မျိုးခွဲဗေဒ
ဤဆောင်းပါးကို ဝီကီစံနှင့် ကိုက်ညီစေရန် ပြင်ဆင်တည်းဖြတ်ရန် လိုအပ်နေသည်။ အကယ်၍သင်ပြင်ဆင်နိုင်ပါက ဤဆောင်းပါးအား တိုးတက်စေရန် ကျေးဇူးပြု၍ ပြင်ဆင်ပေးပါ။ ဆွေးနွေးချက် စာမျက်နှာတွင် အကြံပေးမှုများ ပါဝင်လိမ့်မည်။ |
ဤ ဆောင်းပါးသည် အခြားဘာသာစကားမှ မူကြမ်းသဘောမျိုး ဘာသာပြန်ထားသော ဆောင်းပါးဖြစ်သည်။ ပါဝင်သောအကြောင်းအရာများမှာ ဘာသာနှစ်ခုလုံးကို ကျွမ်းကျင်မှုမရှိသော ကွန်ပျူတာ သို့မဟုတ် ဘာသာပြန်ဆော့ဝဲလ် တမျိုးမျိုးအသုံးပြု၍ ရရှိလာသော အကြောင်းအရာများဖြစ်သည်။ ပြည့်စုံကြွယ်ဝသော ဘာသာပြန်မှုဖြစ်စေရန် ကူညီနိုင်ပါသည်။ |
အပေါ်စီးရီး၏အစိတ်အပိုင်းတစ်ခု |
ဆင့်ကဲပြောင်းလဲမှု |
---|
ဆင့်ကဲပြောင်းလဲမှုအယူအဆ ဖော်ပြချက်ဖြစ်သော ဒါဝင်၏ ဖင့်စာ ငှက်များပုံ |
အဓိကအကြောင်းအရာ |
လယ်ကွက်များနှင့်လျှောက်လွှာများ
|
ဇီဝဗေဒ ၌, မျိုးရိုးခွဲခြားခြင်း-တဆိုနမီသည် ဂရိစကားမှဆင်းသက်လာပြီး ဇီဝဗေဒဆိုင်ရာအုပ်စု၊သက်ရှိများ၏ဝိသေသလက္ခဏာများ၏အခြေခံပေါ်ခွဲခြားခြင်းတို့တွင်အသုံးပြုပါသည်။ သက်ရှိများကို တဆို (အနည်းကိန်း: တဆွန်) အဖြစ်သို့အုပ်စုဖွဲ့ထားသည်။ ၎င်းတို့ကို မျိုးရိုးခွဲခြားခြင်း အဆင့်သတ်မှတ်သည်။ ပေးထားသောအဆင့်ရှိအုပ်စုများကိုအဆင့်မြင့်ရာထူးအဆင့်မြင့်အဖွဲ့တစ်ဖွဲ့အဖြစ် စုစည်း၍ ဖန်တီးနိုင်သည်။ ခေတ်သစ်အသုံးပြုမှုတွင်အဓိကရာထူးများမှာ ဒိုမိန်း ၊ နိုင်ငံ ၊ ဖီလစ် (ဌာနခွဲသည် phylum အစား ရုက္ခဗေဒတွင်အသုံးပြုသည်)၊ မျိုးပေါင်း ၊ မျိုးစဉ် ၊ မျိုးရင်း ၊ မျိုးစု နှင့် မျိုးစိတ်များ ဖြစ်သည်။ ဆွီဒင်ရုက္ခဗေဒပညာရှင် ကားလ် လင်းနီးယပ် သည်လက်ရှိ taxonomy စနစ်ကိုတည်ထောင်သူအဖြစ်မှတ်ယူသည်။ သူသည်သက်ရှိများကိုအမျိုးအစားခွဲခြားရန် Linnaean taxonomy နှင့်သက်ရှိများကိုအမည်ပေးခြင်းအတွက် binomial nomenclature ကိုတီထွင်ခဲ့သည်။
ပိုင်လိုနက်တစ် ၊ ကလဒစ္စတစ် နှင့် စနစ်ဖွဲ့စည်းပုံ လေ့လာမှုနယ်ပယ်များပေါ်ပေါက်လာပြီးနောက် Linnaean system သည်သက်ရှိနှင့်မျိုးသုဉ်းခြင်းသက်ရှိများအကြား ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်ဆိုင်ရာ ဆက်ဆံရေးအပေါ် အခြေခံ၍ ခေတ်သစ်ဇီဝဗေဒဆိုင်ရာခွဲခြားမှုစနစ်သို့တိုးတက်ခဲ့သည်။
အဓိပ္ပါယ်
တဆိုနမီ၏ အဓိပ္ပာယ်အတိအကျမှာအရင်းအမြစ်နှင့်ရင်းမြစ်ကွဲပြားသည်။ သို့သော်စည်းမျဉ်း၏အဓိကအချက်မှာသက်ရှိများ၏အုပ်စုဖွဲ့မှု၊ နာမည်၊ အမျိုးအစားခွဲခြားခြင်းပင်ဖြစ်သည်။ [၁] ရည်ညွှန်းချက်အနေဖြင့်လတ်တလော တဆိုနမီ ဆိုင်ရာအဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက်များကိုအောက်တွင်ဖော်ပြထားသည်။
- လူပုဂ္ဂိုလ်တစ် ဦး ချင်းကိုမျိုးစိတ်များအဖြစ်စုစည်းခြင်း၊ မျိုးစိတ်များကိုကြီးမားသောအုပ်စုများဖွဲ့ခြင်းနှင့်ထိုအုပ်စုများကိုနာမည်ပေးခြင်းပေးခြင်း၏သီအိုရီနှင့်အလေ့အကျင့်သည်အမျိုးအစားခွဲခြားခြင်းဖြစ်သည်။ [၂]
- ဖော်ပြချက်, ဖော်ထုတ်ခြင်း, nomenclature နှင့်ခွဲခြားလွှမ်းခြုံသောသိပ္ပံနယ်ပယ် (နှင့် စနစ်ကျ၏ အဓိကအစိတ်အပိုင်း) [၃]
- ဇီဝဗေဒတွင်သက်ရှိများကိုအမျိုးအစားခွဲခြားခြင်းဆိုင်ရာခွဲခြားခြင်းသိပ္ပံ [၄]
- "မျိုးစိတ်ဖွဲ့စည်းခြင်းနည်းလမ်းများလေ့လာခြင်းအပါအဝင်သက်ရှိများနှင့်သက်ဆိုင်သည့်ခွဲခြားသိပ္ပံ" [၅]
- "ခွဲခြားရန်ရည်ရွယ်ချက်တစ်ခုသက်ရှိရဲ့ဝိသေသလက္ခဏာများခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာ" [၆]
- " စနစ်တကျ လေ့လာမှုများ phylogeny (ကနှစ်လိုဖွယ်ရှိသော်လည်းပုံမှန်မဟုတ်သောချက်နှင့်အဓိပ္ပါယ်အဖြစ်စာရင်းဝင်) taxonomy ၏ပိုအားလုံးပါဝင်နိုင်သောလယ်၏အခွဲခြားနှင့်အမည်များသို့ဘာသာပြန်ထားသောနိုင်ပါတယ်တဲ့ပုံစံပေးဖို့" [၇]
မတူညီသောအဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက်များသည် taxonomy ကိုစနစ်တကျခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာခြင်း (အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက် ၂) အဖြစ်ခွဲခြားသတ်မှတ်ခြင်း၊ ထိုဆက်နွယ်မှုကို (အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက် ၆) ကိုပြောင်းပြန်လှန်ခြင်းသို့မဟုတ်အသုံးအနှုန်းနှစ်ခုကိုအဓိပ္ပာယ်တူညီညွတ်မှုဟုယူဆပုံရခြင်းတို့ဖြစ်သည်။ ဇီဝဗေဒဆိုင်ရာ nomenclature သည် taxonomy (အဓိပ္ပာယ် ၁ နှင့် ၂) ၏အစိတ်အပိုင်းတစ်ရပ်လား၊ သို့မဟုတ် taxonomy ပြင်ပတွင်စနစ်တကျရှိမှုတို့နှင့် ပတ်သက်၍ သဘောထားကွဲလွဲမှုများရှိသည်။ [၈] : ဥပမာအားဖြင့်, ချက်နှင့်အဓိပ္ပါယ် 6 အရပ်တို့ကိုအပြင်ဘက် taxonomy nomenclature ကြောင့်စနစ်တကျ၏အောက်ပါချက်နှင့်အဓိပ္ပါယ်နှင့်အတူတွဲနေသည် [၆]
- စနစ်များ - "သက်ရှိများ၏အမျိုးအစားခွဲခြားခြင်း၊ ၎င်းတို့၏သဘာဝဆက်နွယ်မှုများနှင့်ကွဲပြားခြားနားခြင်းနှင့် taxa များ၏ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်ကိုလေ့လာခြင်းအပါအဝင်သက်ရှိများ၏မှတ်ပုံတင်ခြင်း၊
taxonomy အပါအဝင်အသုံးအနှုန်းများတစ်ပြင်လုံးကို set ကို စနစ်တကျဇီဝဗေဒ, စနစ်တကျ, biosystematics, သိပ္ပံနည်းကျခွဲခြား, ဇီဝဗေဒခွဲခြားနှင့် phylogenetics အနည်းငယ်ကွဲပြားတစ်ခါတစ်ရံ, တခါတရံတူညီပေမယ့်အမြဲ related နှင့်ပျထှေးသော - အချိန်များတွင်အဓိပ္ပါယ်များထပ်ရတယ်။ [၁] [၉] "taxonomy" ၏အကျယ်ဆုံးအဓိပ္ပာယ်ကိုဤနေရာတွင်အသုံးပြုထားသည်။ ထိုအသုံးအနှုန်းကို ၁၈၁၃ တွင် de Candolle ၏ Théorieélémentaire de la botanique တွင်စတင်မိတ်ဆက်ခဲ့သည်။ [၁၀]
Monograph နှင့် taxonomic တည်းဖြတ်မူ
တစ် ဦး က taxonomic တည်းဖြတ်မူ သို့မဟုတ် taxonomic ပြန်လည်သုံးသပ် တစ် ဦး အထူးသဖြင့် taxon အတွက်အပြောင်းအလဲပုံစံများတစ်ဝတ္ထုခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာဖြစ်ပါတယ်။ ဒီခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာထိုကဲ့သို့သော morphological, ခန္ဓာဗေဒ, palynological, ဇီဝဓါတုဗေဒနှင့်မျိုးရိုးဗီဇအဖြစ်အမျိုးမျိုးသောရရှိနိုင်ဇာတ်ကောင်အမျိုးမျိုးကိုပေါင်းစပ်၏အခြေခံပေါ်မှာကွပ်မျက်နိုင်ပါသည်။ monograph တစ်ခုသို့မဟုတ် full revision သည် taxon အတွက်သတ်မှတ်ထားသောအချိန်နှင့်ကမ္ဘာတစ်ခုလုံးအတွက်အချက်အလက်များအတွက်ပြည့်စုံသောပြန်လည်တည်းဖြတ်ခြင်းဖြစ်သည်။ အခြား (တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း) ပြင်ဆင်မှုများကို၎င်းတို့ရရှိနိုင်သောအက္ခရာအချို့ကိုသာ သုံး၍ သို့မဟုတ်ကန့်သတ်ထားသောနေရာအကျယ်အဝန်းရှိနိုင်သည်ဟူသောသဘောမျိုးဖြင့်ကန့်သတ်နိုင်သည်။ ပြန်လည်ပြုပြင်မွမ်းမံမှုသည်လေ့လာမှုပြုလုပ်နေသည့် taxon အတွင်းရှိ subtaxa အကြားရှိဆက်သွယ်မှုအသစ်များကိုထိုးထွင်းသိမြင်မှုသို့မဟုတ်အသစ်ထိုးထွင်းသိမြင်မှုရလဒ်များဖြစ်ပေါ်စေပြီး၎င်းသည် subtaxa ၏ခွဲခြားခြင်း၊ subtaxa အသစ်၏သတ်မှတ်ခြင်းသို့မဟုတ်ယခင် subtaxa ၏ပေါင်းစည်းမှုကိုဖြစ်ပေါ်စေနိုင်သည်။ [၁၁]
Alpha နှင့် beta ကို taxonomy
taxa အထူးသဖြင့်မျိုးစိတ်များကိုရှာဖွေခြင်း၊ ဖော်ပြခြင်းနှင့်အမည်ပေးခြင်း၏စည်းကမ်းကိုရည်ညွှန်းရန် " alpha taxonomy " ဟူသောအသုံးအနှုန်းကိုယနေ့တွင်အဓိကအသုံးပြုသည်။ အစောပိုင်းစာပေများတွင်အသုံးအနှုန်းသည် ၁၉ ရာစုအကုန်အထိ morphological taxonomy နှင့်သုတေသနထုတ်ကုန်များကိုရည်ညွှန်းသည်။ [၁၂]
ဝီလျံဘာထရန် Turrill သည် "alpha taxonomy" ဟူသောဝေါဟာရကို ၁၉၃၅ နှင့် ၁၉၃၇ တွင်ထုတ်ဝေသောစာတမ်းများတွင်မိတ်ဆက်ခဲ့သည်။ [၁၃]
... taxonomists များအကြားသူတို့၏ပြproblemsနာများကိုပိုမိုကျယ်ပြန့်သောရှုထောင့်များမှစဉ်းစားရန်၊ သူတို့၏ cytological, ecological နှင့် genetics လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်များနှင့်ပိုမိုနီးကပ်စွာပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရန်ဖြစ်နိုင်ချေများကိုစုံစမ်းရန်နှင့်သူတို့၏ပြန်လည်ပြုပြင်ခြင်းသို့မဟုတ်ချဲ့ထွင်ခြင်း၊ ရည်ရွယ်ချက်များနှင့်နည်းလမ်းများသည်နှစ်လိုဖွယ်ကောင်းနိုင်သည်။ Turrill (1935) ကတန်ဖိုးမဖြတ်နိုင်သော taxonomy အဟောင်းကိုဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံအပေါ် အခြေခံ၍ လက်ခံခြင်းအားဖြင့်၎င်းသည်အဆင်ပြေစွာသတ်မှတ်ထားသော "alpha" ကို အခြေခံ၍ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်တည်ဆောက်ထားသည့်ဝေးလံသောဝေးလံခေါင်သီသောစနစ်ကိုမြင်တွေ့နိုင်သည်။ ဖြစ်နိုင်ချေရှိ shape သုက်ပိုးပုံသဏ္ဌာန်နှင့်ဇီဝကမ္မဗေဒဆိုင်ရာအချက်အလက်များနှင့်ဖွဲ့စည်းပုံ၊ ဖွဲ့စည်းပုံ၊ အပိုင်းခွဲ၊ မျိုးစိတ်နှင့်အခြား taxonomic အုပ်စုများ၏အပြုအမူနှင့်သွယ်ဝိုက်။ သက်ဆိုင်သည့်စောင့်ကြည့်လေ့လာမှုနှင့်စမ်းသပ်မှုဆိုင်ရာအချက်အလက်များအတွက်နေရာကိုတွေ့ရှိနိုင်သည်။ စံနမူနာကောင်းများကိုမည်သည့်အခါကမျှလုံးဝအကောင်အထည်မဖော်နိုင်ပါ။ ၎င်းတို့သည်အမြဲတမ်းလှုံ့ဆော်သူအဖြစ်ဆောင်ရွက်ခြင်း၏ကြီးမားသောတန်ဖိုးရှိသည်။ အကယ်၍ ကျွန်ုပ်တို့တွင် "အိုမီဂါ" taxonomy ၏အချို့သော၊ မရေရာသည့်စံပြစံနှုန်းရှိလျှင်ဂရိအက္ခရာကိုအနည်းငယ်တိုးတက်အောင်ပြုလုပ်လိမ့်မည်။ ကျွန်ုပ်တို့ထဲကအချို့သည်ယခုအခါကျွန်ုပ်တို့သည် "beta" ခွဲစိတ်ကုသမှုကိုခံယူနေသည်ဟုထင်မြင်ခြင်းအားဖြင့်မိမိတို့ကိုယ်ကိုနှစ်သက်ကြသည်။ [၁၃]
ထို့ကြောင့် Turrill သည် alpha taxonomy မှဂေဟဗေဒ၊ ဇီဝကမ္မဗေဒ၊ မျိုးရိုးဗီဇနှင့် cytology စသည့် taxonomy များတွင်ပါ ၀ င်သည့်လေ့လာမှုနယ်ပယ်အမျိုးမျိုးကိုအတိအလင်းချန်လှပ်ထားသည်။ သူသည် phylogenetic ပြန်လည်တည်ဆောက်မှုကို alpha taxonomy (စစ။ ) မှထပ်မံချန်လှပ်ထားသည်။ 365-366) ။ နောက်ပိုင်းတွင်စာရေးသူများအနေဖြင့်တိကျသောအဓိပ္ပာယ်ကို သုံး၍ မျိုးစိတ်များကိုခွဲခြားသတ်မှတ်ခြင်း (မျိုးကွဲများသို့မဟုတ်အခြားရာထူးများအရ taxa များမပါ) ကို အသုံးပြု၍ စုံစမ်းစစ်ဆေးသည့်နည်းစနစ်များကို သုံး၍ ခေတ်မီကွန်ပျူတာသို့မဟုတ်ဓာတ်ခွဲခန်းနည်းစနစ်များကိုအသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ [၁၄] ထို့ကြောင့် ၁၉၆၈ ခုနှစ်တွင် Ernst Mayr က " beta taxonomy " ကိုမျိုးစိတ်များထက်အဆင့်သတ်မှတ်ချက်အဖြစ်သတ်မှတ်သည်။ [၁၅]
မျိုးကွဲများ၏ဇီဝဆိုင်ရာအဓိပ္ပာယ်နှင့်ဆက်စပ်မျိုးစိတ်များ၏အုပ်စုများ၏ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်ဇာစ်မြစ်ကိုနားလည်ခြင်းသည် taxonomic လုပ်ဆောင်မှု၏ဒုတိယအဆင့်၊ မျိုးစိတ်များကိုဆွေမျိုးသားချင်းများ ("taxa") အဖြစ်ခွဲခြားခြင်းနှင့်၎င်းတို့၏အဆင့်အတန်းအတွက်အစီအစဉ်များအတွက် ပို၍ အရေးကြီးသည်။ ပိုမိုမြင့်မားသောအမျိုးအစားများ။ ဤသည်လှုပ်ရှားမှုဟူသောဝေါဟာရကိုခွဲခြားရည်ညွှန်းသည်အရာဖြစ်တယ်, ၎င်းကို "beta taxonomy" အဖြစ်ရည်ညွှန်းသည်။
Microtaxonomy နှင့် macrotaxonomy
သက်ရှိအုပ်စုတစ်စုတွင်မျိုးစိတ်များကိုမည်သို့သတ်မှတ်သင့်သည်ကိုလက်တွေ့ပြandနာများနှင့် မျိုးစိတ်ပြproblemနာကိုဖြစ်ပေါ်စေသည်။ မျိုးစိတ်များကိုမည်သို့သတ်မှတ်မည်ကိုဆုံးဖြတ်သည့်သိပ္ပံနည်းကျအလုပ်ကိုမိုက်ကရိုတက္ကနိုဟုခေါ်သည်။ [၁၆] [၁၇] တိုးချဲ့အားဖြင့်, macrotaxonomy မျိုးစိတ်ထက် subgenus နှင့်အထက်မြင့်မားသော taxonomic ရာထူး မှာအုပ်စုများ၏လေ့လာမှုဖြစ်ပါတယ်။
သမိုင်း
taxonomic သမိုင်း၏ဖော်ပြချက်အချို့သည်ရှေးခေတ်ယဉ်ကျေးမှုများသို့ taxonomy ကိုသတ်မှတ်ရန်ကြိုးပမ်းသော်လည်း ၁၈ ရာစုအထိသက်ရှိများကိုခွဲခြားရန်သိပ္ပံနည်းကျအမှန်တကယ်ကြိုးပမ်းမှုမဖြစ်ပေါ်ခဲ့ပါ။ အစောပိုင်းအလုပ်များသည်အဓိကအားဖြင့်ဖော်ပြရန်ဖြစ်ပြီးစိုက်ပျိုးရေးနှင့်ဆေးပညာတွင်အသုံးဝင်သောအပင်များကိုအာရုံစိုက်သည်။ ဒီသိပ္ပံနည်းကျစဉ်းစားတွေးခေါ်မှုမှာအဆင့်များစွာရှိပါတယ်။ အစောပိုင်း taxonomy သည် Linnaeus ၏လိင်ခွဲခြားမှုစနစ်အပါအ ၀ င် "အတုစနစ်များ" ဟုခေါ်သောမတရားသတ်မှတ်ချက်များအပေါ်အခြေခံသည်။ နောက်ပိုင်းတွင် de Jussieu (1789), de Candolle (1813) နှင့် Bentham and Hooker (1862–1863) ကဲ့သို့သောသဘာဝစနစ်များဟုရည်ညွှန်းသော taxa ၏ဝိသေသလက္ခဏာများကိုပိုမိုပြည့်စုံစွာထည့်သွင်းစဉ်းစားသည့်စနစ်များနောက်ပိုင်းတွင်ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သည်။ ဤရွေ့ကားစဉ်းစားတွေးခေါ်အတွက် ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ် အကြိုခဲ့ကြသည်။ ချားလ်စ်ဒါဝင်၏ မျိုးစိတ်များ၏မူလအစ (၁၈၅၉) ၏ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေမှုသည်ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်ဆက်နွယ်မှုကို အခြေခံ၍ ခွဲခြားခြင်းနှင့် ပတ်သက်၍ စဉ်းစားရန်နည်းလမ်းအသစ်များရရှိခဲ့သည်။ ၎င်းသည် ၁၈၈၃ မှ စ၍ phyletic systems ၏အယူအဆဖြစ်သည်။ ဤနည်းကို Eichler (၁၈၈၃) နှင့် Engler (၁၈၈၆ - ၁၈၉၂) တို့မှအမျိုးအစားခွဲခဲ့သည်။ မော်လီကျူးမျိုးရိုးဗီဇ နှင့်စာရင်းအင်းဆိုင်ရာနည်းစနစ်များပေါ်ပေါက်လာမှုက မျက်မှောက်ခေတ် သင်္ချာ ဘာသာရပ် ထက်မဟုတ်ဘဲ Cladistics အပေါ် အခြေခံ၍ Phylogenetic systems ၏ခေတ်သစ်ကိုဖန်တီးရန်ခွင့်ပြုခဲ့သည်။ [၁၈] [၁၉] [၂၀]
Pre-Linnaean
အစောပိုင်း taxonomists
ကျွန်ုပ်တို့၏ပတ် ၀ န်းကျင်အားနာမည်ပေးခြင်းနှင့်အမျိုးအစားခွဲခြင်းတို့သည်လူသားများဆက်သွယ်ပြောဆိုနိုင်သမျှကာလပတ်လုံးဖြစ်ကောင်းဖြစ်လိမ့်မည်။ ဤသတင်းအချက်အလက်ကိုမိသားစုသို့မဟုတ်အုပ်စုရှိအခြားသူများအားသတင်းပို့နိုင်ရန်အတွက်အဆိပ်နှင့်စားသုံးနိုင်သောအပင်များနှင့်သတ္တဝါများ၏အမည်များကိုသိရန်အမြဲတမ်းအရေးကြီးသည်။ c မှအီဂျစ်နံရံဆေးရေးပန်းချီကားများတွင်ဆေးဘက်ဆိုင်ရာစက်ရုံသရုပ်ဖော်ပုံများကိုတွေ့ရသည်။ ကွဲပြားခြားနားသောမျိုးစိတ်များ၏အသုံးပြုမှုကိုနားလည်သဘောပေါက်ခြင်းနှင့်အခြေခံ taxonomy တည်ရှိခဲ့ကြောင်းညွှန်ပြ, ဘီစီ 1500 ။
ရှေးခေတ်ကာလ
Lesbos ကျွန်း တွင်နေထိုင်စဉ် Aristotle ( ဂရိ ၊ ဘီစီ ၃၈၄-၃၂၂) သည်သက်ရှိများကိုပထမဆုံးအကြိမ်ခွဲခြားခဲ့သည်။ [၂၁] [၂၂] သူကသူတို့ရဲ့စိတျအပိုငျးအသုံးပြုပုံသို့မဟုတ်ထိုကဲ့သို့သော, တိုက်ရိုက်ထုတ်လွှမွေးဖွားရှိခြင်းလေးခြေထောက်ရှိခြင်း, ကြက်ဥကိုတင်သော, သွေးရှိခြင်း, ဒါမှမဟုတ်နွေး-body အဖြစ်ခေတ်မီဝေါဟာရများကို attribute တွေအတွက်သတ္တဝါခွဲခြား။ [၂၃] သူသည်သက်ရှိအားလုံးကိုအပင်များနှင့်သတ္တဝါများအဖြစ်နှစ်မျိုးခွဲခဲ့သည်။ သူ၏အချို့သောအုပ်စုများဖြစ်သော Anhaima (သွေးမရှိသောတိရိစ္ဆာန်များ၊ ကျောရိုးမဲ့သတ္တဝါများ အဖြစ်ဘာသာပြန်ထားသော) နှင့် Enhaima (သွေးရှိတိရိစ္ဆာန်များ၊ အကြမ်းအားဖြင့် ကျောရိုး ရှိ သတ္တဝါများ ) ကဲ့သို့သော ငါးမန်းများ နှင့် cetaceans များ ကဲ့သို့သောအုပ်စုများသည်ယနေ့တိုင်လူအများအသုံးပြုနေကြသည်။ [၂၄] သူ၏ကျောင်းသား Theophrastus (ဂရိ၊ ဘီစီ ၃၇၀ မှ ၂၈၅) သည်ဤအစဉ်အလာကိုဆက်လက်လုပ်ဆောင်ခဲ့ပြီးသူ၏ Historia Plantarum တွင်အပင် ၅၀၀ ခန့်နှင့်သူတို့၏အသုံးပြုမှုကို ဖော်ပြခဲ့သည် ။ ထပ်မံ၍ ယခုလက်ရှိတွင်အသိအမှတ်ပြုထားဆဲစက်ရုံအုပ်စုများဖြစ်သော Cornus, Crocus နှင့် Narcissus ကဲ့သို့သော Theophrastus ကိုပြန်လည်တွေ့ရှိနိုင်သည်။
အလယ်ခေတ်
အလယ်အလတ်ကာလ taxonomy သည်အဓိကအားဖြင့် Aristotelian စနစ် ပေါ်တွင်အခြေခံသည်။ [၂၃] သတ္တ ၀ ါများ၏အတွေးအခေါ်နှင့်ဖြစ်တည်မှုဆိုင်ရာအမိန့်ကိုဖြည့်စွက်သည်။ ၎င်းတွင်အနောက်တိုင်း ပညာရပ်ဆိုင်ရာ အစဉ်အလာတွင် ပါဝင်ခြင်း ၏ မဟာကြိုးသင်း အဖြစ်အယူအဆများပါ ၀ င် သည်။ နောက်တဖန်အရစ္စတိုတယ်မှထပ်မံပေါ်ထွက်လာသည်။ Aristotelian စနစ်အချိန်တွင်ဏု၏မရှိခြင်းကြောင့် Classified စက်ရုံများသို့မဟုတ်မှို, မ [၂၅] သည်သူ၏အတွေးအခေါ်များဟာ scala naturae (ထိုသဘာဝ Ladder) နှုန်းအဖြစ်တစ်ခုတည်းစဉ်ဆက်အတွက်ပြီးပြည့်စုံသောကမ္ဘာကြီးကိုစီစဉ်အပေါ်အခြေခံပြီးခဲ့ကြသည်အဖြစ်။ [၂၂] ဤသည်ကိုလည်း, ဖြစ်ခြင်း၏မဟာကွင်းဆက်အတွက်ထည့်သွင်းစဉ်းစားသို့ခေါ်ဆောင်သွားခဲ့သည်။ တိုးတက်မှုများဖြစ်သော Procopius, Gaza of Timotheos, Demetrios Pepagomenos နှင့် Thomas Aquinas စ သည့်ပညာရှင်များက တိုးတက် ခဲ့သည်။ အလယ်ခေတ်တွေးခေါ်သူများသည်စိတ္တဇအတွေးအခေါ်နှင့်လက်တွေ့ကျသောအခွန်စနစ်ထက်ပိုမိုကိုက်ညီသောစိတ္တဇအတွေးအခေါ်နှင့်ယုတ္တိဗေဒအမျိုးအစားများကိုအသုံးပြုခဲ့သည်။
ခေတ်ဆန်းနှင့်အစောပိုင်းခေတ်သစ်
အဆိုပါကာလအတွင်း Renaissance, ထို အကြောင်းရင်း၏အသက်အရွယ်, နှင့်ဉာဏ်အလင်း, သက်ရှိပိုပြီးပျံ့နှံ့နေတဲ့ဖြစ်လာခဲ့သည် categorizing, [၂၂] နှင့် taxonomic အကျင့်ကိုကျင့်ရှေးဟောင်းကျမ်းအစားထိုးရည်မှန်းချက်ကြီးအလုံအလောက်ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၎င်းကိုခေတ်မီဆန်းပြားသည့်မှန်ဘီလူးများဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုအတွက်ရံဖန်ရံခါအသိအမှတ်ပြုသည်။ ၎င်းသည်သက်ရှိများ၏ shape သုက်ပိုးပုံသဏ္ဌာန်ကိုပိုမိုအသေးစိတ်ကျစွာလေ့လာခွင့်ပြုခဲ့သည်။ ဤနည်းပညာတိုးတက်မှု၏အားသာချက်ကိုရယူရန်အစောဆုံးစာရေးဆရာများထဲမှတစ်ခုမှာ "ပထမဆုံး taxonomist" ဟုခေါ်တွင်ခဲ့သောအီတလီဆရာဝန် Andrea Cesalpino (1519-1603) ဖြစ်သည်။ [၂၆] သူ၏ Magnum opus De Plantis သည် ၁၅၈၃ ခုနှစ်တွင်ထွက်ပေါ်ခဲ့ပြီးအပင်မျိုးစိတ် ၁၅၀၀ ကျော်ကိုဖော်ပြခဲ့သည်။ [၂၇] [၂၈] သူပထမ ဦး ဆုံးအသိအမှတ်ပြုခဲ့သောကြီးမားသောအပင်မိသားစု ၂ ခု Asteraceae နှင့် Brassicaceae ကိုယနေ့တိုင်အသုံးပြုဆဲဖြစ်သည်။ ထို့နောက် ၁၇ ရာစုတွင် ဂျွန် ရေး ( အင်္ဂလန် ၊ ၁၆၂၇ - ၁၇၀၅) သည်အရေးကြီးသော taxonomic ဆိုင်ရာအလုပ်များကိုရေးသားခဲ့သည်။ [၂၅] သူ၏အကြီးမားဆုံးအောင်မြင်မှုမှာ Methodus Plantarum Nova (၁၆၈၂) [၂၉] ဖြစ်ပြီးသူသည်အပင်မျိုးစိတ် ၁၈၀၀၀ ကျော်၏အသေးစိတ်အချက်အလက်များကိုထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ထိုအခြိနျတှငျသူ၏အခွားအတနျးမြားသညျအခကျအခဲမြားတှငျအထကျအနကျဆုံးဖွဈသျောလညျးအခွခေံပညာရှင်တဈ ဦး ကမှထုတ်လုပ်ခဲ့သညျ၊ လာမည့်အဓိကအခွန် ဘဏ္onomicာရေးဆိုင်ရာ အလုပ်များကို ဂျိုးဇက်ပစ်တွန်ဒီ Tournefort (ပြင်သစ်၊ ၁၆၅၆-၁၇၀၈) မှထုတ်လုပ်ခဲ့သည်။ [၃၀] ၁၇၀၀ မှသူ၏ Institutiones Rei Herbariae တွင် ၆၉၈ မျိုးဆက်မှမျိုးစိတ်ပေါင်း ၉၀၀၀ ကျော်ပါဝင်သည်။ ၎င်းသည် Linnaeus ကိုတိုက်ရိုက်ဩဇာသက်ရောက်ခဲ့သည်။
လင်းနိုင်းခေတ်
ဆွီဒင်ရုက္ခဗေဒပညာရှင် Carl Linnaeus (၁၇၀၇-၁၇၇၈) [၂၃] သည် taxonomy ခေတ်သစ်ကိုစတင်ခဲ့သည်။ သူ့အဓိကအကျင့်နှင့် Systema Naturae 1735 ခုနှစ် 1st Edition ကို, [၃၁] မျိုးစိတ်သစ် Plantarum 1753 ခုနှစ်, [၃၂] နှင့် <i id="mwARo">Systema Naturae</i> 10th Edition ကို, [၃၃] သူခေတ်သစ် taxonomy တော်လှန်ခြင်း။ အမှုတော်တို့ကိုတိရိစ္ဆာန်နှင့်အပင်မျိုးစိတ်တစ်ခုစံဒွိစုံအမည်ပေးခြင်းစနစ်, အကောင်အထည်ဖော် [၃၄] တစ်ဦးဖရိုဖရဲနဲ့ disorganized taxonomic စာပေမှတစ်ကြော့ဖြေရှင်းချက်ဖြစ်သက်သေပြရာ။ သူကလူတန်းစား၊ အမိန့်၊ မျိုးစိတ်, ဒါပေမယ့်လည်းပန်းပွင့်၏သေးငယ်တဲ့အစိတ်အပိုင်းများကိုအသုံးပြု။ အားဖြင့်, သူ့စာအုပ်ကနေအပင်များနှင့်တိရိစ္ဆာန်များကိုခွဲခြားသတ်မှတ်ဖို့ဖြစ်နိုင်ခြေကိုဖန်ဆင်းတော်မူ၏။ ထို့ကြောင့် Linnaean system ကိုမွေးဖွားခဲ့ပြီး ၁၈ ရာစု၌ယနေ့ခေတ်တွင်ယနေ့တိုင်အသုံးပြုလျက်ရှိသည်။ လက်ရှိတွင်အပင်နှင့်တိရစ္ဆာန် taxonomists များက Linnaeus ၏အလုပ်သည်မှန်ကန်သောအမည်များအတွက် (“ ၁၇၃၃ နှင့် ၁၇၅၈ အသီးသီး”) အတွက်“ စမှတ်” အဖြစ်မှတ်ယူကြသည်။ [၃၅] ဤရက်စွဲများမတိုင်မီထုတ်ဝေသောအမည်များကို "pre-Linnaean" ဟုညွှန်းပြီးမှန်ကန်မှုမရှိဟုသတ်မှတ်သည် ( Svenska Spindlar [၃၆] တွင်ထုတ်ဝေသောပင့်ကူများ မှလွဲ၍ ) ။ ဤရက်စွဲများမတိုင်မီ Linnaeus ကိုယ်တိုင်ထုတ်ဝေသည့် taxonomic အမည်များကိုပင် Linnaean မတိုင်မီထည့်သွင်းစဉ်းစားသည်။
ခေတ်သစ်ခွဲခြားစနစ်
Linnaeus ရိုးရှင်းစွာအလွယ်တကူသတ်မှတ် taxa ကိုဖန်တီးရန်ရည်ရွယ်သော်လည်း, ထိုများ၏စိတ်ကူး Linnaean taxonomy တစ်မျိုးသို့ဘာသာပြန်ဆိုအဖြစ် dendrogram တိရစ္ဆာန်နှင့်အပင်များ၏ နိုင်ငံတို့ ကောင်းစွာမျိုးစိတ်များ၏မူလအစတွင်မတိုင်မီပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခဲ့ပါတယ်, 18 ရာစုအဆုံးဆီသို့ရေးဆွဲပြီးခဲ့သည်။ တစ်ဦး၏စိတ်ကူးရှာဖွေစူးစမ်းအစောပိုင်းအကျင့်ကိုကျင့်များထဲတွင် မျိုးစိတ် transmutation ခဲ့ကြသည် Erasmus ဒါဝင် 's 1796 Zoönomia နှင့် Jean-Baptiste Lamarck ' s အတွေးအခေါ် Zoologique 1809. ၏ အဆိုပါအယူအဆဟာမှန်းဆအားဖြင့် Anglophone ကမ်ဘာပျေါတှငျခေတ်စားလာပေမယ့်ကျယ်ပြန့်ကိုဖတ်ခဲ့ပါတယ် ဖန်ဆင်းခြင်း၏သဘာဝသမိုင်းပြတိုက်၏ဆိုငျရာအစအနရှိရှိ ဖြင့်အမည်ဝှက်ထုတ်ဝေ ရောဘတ်ကုန်သည်များ 1844. အတွက် [၃၇]
ဒါဝင်သီအိုရီအရယေဘူယျအားဖြင့်လက်ခံမှုသည်ခွဲခြားခြင်းသည်ဒါဝင်၏ ဘုံမျိုးနွယ် ၏နိယာမကိုရောင်ပြန်ဟပ်သင့်ကြောင်းလျင်မြန်စွာပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်။ [၃၈] သက်ရှိများ ကိုကိုယ်စားပြုသော သစ်ပင် သည်သိပ္ပံဆိုင်ရာအလုပ်များတွင်လူကြိုက်များလာပြီးကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းအုပ်စုများကိုပေါင်းစပ်ထားသည်။ ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းဘိုးဘေးများနှင့်ချည်နှောင်ထားသောပထမ ဦး ဆုံးခေတ်သစ်အုပ်စုများထဲမှတစ်ခုမှာ ငှက်များ ဖြစ်သည်။ [၃၉] ဒပြီးတော့အသစ်ရှာဖွေတွေ့ရှိကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းကိုသုံးပြီး Archeopteryx နှင့် Hesperornis, သောမတ်စ်ဟင်နရီ Huxley တရားဝင်အားဖြင့်အမည်ရှိအဖွဲ့တစ်ဖွဲ့, သူတို့ကဒိုင်နိုဆောထံမှပြောင်းလဲခဲ့ကွောငျးအသံထွက် ရစ်ချတ် Owen 1842. အတွက် [၄၀] ရရှိလာသောဖော်ပြချက်မှာဒိုင်နိုဆောများသည်ငှက်များ၏ဘိုးဘေးများဖြစ်လာမည့် (သို့) မွေးဖွားလာခြင်းသည် ဆင့်ကဲပြောင်းလဲမှုဆိုင်ရာ taxonomic အတွေးအခေါ်၏မရှိမဖြစ်အရေးပါသောအရာဖြစ်သည်။ ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းအုပ်စုများသည် ၁၉ နှင့် ၂၀ ရာစုနှောင်းပိုင်းနှင့် ၂၀ ရာစုအစောပိုင်းတွင်ပိုမိုတွေ့ရှိလာသည်နှင့်အမျှ ရှေးဟောင်း သုတေသီများကတိရိစ္ဆာန်များ၏သမိုင်းကြောင်းကိုခေတ်ကာလတစ်လျှောက်နားလည်ရန်လုပ်ဆောင်ခဲ့ကြသည်။ [၄၁] ၁၉၄၀ ပြည့်နှစ်အစောပိုင်း ခေတ်သစ်ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်ဆိုင်ရာပေါင်းစပ်မှု ဖြင့်အဓိကအုပ်စုများ၏ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်ကိုအခြေခံအားဖြင့်ခေတ်သစ်နားလည်မှုရှိခဲ့သည်။ ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်ဆိုင်ရာ taxonomy သည် Linnaean taxonomic အဆင့်များအပေါ်အခြေခံထားသောကြောင့်ထိုအသုံးအနှုန်းနှစ်ခုသည်ခေတ်မှီအသုံးပြုမှုတွင်အပြန်အလှန်လဲလှယ်နိုင်သည်။ [၄၂]
အဆိုပါ cladistic နည်းလမ်း 1960 ကတည်းကပေါ်ထွက်လာခဲ့သည်။ [၃၈] ၁၉၅၈ ခုနှစ်တွင် Julian Huxley သည် clade ဟူသောဝေါဟာရကိုအသုံးပြုခဲ့သည်။ နောက်ပိုင်း ၁၉၆၀ တွင်ကာainနနှင့်ဟာရီဆန်တို့သည်ဘာသာရေးယုံကြည်ချက်ကိုစတင်မိတ်ဆက်ခဲ့သည်။ အဓိကလက္ခဏာမှာအဆင့် ဆင့် ကိုလျစ်လျူရှုပြီးအဆင့် ဆင့်ဆင့်ကဲပြောင်းလဲသောအပင် တစ်ခုတွင် taxa များကိုစီစဉ်ခြင်းဖြစ်သည်။ ၎င်းသည်ဘိုးဘွားပုံစံမှဆင်းသက်လာသူအားလုံးပါ ၀ င်ပါကတက္ကစီကို monophyletic ဟုခေါ်သည်။ [၄၃] [၄၄] ၄ င်းတို့မှဆင်းသက်လာသောမျိုးဆက်များအုပ်စုများကို paraphyletic ဟုခေါ်သည်။ အသက်ပင်၏အကိုင်းအခက်တစ်ခုထက်ပိုသောအုပ်စုများကို polyphyletic ဟုခေါ်သည်။ Phylogenetic Nomenclature သို့မဟုတ် PhyloCode အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာကျင့်ထုံး သည် clades ၏တရားဝင်အမည်အားထိန်းညှိရန်ရည်ရွယ်သည်။ [၄၅] လက်ရှိအဆင့်ရာထူးကုဒ်များနှင့်အတူယှဉ်တွဲနေထိုင်ရန်ရည်ရွယ်သော PhyloCode အောက်တွင်လင်းနိုင်းရာထူးများကိုရွေးချယ်နိုင်လိမ့်မည်။
နိုင်ငံများနှင့်ဒိုမိန်းများ
လင်းနီမတိုင်မီလေးတွင်အပင်များနှင့်သတ္တဝါများကိုသီးခြားနိုင်ငံများအဖြစ်သတ်မှတ်ခဲ့ကြသည်။ Linnaeus သည်ဤအရာကိုထိပ်တန်းရာထူးအဖြစ်အသုံးပြုခဲ့ပြီးရုပ်ဝတ္ထုကိုအပင်များ၊ သတ္တဝါများနှင့်တွင်းထွက်သတ္တဝါများအဖြစ်ခွဲခြားခဲ့သည်။ အဏုကြည့်မှန်ပြောင်းဖြင့်တိုးတက်လာခြင်းကြောင့်အဏုဇီဝသက်ရှိများကိုခွဲခြားနိုင်သဖြင့်တိုင်းပြည်အရေအတွက်တိုးများလာခဲ့ပြီးငါးနိုင်ငံနှင့်နိုင်ငံ ၆ ခုသည်အသုံးအများဆုံးဖြစ်သည်။
ဒိုမိန်း များသည်အတော်လေးအသစ်သောအုပ်စုများဖြစ်သည်။ ၁၉၇၇ တွင်ပထမဆုံးအကြိမ်အဆိုပြုခဲ့သည့် Carl Woese ၏ ဒိုမိန်းသုံးမျိုးစနစ်ကို နောက်ပိုင်းမှသာလက်ခံခဲ့သည်။ [၄၆] ဒိုမိန်းသုံးမျိုး၏နည်းလမ်း၏အဓိကလက္ခဏာတစ်ခုမှာ Archaea နှင့် Bacteria တို့ကိုခွဲခြားခြင်းဖြစ်ပြီးယခင်ကတစ်ခုတည်းသော Bacteria (တစ်ခါတစ်ရံတွင် Monera ဟုလည်းခေါ်သောနိုငျငံ) တွင်ဆဲလ်များ ရှိသောနျူကလိယ ပါဝင်သောသက်ရှိအားလုံးအတွက် Eukaryota နှင့်အတူခွဲခြားထားသည်။ သိပ္ပံပညာရှင်အနည်းငယ်ကဆဌမမြောက် Archaea ပါ ၀ င်သော်လည်း domain method ကိုလက်မခံကြပါ။
ပရိုတက်စတင့် အမျိုးအစားများကိုကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်ထုတ်ဝေသော Thomas Cavalier-Smith က Neomura သည် Archaea နှင့် Eucarya တို့ကိုအတူတကွစုစည်းထားသော Clade သည် Actinobacteria မှ Bacteria မှဆင့်ကဲပြောင်းလဲလာလိမ့်မည်ဟုမကြာသေးမီကအဆိုပြုထားသည်။ မိမိအ 2004 ခွဲခြားအဆိုပါကုသ archaeobacteria သူလုံးဝသုံးဒိုမိန်းစနစ်ကပယ်ချခဲ့, နိုင်ငံတော်သို့ဗက်တီးရီးယားပိုးတစ်ခု subkingdom ၏တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအဖြစ်ဆိုလိုသည်မှာ။ ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် Stefan Luketa က“ dominion ” စနစ် ၅ ခုကိုအဆိုပြုခဲ့သည်။ Prionobiota (acellular နှင့် nucleic acid မပါဘဲ) နှင့် Virusobiota (acellular သို့သော် nucleic acid) တို့သည်ရိုးရာဒိုမိန်းသုံးခုကိုပေါင်းထည့်သည်။ [၄၇]
လင်းနိယ | ဟက်ကဲလ် | ချယ်တွန် | ကိုဖလန့်ဒ် | ဝှီတက်ကာ | ဝေါ့ဇ် | ကဘလီယာ စမစ် | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
၁၇၃၅ လောက ၂ခု |
၁၈၆၆ လောက ၃ခု |
၁၉၂၅ လောက ၂ခု |
၁၉၃၈ လောက ၄ခု |
၁၉၆၉ လောက ၅ခု |
၁၉၇၇ လောက ၆ခု |
၁၉၉၀ နယ်ပယ် ၃ခု |
၁၉၉၃ လောက ၈ခု |
၁၉၉၈ လောက ၆ခု |
(မရှိ) | မူလသက်ရှိ (Protista) |
နျူကလိယမဲ့ သက်ရှိ (Prokaryota) |
မိုနေရာ (Monera) |
မိုနေရာ (Monera) |
ယူဘက်တီးရီးယား (Eubacteria) |
ဘက်တီးရီးယား (Bacteria) |
ယူဘက်တီးရီးယား (Eubacteria) |
ဘက်တီးရီးယား (Bacteria) |
အာခေဘက်တီးရီးယား (Archaeabacteria) |
အာခေးအာ (Archaea) |
အာခေဘက်တီးရီးယား (Archaeabacteria) | ||||||
နျူကလိယပါ သက်ရှိ (Eukaryota) |
မူလသက်ရှိ (Protista) |
မူလသက်ရှိ (Protista) |
မူလသက်ရှိ (Protista) |
နျူကလိယပါ သက်ရှိ (Eukarya) |
အာခေသတ္တဝါ (Archezoa) |
မူလသတ္တဝါ (Protozoa) | ||
မူလသတ္တဝါ (Protozoa) | ||||||||
ခရိုမိစ်တာ (Chromista) |
ခရိုမိစ်တာ (Chromista) | |||||||
အပင် (Vegetabilia) |
အပင် (Plantae) |
အပင် (Plantae) |
အပင် (Plantae) |
အပင် (Plantae) |
အပင် (Plantae) |
အပင် (Plantae) | ||
မှို (Fungi) |
မှို (Fungi) |
မှို (Fungi) |
မှို (Fungi) | |||||
သတ္တဝါ (Animalia) |
သတ္တဝါ (Animalia) |
သတ္တဝါ (Animalia) |
သတ္တဝါ (Animalia) |
သတ္တဝါ (Animalia) |
သတ္တဝါ (Animalia) |
သတ္တဝါ (Animalia) |
မကြာမီကပြည့်စုံသောအမျိုးအစားများ
အချို့သောသက်ရှိအုပ်စုများအတွက်တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအမျိုးအစားခွဲခြားသတ်မှတ်ခြင်းသည်သတင်းအချက်အလက်အသစ်များရရှိလာသည်နှင့်အမျှပြန်လည်ပြင်ဆင်ခြင်းနှင့်အစားထိုးခြင်း၊ သို့သော်ဘဝအများစုသို့မဟုတ်အားလုံး၏ပြည့်စုံသောကုသမှုများသည်ရှားပါးသည်။ မကြာသေးမီကဥပမာနှစ်ခုဖြစ်သော Adl et al ။, 2012 [၄၈] သည်ဆန္ဒပြသူများကိုသာအလေးပေးသော eukaryotes များကိုဖုံးကွယ်ထားသည့် Ruggiero et al ။, 2015, [၄၉] eukaryotes နှင့် prokaryotes နှစ်ခုလုံးကို Order အဆင့်သို့လွှမ်းခြုံခဲ့သည်။ ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းကိုယ်စားလှယ်များဖယ်ထုတ်။
လျှောက်လွှာ
ဇီဝဗေဒဆိုင်ရာ taxonomy သည် ဇီဝဗေဒ ၏စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းခွဲတစ်ခုဖြစ်ပြီးစိတ်အားထက်သန်သော သဘာဝသမား များသည် taxa အသစ်များထုတ်ဝေရာတွင်မကြာခဏပါဝင်လေ့ရှိသော်လည်းယေဘုယျအားဖြင့် "taxonomists" ဟုသိကြသောဇီဝဗေဒပညာရှင်များကလေ့ကျင့်ကြသည်။ [၅၀] taxonomy သည် ဘဝကို ဖော်ပြရန်နှင့်စုစည်းရန်ရည်ရွယ်သောကြောင့် taxonomists မှလုပ်ဆောင်သောလုပ်ငန်းသည် ဇီဝမျိုးစုံမျိုးကွဲများ နှင့်ရရှိလာမည့် ထိန်းသိမ်းရေးဇီဝဗေဒ နယ်ပယ်အတွက်မရှိမဖြစ်လိုအပ်သည်။ [၅၁] [၅၂]
သက်ရှိအမျိုးအစားခွဲခြား
ဇီဝဗေဒဆိုင်ရာခွဲခြားသတ်မှတ်မှုသည် taxonomic ဖြစ်စဉ်၏အရေးပါသောအစိတ်အပိုင်းဖြစ်သည်။ ရလဒ်အနေနှင့်အသုံးပြုသူအားတက္ကစီ၏ဆွေမျိုးများကမည်သို့ယူဆသည်ကိုအသိပေးသည်။ ဇီဝဗေဒဆိုင်ရာခွဲခြားသတ်မှတ်မှုသည်အခွန်အတုတ်အဆင့်များကိုအသုံးပြုသည်။ ၎င်းတွင် (အားလုံးပါဝင်နိုင်ခြင်းမှအနည်းဆုံးအထိအားလုံးပါဝင်နိုင်ရန်) Domain, Kingdom, Phumum, Class, Order, Family, Genus, Species နှင့် Strain ဖြစ်သည်။ [၅၃] [မှတ်စု ၁]
taxon ၏ "အဓိပ္ပါယ်" ကို၎င်း၏ဖော်ပြချက်သို့မဟုတ်၎င်း၏ရောဂါသို့မဟုတ်နှစ်ခုလုံးပေါင်းစပ်ခြင်းဖြင့် encapsulated ဖြစ်ပါတယ်။ taxa ၏အဓိပ္ပါယ်ကိုသတ်မှတ်ထားသောစည်းမျဉ်းစည်းကမ်းများမရှိပါ။ သို့သော် taxa အသစ်များကိုအမည်ပေးခြင်းနှင့်ထုတ်ဝေခြင်းအတွက်စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းများသတ်မှတ်သည်။ [၈] ခုနှစ်တွင် သတ္တဗေဒ, အ nomenclature ပိုမိုလေ့အသုံးပြုရာထူး (များအတွက် superfamily မှ subspecies ), ကစည်းမျဉ်းသတ်မှတ်တာဖြစ်ပါတယ် သတ္တဗေဒ Nomenclature အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာကျင့်ထုံး (ICZN Code ကို) ။ [၅၄] ဒနယ်ပယ်များတွင် ရုက္ခဗေဒ, phycology နှင့် mycology, taxa ၏အမည်ကအုပ်ချုပ်လျက်ရှိသည် ရေညှိ, မှိုများနှင့်အပင်များအတွက် Nomenclature အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာကျင့်ထုံး (ICN) ။ [၅၅]
- အဆိုပါ taxon လက်တင်အက္ခရာ (က၏ 26 အက္ခရာများပေါ်တွင် အခြေခံ. အမည်ပေးထားရမည်ဖြစ်သည် ဒွိစုံ မျိုးစိတ်အသစ်အဘို့, သို့မဟုတ်အခြားရာထူးများအတွက် uninomial) ။
- နာမည်သည်ထူးခြားရမည် (ဆိုလိုသည်မှာ homonym မဟုတ်ပါ)
- ဖော်ပြချက်သည်အနည်းဆုံးအမည်ပါသည့် အမျိုးအစား နမူနာတစ်ခုပေါ်တွင်အခြေခံရမည်။
- အခွန်ကောက်ခံမှုကိုဖော်ပြရန် (အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုရန်) သို့မဟုတ်အခြားအငှားယာဉ်များနှင့်ခွဲခြားရန်သင့်လျော်သောဂုဏ်သတ္တိများနှင့်ပတ်သက်သောထုတ်ပြန်ချက်များပါ ၀ င်သင့်သည် (ရောဂါ၊ ICZN Code ၊ အပိုဒ် ၁၃.၁.၁၊ ICN ၊ အပိုဒ် ၃၈) ။ ကုဒ်နှစ်မျိုးလုံးသည်တက္ကစီ (ယင်း၏အ ကန့်အသတ် ) ရှိသည့်အကြောင်းအရာကို၎င်း၏အမည်ကိုသတ်မှတ်ခြင်းမှတမင်တကာသီးခြားခွဲထုတ်သည်။
- ဤပထမလိုအပ်ချက် (၄) ခုသည်ထာဝရသိပ္ပံဆိုင်ရာမှတ်တမ်းတစ်ခုအနေဖြင့်ရရှိနိုင်ပါသည်။
သို့သော်မကြာခဏအချက်အလက်များပိုမိုများပြားလာသည်။ တက္ကစီ၏ပထဝီအနေအထား၊ ဂေဟစနစ်၊ ဓာတုဗေဒ၊ သုတေသီများသည် ၄ င်းတို့၏အခွန်အခများအပေါ်ဘယ်လိုကွဲပြားခြားနားသည်ဆိုသည်မှာရရှိနိုင်သည့်အချက်အလက်များနှင့်အရင်းအမြစ်များပေါ် မူတည်၍ နည်းစနစ်များသည်ရိုးရိုးရှင်းရှင်း အရည်အသွေး နှင့် အရည်အသွေးဆိုင်ရာ နှိုင်းယှဉ်မှုများမှကွဲပြားခြားနားသော DNA sequence data ပမာဏ၏ကွန်ပျူတာခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာမှုအသေးစိတ်အထိဖြစ်သည်။
စာရေးသူကိုးကား
"အခွင့်အာဏာ" သိပ္ပံနည်းကျနာမကိုအမှီပြီးနောက်ထားရှိနိုင်ပါသည်။ [၅၆] အခွင့်အာဏာသည်သိပ္ပံပညာရှင်သို့မဟုတ်အမည်ကိုပထမဆုံးတရားဝင်ထုတ်ဝေခဲ့သောသိပ္ပံပညာရှင်များ၏အမည်ဖြစ်သည်။ ဥပမာအားဖြင့် ၁၇၅၈ ခုနှစ်တွင် Linnaeus သည် အာရှဆင် အား Elephas maximus အားသိပ္ပံပညာကိုပေးခဲ့သည်၊ ထို့ကြောင့်တစ်ခါတစ်ရံတွင် Elephas maximus Linnaeus, 1758 ဟုရေးသားခဲ့သည်။ [၅၇] စာရေးသူများ၏အမည်များကိုမကြာခဏအတိုကောက် အဖြစ်သတ်မှတ်ထားသည်။ Linnaeus အတွက် L. အတိုကောက်ကိုမကြာခဏသုံးလေ့ရှိသည်။ ရုက္ခဗေဒပညာရှင်တွင်စံသတ်မှတ်ထားသောအတိုကောက်အမျိုးအစားများရှိသည် ( စာရေးသူအတိုကောက်အားဖြင့်ရုက္ခဗေဒပညာရှင်စာရင်းကို ကြည့် ပါ ) ။ [၅၈] အာဏာပိုင်များကိုသတ်မှတ်ပေးသောစနစ်သည် ရုက္ခဗေဒ နှင့် သတ္တဗေဒ အကြားအနည်းငယ်ကွာခြားသည်။ [၈] သို့သော်မျိုးစိတ်တစ်ခု၏ genus သည်မူလဖော်ပြချက်မှ စ၍ ပြောင်းလဲသွားပါကမူလအခွင့်အာဏာ၏အမည်ကိုကွင်းကွင်း၌နေရာချသည်မှာပုံမှန်ဖြစ်သည်။ [၅၉]
Phenetics
ထို့အပြင် taximetrics, သို့မဟုတ်ကိန်းဂဏန်း taxonomy အဖြစ်လူသိများ phenetics အတွက်, သက်ရှိမသက်ဆိုင်သူတို့ရဲ့ phylogeny သို့မဟုတ်ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်ဆက်ဆံရေး၏, ခြုံငုံတူညီအပေါ်အခြေခံပြီးခွဲခြားထားပါသည်။ ဒါဟာ taxa အကြားဆင့်ကဲဖြစ်စဉ် "အကွာအဝေး" ၏အတိုင်းအတာအတွက်ရလဒ်။ Phenetic နည်းလမ်းများသည်မျက်မှောက်ခေတ်တွင်အတော်လေးရှားပါးလာသည်။ များသောအားဖြင့်မျိုးရိုးဗီဇဆိုင်ရာခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာခြင်းဖြင့်အစားထိုးခြင်း၊ phenetic နည်းလမ်းများသည်ဘုံဘိုးဘွား (သို့မဟုတ် plesiomorphic ) စရိုက်များကိုဘုံ (သို့မဟုတ် apomorphic) အသစ်များမှခွဲခြားခြင်းမပြုပါ။ [၆၀] သို့သော် အိမ်နီးချင်းပူးပေါင်းခြင်း ကဲ့သို့သောမျိုးရိုးဗီဇဆိုင်ရာနည်းစနစ်အချို့သည်အဆင့်မြင့်နည်းစနစ်များ (ထိုကဲ့သို့သော Bayesian အခြ ကဲ့သို့သော) သည်အလွန်မြင့်မားသောတွက်ချက်မှုများပြားသည့်အခါ phylogeny ကိုကျိုးကြောင်းဆီလျော်သောအကြမ်းဖျင်းတွက်ချက်မှုအဖြစ်သို့ပြောင်းလဲသွားသည်။ [၆၁]
ဒေတာဘေ့စ်
မျက်မှောက်ခေတ် taxonomy သည် ဒေတာဘေ့စ် နည်းပညာများကို အသုံးပြု၍ အမျိုးအစားခွဲခြားရန်နှင့်၎င်းတို့၏စာရွက်စာတမ်းများကိုရှာဖွေရန်။ [၆၂] အများအားဖြင့်အသုံးပြုထားသောဒေတာဘေ့စ်မရှိပါကမှတ်တမ်းတင်ထားသောမျိုးစိတ်အားလုံးကိုစာရင်းပြုစုရန်ကြိုးစားသည့် အသက်တာ ၏ ကက်တလောက် ကဲ့သို့သောပြည့်စုံသောဒေတာဘေ့စ်များရှိသည်။ [၆၃] ၂၀၁၆ ခုနှစ်၊ Aprilပြီလအထိစာရင်းပြုစုထားသောနိုင်ငံအားလုံးသည်မျိုးစိတ်ပေါင်း ၁.၆၄ သန်းကိုစာရင်းပြုစုထားပြီးခေတ်သစ်သိပ္ပံပညာမှခန့်မှန်းထားသောခန့်မှန်းမျိုးစိတ်များ၏လေးပုံသုံးပုံကိုလွှမ်းခြုံထားသည်။ [၆၄]
ကိုးကား
- ↑ ၁.၀ ၁.၁ Wilkins၊ J.S. (5 February 2011)။ What is systematics and what is taxonomy?။ ကိုးကား အမှား - Invalid
<ref>
tag; name "Wilkins2011" defined multiple times with different content - ↑ Judd၊ W.S. (2007)။ "Taxonomy"။ Plant Systematics: A Phylogenetic Approach (3rd ed.)။ Sunderland: Sinauer Associates။
- ↑ Simpson၊ Michael G. (2010)။ "Chapter 1 Plant Systematics: an Overview"။ Plant Systematics (2nd ed.)။ Academic Press။
- ↑ Kirk, P.M., Cannon, P.F., Minter, D.W., Stalpers, J.A. eds. (2008) "Taxonomy". In Dictionary of the Fungi, 10th edition. CABI, Netherlands.
- ↑ The Wordsworth Dictionary of Science and Technology။ W.R. Chambers Ltd. and Cambridge University Press။ 1988။
- ↑ ၆.၀ ၆.၁ Lawrence၊ E. (2005)။ Henderson's Dictionary Of Biology။ Pearson/Prentice Hall။ ကိုးကား အမှား - Invalid
<ref>
tag; name "Henderson" defined multiple times with different content - ↑ Wheeler၊ Quentin D. (2004)။ "Taxonomic triage and the poverty of phylogeny"။ Taxonomy for the twenty-first century။
- ↑ ၈.၀ ၈.၁ ၈.၂ Nomenclature, Names, and Taxonomy (2005)။ ကိုးကား အမှား - Invalid
<ref>
tag; name "Herbarium" defined multiple times with different content - ↑ Small, Ernest (1989). "Systematics of Biological Systematics (Or, Taxonomy of Taxonomy)".
- ↑ Singh၊ Gurcharan (2004)။ Plant systematics: An integrated approach။ Science Publishers။
- ↑ Maxted, Nigel (1992). "Towards Defining a Taxonomic Revision Methodology". Taxon 41 (4): 653–660. doi: .
- ↑ Rosselló-Mora, Ramon (1 January 2001). "The species concept for prokaryotes". FEMS Microbiology Reviews 25 (1): 39–67. doi: . ISSN 1574-6976. PMID 11152940.
- ↑ ၁၃.၀ ၁၃.၁ Turrill, W.B. (1938). "The Expansion Of Taxonomy With Special Reference To Spermatophyta". Biological Reviews 13 (4): 342–373. doi: .
- ↑ Steyskal, G.C. (1965). "Trend curves of the rate of species description in zoology". Science 149 (3686): 880–882. doi: . PMID 17737388.
- ↑ The Role of Systematics in Biology: The study of all aspects of the diversity of life is one of the most important concerns in biology
- ↑ Mayr၊ Ernst။ The Growth of Biological Thought: Diversity, Evolution, and Inheritance။
- ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}.။
- ↑ Datta 1988.
- ↑ Stace 1989.
- ↑ Stuessy 2009.
- ↑ Mayr, E. (1982) The Growth of Biological Thought. Belknap P. of Harvard U.P., Cambridge (Mass.)
- ↑ ၂၂.၀ ၂၂.၁ ၂၂.၂ You must specify title = and url = when using {{cite web}}.။ ကိုးကား အမှား - Invalid
<ref>
tag; name "Palaeos" defined multiple times with different content - ↑ ၂၃.၀ ၂၃.၁ ၂၃.၂ You must specify title = and url = when using {{cite web}}.။ ကိုးကား အမှား - Invalid
<ref>
tag; name "Roanoke" defined multiple times with different content - ↑ Leroi၊ Armand Marie။ The Lagoon: How Aristotle Invented Science။ pp. 384–395။
- ↑ ၂၅.၀ ၂၅.၁ "taxonomy | biology"။[ပိုမိုကောင်းမွန်သော ရင်းမြစ် လိုအပ်သည်] ကိုးကား အမှား - Invalid
<ref>
tag; name "Britannica - Taxonomy" defined multiple times with different content - ↑ Template error: argument title is required.[ပိုမိုကောင်းမွန်သော ရင်းမြစ် လိုအပ်သည်]
- ↑ ။ 1583 https://archive.org/details/deplantislibrixv00cesa။
|title=
လွဲမှား သို့ မပါရှိ (အကူအညီ) - ↑ Template error: argument title is required.[ပိုမိုကောင်းမွန်သော ရင်းမြစ် လိုအပ်သည်]
- ↑ "Citation is missing a title. Either specify one, or click here and a bot will try to complete the citation details for you. {{{title}}}" (1682).
- ↑ Template error: argument title is required.[ပိုမိုကောင်းမွန်သော ရင်းမြစ် လိုအပ်သည်]
- ↑ Linnaeus, C. (1735) Systema naturae, sive regna tria naturae systematice proposita per classes, ordines, genera, & species. Haak, Leiden
- ↑ Linnaeus, C. (1753) Species Plantarum. Stockholm, Sweden.
- ↑ Linnaeus, C. (1758) Systema naturae, sive regna tria naturae systematice proposita per classes, ordines, genera, & species, 10th Edition. Haak, Leiden
- ↑ "taxonomy – The Linnaean system | biology"။[ပိုမိုကောင်းမွန်သော ရင်းမြစ် လိုအပ်သည်]
- ↑ Donk, M.A. (December 1957). "Typification and later starting-points". Taxon 6 (9): 245–256. doi: .
- ↑ Carl, Clerck (1757). "Svenska spindlar".
- ↑ Secord၊ James A.။ Victorian Sensation: The Extraordinary Publication, Reception, and Secret Authorship of Vestiges of the Natural History of Creation။
- ↑ ၃၈.၀ ၃၈.၁ "taxonomy – Classification since Linnaeus | biology"။[ပိုမိုကောင်းမွန်သော ရင်းမြစ် လိုအပ်သည်] ကိုးကား အမှား - Invalid
<ref>
tag; name "Britannica - since Linnaeus" defined multiple times with different content - ↑ "Fossil of world's earliest modern bird could help us understand the extinction of dinosaurs"။[ပိုမိုကောင်းမွန်သော ရင်းမြစ် လိုအပ်သည်]
- ↑ "Thomas Henry Huxley | British biologist"။[ပိုမိုကောင်းမွန်သော ရင်းမြစ် လိုအပ်သည်]
- ↑ Rudwick၊ M.J.S. (1985)။ The Meaning of Fossils: Episodes in the History of Palaeontology။
- ↑ Paterlini, Marta (September 2007). "There shall be order. The legacy of Linnaeus in the age of molecular biology".
- ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}.Taylor၊ Mike။ ။
- ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}.။
- ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}.Queiroz၊ Philip D. Cantino, Kevin de။ ။
- ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}.။
- ↑ Luketa, S. (2012). "New views on the megaclassification of life". Protistology 7 (4): 218–237.
- ↑ Adl, S.M.. "The revised classification of eukaryotes". Journal of Eukaryotic Microbiology 59 (5): 429–493. doi: .
- ↑ Ruggiero, M.A.. "A higher level classification of all living organisms". PLOS ONE 10 (4): e0119248. doi: .
- ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}.။
- ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}.။
- ↑ McNeely, Jeffrey A. (2002). "The role of taxonomy in conserving biodiversity". J. Nat. Conserv. 10 (3): 145–153. doi: .
- ↑ "Mnemonic taxonomy / biology: Kingdom Phylum Class Order..."။
- ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}.။
- ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}.။
- ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}.။
- ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}.။
- ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}.Biocyclopedia.com။ ။
- ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}.။
- ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}.။
- ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}.။
- ↑ Wood, Dylan (26 August 2014). "Harnessing modern web application technology to create intuitive and efficient data visualization and sharing tools".
- ↑ About – The Plant List။
- ↑ About the Catalogue of Life: 2016 Annual Checklist။