မင်းဗာ

မင်းဗာကြီး
ရခိုင်ဘုရင်
နန်းသက်	၂၇ မေ ၁၅၃၁ — ၁၁ ဇန်နဝါရီ ၁၅၅၄
ရှေ့မင်းဆက်	မင်းခေါင်
ဆက်ခံသူ	မင်းတိက္ခာ
မွေးဖွား	ဖေဖော်ဝါရီ ၁၄၉၃ စနေနေ့ မြန်မာသက္ကရာဇ် တပေါင်း ၈၅၄ မြောက်ဦး
ကွယ်လွန်	၁၁ ဇန်နဝါရီ ၁၅၅၄ ကြာသပတေး မြန်မာသက္ကရာဇ် တပေါင်းလဆုတ် ၈ ရက် ၉၁၅ မြောက်ဦး
သားသမီးများ	မင်းတိက္ခာ၊ မင်းဖလောင်း နှင် သားသမီး ၁၀ ဦး
အမည် အပြည့်အစုံ သီရိ သူရိယ စန္ဒ မဟာ ဓမ္မ ရာဇာ
ခမည်းတော်	မင်းရာဇာ (ဣလိသျှာ)
မယ်တော်	စောနန္ဒီ
ကိုးကွယ်မှု	ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာ

မင်းဗာကြီး (မင်းပင်) မင်းဗာဘုရင် (၁၄၉၃- ၁၅၅၄) သည် ရွှေရောင်လွှမ်းမိုးသည့် ရခိုင်ဘုရင့်နိုင်ငံတော်၏ မြောက်ဦးနေပြည်တော် ကိုအစပျိုးခဲ့သူ ဖြစ်သည်။

အစောပိုင်းဘဝ

မင်းဗာကြီးကို ၁၄၉၃ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ စနေနေ့ မြန်မာသက္ကရာဇ် တပေါင်း ၈၅၄ ခုနှစ် အဖ မင်းရာဇာ (ဣလိသျှာ) အမိ စောနန္ဒီ တိုမှ မြောက်ဦးမြို့တွင် မွေးဖွားခဲ့သည်။

ဘုရင်ဘဝ

မင်းဗာကြီးသည် ၁၅၃၁ တွင် သံတွဲမှ မြောက်ဦးမြို့တော် သို့ ချီတက်လာပြီး ထီးနန်းကို သိမ်းပိုက်ရရှိခဲ့သည်။ ထီးနန်းကို မင်းခေါင်ကို သတ်၍ ရရှိခဲ့သည်။

မင်းဗာကြီးသည် ၂၇ မေ ၁၅၃၁ – ၁၁ ဇန်နဝါရီ ၁၅၅၄ အထိ မြောက်ဦးနေပြည်တော်ကို အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ မင်းဗာကြီး လက်ထက်တွင် မြောက်ဦးနေပြည်တော်သည် စီးပွားရေး အုပ်ချုပ်ရေး စစ်ရေး ဘာသာရေး ကောင်းမွန်ခဲ့သည်။

အုပ်ချုပ်ရေး နှင့် စီးပွားရေး အတွက် ရွှီမျဉ်းဓမ္မသတ်ကို ပြဋ္ဌာန်းခဲ့သည်။ မိမိတပ်ကိုလည်း ခေတ်မီအောင် ပေါ်တူဂီအကူအညီဖြင့် လေ့ကျင့်ပေးခဲ့သည်။ နန်းရ၍ တစ်နှစ်အတွင်းပင် အနောက်တလွှား စစ်တကောင်း နှင့် ဒက္ကာတို့ကို ပြန်လည်သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ ကုသိုလ်တော်မှာ သျှစ်သောင်းပုထိုးတော်ကြီး ဖြစ်သည်။

စစ်တိုက်ခြင်း

ဘင်္ဂလားနယ်မြေဒေသ

ဘင်္ဂလားနယ်မြေဒေသများကို ၁၅၃၂ ခုနှစ် အောက်တိုဘာ ၇ ရက်တွင် ဒေလီစူလတန်နိတ်နိုင်ငံကို ကျူးကျော်အင်အား ၁၂၀၀၀ ၊ ၁၁၀၀၀ ရှိသော တပ်သုံးတပ် ၃ တပ်နှင် ၁၀၀၀ တင်ဆောင်လာသော စစ်သင်္ဘောများ) ကို ဦးဆောင်ပြီး ဘင်္ဂလားကို ကျူးကျော်တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။ ဒေလီစူလတန်နိတ် ၁၀၀၀၀ ရှိသောတပ်ကို အနိုင်ယူပြီး စစ်တကောင်းကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ ၁၅၃၂ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာ ၁ ရက်တွင် ဒက္ကာမြို့ကိုဝင်ရောင်နိုင်ခဲ့သည်။

ထရီပူရီစီးနင်းမှု(၁၅၃၃-၁၅၄၇)

ဘင်္ဂလားနယ်တွင် ထရီပူရီစီးနင်းသူများ တိုက်ခိုက်ခြင်းကို ခံခဲ့ရသည်။ ဘင်္ဂလားကို သိမ်းပိုက်ပြီးသည့်နှစ်တွင်၊ ထရီပူရီကို စီးနင်းတိုက်ခိုက်ခြင်းမှ ကာကွယ်ရန် ဒါကာသို့ အင်အား ၅,၀၀၀ စေလွှတ်ခဲ့ရသည်။ ၁၅၃၃ ခုနှစ် မိုးရာသီအပြီးတွင် မင်းဗာကြီးသည် စစ်တပ်ကို ကိုယ်တိုင် ဦးဆောင်ခဲ့ပြီး ထရီပူရီစီးနင်းသူများကို တိုက်ခိုက်ခဲ့ကာ အောင်မြင်ခဲ့သည်။ ယခုတစ်ကြိမ် အောင်မြင်သော်လည်း မင်းဘင်သည် ထရီပူရီစီးနင်းမှုပြဿနာကို အပြည့်အဝ မဖြေရှင်းနိုင်ပါ။ ၁၅၄၇ ခုနှစ်တွင် တောင်ငူတပ်များက မြောက်ဦးမြို့ကို ဝိုင်းရံထားစဉ် ထရီပူရီတပ်များက စစ်တကောင်းနှင့် တောင်ဘက်စွန်း ရာမူးအထိ စီးနင်းတိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။ တောင်ငူတပ်များ ဆုတ်ခွာသွားပြီးနောက် မင်းဗာကြီးသည် နှင်ထုတ်ရန် အင်အားတစ်ခု စေလွှတ်ခဲ့ရသည်။

ပေါ်တူဂီရေတပ်စစ်ပွဲ

၁၅၃၅ ခုနှစ်တွင် ပေါ်တူဂီတို့သည် မြောက်ဦးမြို့တော်သို့ စစ်တိုက်ခဲ့သည်။ ပေါ်တူဂီ ကြေးစားတပ်ငယ်သည် ဖေဖော်ဝါရီ ၂၂ ရက် တွင် ပေါ်တူဂီ စစ်သားများ ဆင်းသက်ခဲ့ပြီး ဖေဖော်ဝါရီ ၂၆ ရက် တွင် မြောက်ဦးမှ မိုင်အနည်းငယ် ကွာဝေးသော ကန်ဒါဇာ သို့ လှေများဖြင့် ကုလားတန် မြစ်သို့ ချီတက်ခဲ့သည်။ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၇ ရက်တွင် ကန်ဒါဇာ၌ ရခိုင်တပ်ကို ချေမှုန်းပြီးနောက် ပေါ်တူဂီတို့က ဖေဖော်ဝါရီ ၂၈ ရက်တွင် မြောက်ဦးသို့ ဆက်လက်တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။ မင်းဗာကြီး ကိုယ်တိုင် ကာကွယ်ရေးကို ဦးဆောင်သဖြင့် ရခိုင်တပ်များသည် ကောင်းမွန်သော လက်နက်များနှင့် မတ် ၇ ရက်တွင် ပေါ်တူဂီတို့ကို ချေမှုန်းခဲ့သည်။

တောင်ငူ–အင်းဝ စစ်ပွဲ (၁၅၃၈–၁၅၄၅)

၁၅၄၁ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် ပြည်မြို့ကို အင်အား ၁၇၀၀၀ ဖြင့် တောင်ငူတပ်များက ဝိုင်းရံထားသောအခါ မင်းဘင်သည် ၁၅၄၂ ခုနှစ် အစောပိုင်းတွင် ရခိုင်ရိုးမကိုဖြတ်၍ ပဒေါင်မြစ်ကိုဖြတ်ကာ လူ ၅,၀၀၀ နှင့် ကမ်းရိုးတန်းမှ လူ ၇၀၀၀၊ လှေငယ် ၇၀၀ တို့ကို စေလွှတ်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း တပ်တော်သည် လမ်းကြောင်းမှ ထွက်လာပြီး ထောင်ချောက်ထဲသို့ ရောက်သွားကာ ဗိုလ်ချုပ် ကျော်ထင်နော်ရထာ ဦးဆောင်သော တောင်ငူတပ်မှ အင်အား ၆၀၀၀ ဖြင့် ချေမှုန်းခဲ့သည်။ ရေတပ်သည် ပုသိမ်မြို့ကို သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့သော်လည်း တပ်တော် ပျက်သုဉ်းကြောင်း ကြားသိရပြီးနောက် ဆုတ်ခွာသွားခဲ့သည်။

တောင်ငူစစ် (၁၅၄၅-၁၅၄၇)

၁၅၄၅ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလတွင် တောင်ငူတပ်ရင်း လေးခု (လူ ၄၀၀၀၊ မြင်း ၁၀၀၊ ဆင် ၁၀ ကောင်) သည် ရခိုင်ပြည်တောင်ပိုင်းသို့ ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ကာ ဘုရင့်ညီတော် မင်းအောင်လှ ဦးဆောင်သော ရခိုင်ပြည် ဒုတိယမြို့ဖြစ်သည့် သံတွဲမြို့သို့ ချီတက်ခဲ့သည်။ ၁၅၄၅ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၁၂ ရက်နေ့တွင် ဘုရင်မင်းမြတ်သည် ကျူးကျော်သူများကို မောင်းထုတ်ရန် လက်နက်ကောင်းများဖြင့် စေလွှတ်ခဲ့သည်။ ၁၅၄၆ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၂၈ ရက်တွင် တောင်ငူသည် ကြီးမားသောအင်အားဖြင့် ရေကြောင်းမှ ကျူးကျော်ဝင်ရောက်လာကာ (လူ ၁၉၀၀၀၊ မြင်း ၄၀၀၊ ဆင် ၆၀၊ စစ်သင်္ဘော ၈၀၊ သံချပ်ကာစစ်သင်္ဘော ၅၀၊ ကုန်တင်သင်္ဘော ၁၀ စီး၊ ) တောင်ငူတပ်များသည် ရခိုင်တောင်ပိုင်းကို လျင်မြန်စွာ သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့သည်။ မြောက်ဦး၏ ကုန်းမြေနှင့် ရေတပ် တပ်ဖွဲ့များက စိတ်ဓာတ်ခိုင်မာစွာ ရပ်တည်ခဲ့သော်လည်း အရှိန်မထိန်းနိုင်ခဲ့ပေ။ တောင်ငူတပ်များသည် ၁၅၄၇ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၂၃ ရက်နေ့တွင် မြောက်ဦးမြို့နှင့် မနီးမဝေး မြို့တော်ဟောင်း လောင်ကြီးမြို့ ပတ်ဝန်းကျင်သို့ရောက်ရှိလာသည်။ နောက်တစ်နေ့တွင် တောင်ငူတပ်များသည် မြောက်ဦးစစ်တပ်ကို လောင်ကြီးမှ နှင်ထုတ်ကာ ခိုင်ခံ့သော ရခိုင်မြို့တော်ကို ဝန်းရံထားကြသည်။ ၎င်းတို့သည် မြောက်ဦးမြို့အရှေ့ဘက် ကမ်းရိုးတန်းရုံးများကိုပင် ဖောက်ဖျက်ခဲ့ကြသော်လည်မင်းပင်သည်မြို့၏ ရေလှောင်ကန်များကို ဖွင့်လိုက်သောအခါ ရေလွှမ်းသွားခဲ့သည်။ ကာလရှည်ကြာ ဝိုင်းရံထားရန် ဆန္ဒမရှိသော်လည်း မင်းဘင်နှင့် အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးကို ဇန်နဝါရီ ၃၀ ရက်က သဘောတူခဲ့သည်။ တောင်ငူတပ်များသည် သုံးရက်အကြာတွင် ဆုတ်ခွာလာပြီး ၁၅၄၇ ခုနှစ် မတ်လ ၂၆ ရက်နေ့တွင် သံတွဲမြို့သို့ ဆုတ်ခွာလာခဲ့သည်။

ကွယ်လွန်ခြင်း

မင်းဗာကြီးသည် ၁၅၅၄ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီ ၁၁ ရက် ကြာသပတေးနေ့ မြန်မာသက္ကရာဇ် တပေါင်းလဆုတ် ၈ ရက် ၉၁၅ ခုနှစ် မြောက်ဦးမြို့၌ နန်းသက် ၂၂ နှစ် အသက် ၆၁ နှစ်တွင် ကွယ်လွန်ခဲ့သည်။ မင်းဗာကြီး ကွယ်လွန်ပြီးနောက် မင်းတိက္ခ ထီးနန်း ဆက်ခံသည်။

ကောင်းမှုများ

မင်းဗာကြီးသည် သျှစ်သောင်းပုထိုးတော်ကြီး၊ ကျောက်တစ်လုံးဘုရား၊ သျှင်မြဝါစေတီ တို့ကို တည်ဆောက်ခဲ့သည်။