သူရိယ သတင်းစာ (ရန်ကုန်)

သူရိယ (အင်္ဂလိပ်: The Sun) သည် မြန်မာဘာသာဖြင့် ထုတ်ဝေသော သတင်းစာတစ်စောင် ဖြစ်သည်။ ပါဠိဘာသာမှ ယူသုံးသော ဝေါဟာရဖြစ်ပြီး နေ ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ မြန်မာ့နိုင်ငံရေးသတင်းတွင် မြန်မာ့အလင်းနှင့်ပြိုင် အရေးပါခဲ့ပြီး စာနယ်ဇင်းတက္ကသိုလ်ကြီးသဖွယ် သတင်းစာသမား၊ အယ်ဒီတာများ အများအပြား မွေးထုတ်ပေးခဲ့သည်။

စတင် တည်ထောင်ခြင်း

ဆေးမင်းကြီးရုံး၌ အလုပ်လုပ်သည့် ဦးဘဘေမှာ အရာရှိများနှင့် မသင့်တင့်၍ အလုပ်ထွက်လာကာ သတင်းစာထုတ်ရန် စိတ်ကူးရသည်။ စိန်ပေါကျောင်းနေဖက် ဦးလှဖေ (နောင်သော် မြင်းခြံချည်စက် ပိုင်ရှင်) ကလည်း ဦးမေအောင်၏ The Burman မှ ထွက်ချင်နေသည့်အတွက် နှစ်ဦးသဘောညီကာ ပူးပေါင်းဖြစ်သည်။ ငွေရင်းမှာ တစ်ဦးလျှင် ၂၅ ကျပ်သာ ရှိသည်။ ထိုငွေနှင့် ပြည်ကြီးမဏ္ဍိုင် ပုံနှိပ်တိုက်တွင် ကြော်ငြာရိုက်ဝေကာ နှစ်စဉ်ကြေးကောက်သဖြင့် ငွေ ၅၀၀၀ ကျော်ရလာသည်။ သတင်းစာကို စဉ့်အိုးတန်းလမ်းရှိ ဦးဘသွင်ပိုင် ဧရာဝတီပုံနှိပ်တိုက်တွင် ရိုက်သည်။

၁၉၁၁ ခု၊ ဂျူလိုင်လ ၄ ရက်တွင် စတင်ထုတ်ဝေသည်။ သတင်းစာအမည်ကို ရဲရင့်ခြင်းကို အနက်ဆောင်သည့်အနေဖြင့် သခင်ကိုယ်တော်မှိုင်းက သူရိယ ဟု ပေးခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ ကနဦး၌ စောင်ရေ ၃၀၀၀ ရိုက်သည်။ နိုင်ငံရေးသုံးသပ်ချက်များပါ၍ စောင်ရေတက်လာသော် လူအားနှင့် လက်မလည်ဖြစ်လာသည်။ ငွေပိုရှိသည့် ဒေါ်တင်တင်က သူပိုင်ငွေမှ ၃၀၀၀ ကို အစုထည့်၍ ၆၀၀၀ ကို ဦးဘဘေတို့နှစ်ဦးအား ချေးသည်။ ထိုငွေဖြင့် ကိုယ်ပိုင်ပုံနှိပ်စက် ဝယ်ကာ စာစီ၊ စက်ရိုက်၊ စာရေးများ ခန့်ပြီး ဦးဘဘေတို့ နှစ်ဦးမှာ တိုက်အုပ်နှင့် အယ်ဒီတာအလုပ်ကို သင့်သလိုခွဲလုပ်ကြသည်။ တိုက်မှာ အမှတ် (၁၅)၊ ကရိလမ်း (ယခု ဗိုလ်မြတ်ထွန်းလမ်း)၊ ပုဇွန်တောင်တွင် ဖြစ်သည်။

၁၉၂၀ ပြည့်တွင် မြန်မာဘက်ဆိုင်ရာ အယ်ဒီတာအဖြစ် မော်လမြိုင်မှ သခင်ကိုယ်တော်မှိုင်းကို ခေါ်ခန့်သည်။

အင်္ဂါ၊ ကြာသပတေးနှင့် စနေတို့တွင် ထုတ်ပြီး ရွိုင်ရယ်လေးချိုး (၁၂" x ၁၀") ဖြင့် ၁၂ မျက်နှာ ရှိသည်။ ခေါင်းကြီး ခေါင်းစဉ်ကို မြန်မာ အင်္ဂလိပ် နှစ်ဘာသာဖြင့် ဖော်ပြလေ့ရှိသည်။ ကဏ္ဍများအနေဖြင့် -

• ရန်ကုန်သတင်း
• နယ်သတင်း
• အထွေထွေသတင်း
• စီးပွားသတင်း
• ရယ်ရွှင်ဖွယ်သတင်း
• ကြေးနန်းသတင်း
• ရန်ကုန် ဆန်ဈေး တို့ ပါဝင်သည်။

သူရိယ ပုံနှိပ်တိုက် လီမိတက်

၁၉၁၅၊ မတ်လတွင် နေ့စဉ်ထုတ် ဖြစ်လာသည်။ စာမျက်နှာမှာလည်း ၁၆ မျက်နှာ ဖြစ်ပြီး အထူးထုတ်တွင် (၂၈) မျက်နှာအထိ ရှိသည်။ ရုံးခန်းကို အမှတ် (၁၀၉-၁၁၀)၊ ဆူးလေဘုရားလမ်းသို့ ပြောင်းသည်။

လုပ်ငန်းကြီးလာရာ ဝတ်လုံတော်ရ ဦးပု (သာယာဝတီ ဦးပု)၊ ဆာ ဦးသွင်၊ ဦးဘိုးအောင် (ဒေါက်တာ ဦးညို၏ အစ်ကို) တို့နှင့် ပေါင်းပြီး ငွေရင်း ၅၀၀၀၀ ဖြင့် သူရိယ ပုံနှိပ်တိုက် လီမိတက် (The Sun Press Limited) ကို ၁၉၁၂ ခု၊ အောက်တိုဘာတွင် တည်ထောင်သည်။

၁၉၂၂ ခုတွင် ရှယ်ယာငွေ ၅၀၀ ၀၀၀ အထိ ဖြစ်လာသည်။ နေရာကို ဖရေဇာလမ်း (ယခု အနော်ရထာလမ်း) နှင့် စပတ်လမ်း (ယခု ဗိုလ်အောင်ကျော်လမ်း) ထောင့်သို့ ၁၉၂၃ ခုတွင် ပြောင်းရွေ့သည်။ တိုက်အပေါ်၌ ဝိုင်အမ်ဘီအေ အသင်းတိုက်ရှိသည်။

ဂျပန်မှပြန်လာသော ဆရာတော် ဦးဥတ္တမက သူရိယ၌ သီတင်းသုံးခဲ့သည်။ ဂရက်ဒေါက် ဂတ်အောက် ဆောင်းပါးဖြင့် ဆရာတော် အချုပ်ချရာ အကျဉ်းချသတင်းကို အချိန်နှင့် တပြေးညီ ဖော်ပြပေးခဲ့သည်။

၁၉၁၄ ခု၊ ပထမကမ္ဘာစစ်၌ စစ်ကြေးနန်းသတင်းကို ဓာတ်ပုံ၊ မြေပုံများဖြင့် ဝေဝေဆာဆာပြရာ လူကြိုက်များသည်။ စစ်ကြေးနန်းသတင်းကို ညနေသတင်းစာအဖြစ် သူရိယဦးဘကလေး (နောင် သမာဓိသတင်းစာ) က ခွဲလုပ်ရသည်။

နိုင်ငံရေးနှင့် သူရိယ

ဦးဘဘေပါသော ၂၁ ဦးအဖွဲ့ကို ထောက်ခံကာ နယ်ချဲ့ကို ပူးသတ်သည့်အနေဖြင့် ဒိုင်အာခီကို လက်ခံသင့်ကြောင်း ဖော်ပြသည်။ ထိုသို့ ဟမ်းမရူး-ဒိုင်အာခီ အကွဲအပြဲတွင် ကြားဝင်ကာ စောင်ရေကျတော့သည်။ ၁၉၂၂ ဒိုင်အာခီအုပ်ချုပ်ရေးအတွက် ဥပဒေပြုအမတ် ရွေးကောက်ပွဲ စသည်။ ဂျီစီဘီအေက ရွေးကောက်ပွဲအား သပိတ်မှောက်သကဲ့သို့ ဟမ်းမရူးကြိုက် ပြည်သူများကလည်း သူရိယကိုလည်း သပိတ်မှောက်သည်။

၁၉၃၀ တောင်သူလယ်သမားအရေးအခင်းတွင် အရေးတော်ပုံတပ်သားတို့အား ခေါင်းဖြတ်သည်ကို သူရိယမှ ဦးပုကလေးက ဓာတ်ပုံရိုက်ကာ အင်္ဂလိပ်တို့ရက်စက်ပုံ ခေါင်းစဉ်ဖြင့် ဖော်ပြခဲ့သည်။ အယ်ဒီတာ ဦးထွန်းဖေ ခေါ်ခန့်သော အချိန်ပြည့်သတင်းထောက် အမ်ဘိုးချိန်က မြန်မာ့အလင်း ဦးဘကြိုင် နှင့်အပြိုင် အရေးတော်ပုံသတင်းကို လိုက်သည်။

အာမခံဆောင်ရ သူရိယ

၁၉၃၀ ပြည့်၊ ဒီဇင်ဘာ ၂၂ တွင် စစ်သေနတ်သုံးတယ် ဘာမှမဖြစ်ဘူး မထိရောက် ဟူသော ခေါင်းစဉ်ဖြင့် အရေးတော်ပုံတပ်သားများကို စစ်ပုလိပ်များ နှိမ်နင်းမှုအား ဖော်ပြသည်။ အတွင်းဝန်ချုပ် မစ္စတာ လိပ် က မကျေနပ်၍ တိုင်ကြားရာ သူရိယကို ၁၉၃၁၊ ဇန်နဝါရီ ၁၂ ရက်တွင်အာမခံ ငွေ ၁ သောင်း တောင်းသည်။ အယ်ဒီတာဖြစ်နေပြီဖြစ်သော အမ်ဘိုးချိန်ကိုယ်တိုင် ရန်ကုန်ဒိစတြိတ် တရားသူကြီး မစ္စတာ ခရော့စလီ ထံ သွားပေးရသည်။ အာမခံငွေတောင်းသည်ကို မကျေနပ်၍ ခေါင်းကြီးပိုင်းမရေးဘဲ ၁ လနှင့် ၁၁ ရက်ကြာ လပ်ထားခဲ့ရာ အာမခံငွေ ပြန်ရမှာ ပြန်ထည့်ခဲ့သည်။

ခွဲရေးဘက်က သူရိယ

၁၉၂၇ ခုတွင် အိန္ဒိယမှ မစ္စတာ မွန်တေဂူလာရောက်သောအခါ ဦးဘဘေ၊ ဦးမေအောင်၊ ဦးစု စသူတို့က ခွဲရေးအတွက် တောင်းဆိုကြသည်။ တိုက်အုပ် ဦးဘဘေက ခွဲရေးပါလေရာ သူရိယမူလည်း ခွဲရေးဖြစ်လာသည်။ အယ်ဒီတာ ဦးသိမ်းမောင် (သံတော်ဆင့် သတင်းစာ) က ခွဲခြားရေးအသင်းတွင် အတွင်းရေးမှူးအဖြစ် လုပ်သည်။ ဤသည်ကို ကုလားတို့ မကျေနပ်။ ၁၉၂၉ ကုလား-ဗမာ အလုပ်သမား အရေးအခင်းတွင် သူရိယတိုက်ကို လာရောက်ဖျက်ဆီးခဲ့သေးသည်။ သို့သော် အကြီးအကျယ် ပျက်စီးခြင်းမဟုတ်။ မှန်ကွဲ စားပွဲကျိုးရုံမျှသာ ဖြစ်သည်။

ဦးစောလက်မှ သူရိယ

၁၉၃၅ ခု၊ မေလ ၂၃ ရက်တွင် သူရိယကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် ဂျပန်သွားရာမှ ဦးစောနှင့် သူရိယ အဆက်အသွယ်ဖြစ်သည်။ ၁၉၃၅ ခုတွင် ဂျပန်မှ ပြန်လာသော ဦးစော၏ ဂျာပန်လမ်းညွှန် ကို သူရိယမှ ထုတ်သည်။ ဦးစောက သူရိယရှယ်ယာများကို ဝယ်ရာ ၁၉၃၆ တွင် ဒါရိုက်တာအဖွဲ့ဝင်ဖြစ်လာသည်။ ၉၁ ဌာနအုပ်ချုပ်ရေး အစ၊ ၁၉၃၈ ခုတွင် ဦးစော အယ်ဒီတာချုပ် လုပ်သည်။ ဦးစောသည် ပြည်သူပြည်သားပါတီမှ ထွက်ကာ သူရိယတိုက် မျက်နှာချင်းဆိုင်တွင် မျိုးချစ်ပါတီ ထောင်ရာ သူရိယမှာလည်း မျိုးချစ်ပါတီ၏ အာဘော်ဖြစ်လာသည်။

စောင်ရေထိုးကျ သူရိယ

ဒုတိယကမ္ဘာစစ် ဖြစ်လုတွင် ဆိုက်ကြီး ဒဗလယ်ခရောင်း (၃၀" x ၂၀") နှင့် မျက်နှာ ၂၀ ရှိလာသည်။ တစ်စောင် ၆ ပြား ဖြင့် စောင်ရေ ၆၀ ၀၀၀ ပုံနှိပ်နေရသည်။ လွတ်လပ်ရေးယူရန် အရှိန်စနေခိုက်တွင် ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း၏ ဖဆပလကို ထောက်ခံသည်။ ဦးစော ယူဂန်ဒါမှ ပြန်လာသော် ဖဆပလကို အကန်ရေးသည်။ ဝါဒကွဲကာ တိုက်အုပ် ဦးဘကလေး၊ အယ်ဒီတာ အမ်ဘိုးချိန်၊ ဦးဘသန်းနှင့် သတင်းထောက်ချုပ် ဦးစိန် (နောင် ဟံသာဝတီသတင်းစာ) တို့ နုတ်ထွက်ကြသည်။ ဦးဘကလေးနှင့် အမ်ဘိုးချိန်က သမာဓိသတင်းစာ ကို ထောင်သည်။ ဦးစောက လူသစ်များဖြင့် အားဖြည့်သော်လည်း ဖဆပလအား ပြည်သူတစ်ရပ်လုံး ထောက်ခံသဖြင့် စောင်ရေထိုးကျရာ ၇၀၀ အထိပင် ဖြစ်သွားသည်။

လမ်းဆုံးဘဝ သူရိယ

၁၉၄၇ ခု၊ ဇူလိုင်လ ၁၉ ရက်တွင် လုပ်ကြံမှုကြီး ဖြစ်ရာ ဦးစော ဦးစီးသည့် သူရိယပါ အဆစ်ပါတော့သည်။ လည်ပတ်၍ မဖြစ်နိုင်သည်အထိ ဖြစ်ကာ ၁၉၄၇၊ အောက်တိုဘာလ ၁၄ ရက်၌ လုံးဝ ရပ်ဆိုင်းလိုက်ရတော့သည်။

ကဏ္ဍဆန်းများ

သူရိယ၌ ဦးဘဘေ ရေးသော နတ်ကြီးသုံးပါး ဆွေးနွေးခန်း မှာ နာမည်ကြီးသည်။ ဦးဘဘေအား နတ်ကြီးဟုပင် ခေါ်ကြသည်။ ဦးဘသန်း (အင်ဒီပင်းဒင့် ဒေါ်စန်း ၏ ခင်ပွန်း) ရေးသော ကြွက်စုတ်ကြီး၏ အတင်းစကား မှာလည်း လူသိများသည်။ ဝတ္ထုရှည်များကို စတင်ဖော်ပြရာ ရွှေဥဒေါင်း၏ ရတနာပုံ၊ သခင်ကိုယ်တော်မှိုင်း၏ မစ္စတာမောင်မှိုင်း မှာတော်ပုံ တို့ကို ထည့်သွင်းခဲ့သည်။ ၁၉၃၀ တစ်ဝိုက်က သတင်းစာများ၌ ဘောလုံးသတင်း အကျယ်ဖော်ပြခြင်း မရှိပေ။ သူရိယ၌လည်း ဦးထွန်းဖေက အကျဉ်းရေးသည်ကို ဖော်ပြခြင်းမျှသာ ဖြစ်သည်။ ဘောလုံးပွဲအကြောင်းအသေးစိတ်ကို မျက်စိတွင် မြင်သာအောင် ရေးသားပေးခြင်းကို အမ်ဘိုးချိန်က ဖန်တီးလိုက်သည်။

တာဝန်ခွဲပုံ

ဒယ်ဒီတာချုပ်မှာ တိုက်အုပ်လုပ်ရသည်။ တာဝန်ခံအယ်ဒီတာမှာ ခေါင်းကြီး ရေးရပြီး သတင်းဒယ်ဒီတာ၊ ညအယ်ဒီတာ၊ ဘာသာပြန် စသဖြင့် အယ်ဒီတာများ ခွဲထားသည်။ သတင်းထောက်ထားသော ပထမဆုံး မြန်မာသတင်းစာဖြစ်သည်။

တိုက်ထုတ် စာစောင်များ

သူရိယမှ အောက်ပါစာစောင်များကို ပုံမှန်ထုတ်ဝေသည် -

• သူရိယ အပတ်စဉ် ရုပ်စုံ
• သူရိယ အပတ်စဉ် သတင်းစာ
• သူရိယ မဂ္ဂဇင်း
• သူရိယ နှစ်ပတ်လည် မဂ္ဂဇင်း
• ဘားမား အော့ဗဇာဗာ (Burma Observer)

တိုက်ထွတ် နာမည်ကျော်ပုဂ္ဂိုလ်များ

သူရိယမှ မွေးထုတ်ပေးလိုက်သော၊ သူရိယ၌ ပညာယူသွားသော၊၊ သူရိယနှင့် လက်တွဲဖူးသော နာမည်ကြီးပုဂ္ဂိုလ်များအား အောက်ပါအတိုင်း ဖြစ်သည် -

• ဦးတုတ်ကြီး (သရာဇပါတီ ထောင်သူ)
• ဦးသိမ်းမောင် (သံတော်ဆင့်)
• ဦးခင်မောင် (သူကြီးဂေဇက်)
• ဦးထွန်းသန်း (နယူးဘားမား)
• ဦးထွန်းဖေ (ထွန်းနေ့စဉ်)
• အမ်ဘိုးချိန် (သမာဓိ)
• ဦးဘသန်း (ယူပီအိုင်)
• ဦးပုကလေး
• ဦးစိန် (ဟံသာဝတီ)
• ဦးဘကလေး (ဟံသာဝတီ)
• ဇဝန
• ပီမိုးနင်း
• တက္ကသိုလ် ဆုမြိုင်