မီဇိုယဉ်ကျေးမှု
မီဇိုယဉ်ကျေးမှု (မီဇို- Mizo hnámzìa) သည် မီဇိုလူမျိုးများ၏ ယဉ်ကျေးမှုဖြစ်သည်။ မီဇိုယဉ်ကျေးမှုသည် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံနှင့် မြန်မာနိုင်ငံရှိ မီဇိုလူမျိုးများ၏ အနုပညာနှင့် လူနေမှုပုံစံများတွင် အမြစ်တွယ်နေသည်။
မီဇိုလူမျိုးများ
[ပြင်ဆင်ရန်]မီဇိုလူမျိုးများ (မီဇို: Mizo hnǎm) သည် အိန္ဒိယနိုင်ငံ အရှေ့မြောက် ပိုင်း၊ မြန်မာနိုင်ငံအနောက်ခြမ်းနှင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံအရှေ့ပိုင်း တို့တွင် နေထိုင်ကြသော လူမျိုးစုများ ဖြစ်သည်။ ဤအသုံးအနှုန်းသည် ကူကီး-မီဇိုဘာသာစကား အမျိုးမျိုးပြောဆိုသော တိုင်းရင်းသားလူမျိုးအများအပြားကို ခြုံငုံမိပါသည်။ မီဇိုအခေါ်အဝေါ်ကို ယေဘုယျအားဖြင့် လူမျိုးစုတစ်ခုဟု အမည်ပေးလေ့ရှိသော်လည်း ၎င်းသည် မျိုးနွယ်စုအမျိုးမျိုးဖြစ်သည့် မှာရ်၊ ရားလ်သဲ၊ လိုင် (ဟားခါးနှင့် ဖလမ်း) စသည်တို့ကို ကိုယ်စားပြုရန် ခြုံငုံအသုံးအနှုန်းဖြစ်သည်။ မီဇို၏ ထီးအောက်တွင် ဒေသိယစကား အတော်များများကို ပြောဆိုနေကြဆဲဖြစ်သည်။ [၁]
မီဇိုဘာသာစကား
[ပြင်ဆင်ရန်]မီဇိုသည် အင်္ဂလိပ်နှင့်အတူ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်၏ ရုံးသုံးဘာသာစကားဖြစ်သည်။ မီဇိုဘာသာစကားသည် တရုတ်-တိဗက် ဘာသာစကား မိသားစုမှ ပါဝင်သော ဘာသာစကားဖြစ်ပြီး အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်နှင့် မြန်မာနိုင်ငံရှိ မီဇိုလူမျိုးများမှ ဇာတိဘာသာစကား ဖြစ်သည်။ [၂]
မီဇိုစာပေ
[ပြင်ဆင်ရန်]မီဇိုစာပေသည် မီဇိုလူမျိုးများ၏ အဓိကဘာသာစကားဖြစ်သော မီဇို စာပေတွင် ရေးသားထားသော စာပေဖြစ်ပြီး ပါးစပ်မှလည်း ထုံးတမ်းစဉ်လာ နှစ်မျိုးရှိသည်။ ၎င်းသည် ၂၀ ရာစုတွင် သိသိသာသာ ပြောင်းလဲလာခဲ့သည်။ အထူးသဖြင့် စာပေအဆင့်တွင် ပွိုင်ဘာသာစကား၊ ပိုက်သဲဘာသာစကားနှင့် မှာရ်ဘာသာစကားတို့မှ သိသာထင်ရှားသော ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုရှိသော ဘာသာစကားသည် လူရှိုင်းဘာသာစကားမှ အဓိက ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ [၃]
မီဇိုဂီတ
[ပြင်ဆင်ရန်]မီဇို ရိုးရာဂီတတွင် ရိုးရာ ဗုံ ၊ မောင်း၊ အသံနှင့် အခြားဇာတိချက်တီးခတ်တူရိယာများဖြင့် သီဆိုခြင်း (သီဆိုခြင်း) ပါဝင်သည်။ [၄]
မီဇိုအက
[ပြင်ဆင်ရန်]မီဇိုလူမျိုးများတွင် ဂုံးနှင့်ဗုံကဲ့သို့သော ဂီတတူရိယာအနည်းငယ်ဖြင့် အကအကများစွာရှိသည်။ မီဇိုရမ်ပြည်နယ်၏ မတူညီသောအကများမှာ ကျယ်ရော၊ ခွားလ်လားမ်၊ ချိတ်လားမ်၊ ချိုက်လားမ်၊ တလားင်လားမ်၊ ဆာရ်လားမ်ကိုင်နှင့် ကျောင်းလိုင်းဇောန်အကတို့ဖြစ်သည်။ [၅]
မီဇိုပွဲတော်များ
[ပြင်ဆင်ရန်]မီဇိုရမ်ပြည်နယ်ရှိ ရိုးရာပွဲတော်များသည် jhum စိုက်ပျိုးမှု အဆင့်များ သို့မဟုတ် ရာသီအလိုက် လည်ပတ်လေ့ရှိသည်။ အဓိက ပွဲတော် (မီဇို- Kût) များမှာ ကျပ်ကျာရ်ကွတ်၊ ထားလ်ဖားဗန်ကွတ်၊ မီမ်ကွတ်နှင့် ပေါလ်ကွတ်ပွဲတော်တို့ဖြစ်သည်။
မီဇိုအစားအစာ
[ပြင်ဆင်ရန်]
မီဇိုရမ်ပြည်နယ်သည် အရှေ့မြောက်အိန္ဒိယနှင့် မြောက်အိန္ဒိယ၏ အခြားဒေသများတွင် ထူးခြားမှုရှိသည်။ မီဇိုလူမျိုးအများစု၏ အဓိက အစားအစာ မှာ ထမင်း၊ အိမ်သုံး ဘိုင်၊ ရိုးရိုးဟင်းရွက်ပြုတ်၊ နှမ်း၊ ကြက်သွန်ဖြူ၊ ကြက်သွန်ဖြူနှင့် ဟင်းသီးဟင်းရွက်များ အပါအဝင် ဘေးထွက် အသားနှင့် ဟင်းသီးဟင်းရွက်များ ပါရှိသည်။ [၆]
ကိုးကား
[ပြင်ဆင်ရန်]- ↑ KHAWTINKHUMA၊ VANTHUAMA။ MEMORANDUM SUBMITTED TO HIS MAJESTY'S GOVERNMENT BY MIZO UNION။ ZOLENTHE.NET။ 7 February 2012 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 17 August 2012 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
- ↑ Lalthangliana, B., 'Mizo tihin ṭawng a nei lo' tih kha Archived 13 November 2020 at the Wayback Machine., see also Matisoff, 'Language names' section
- ↑ Lalthangliana, B., 'Mizo tihin ṭawng a nei lo' tih kha။ 13 November 2020 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 24 January 2023 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
- ↑ B. Thangliana, Mizo Literature, 1993, p.76
- ↑ Mizo Nun hlui။
- ↑ Mizo by nature။ 6 December 2018 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။