦးရေ
• 2010 ခန့်မှန်း	2,029,307 (အဆင့် - 144)
• 2001 သန်းခေါင်စာရင်း	1,680,863
• သိပ်သည်းမှု	3.4/km2 (အဆင့် - 229)
GDP (PPP)	2009 ခန့်မှန်း
• စုစုပေါင်း	$25.399 billion
• Per capita	$13,992
GDP (nominal)	2009 ခန့်မှန်း
• စုစုပေါင်း	$11.630 billion
• Per capita	$6,406
Gini (1993)	63 အလွန်မြင့်
HDI (2010)	0.633 အလယ် · 98th
ငွေကြေး	Pula (BWP) (BWP)
အချိန်ဇုန်	Central Africa Time (UTC+02)
• နွေရာသီ (DST)	not observed (UTC)
ယာဉ်ကြောစနစ်	left
တယ်လီဖုန်းကုဒ်	+267
Internet TLD	.bw

ဘော့ဆွာနာသမ္မတနိုင်ငံသည် အာဖရိက တောင်ပိုင်းတွင် တည်ရှိသော ဆာဟာရတောင်ပိုင်း (sub Saharan country) နိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်သည်။ ဘော့ဆွာနာနိုင်ငံသားများကို ဘတ်ဆွာနာ (Batswana) (ဧကဝုစ်ကိန်းအနေဖြင့် မော့ဆွာနာ (Motswana) )ဟုခေါ်သည်။ ယခင်က ဗြိတိသျှ အစောင့်အရှောက်ခံနိုင်ငံ (the British protectorate) တစ်ခု ဖြစ်ခဲ့သော Bechuanaland နိုင်ငံသည် ၁၉၆၆၊ စက်တင်ဘာလ (၃၀) ရက်နေ့တွင် လွတ်လပ်ရေးရရှိခဲ့ပြီးနောက် ဘော့ဆွာနာဟု အမည်ပြောင်းခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ ဓနသဟာယအဖွဲ့ (Commonwealth) နိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်သည်။ လွတ်လပ်၍ တရားမျှတသော ဒီမိုကရေစီရွေးကောက်ပွဲများကို လွတ်လပ်ရေးရရှိခဲ့ချိန်မှစ၍ ကျင်းပလာခဲ့သည်။

ပထဝီဝင်အနေအထားအရ များသောအားဖြင့် ပြန့်ပြူးသည်။ တိုင်းပြည်၏ ၇၀% ခန့်သည် ကာလာဟာရီသဲကန္တာရ (Kalahari Desert) ဖြင့် ဖုံးလွှမ်းထားသည်။ တောင်ဘက်နှင့် အရှေ့တောင်ဘက်တွင် တောင်အာဖရိက၊ အနောက်ဘက်နှင့် မြောက်ဘက်တွင် နမီးဘီးယား၊ အရှေ့မြောက်ဘက်တွင် ဇင်ဘာဘွေ တို့နှင့် နယိနိမိတ်ချင်းထိစပ်နေသည်။ ဇမ်ဘီယာနှင့်လည်း နယ်နိမိတ်ထိသည် ဆိုရုံမျှ ထိနေသေးသည်။

၁၉၆၆ခုနှစ်၊ ဗြိတိသျှထံမှ လွတ်လပ်ရေးရလာချိန်တွင် လူဦးရေ (၂)သန်းမျှသာရှိသော ကုန်းတွင်းပိတ်နိုင်ငံလည်းဖြစ်သည့် ဘော့ဆွာနာနိုင်ငံသည် လူတစ်ဦးချင်း၏ တစ်နှစ်တာဝင်ငွေ အမေရိကန်ဒေါ်လာ (၇၀)ခန့်သာရှိပြီး အာဖရိကတိုက်၏ အဆင်းရဲဆုံးနိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်ခဲ့သည်။ ဘော့ဆွာနာသားတို့၏ ရုန်းကန်ကြိုးစားမှုကြောင့် နှစ်စဉ် စီးပွားရေးတိုးတက်မှုနှုန်း ၉% ရှိပြီး လူတစ်ဦးချင်း၏ တစ်နှစ်တာဝင်ငွေမှာလည်း အမေရိကန်ဒေါ်လာ (၁၄,၈၀၀) အထိရှိလာကာ ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုနှုန်း အမြင့်ဆုံး တိုင်းပြည်တစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့သည်။

အဆင်းရဲဆုံး၊ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုအနိမ့်ကျဆုံးနိုင်ငံတစ်ခုအဖြစ်မှ အလတ်တန်းစားနိုင်ငံတစ်ခုအဆင့်ထိရောက်အောင် အုပ်ချုပ်စီမံနိုင်ခဲ့ကြသော ဘော့ဆွာနာသားတို့ကို အထင်ကြီးလေးစားဖွယ်ရာဖြစ်သည်။ ပညာရေးအသုံးစရိတ်မှာ ဂျီဒီပီ ၏ ၁၀%ခန့်အသုံးပြုသည်။ ပညာရေးတွင် သိသာစွာ အောင်မြင်တိုးတက်လာခဲ့သည်။ အခမဲ့နီးပါး ပညာရေးစနစ် ကို အကောင်အထည်ဖော်နေသည်။ ပညာရေးမှ ထွက်ရှိလာသော ရလဒ်များက ဘော့ဆွာနာ၏ လိုအပ်သော ကျွမ်းကျင်မှုနှင့် လုပ်သားအင်အားကို မဖန်တီးပေးနိုင်သေးပေ။ အလုပ်လက်မဲ့နှုန်းမှာလည်း ၂၀% ခန့်အထိ မြင့်မားလျှက်ပင် ရှိနေသေးသည်။ ကျေးလက်ဒေသတွင် ဆင်းရဲနွမ်းပါးမှုများ လျော့နည်းသွားသော်လည်း မိသားစုဝင်ငွေများမှာ မြို့ပြနေလူတန်းစား၏ မိသားစုဝင်ငွေများထက် နိမ့်ကျလျှက်ပင်ရှိနေသေးသည်။ ခုခံအားကျဆင်းမှုကူးစက်ရောဂါ (အေအိုင်ဒီအက်စ်) တားဆီးရာတွင်လည်း များစွာတိုးတက်မှုရှိသည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် အစိုးရက တိုင်းသူပြည်သားများအား ဆေးဝါးများကို အခမဲ့နှင့် အတင်းအကျပ် ဆေးပေး ကုသပေးသောကြောင့် ဖြစ်သည်။

တိုင်းပြည်သည် ၎င်း၏ စီးပွားရေးကို စိန်နှင့် အမဲသားတင်ပို့မှုပေါ်တွင် မှီခိုနေရမှုကို လျှော့ချရန် ကြိုးပမ်းနေသည်။ တိုင်းပြည်အတွင်း ဆိုဒါဓာတ်ပြာ၊ ကြေးနီ၊ နီကယ်၊ ရွှေနှင့် ကျောက်မီးသွေးတို့လည်း ထွက်ရှိသည်။