သာရိပုတ္တရာထေရ်

သာရိပုတ္တရာထေရ်
Statue of Śāriputra, depicting his "golden complexion".
ဘာသာ	Buddhism
ဘာသာအုပ်စု	all
ဓမ္မအမည်	Śāriputra
ပုဂ္ဂိုလ်ရေးရာ
မွေးဖွား	Upatiṣya (Pali: Upatissa) Nālaka or Upatiṣya Village, Rajgir, Magadha
ကွယ်လွန်	Nālaka or Upatiṣya Village, Rajgir, Magadha
မိဘ	Vaṇganta or Tisya (father), Sāri (mother)
ရာထူး တာဝန်
ဂုဏ်ဒြပ်	First chief disciple (Paṭhamasāvaka), right hand side chief disciple (Dakkhinasāvaka), foremost of the wise
ဘာသာရေးရာ
ဆရာ(များ)	Gautama Buddha

ဘာသာပြန်ဆိုချက်များ Śāriputra
ပါဠိ	Sāriputta
သင်္သကရိုက်	शारिपुत्र Śāriputra
မြန်မာ	ရှင်သာရိပုတ္တရာ (Shin Sāriputtarā) (IPA: [ʃɪ̀ɴθàɹḭpoʊʔtəɹà])
တရုတ်	舎利弗 (Pinyin: Shèlìfú) 舎利子 (Pinyin: Shèlìzi)
ဂျပန်	တမ်းပလိတ်:Ruby-ja (rōmaji: Sharihotsu) တမ်းပလိတ်:Ruby-ja (romaji: Sharishi)
ခမာ	សារីបុត្រ (UNGEGN: sareibŏt)
ကိုရီးယား	사리불 (RR: Saripul) 사리자 (RR: Saricha)
သီဟိုဠ်	සාරිපුත්ත
တိဘက်	ཤཱ་རིའི་བུ་ (Wylie: shA ri'i bu) (THL: sha ri bu)
ထိုင်း	สารีบุตร (RTGS: Saribut)
ဗီယက်နမ်	Xá Lợi Phất Xá Lợi Tử

ရှင်သာရိပုတ္တရာ သည် ဂေါတမဘုရားရှင်၏ လက်ယာတော်ရံ ပထမအဂ္ဂသာဝကကြီး ဖြစ်တော်မူသည်။ ပညာကြီးသောအရာ၌ ဧတဒဂ်ရတော်မူသည်။ မြတ်စွာဘုရားရှင်တော်မြတ်မှ တပါးပညာကြီးသည့်အဖြစ်၌ သာလွန်သောသာဝကဟူ၍ မရှိသောထူးကဲသည့်ဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံသည့် ရဟန္တာထေရ်အရှင်ကား ရှင်သာရိပုတ္တရာ ပင်ဖြစ်သည်။

ဂေါတမဘုရားရှင်မပွင့်မီ ကမ္ဘာတစ်သိန်း အလွန်ရှိသော တစ်သင်္ချေထက် အနောမဒဿီဘုရားရှင်၏ထံတော်၌ ပထမအဂ္ဂသာဝကအဖြစ်ကို နိယတဗျာဒိတ်ခံယူခဲ့ရသည်။ ရာဇဂြိုဟ်ပြည် နာလရွာဟုတွင်သော ဥပတိဿရွာ၊ ဗြဟ္မဏမဟာသာလမျိုးဖြစ်သော ဥပတိဿရွာသူကြီး ဝင်္ကပုဏ္ဏားနှင့် ရူပသာရိပုဏ္ဏေးမတို့၏ သားသမီးခုနစ်ယောက် အနက် ရှင်သာရိပုတ္တရာအလောင်းအလျာသည် အကြီးဆုံးဖြစ်၍ ဥပတိဿ ဟုအမည်တွင်သည်။ ငယ်စဉ်ကသူငယ်ချင်းဖြစ်သော ကောလိတပုဏ္ဏားပျိုနှင့်အတူ တောင်ထွတ်သဘင် ပွဲကြည့်ကြရင်း သတိသံဝေဂရ၍ တရားအားထုတ်ရန် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သိဉ္ဇည်းပရိဗိုဇ်ထံသို့သွားကြသည်။

ထိုပရိဗိုဇ်ထံ၌ ရဟန်းပြု၍ တရားရှာကြသော်လည်း တရားစစ်တရားမှန်ကို မရနိုင်သဖြင့် သူငယ်ချင်းနှစ်ဦးသည် တဦးတရားရလျှင် ကျန်တစ်ဦးကိုပြန်ကြားပြောဆိုစတမ်းဟု ကတိကဝတ်ပြုလျက် တရားရှာရန် တကွဲတစ်ပြားစီ ခွဲထွက်သွားကြသည်။

ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ ရောက်ရှိပြီး ဝေဠုဝန်ကျောင်းတော်၌ စံပယ်တော်မူ ခိုက်ဖြစ်သည်။ တစ်နေ့သ၌ (မဟာသက္ကရာဇ် ၁ဝ၃ ခုတပို့တွဲလဆန်း ၁ ရက်နေ့) အဿဇိထေရ်သည် ဆွမ်းခံကြွလာရာ ဥပတိဿပရိဗိုဇ်သည် အဿဇိထေရ်ကို မြင်သောအခါ အလွန်အံ့ဩလျက် ထိုအရှင်၏ တရားကို လည်းကောင်း၊ အကျင့်ကို လည်းကောင်း၊ ရည်ရွယ်ချက်ကို လည်းကောင်း၊ ဆရာကို လည်းကောင်း စုံစမ်းမေးမြန်းသည်။

ထိုအခါ အဿဇိထေရ်က မြတ်စွာဘုရားအကြောင်း ကိုလည်းကောင်း၊ တရားတော်အတိုင်း ကျင့်ကြံပုံကို လည်းကောင်းပြောပြသဖြင့် သိရှိရပြီးသော် ဥပတိဿသည် တရားဟောရန် တောင်းပန်ပြန်သည်။ အဿဇိထေရ်က မိမိသည် ရဟန်းပြုသည်မှာ မကြာသေး၍ အနည်းငယ်သာ ပြောကြားနိုင်သည်ဟု ပြောဆိုကာ ယေဓမ္မာ ဟေတုပ္ပဘဝါ အစရှိသော ဂါထာကို ဟောကြားရာ ဂါထာ၏ ရှေးဦးနှစ်ပုဒ်ကို ကြားရသောအခါတွင်ပင် သောတာပတ္တိမဂ်၌တည်သည်။ နောက်နှစ်ပါဒကို ဖလဌာန်ဖြစ်မှ နာရသည်။

ဥပတိဿသည် သစ္စာလေးပါးကို နားကြားသိရပြီးသော် အရှင်ဘုရားကြွတော်မူနှင့်လော့၊ တပည့်တော်မှာ ကတိကဝတ်ရှိသည့်အတိုင်း ကောလိတပရိဗိုဇ်ကိုတရားဟောရန်သွားရပါဦးမည်။ ပြီးမှ ထိုအဖော်ကိုခေါ်၍ မြတ်စွာဘုရားထံသို့လာပါအံ့ဟု လျှောက်ထားကာ မိမိနေရာ ပရိဗိုဇ်ကျောင်းသို့ပြန်ခဲ့သည်။ မိမိနေရာသို့ပြန်ရောက်သောအခါ ကောလိတပရိဗိုဇ်ကိုတွေ့၍ ယေဓမ္မာဟေတုပ္ပဘဝါ အစရှိသောဂါထာကိုပင်ပြန်၍ ဟောကြားရာ ကောလိတပရိဗိုဇ်လည်း သောတာပတ္တိဖိုလ်တည်လေသည်။

ထိုနောက်ဥပတိဿသည် ကောလိတနှင့်အတူ မြတ်စွာဘုရားထံသို့ သွားကြသည်။ မြတ်စွာဘုရားထံ၌ ဧဟိဘိက္ခု ရဟန်းဖြစ်ပြီးနောက် တစ်ဆယ့်ငါးရက်မြောက်ဖြစ်သော မဟာသက္ကရာဇ် ၁ဝ၃ ခုနှစ်၊ တပို့တွဲလပြည့်နေ့တွင် မိမိ၏တူ ဒီဃနခပရိဗိုဇ်အား မြတ်စွာဘုရားဟောကြားတော်မူသော ဝေဒနာပရိဂ္ဂဟလက္ခဏသုတ်ဒေသနာတော်ကို ဘေးနားမှ ကြားနာရ၍ ရဟန္တာအဖြစ်သို့ရောက်သည်။ ထိုနေ့၌ပင် ဝေဠုဝန်ကျောင်းတော်၌ မြတ်စွာဘုရား၏ သာသနာတော်တွင် မည်သူတစ်ဦးတစ်ယောက်မျှ မဖိတ်ကြားရပဲ မိမိ၏ဓမ္မတာသဘောအလျောက်၊ အဘိညာဏ်ခြောက်ပါးရ ဧဟိဘိက္ခုရဟန္တာ ၁၂၅ဝ ကြွရောက်ဆုံမိကြသော် ပထမသာဝက သန္နိပါတ မဟာသံဃာ့ အစည်းအဝေးကြီး၌ မြတ်စွာဘုရားက ဥပတိဿအား အမိသာရီပုဏ္ဏေးမ၏ အမည်ကိုအစွဲပြု၍ အရှင်သာရိပုတ္တရာဟု အမည်သမုတ်လျက် ဓမ္မသေနာပတိ၊ တရားစစ်သူကြီးဘွဲ့ဖြင့်လက်ယာရံ ပထမအဂ္ဂသာဝက အဖြစ်ချီးမြှောက်ခြင်းပြုသည်။ တစ်ဆက်တည်းပင် ဘုရားရှင်သည် သံသရာမှ လွတ်မြောက်ကြောင်းဖြစ်သည့် ဩဝါဒပါတိမောက် ဒေသနာတော်ကိုလည်း ပြတော်မူသည်။

ရှင်သာရိပုတ္တရာသည် မြတ်စွာဘုရားထံတွင်ခစားကာ အလုပ်အကျွေးပြုသည်။ ထိုနောက် သူမတူအောင်ပညာ ဉာဏ်ထူးချွန်သဖြင့် ပညာအရာတွင်ဧတဒဂ် ဘွဲ့ ထူးဖြင့်ချီးမြှောက်ခြင်းခံရသည်။ ရှင်သာရိပုတ္တရာကား ရှေးဦးဆရာဖြစ်တော်မူသော ရှင်အဿဇိ ရှိရာအရပ်ကို အမြဲဦးခေါင်းပြု၍ အိပ်လေ့ရှိခြင်းစသော ဆရာကို ရိုသေလေးစားတတ်သောဂုဏ်၊ မယ်တော်က မည်မျှဆဲရေးသော်လည်း အမျက်မထွက်ခြင်းစသော သည်းခံတတ်သောဂုဏ်၊ မိမိအားဆုံးမလာသည်ရှိသော်ကြီး ငယ်မရွေး လွန်စွာ ကျေးဇူးတင်တတ်သောဂုဏ်၊ ပထမ အဂ္ဂသာဝကကြီးဟူ၍ အခွင့်အရေးပို၍ မယူတတ်သောဂုဏ်၊ စိတ်နှလုံးပြတ်သားသောဂုဏ်၊ သူ့အလိုကို ဖြည့်တတ်သောဂုဏ်၊ သူတစ်ပါးအား သနားတတ်ချီးမွမ်းတတ်သောဂုဏ် စသည့် ဂုဏ်ထူးတို့ဖြင့် ပြည့်စုံတော်မူ၏။ နိကာယ်ငါးရပ်ပိဋကတ်တို့၌ ရှင်သာရိပုတ္တရာ၏ ဒေသနာများကို အများအပြားတွေ့နိုင်သည်။ ရှင်သာရိပုတ္တရာ၏ သီးသန့်ဒေသနာတော်တစ်ခုကား ခုဒ္ဒကနိကာယ် သုတ္တန်ပိဋကတ်အပါအဝင်ပဋိသမ္ဘိဒါ မဂ်ပါဠိတော်ပင် ဖြစ်သည်။ ပိဋကတ်တို့၌ပါသော အရေးကြီးလှသည့်တရားတို့ကို အကျယ်တဝင့် ချဲ့ထွင်၍ ဟောကြားထားသောပါဠိတော်ဖြစ်သည်။ ထိုပြင် သာသနာတော်အဓွန့်ရှည်စေရန် သာသနာတော်၏ အသက်ဖြစ်သော ဝိနည်းပိဋိကတ်ကို ဟောကြား ပညတ်တော်မူပါရန် ဘုရားရှင်အား လျှောက်ထားတောင်းပန်သူကား အရှင်သာရိပုတ္တရာပင်ဖြစ်သည်။ ခုဒ္ဒကနိကာယ်အပါအဝင် ဗုဒ္ဓဝင်ဒေသနာကို ဟောကြားတော်မူရန်လည်း ရှင်သာရိပုတ္တရာကပင် လျောက်ထားတောင်းပန်ခဲ့သည်။

အထူးသဖြင့် ထင်ရှားသော ရှင်သာရိပုတ္တရာ၏ စွမ်းဆောင်တော်မူချက်ကား အဘိမ္မာပိဋိကတ်ကို ဟောတော်မူခြင်းဖြစ်သည်။ ရှင်သာရိပုတ္တရာသည် မြတ်စွာဘုရားဟောကြားသည့် အလွန်ကျယ်ဝန်းသော အဘိဓမ္မာတရားတော်ကို မြတ်စွာဘုရားထံတော်မှ ရသောနည်းအမြွက်ဖြင့် မကျဉ်းမကျယ် မိမိ၏ တပည့် လင်းနို့သားငါးရာဖြစ်ခဲ့ဖူးသော ရဟန်းတို့အား ဟောကြားပို့ချတော်မူသည်။

ရှင်သာရိပုတ္တရာ၏ ကျေးဇူးကြောင့် ကျယ်ဝန်းနက်နဲ ခက်ခဲသော ဘုရားဟော အဘိဓမ္မာ ဒေသနာတော်ကို လူသားတို့ လွယ်ကူစွာ သင်ကြားနာယူနိုင်ကြခြင်းဖြစ်သည်။ သာသနာတော်၏အကျိုး၊ သတ္တဝါတို့၏အကျိုးကို ၄၄ နှစ်တိုင်တိုင် သယ်ပိုးရွက်ဆောင်ပြီးနောက် ရှင်သာရိပုတ္တရာသည် မဂဓရာဇ်တိုင်းနာလကရွာ မယ်တော်၏အိမ်၊ မိမိကို မွေးဖွားရာ တိုက်ခန်းတွင် သာသနာနှစ် ၁၄၇ ခု တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်နေ့ ညဉ့်မိုးသောက်ယံ၌ သွေးသွန်သော ဝေဒနာဖြင့် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုတော်မူရာ ဓာတ်တော်များကို မြတ်စွာဘုရား ကိုယ်တော်တိုင် သာဝတ္ထိပြည်၌ ဌာပနာ၍ စေတီတည်စေသည်။ နောင်သောအခါ သီရိဓမ္မာသောကမင်းကြီးသည် ဓာတ်တော်များကို မူလနေရာမှ တူးဖော်ဆောင်ယူ၍ အဝန္တိတိုင်း၊ ဥဇ္ဇေနီပြည်အနီး ဝေဒိဿကတောင်ယံ၌ စေတီတော်ကြီး သုံးဆူတည်၍ တစ်ဆူတွင် ရှင်သာရိပုတ္တရာ၏ ဓာတ်တော်ကိုဌာပနာသည်။ ထိုဓာတ်တော်များကို ၁၉ ရာစုနှစ်အတွင်း၌ စေတီတော်ပြိုပျက်ရာတွင် တူးဖော်တွေ့ရှိ၍ အင်္ဂလန်ပြည်ပြတိုက်သို့ ပင့်ဆောင်ပူဇော်ထားရာမှ အိန္ဒိယနိုင်ငံ မဟာဗောဓိအသင်းမှ ကြီးမှူး၍ ပြန်လည်ပင့်ဆောင်ကာ ထိုဝေဒိဿကတောင်ရံ(ယခုအခါဆန်ချီ) အရပ်ရှိစေတီတော်၌ပင် ဌာပနာခြင်းပြုသည်။

ဓာတ်တော်များကိုဌာပနာခြင်း မပြုမီ မြန်မာနိုင်ငံတော်အစိုးရက မြန်မာနိုင်ငံသို့ ပင့်ဆောင်၍ မြို့ရွာများစွာတွင် လှည့်လယ်အပူဇော်ခံသည်။ ဓာတ်တော် ဌာပနာပွဲကို ၁၉၅၂ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် ကျင်းပရာ လွန်စွာစည်ကားလှ၍ မြန်မာနိုင်ငံမှ ဝန်ကြီးချုပ်ဦးနုနှင့် ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များပါတက်ရောက်ကြသည်။

ရှင်သာရိပုတ္တရာ၏ ညီတော်သုံးပါးတွင် ရှင်ဥပသေန ကား တပည့်ပရိသတ်နှင့်တကွ ထက်ဝန်းကျင် ကြည်ညိုဖွယ်အကောင်းဆုံးရဟန်းအဖြစ် သမန္တပါသာဒိကဧတဒဂ်ရ၍ ရှင်ရေဝတသည် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိသော တောအရပ်ဟူ၍ မရွေးချယ်ဘဲ ကြမ်းတမ်းဆိုးရွားလှသောတောအရပ်၌ပင် တောရဆောက်တည် နေနိုင်သောကြောင့်အရညကဧတဒဂ်ရပြီးလျှင် အရှင်စုန္ဒသည် ဧတဒဂ်မရသော အသီတိ သာဝကဖြစ်သည်။ နှမတော်သုံးယောက်ဖြစ်သည့် စာလာ၊ ဥပစာလာ၊ သီသူပစာလာတို့လည်း သာသနာတော်၌ ဘိက္ခုနီ ပြုလုပ်၍ ရဟန္တာမိန်းမများ ဖြစ်ကြကုန်သည်။

ဘုရားရှင်၏ ဗျာဒိတ်

လွန်ခဲ့သော တစ်သင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတစ်သိန်းထက်ကာလ မနောမဒဿီဘုရား ပွင့်တော်မူသည့် အချိန် တွင် ဖြစ်၏။ သရဒနှင့် သီရိဝဍ္ဎန နှစ်ယောက်တို့သည် သူငယ်ချင်း ဖြစ်သည်။ သရဒသည် ရှင်သာရိပုတ္တရာ ဖြစ်မည့်သူဖြစ်သည်။ သီရိဝဍ္ဎနသည် ရှင်မောဂ္ဂလန် ဖြစ်မည့်သူ ဖြစ်သည်။

သရဒသည် ဗြာဟ္မဏ မဟာသာလ အမျိုးဖြစ်သည်။ တစ်ခုသော အချိန်တွင်သည် သရဒသည် သံဝေဂရကာ တောထွက်ရသေ့ပြုလေသည်။ သီရိဝဍ္ဎနသည် လူ့ဘောင်တွင် ကျန်ရစ်ခဲ့သည်။ ထိုအချိန် မနောမဒဿီဘုရား ပွင့်တော်မူသည့် ကာလဖြစ်သည်။ သရဒရသေ့သည် မနောမဒဿီဘုရားရှင်၏ လက်ယာရံ အရှင်နိဘသကို အားကျကာ ဘုရားရှင်အား ပန်းထီးဖြင့် ပူဇော်ပြီး ဆုတောင်းခဲ့သည်။ သူ၏ဆုတောင်းမှာ ပန်းထီးကို လှူဒါန်းရသော ကောင်းမှု၊ သဗ္ဗညုတဂုဏ်ကျေးဇူးကို ချီးကျူးရသော ကောင်းမှု၊ ဘုရားအမှူးရှိသော ရဟန်းသံဃာတို့ကို လုပ်ကျွေးပြုစုရေသာ ကောင်းမှုတို့ကြောင့် နောင်ပွင့်တော်မူ၏ ဘုရားရှင်၏ သာသနာတော်တွင် အရှင်ဘုရား၏ လက်ယာရံဖြစ်သော အရှင် နိဘယကဲ့သို့ လက်ယာရံ အဂ္ဂသာဝက ဖြစ်ပါရစ​ေဟု ဆုတောင်းခဲ့သည်။

ထိုအခါ မနောမဒဿီဘုရားရှင်က ဗျာဒိတ်စကား မြွက်ကြားတော်မူ၏။ မြွက်ကြားတော်မူသည်မှာ "ဤကမ္ဘာမှ စ၍ ရေတွက်သော် တစ်သင်္ချေနှင့်ကမ္ဘာတစ်သိန်း လွန်မြောက်သောအခါ ဘဒ္ဒကမ္ဘာတွင် ဘုရားသုံးဆူနောက်မှ ဂေါတမ အမည်ရှိသော ဘုရားပွင့်လတ္တံ့။ ထိုအခါ သင်သည် သာဝကပါရမီတို့ အထွတ်အထိပ်သို့ ရောက်ကာ ဓမ္မသေနာပတိ သာရိပုတ္တရာ အမည်ဖြင့် လက်ယာရံအဂ္ဂသာဝက ဖြစ်လတ္တံ့" ဟု ဗျာဒိတ်ပေးတော်မူခဲ့သည်။