မာတိကာသို့ ခုန်သွားရန်

ပါပူဝါပဋိပက္ခ

ဝီကီပီးဒီးယား မှ
ပါပူဝါပဋိပက္ခ
ရက်စွဲ
  • 1 October 1962 – present
နေရာ{{{place}}}

တမ်းပလိတ်:Ongoing military conflictsပါပူဝါပဋိပက္ခ သည်း အနောက်နယူးဂီနီ တွင် ဖြစ်ပွားနေသော အင်ဒိုနီးရှား နှင့် လွတ်လပ်သောပါပူဝါလှုပ်ရှားမှု တို့အကြား ပဋိပက္ခ ဖြစ်သည် ( အင်ဒိုနီးရှား: Organisasi Papua Merdeka , OPM ) ။ ၁၉၆၂ ခုနှစ်တွင် နယ်သာလန်နယူးဂီနီ မှ ဒတ်ခ်ျအုပ်ချုပ်ရေး ထွက်ခွာသွားအပြီး ၁၉၆၃ ခုနှစ်တွင် အင်ဒိုနီးရှားအုပ်ချုပ်ရေးကို အကောင်အထည်ဖော်ပြီးနောက်၊ [၁] [၂] လွတ်လပ်သော ပါပူဝါလှုပ်ရှားမှုသည် အင်ဒိုနီးရှား စစ်တပ်၊ ရဲ နှင့် အရပ်သားများကို ပစ်မှတ်ထား၍ စစ်ရေးအရ ပြင်းထန်မှုနည်းပါးသော ပြောက်ကျားစစ်ပွဲကို ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ [၃] [၄]

ပါပူဝါ ခွဲထွက်ရေး သမားများသည် လွတ်လပ်ရေး အတွက် သန္နိဋ္ဌာန်ချထားခြင်း သို့မဟုတ် ပါပူဝါနယူးဂီနီ နှင့် ပူးတွဲလျက် ဖက်ဒရေးရှင်း တောင်းဆိုခြင်း ၊ [၃] ဆန္ဒပြခြင်းများ နှင့် အခမ်းအနား များ ပြုလုပ် ခဲ့ပြီး အင်ဒိုနီးရှား အစိုးရ သည် ၎င်းတို့၏ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော် ပြောဆိုခွင့် ကို ဖိနှိပ်ကာ အကြမ်းဖက် သည်ဟု စွပ်စွဲ ခဲ့သည်။ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသည် [၅] တိုင်းရင်းသားများအပေါ် လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု စစ်ဆင်ရေးတစ်ရပ် ပြုလုပ်ခဲ့သည်ဟု စွပ်စွဲခံထားရသည်။ စာရေးဆရာ De RG Crocombe သည် အင်ဒိုနီးရှားလုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့များ၏ သတ်ဖြတ်မှုကြောင့် ပါပူယန်း ၁၀၀,၀၀၀ မှ ၃၀၀,၀၀၀ ကြား၊ နှင့် အမျိုးသမီးအများအပြား အဓမ္မပြုကျင့်ခြင်း သို့မဟုတ် အခြားလိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်မှုများ ကျူးလွန်ခြင်းခံရသည်ဟု ခန့်မှန်းထားကြောင်း ၂၀၀၇ ခုနှစ်ထုတ် စာအုပ်တွင် ရေးသားခဲ့သည်။ [၆] Papuan Women's Working Group မှ Asia Justice Rights (AJAR) နှင့် တွဲဖက် သုတေသနပြုမှုအရ ၂၀၁၃၊ ၂၀၁၇ စစ်တမ်းတွင် ပါပူအန် အမျိုးသမီး ၁၇၀ တွင် ၆၄ ဦး ( ၁၀ ဦးတွင် ၄ ဦးနှုန်း) [၇] ၊ [၈] ၂၀၁၉ ခုနှစ် စစ်တမ်းတွင် ပါပူအန်အမျိုးသမီး ၂၄၉ ဦးတွင် ၆၅ ဦးသည် အစိုးရ၏အကြမ်းဖက်မှုပုံစံတမျိုးမျိုးကို တွေ့ကြုံခံစားခဲ့ရသည်ကို တွေ့ရှိခဲ့သည်။ [၉] [၁၀] ယခင်လေ့လာမှုနှင့် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားဟောင်း Ambrosius Mulait ၏ အဆိုအရ ပါပူအန်အမျိုးသမီးများအပေါ် အကြမ်းဖက်မှုအများစုသည် ခင်ပွန်းများက ကျူးလွန်ခြင်း နှင့် ဇနီးမယားများမှာ လစာပေးထားရသူများဖြစ်သည်ဟု ယူဆသည့် Papuan ယဉ်ကျေးမှုအမြင်များကြောင့် ဖြစ်ပွားရခြင်းဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။[ရှင်းလင်းချက်လိုအပ်သည်။] [၁၁]

ပါပူဝါတွင် ပဋိပက္ခများသည် အချို့နေရာများတွင် ပြည်နယ်၏ နီးစပ်မှု သို့မဟုတ် လုံးဝမရှိခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်ဟု အခြားသူများက မှတ်ချက်ပြုသော်လည်း အင်ဒိုနီးရှား၏ အုပ်ချုပ်မှုပုံစံသည် နိုင်ငံရေးအသင်းအဖွဲ့နှင့် နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်ကို [၁၂] ချုပ်ချယ်သည့် ရဲနိုင်ငံတစ်ခု နှင့် နှိုင်းယှဉ်ထားသည်။ [၁၃] Fien Jarangga ကဲ့သို့သော အမျိုးသမီးအခွင့်အရေး လှုပ်ရှားသူများသည် လွတ်လပ်ရေးသို့ ဦးတည်သည့် လှုပ်ရှားမှုကို ထောက်ခံကြသည်။ [၁၄]

"လုံခြုံရေးနှင့် လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ စိုးရိမ်မှုများ" ဟု တရားဝင်ပြောဆိုထားသောကြောင့် အင်ဒိုနီးရှားအာဏာပိုင်များသည် ဒေသတွင်းသို့ နိုင်ငံခြားဝင်ရောက်ခွင့်ကို ဆက်လက်ကန့်သတ်ထားသည်။ [၁၅] အချို့သော အဖွဲ့ အစည်းများက အဆိုပါ ဒေသတွင် ငြိမ်းချမ်းရေး ထိန်းသိမ်းမှု လုပ်ဆောင်ရန် တောင်းဆိုထားသည်။ [၁၆] [၁၇]

သမိုင်းနောက်ခံ

[ပြင်ဆင်ရန်]

ခြုံငုံ‌ဖော်ပြချက်

[ပြင်ဆင်ရန်]
အင်ဒိုနီးရှား အမျိုးသား လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့သည် ပါပူဝါတွင် လူ့အခွင့်အရေး ချိုးဖောက်မှုများ ကျူးလွန်သည်ဟု စွပ်စွဲခံထားရသည်။

၁၉၄၉ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ၊ အင်ဒိုနီးရှား အမျိုးသားတော်လှန်ရေး ပြီးဆုံးချိန်တွင် နယ်သာလန်သည် ယခင် နယ်သာလန် နယူးဂီနီ မှလွဲ၍ ဒတ် ခ်ျ အရှေ့အင်ဒီ များ၏ နယ်မြေများ အပေါ် အင်ဒိုနီးရှား၏ အချုပ်အခြာအာဏာကို အသိအမှတ်ပြုရန် သဘောတူခဲ့သည် ။ အမျိုးသားရေးဝါဒီအင်ဒိုနီးရှားအစိုးရက ၎င်းသည် ဒတ်ခ်ျအရှေ့အင်ဒီးယန်းကျွန်းစုများအားလုံးကို ဆက်ခံသောနိုင်ငံ ဖြစ်ကြောင်းနှင့် ကျွန်းစုများအားလုံးတွင် ဒတ်ခ်ျကိုလိုနီလက်အောက်ခံအဖြစ်ရှိနေမှုကို အဆုံးသတ်လိုကြောင်း စောဒကတက်ခဲ့သည်။ နယ်သာလန်အနေနှင့် ပါပူဝါများသည် လူမျိုးရေးအရ အင်ဒိုနီးရှားတို့နှင့် ကွဲပြားကြသဖြင့် [၁၈] ပါပူဝါတို့ ကိုယ်ပိုင်ပြဋ္ဌာန်းခွင့်မရမချင်း နယ်မြေကို ဆက်လက်အုပ်ချုပ်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း စောဒကတက်ခဲ့သည်။ [၁၉] ၁၉၅၀ ခုနှစ်မှစတင်၍ နယ်သာလန်နှင့် အနောက်အင်အားကြီးနိုင်ငံများက ပါပူဝါတို့အား လွတ်လပ်သောနိုင်ငံဖြစ် လာစေရန် သဘောတူညီခဲ့ကြသော်လည်း ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ထည့်သွင်းစဉ်းစားမှုများ အထူးသဖြင့် သမ္မတ ကနေဒီ အစိုးရ သည် စစ်အေးခေတ် ကာလတွင် အင်ဒိုနီးရှားကို ၎င်းတို့ဘက်တော်သားအဖြစ် စည်းရုံးလိုသဖြင့် ဒတ်ခ်ျတို့ အနေနှင့် ပါပူဝါ လွတ်လပ်ရေးကို လက်လျှော့ကာ နယ်မြေကို အင်ဒိုနီးရှားသို့ လွှဲပြောင်းပေးရန် အမေရိကန်က ဖိအားပေးခဲ့သည်။ [၂၀]

၁၉၆၂ ခုနှစ်တွင် နယ်သာလန် သည် "၁၉၆၉ ခုနှစ်မတိုင်မီ လူထုဆန္ဒခံယူပွဲ plebiscite ကျင်းပပေးရမည်" ဟူသည့် သဘောတူညီချက်ပါဝင်သည့် နယူးယောက်သဘောတူညီချက် ကို လက်မှတ်ရေးထိုးကာ နယ်မြေအား ယာယီ ကုလသမဂ္ဂ အုပ်ချုပ်မှုအောက် သို့ လွှဲပြောင်းထားရှိပေးရန် သဘောတူခဲ့သည်။ အင်ဒိုနီးရှားစစ်တပ်သည် နယ်မြေ၏အနာဂတ်အပေါ် လူထု၏အမြင်များကို ဆုံးဖြတ်ရန် ၁၉၆၉ ခုနှစ်တွင် "လွတ်လပ်သောရွေးချယ်မှုအက်ဥပဒေ" ဟုခေါ်တွင်သော မဲဆန္ဒခံယူပွဲကို စီစဉ်ကျင်းပခဲ့ပြီး ဆန္ဒခံယူပွဲရလဒ်က အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ သို့ ပေါင်းစည်းရေးကို ထောက်ခံခဲ့သည်။ အင်ဒိုနီးရှားနှင့် နယ်သာလန်တို့ကြား သဘောတူညီချက်ကို ချိုးဖောက်သည့် အဆိုပါဆန္ဒခံယူပွဲများသည် ဟန်ပြသက်သက်သာဖြစ်ခဲ့ပြီး အင်ဒိုနီးရှားစစ်တပ်က ပါပူဝါ ကို အင်ဒိုနီးရှားသို့ ပေါင်းစည်းရေးအတွက် သေနတ်ဖြင့် အတင်းအဓမ္မမဲပေးစေခဲ့ရာ ဆန္ဒမဲပေးပိုင်ခွင့်ရှိသူ ပါပူဝါ ပြည်သူအရေအတွက်၏ ၁ % ပင် မရှိသော သီးသန့် စိစစ်ရွေးချယ်ထားသူ ၁၀၂၅ ဦး သာ ပါဝင်မဲပေးခွင့် ရခဲ့ကြသည်။ အငြင်းပွားဖွယ် ဆန္ဒခံယူပွဲကြောင့် ပါပူဝါလွတ်လပ်ရေး တက်ကြွလှုပ်ရှားသူများက ပါပူဝါတွင် အင်ဒိုနီးရှားစစ်တပ် ကျူးကျော်တပ်စွဲမှုကို ကန့်ကွက်ခဲ့ ကြသည်။ [၆] အင်ဒိုနီးရှားသည် လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်သည်ဟု အစဉ်သဖြင့် စွပ်စွဲခံရသည်။ ၎င်းစွပ်စွဲမှုများတွင် "OPM-စာနာတတ်သော အရပ်သားများ"ကို တိုက်ခိုက်ခြင်းနှင့် အနောက်ပါပူဝါနိုင်ငံတော်အလံ Morning Star Flag လွှင့်ထူသူများကို နိုင်ငံတော်ပုန်ကန်မှု ဖြင့် ထောင်သွင်းအကျဉ်းချခြင်းများ ပါဝင်သည်။ [၂၁]

၁၉၆၉ ခုနှစ်မှ စတင်ကာ ‌အင်ဒိုနီးရှားအစိုးရ ပြောင်းရွှေ့နေရာချထားရေး အစီအစဉ် Transmigration program ဖြင့် ပါပူဝါသို့ အင်ဒိုနီးရှား၏ အခြားကျွန်းများ အထူးသဖြင့် မူဆလင်ဘာသာဝင်အများစုဖြစ်သည့် ဂျာဗားကျွန်းမှလူများ ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်မှု ကြောင့် ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူများက အင်ဒိုနီးရှားပိုင် ပါပူဝါကျွန်းလူဦးရေ၏ ထက်ဝက်ခန့်ရှိလာသည်။ [၂၂] လူမျိုးခြား ထိမ်းမြားလက်ထပ်မှုများ ပိုမိုများပြားလာနေကာ ရွှေ့ပြောင်းအခြေချနေထိုင်သူများမှ ဆင်းသက်သူ အမျိုးအနွယ်များက ၎င်းတို့၏ မိဘမျိုးနွယ်စုများသည်လည်း "ပါပူဝါ" များ ဖြစ်သည်ဟု ခံယူလာကြသည်။ [၂၃] ၂၀၁၀ ခုနှစ်စာရင်းအရ၊ ထွက်ပြေးသူ အဝေးရောက် ပါပူဝါဒုက္ခသည် ၁၃,၅၀၀ သည် အိမ်နီးချင်း ပါပူဝါနယူးဂီနီ ( PNG[၂၂] ) တွင် နေထိုင်နေကြရပြီး ရံဖန်ရံခါ တိုက်ပွဲများက နယ်စပ်မျဉ်း ထိ ရောက်ရှိလာတတ်သည်။ ထို့ကြောင့် ပါ ပူဝါနယူးဂီနီကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့ (PNGDF) သည် OPM ၏ ထိုးဖောက်ဝင်ရောက်မှုကို တားဆီးရန်အတွက် PNG ၏အနောက်ဘက်နယ်စပ်တစ်လျှောက် ကင်းလှည့်မှုများ စတင် ပြုလုပ်လာခဲ့သည်။ ထို့အပြင် PNG အစိုးရက "နယ်စပ်ဖြတ်ကျော်နေထိုင်သူများ" ကို အတင်းအကြပ်ပြန်လည်မောင်းထုတ်ပြီး PNG တွင် ရွှေ့ပြောင်းအခြေချ နေထိုင်သူများကိုလည်း အင်ဒိုနီးရှား ဆန့်ကျင်ရေးလှုပ်ရှားမှု မလုပ်ပါဟု ခံဝန်ကတိပြုစေသည်။ ၁၉၇၀ ပြည့်လွန်နှစ်များမှစ၍ OPM သည် လက်တုံ့ပြန်သည့် အနေနှင့် "OPM ကိုဆန့်ကျင်သည့် PNGDF ၏လုပ်ရပ်များအတွက် PNG ၏ စီးပွားရေး စီမံကိန်းများ နှင့် နိုင်ငံရေးသမားများကို ခြိမ်းခြောက်မှုများ" လုပ်ဆောင်လာခဲ့သည်။ [၂၄] PNGDF သည် ၁၉၈၀ ပြည့်လွန်နှစ်များမှ စကာ OPM ကို “ဆန့်ကျင်” ၍ အင်ဒိုနီးရှားနှင့် နှစ်နိုင်ငံ ပူးတွဲ နယ်စပ်ကင်းလှည့်မှုများကို ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ [၂၅] မွမ်မာကဒါဖီ လက်ထက်က လစ်ဗျားအစိုးရဟောင်းသည် လွတ်လပ်သောပါပူဝါလှုပ်ရှားမှု (Irian Jaya) နှင့် ဖိလစ်ပိုင်ရှိ မွတ်စလင်ပြောက်ကျားများကို စစ်ရေး သို့မဟုတ် အခြားအထောက်အပံ့များ ပေးနေသည်ဟု သတင်းများထွက်ပေါ်နေသည်။ [၂၆]

ဇစ်မြစ်

[ပြင်ဆင်ရန်]

ဒတ်ခ်ျတို့ မရောက်မီက စူလ တန်နိတ်၏ တီဒိုး နှင့် စူလတန်နိတ် ဟု လူသိများသော အင်ဒိုနီးရှား ဘုန်းကြီးနှစ်ပါးသည် အနောက်နယူးဂီနီကို စိုးမိုးအုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ [၂၇] 1660 တွင် ဒတ်ခ်ျတို့သည် နယူးဂီနီအပေါ် Tidore ၏ အချုပ်အခြာအာဏာကို Sultan အသိအမှတ်ပြုခဲ့သည်။ ဤသို့ဖြင့် ဒတ်ခ်ျတို့သည် Tidore ကို အုပ်စိုးထားသောကြောင့် ဒတ်ခ်ျဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ ရာစုနှစ်တစ်ခုကြာပြီးနောက် 1793 တွင်ဗြိတိန်သည် Manokwari အနီးတွင်မအောင်မြင်သောအခြေချရန်ကြိုးစားခဲ့သည်။ အနှစ် 30 နီးပါးကြာပြီးနောက် 1824 တွင်ဗြိတိန်နှင့်နယ်သာလန်တို့သည်မြေကိုခွဲရန်သဘောတူခဲ့သည်။ ကျွန်း၏ အရှေ့ဘက်ခြမ်းကို ဗြိတိသျှတို့ လက်အောက်သို့ ကျရောက်စေပြီး အနောက်တစ်ဝက်သည် ဒတ်ခ်ျအရှေ့အင်ဒီများ ၏ အစိတ်အပိုင်း ဖြစ်လာမည်ဖြစ်သည်။

1828 ခုနှစ်တွင် ဒတ်ခ်ျတို့သည် မအောင်မြင်ခဲ့သော Lobo ( Kaimana ) အနီးတွင် အခြေချနေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ နှစ် 30 နီးပါးကြာပြီးနောက် ဂျာမန်တို့သည် Manokwari အနီးရှိ ကျွန်းတစ်ကျွန်းပေါ်တွင် ပထမဆုံးသာသနာပြုအခြေချနေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ 1828 ခုနှစ်တွင် Dutch သည် 141st meridian အနောက်ဘက်ကမ်းခြေနှင့် Humboldt ပင်လယ်အော်အနောက်မြောက်ဘက်ကမ်းခြေကိုပိုင်ဆိုင်ကြောင်းအခိုင်အမာဆိုသော်လည်း New Guinea တွင်ဒတ်ခ်ျတို့၏လှုပ်ရှားမှုသည် 1898 အထိအနည်းငယ်မျှသာဖြစ်ပြီးနောက်ပိုင်းတွင်ခရစ်ယာန်သာသနာပြုများနှင့်ကုန်သည်များနောက်တွင်ရှိသောအုပ်ချုပ်ရေးစင်တာတစ်ခုတည်ထောင်ခဲ့သည်။ . ဒတ်ခ်ျအုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် အနောက်နယူးဂီနီနှင့် အရှေ့အင်ဒိုနီးရှားအကြား ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေး ချိတ်ဆက်မှုများကို ဖော်ထုတ်ခဲ့သည်။ ၁၈၈၃ ခုနှစ်တွင် နယူးဂီနီသည် နယ်သာလန်၊ ဗြိတိန်နှင့် ဂျာမနီတို့ကြား ပိုင်းခြားခဲ့သည်။ ဩစတေးလျသည် ၁၉၁၄ ခုနှစ်တွင် ဂျာမန်နယ်မြေကို သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ 1901 ခုနှစ်တွင် နယ်သာလန်သည် အနောက်နယူးဂီနီကို စူလတန်နိတ်၏ Tidore ထံမှ တရားဝင်ဝယ်ယူခဲ့ပြီး Dutch East Indies တွင် ထည့်သွင်းခဲ့သည်။ [၆] ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အတွင်း နယ်မြေအား ဂျပန်က သိမ်းပိုက်ခဲ့သော်လည်း နောက်ပိုင်းတွင် ဒတ်ခ်ျအုပ်ချုပ်မှုကို ပြန်လည်ထူထောင်ခဲ့သော မဟာမိတ်များက ပြန်လည်သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။ [၂၈]

အနောက်နယူးဂီနီကို ပါ ပူဝါနယူးဂီနီ နှင့် ပေါင်းစည်းခြင်းသည် အင်ဒိုနီးရှားကို မသိမ်းပိုက်မီ ၁၉၆၀ ခုနှစ်များအတွင်း အချိန်တိုအတွင်း ဩစတြေးလျအစိုးရ၏ တရားဝင်မူဝါဒဖြစ်သည်။ [၂၉] ယေဘုယျအားဖြင့် ပါပူဝါနယူးဂီနီနှင့် ဖက်ဒရေးရှင်းဆိုင်ရာ အဆိုပြုချက်များသည် လွတ်လပ်ရေးလှုပ်ရှားမှုတွင် လူနည်းစုအမြင်ဖြစ်သည်။ ဖက်ဒရေးရှင်းအတွက် အငြင်းပွားမှုများသည် ယေဘူယျအားဖြင့် ကျွန်း၏နှစ်ခြမ်းကြားတွင် မျှဝေထားသော ယဉ်ကျေးမှုလက္ခဏာများကို အာရုံစိုက်သည်။ [၃၀]

ဩဂုတ်လ 17 ရက်နေ့ 1945 ခုနှစ် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ လွတ်လပ်ရေး ကြေညာ ပြီးနောက် လေးနှစ်အကြာတွင် အင်ဒိုနီးရှား အမျိုးသားတော်လှန်ရေးသည် နယ်သာလန်နိုင်ငံမှ အချုပ်အခြာအာဏာကို အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ထံ လွှဲပြောင်းပေးရန် သဘောတူညီခဲ့ပြီး ၁၉၄၉ ခုနှစ်နှောင်းပိုင်းတွင် ဒတ်ခ်ျ-အင်ဒိုနီးရှား စားပွဲဝိုင်းညီလာခံ နှင့်အတူ ပြီးဆုံးခဲ့သည်။ အင်ဒီးများ။ သို့သော်လည်း နယ်သာလန် နယူးဂီနီသည် အင်ဒိုနီးရှားသမ္မတနိုင်ငံသစ်တွင် နယ်သာလန်နိုင်ငံကို ထည့်သွင်းရန် ငြင်းဆိုခဲ့ပြီး လွတ်လပ်ရေးရရန်အတွက် သီးခြားနိုင်ငံအဖြစ် ကူညီပြင်ဆင်ပေးရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။ အချုပ်အခြာအာဏာလွှဲပြောင်းသည့်နေ့မှ တစ်နှစ်အကြာတွင် အဆိုပါနယ်မြေ၏ လက်ရှိအနေအထားကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းထားရန် သဘောတူညီခဲ့သည်။ ဤအပြောင်းအရွှေ့သည် ၁၉၄၉ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၂၇ ရက်နေ့တွင် တရားဝင်ဖြစ်ခဲ့သည်။ . [၃၁] [၃၂]

တစ်နှစ်အကြာတွင် အင်ဒိုနီးရှားနှင့် နယ်သာလန် နှစ်နိုင်ငံစလုံးသည် ၎င်းတို့၏ သဘောထားကွဲလွဲမှုများကို မဖြေရှင်းနိုင်ကြသေးဘဲ နယ်မြေလွှဲပြောင်းရေး ညှိနှိုင်းရန် ဒတ်ချ်တို့သည် ၎င်းတို့၏ ကတိကဝတ်များကို ပယ်ချခဲ့သည်ဟု အင်ဒိုနီးရှားသမ္မတ ဆူကာ နိုက စွပ်စွဲခဲ့သည်။ Melanesian Papuans များသည် အင်ဒိုနီးရှားလူမျိုးများနှင့် လူမျိုးစုအလိုက် ပထဝီဝင်အရ ကွဲပြားပြီး နယ်မြေကို အမြဲတမ်း သီးခြားစီ အုပ်ချုပ်ထားသောကြောင့် နယ်မြေသည် အင်ဒိုနီးရှားနှင့် မသက်ဆိုင်ကြောင်း ဒတ်ခ်ျလူမျိုးများက ဆက်လက်ငြင်းခုံခဲ့ကြသည်။ ထို့အပြင် ပါပူနိုင်ငံသားအချို့သည် အင်ဒိုနီးရှားတော်လှန်ရေးတွင် မပါဝင်ခဲ့ကြဘဲ ထိုအချိန်က ပညာတတ် ပါပူလူမျိုးများသည် အင်ဒိုနီးရှား ပေါင်းစည်းရေးကို အားပေးသူများ၊ ဒတ်ခ်ျကိုလိုနီစည်းမျဉ်းကို ထောက်ခံသူများနှင့် ပါပူအန်လွတ်လပ်ရေးကို ထောက်ခံသူများအကြား ကွဲသွားခဲ့သည်။ [၆] [၃၃]

မျက်နှာတန်ဖိုးအရ ဒတ်ခ်ျလူမျိုးသည် ပါပူန်လူမျိုးများ၏ စိတ်ဝင်စားမှုကို ခံရပုံပေါ်သော်လည်း နိုင်ငံရေးသိပ္ပံပညာရှင် Arend Lijphart က သဘောမတူပါ။ အနောက်နယူးဂီနီသို့ အင်ဒိုနီးရှားသို့ မဝင်ရောက်ခြင်းမှ တားဆီးရန် အခြားသော ဒတ်ခ်ျတို့၏ အရင်းခံအကြောင်းရင်းများတွင် နယ်မြေ၏ အကျိုးအမြတ်များသော စီးပွားရေးအရင်းအမြစ်များ၊ ဒတ်ခ်ျရေတပ်အခြေစိုက်စခန်းအဖြစ် ၎င်း၏ ဗျူဟာမြောက် အရေးပါမှုနှင့် ယူရေးရှားမွေးရပ်မြေကို ဖန်တီးရန် အလားအလာရှိသော အခန်းကဏ္ဍတို့ ပါဝင်သည်။ အင်ဒိုနီးရှားအမျိုးသားတော်လှန်ရေး။ ဒတ်ခ်ျတို့သည် ဒေသတွင်း တည်ရှိမှုကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းထားလိုပြီး အင်ဒိုနီးရှားတွင် ၎င်းတို့၏ စီးပွားရေး အကျိုးစီးပွားများကို လုံခြုံစေရန်လည်း လိုလားကြသည်။ [၃၄]

တစ်ဖက်တွင်လည်း အင်ဒိုနီးရှားသည် အနောက်နယူးဂီနီကို နိုင်ငံ၏ ပင်ကိုအစိတ်အပိုင်းတစ်ခုအဖြစ် မှတ်ယူကာ အင်ဒိုနီးရှားသည် ဒတ်ခ်ျအရှေ့အင်ဒီများကို ဆက်ခံသောနိုင်ငံအဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ပါပူလူမျိုးများသည် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံတစ်ဝန်းမှ တိုင်းရင်းသားလူငယ်အဖွဲ့များစွာ တက်ရောက်ခဲ့ကြသည့် “အင်ဒိုနီးရှားအထောက်အထား” ၏ ပထမဆုံးသော ကြေညာချက်ဖြစ်သည့် ထင်ရှားသော ၁၉၂၈ လူငယ်ကတိစကား တွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ [၃၅] ဒုတိယကမ္ဘာစစ်မတိုင်မီ 1935 ခုနှစ်တွင် Boven-Digoel ဟုခေါ်သော ဒုတိယကမ္ဘာစစ်မတိုင်မီ 1935 ခုနှစ်တွင် Merauke ၏မြောက်ဘက်ရှိ ဝေးလံခေါင်သီသောအကျဉ်းစခန်းတွင် အကျဉ်းသားများစွာ (အဓိကအားဖြင့် လက်ဝဲနှင့် ကွန်မြူနစ်များ) သည် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားအများအပြားကို ရောင်ပြန်ဟပ်စေသော ခံစားချက်များလည်း ပေါက်ဖွားလာခဲ့သည်။ ၎င်းတို့သည် ပါပူဝါတွင် အင်ဒိုနီးရှားတော်လှန်ရေးအဖွဲ့များ ဖွဲ့စည်းခဲ့သည့် ပါပူဝါအစိုးရဝန်ထမ်းအများအပြားနှင့် ဆက်သွယ်ခဲ့သည်။ [၃၆] [၃၇] အချို့သော အထောက်အပံ့များသည် Bomberai ကျွန်းဆွယ် တဝိုက်တွင် အဓိကအားဖြင့် Sultanate of Tidore နှင့် ကျယ်ပြန့်သော ဆက်နွယ်မှုရှိသော ဇာတိနိုင်ငံများမှ ထွက်ပေါ်လာပြီး အဆိုပါကြိုးပမ်းမှုများကို Sekar ဘုရင် Machmud Singgirey Rumagesan မှ ဦးဆောင်ခဲ့သည်။ [၃၈] ဤခံစားချက်များကို လူကြိုက်များသော အင်ဒိုနီးရှား တော်လှန်ရေး ဆောင်ပုဒ် "Indonesia Merdeka- dari Sabang sampai Merauke" "Indonesia Free— Sabang to Merauke " တွင်လည်း ထင်ဟပ်ပါသည်။ [၃၉] ဆောင်ပုဒ်သည် ဆူမားတြား၊ Sabang ရှိ အနောက်ဘက်စွန်းမှ အင်ဒိုနီးရှားနယ်မြေနှင့် အနောက်နယူးဂီနီရှိ မြို့ငယ်လေး Merauke ရှိ အရှေ့ဘက်ဆုံးအပိုင်းတို့ကို ညွှန်ပြသည်။ အနောက်နယူးဂီနီတွင် ဒတ်ခ်ျများ ဆက်လက်တည်ရှိနေခြင်းသည် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံတည်ဆောက်ရေး လုပ်ငန်းစဉ်အတွက် အတားအဆီးတစ်ခုဖြစ်ပြီး ခွဲထွက်ရေးလှုပ်ရှားမှုများကိုလည်း အားပေးမည်ဖြစ်ကြောင်း ဆူကာနိုက အခိုင်အမာပြောကြားခဲ့သည်။ [၄၀]

နှစ်ဖက်ညှိနှိုင်းမှု (၁၉၅၀-၁၉၅၃)၊

[ပြင်ဆင်ရန်]

နယ်သာလန်နှင့် အင်ဒိုနီးရှားတို့သည် အနောက်နယူးဂီနီအငြင်းပွားမှုကို 1950 နှင့် 1953 ခုနှစ်အကြား နှစ်ဖက်ညှိနှိုင်းမှုများဖြင့် ဖြေရှင်းရန် ကြိုးစားခဲ့ကြသည်။ အဆိုပါ စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုများသည် မအောင်မြင်ဘဲ ပြီးဆုံးခဲ့ပြီး အစိုးရနှစ်ရပ်၏ ရပ်တည်ချက်နှင့် ရပ်တည်ချက်ကို ခိုင်မာစေခဲ့သည်။ ၁၉၅၂ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၅ ရက်နေ့တွင် နယ်သာလန်နိုင်ငံသည် နယူးဂီနီနိုင်ငံကို နယ်သာလန်နိုင်ငံအဖြစ် ပေါင်းစည်းရန် ဒတ်ခ်ျပါလီမန်မှ မဲခွဲဆုံးဖြတ်ပြီး မကြာမီတွင် နယ်သာလန်သည် အချုပ်အခြာအာဏာဆိုင်ရာ မေးခွန်းနှင့်ပတ်သက်၍ ဆက်လက်ဆွေးနွေးရန် ငြင်းဆိုခဲ့ပြီး အဆိုပါကိစ္စကို ပိတ်ပစ်ရန် စဉ်းစားခဲ့သည်။ [၄၁] တုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် သမ္မတဆူကာနိုသည် နယ်သာလန်နိုင်ငံအပေါ် ပိုမိုပြင်းထန်သော ရပ်တည်ချက်တစ်ရပ်ကို ချမှတ်ခဲ့သည်။ အစပိုင်းတွင် သူသည် အင်ဒိုနီးရှားအစိုးရအား စားပွဲဝိုင်းသဘောတူညီချက်များကို ဖျက်သိမ်းရန်နှင့် စီးပွားရေးပိတ်ဆို့မှုများချမှတ်ရန် ဖိအားပေးရန် ကြိုးစားခဲ့သော်လည်း မအောင်မြင်ခဲ့ဘဲ Natsir Cabinet မှ ပယ်ချခံခဲ့ရသည်။ ဤအခက်အခဲကြောင့် ဆူကာနိုသည် ၎င်း၏သမ္မတသက်တမ်း၏ ထိပ်တန်းဦးစားပေးနယ်မြေကို ပြန်လည်ရယူကာ 1951 နှင့် 1952 ခုနှစ်ကြား သူ၏မိန့်ခွန်းများစွာတစ်လျှောက် ဤပန်းတိုင်အတွက် အင်ဒိုနီးရှားလူထုထံမှ လူကြိုက်များသော ထောက်ခံမှုကို ရယူရန် ကြိုးပမ်းခဲ့သည် [၄၂]

1953 ခုနှစ်တွင် အငြင်းပွားမှုသည် အင်ဒိုနီးရှားပြည်တွင်းနိုင်ငံရေးတွင် အဓိကပြဿနာဖြစ်လာခဲ့သည်။ အထူးသဖြင့် အင်ဒိုနီးရှားကွန်မြူနစ်ပါတီ (PKI) သည် ဆူကာနို၏ နယ်မြေကို အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံအဖြစ် ပေါင်းစည်းရန် ကြိုးပမ်းမှုများကို နိုင်ငံရေးနယ်ပယ်မှ နိုင်ငံရေးပါတီအားလုံးက ထောက်ခံခဲ့ကြသည်။ သမိုင်းပညာရှင် Audrey နှင့် George McTurnan Kahin တို့၏ အဆိုအရ PKI ၏ ပေါင်းစည်းရေး လိုလားသော ရပ်တည်ချက်သည် ပါတီအား ၎င်း၏ နိုင်ငံရေးအခြေခံကို ပြန်လည်တည်ဆောက်ရန်နှင့် ဆူကာနိုကို ထောက်ခံသော အမျိုးသားရေးဝါဒီကွန်မြူနစ်ပါတီအဖြစ် ၎င်း၏ အထောက်အထားများ ပိုမိုရရှိစေရန် ကူညီပေးခဲ့သည်။ [၄၁]

ကုလသမဂ္ဂ (၁၉၅၄-၁၉၅၇)၊

[ပြင်ဆင်ရန်]

၁၉၅၄ ခုနှစ်တွင် အင်ဒိုနီးရှားသည် အငြင်းပွားမှုကို ကုလသမဂ္ဂထံ တင်သွင်းရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့ပြီး လာမည့် ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေညီလာခံ (UNGA) ၏ နဝမအကြိမ်မြောက် အခမ်းအနား အစီအစဉ်တွင် အောင်မြင်ခဲ့သည်။ တုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် ကုလသမဂ္ဂဆိုင်ရာ နယ်သာလန်သံအမတ်ကြီး Herman van Roijen က အငြင်းပွားမှုနှင့်ပတ်သက်၍ ကုလသမဂ္ဂမှ ချမှတ်နိုင်သည့် မည်သည့်အကြံပြုချက်များကို နယ်သာလန်နိုင်ငံမှ လျစ်လျူရှုမည်ဖြစ်ကြောင်း သတိပေးခဲ့သည်။ [၄၃] 1955 ခုနှစ် ဧပြီလ ဘန်ဒေါင်းညီလာခံတွင် အင်ဒိုနီးရှားသည် အာဖရိကနှင့် အာရှနိုင်ငံများမှ အနောက်နယူးဂီနီကို တောင်းဆိုသည့် ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ခိုင်လုံအောင် ဆောင်ရွက်နိုင်ခဲ့သည်။ ထို့အပြင်၊ [၄၄] အင်ဒိုနီးရှားသည် ဆိုဗီယက်ယူနီယံနှင့် ၎င်း၏ ဝါဆော သဘောတူညီချက်ကို မဟာမိတ်များက ထောက်ခံခဲ့သည်။ [၄၃]

နိုင်ငံတကာ ပံ့ပိုးမှုအရ နယ်သာလန်ကို အမေရိကန် ၊ ဗြိတိန် ၊ ဩစတြေးလျ ၊ နယူးဇီလန် နှင့် အနောက်ဥရောပ နှင့် လက်တင်အမေရိက နိုင်ငံအများအပြားက ထောက်ခံခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း အင်ဒိုနီးရှားနှင့် ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားချိန်တွင် အဆိုပါနိုင်ငံများသည် စစ်ရေးအရ ပံ့ပိုးကူညီရန် ဆန္ဒမရှိကြပေ။ [၄၅] Eisenhower အုပ်ချုပ်ရေး သည် အကြမ်းမဖက်သော နယ်မြေပြောင်းလဲမှုများကို ပွင့်လင်းမြင်သာစွာ လုပ်ဆောင်ခဲ့သော်လည်း အငြင်းပွားမှုကို ဖြေရှင်းရန် မည်သည့် စစ်ရေးနည်းလမ်းကိုမဆို အသုံးပြုခြင်းကို ပယ်ချခဲ့သည်။ 1961 ခုနှစ်မတိုင်မီအထိ၊ အမေရိကန်သည် တင်းကျပ်သော ကြားနေရေးမူဝါဒကို ကျင့်သုံးခဲ့ပြီး အငြင်းပွားမှုအပေါ် မဲအားလုံးတွင် မဲမပေးဘဲနေခဲ့သည်။ [၄၆] သမိုင်းပညာရှင် Nicholas Tarling ၏အဆိုအရ ဗြိတိန်သည် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသို့ နယ်မြေထိန်းချုပ်ရန်အတွက် မဟာဗျူဟာအရ မလိုလားအပ်သော အနေအထားတွင်ရှိပြီး နိုင်ငံရေးဂုဏ်သိက္ခာနှင့် ပထဝီဝင်အနေအထားအရ နယ်မြေအပြောင်းအလဲများကို အားပေးသည့် စံနမူနာတစ်ခုကို ဖန်တီးထားသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ [၄၇]

ဩစတြေးလျ Menzies အစိုးရသည် ၎င်းသည် နယူးဂီနီ၏ အရှေ့ဘက်တစ်ဝက်တွင် ယုံကြည်စိတ်ချရသော နယ်မြေတစ်ခုကိုလည်း စီမံခန့်ခွဲသောကြောင့် ဒေသတွင်းတွင် ဒတ်ချ်ရောက်ရှိနေခြင်းကို ၎င်း၏ အမျိုးသားကာကွယ်ရေးအတွက် မရှိမဖြစ်လိုအပ်သော ချိတ်ဆက်မှုတစ်ခုအဖြစ် ကြိုဆိုခဲ့သည်။ အင်ဒိုနီးရှား အမျိုးသားရေးဝါဒီများကို ထောက်ခံခဲ့သည့် အလုပ်သမားပါတီနှင့် မတူဘဲ ဝန်ကြီးချုပ် Robert Menzies က အင်ဒိုနီးရှားသည် ၎င်း၏ အမျိုးသားလုံခြုံရေးကို ခြိမ်းခြောက်မှုအဖြစ် ရှုမြင်ပြီး ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အတွင်း ဂျပန်ကို ထောက်ပံ့မှုအတွက် အင်ဒိုနီးရှားခေါင်းဆောင်ကို အယုံအကြည်မရှိခဲ့ပေ။ [၄၈] ထို့အပြင် နယူးဇီလန်နှင့် တောင်အာဖရိကတို့က အင်ဒိုနီးရှား၏ ပိုင်နက်ဆိုင်ရာ တောင်းဆိုမှုကိုလည်း ဆန့်ကျင်ခဲ့ကြသည်။ ပါပူန်လူမျိုးများသည် အင်ဒိုနီးရှားလူမျိုးများနှင့် ယဉ်ကျေးမှုအရ ကွဲပြားသည်ဟု နယူးဇီလန်က လက်ခံခဲ့ပြီး ပါပူလူမျိုးများသည် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ရန် အဆင်သင့်မဖြစ်မီအထိ ဒတ်ခ်ျအချုပ်အခြာအာဏာကို ထိန်းသိမ်းထားရန် ထောက်ခံခဲ့သည်။ ဆန့်ကျင်ဘက်အားဖြင့် လွတ်လပ်သော အိန္ဒိယနိုင်ငံသည် အခြားသော ဓနသဟာယ အဖွဲ့ဝင် အင်ဒိုနီးရှား၏ ရပ်တည်ချက်ကို ထောက်ခံခဲ့သည်။ [၄၉]

၁၉၅၄ ခုနှစ်မှ ၁၉၅၇ ခုနှစ်အတွင်း အင်ဒိုနီးရှားနှင့် ၎င်းတို့၏ အာရှဒေသဆိုင်ရာ မဟာမိတ်များက ကုလသမဂ္ဂ၏ စွက်ဖက်မှုရရှိရန် ကြိုးပမ်းမှု သုံးကြိမ် ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ သို့သော် အဆိုပါဆုံးဖြတ်ချက် သုံးခုစလုံးသည် UNGA တွင် သုံးပုံနှစ်ပုံ အများစုရရှိရန် ပျက်ကွက်ခဲ့သည်။ 1954 ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ 30 ရက်နေ့တွင် အိန္ဒိယကိုယ်စားလှယ် Krishna Menon သည် အင်ဒိုနီးရှားနှင့် နယ်သာလန်တို့အား စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုများ ပြန်လည်စတင်ရန်နှင့် 10th UNGA အစည်းအဝေးသို့ အစီရင်ခံရန် တောင်းဆိုသည့် ဆုံးဖြတ်ချက်ကို စတင်ခဲ့သည်။ ဤဆုံးဖြတ်ချက်ကို နိုင်ငံ ရှစ်နိုင်ငံ ( အာဂျင်တီးနား ၊ ကော်စတာရီကာ ၊ ကျူးဘား ၊ အီ ကွေဒေါ ၊ အယ်လ်ဆာဗေးဒေါ ၊ အိန္ဒိယ ၊ ဆီးရီးယား နှင့် ယူဂိုဆလားဗီးယား ) တို့က ကမကထပြုခဲ့သော်လည်း အများစု (၃၄-၂၃-၃) မှ သုံးပုံနှစ်ပုံ ရရှိရန် ပျက်ကွက်ခဲ့သည်။ [၅၀] ဂျကာတာနှင့် ဟိဂ်မြို့အကြား တင်းမာမှုများ ကြီးထွားလာခြင်းကြောင့် အင်ဒိုနီးရှားသည် ၁၉၅၆ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၃ ရက်နေ့တွင် နယ်သာလန်-အင်ဒိုနီးရှား ပြည်ထောင်စုကို တဖက်သတ် ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး ဒတ်ခ်ျတို့အား လျော်ကြေးပေးရန် တောင်းဆိုမှုများကိုလည်း ပယ်ဖျက်ခဲ့သည်။ ဤအခက်အခဲကြောင့် အင်ဒိုနီးရှားသည် အငြင်းပွားမှုကို ၁၉၆၅ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် UNGA အစီအစဉ်သို့ ပြန်လည်တင်ပြခဲ့သည် [၅၁]

၁၉၅၇ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၃ ရက်နေ့တွင် နိုင်ငံပေါင်း ၁၃ နိုင်ငံ ( ဘိုလီးဗီးယား ၊ မြန်မာ ၊ သီဟိုဠ်ကျွန်း၊ ကော်စတာရီကာ ၊ အီကွေဒေါ၊ အိန္ဒိယ၊ အီရတ် ၊ ပါကစ္စတန်၊ ဆော်ဒီအာရေးဗီးယား ၊ ဆူဒန် ၊ ဆီးရီးယားနှင့် ယူဂိုဆလားဗီးယား) တို့က ကုလသမဂ္ဂအား "ရာထူးကောင်းများ ခန့်အပ်ရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။ အနောက်နယူးဂီနီအတွက် ကော်မရှင်ကို UNGA သို့ တင်ပြခဲ့သည်။ အများကိန်းအများစု (40-25-13) ရရှိခဲ့သော်လည်း၊ ဤဒုတိယဆုံးဖြတ်ချက်သည် သုံးပုံနှစ်ပုံ အများစုကို မရခဲ့ပါ။ အတားအဆီးမရှိ၊ ကုလသမဂ္ဂရှိ အာဖရိက-အာရှ ကော်ပိုရေးရှင်းက အငြင်းပွားမှုကို UNGA အစီအစဉ်တွင် ထည့်သွင်းရန် စည်းရုံးခဲ့သည်။ ၁၉၅၇ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၄ ရက်နေ့တွင် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဆူဘန်ဒရီယိုက ကုလသမဂ္ဂသည် အင်ဒိုနီးရှားကို မျက်နှာသာပေးသော အငြင်းပွားမှုတွင် ပြေလည်မှုမရရှိခဲ့ပါက အင်ဒိုနီးရှားသည် “နောက်ထပ်အကြောင်းရင်း” ကို စတင်မည်ဟု သတိပေးခဲ့သည်။ ထိုလတွင်၊ PKI နှင့် တွဲဖက်အလုပ်သမားသမဂ္ဂများသည် နယ်သာလန်ကို လက်တုံ့ပြန်သော စီးပွားရေးဆိုင်ရာ အရေးယူဆောင်ရွက်မှုများအတွက် စည်းရုံးခဲ့သည်။ ၁၉၅၇ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၂၆ ရက်နေ့တွင် အနောက်နယူးဂီနီအငြင်းပွားမှုဆိုင်ရာ တတိယမြောက်အင်ဒိုနီးရှားဆုံးဖြတ်ချက်ကို မဲခွဲဆုံးဖြတ်ခဲ့သော်လည်း အများစုသုံးပုံနှစ်ပုံ (၄၁-၂၉-၁၁) ရရှိခဲ့သည်။

အနောက်ပါပူဝါ၏ အမျိုးသားရေးလက္ခဏာ

[ပြင်ဆင်ရန်]

မကြာသေးမီက ကုလသမဂ္ဂတွင် ရှုံးနိမ့်ပြီးနောက် အင်ဒိုနီးရှားသည် အင်ဒိုနီးရှားတွင် ဒတ်ခ်ျအကျိုးစီးပွားကို ပစ်မှတ်ထားကာ အမျိုးသားရေး လှုပ်ရှားမှုတစ်ရပ်ကို စတင်ခဲ့သည်။ [၅၂] ဒတ်ခ်ျအလံတင်သင်္ဘော KLM ၏ဆင်းသက်ခွင့်၊ လူထုဆန္ဒပြမှုများနှင့် ဒတ်ခ်ျသင်္ဘောလိုင်း Koninklijke Paketvaart-Maatschappij (KPM)၊ ဒတ်ခ်ျပိုင်ဘဏ်များနှင့် အခြားအိမ်ခြံမြေများကို သိမ်းယူခြင်းတို့ကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ ၁၉၅၈ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလတွင် ဒတ်ခ်ျနိုင်ငံသား ၁၀,၀၀၀ သည် အင်ဒိုနီးရှားမှ ထွက်ခွာခဲ့ပြီး အများအပြားသည် နယ်သာလန်သို့ ပြန်ခဲ့ကြသည်။ ယင်းအလိုလို ပြည်သူပိုင်သိမ်းခြင်းသည် အင်ဒိုနီးရှား၏ စီးပွားရေးအပေါ် ဆိုးရွားသော ဂယက်ရိုက်ခတ်မှုများရှိခဲ့ပြီး ဆက်သွယ်ရေးကို အနှောင့်အယှက်ပေးကာ ပို့ကုန်ထုတ်လုပ်မှုကို ထိခိုက်စေခဲ့သည်။ သမ္မတ ဆူကာနိုသည်လည်း အကြောင်းပြချက်နှင့် ဆွဲဆောင်မှု မအောင်မြင်ခဲ့ဟု ဆိုကာ 1958 UNGA တွင် အငြင်းပွားမှုကို မြှင့်တင်ရန် ကြိုးပမ်းမှုများကို စွန့်လွှတ်ခဲ့သည်။ [၅၃] ဂျကာတာရှိ ဒတ်ခ်ျသံတမန်ကိုယ်စားလှယ်များအပေါ် စဉ်ဆက်မပြတ် နှောင့်ယှက်မှုများကြောင့် အင်ဒိုနီးရှားသည် ၁၉၆၀ ခုနှစ် ဩဂုတ်လတွင် နယ်သာလန်နှင့် တရားဝင် ဆက်ဆံရေး ဖြတ်တောက်ခဲ့သည် [၅၄]

အင်ဒိုနီးရှား၏ ရန်လိုမှုကို တုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် နယ်သာလန်သည် ၁၉၅၉ ခုနှစ်တွင် ပါပူလူမျိုးများ ကိုယ်ပိုင်ပြဋ္ဌာန်းခွင့်အတွက် ပြင်ဆင်ရန် ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုများ အရှိန်မြှင့်ခဲ့သည်။ ဤကြိုးပမ်းမှုများသည် ဟော်လန်ဒီယာရှိ ဆေးရုံတစ်ရုံ (ခေတ်သစ် Jayapura )၊ Manokwari ရှိ သင်္ဘောကျင်း၊ စိုက်ပျိုးရေးသုတေသနနေရာများ၊ စိုက်ခင်းများနှင့် Papuan Volunteer Corps ဟုသိကြသည့် စစ်ဘက်တပ်ဖွဲ့တစ်ခု တည်ထောင်ခြင်းတွင် အဆုံးအဖြတ်ပေးခဲ့သည်။ 1960 ခုနှစ်တွင် ဥပဒေပြုရေး၊ ဥပဒေပြုရေး၊ အကြံပေးရေးနှင့် မူဝါဒဆိုင်ရာ လုပ်ငန်းဆောင်တာများ ပေါင်းစပ်ဖွဲ့စည်းထားသော ဥပဒေပြု နယူးဂီနီကောင်စီကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ၎င်း၏အဖွဲ့ဝင် ထက်ဝက်ခန့်သည် ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခံရပြီး ယင်းကောင်စီအတွက် ရွေးကောက်ပွဲများကို နောက်နှစ်တွင် ကျင်းပမည်ဖြစ်သည်။ [၅၅] အရေးအကြီးဆုံးမှာ ဒတ်ခ်ျတို့သည် အနောက်ပါပူအန်အမျိုးသားရေးလက္ခဏာကို ဖန်တီးရန် ကြိုးပမ်းခဲ့ပြီး ယင်းကြိုးပမ်းမှုများသည် နိုင်ငံတော်အလံ (နံနက်ကြယ်ပွင့်အလံ)၊ နိုင်ငံတော်သီချင်းနှင့် လက်နက်အင်္ကျီတို့ကို ဖန်တီးဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ နယ်သာလန်သည် ၁၉၇၀ ခုနှစ်တွင် အနောက်နယူးဂီနီသို့ လွတ်လပ်ရေးလွှဲပြောင်းရန် စီစဉ်ခဲ့သည် [၆]

လွတ်လပ်ရေးပြင်ဆင်မှု

[ပြင်ဆင်ရန်]

1960 တွင်၊ အာရှ-ပစိဖိတ်ဒေသရှိ အခြားနိုင်ငံများသည် အငြင်းပွားမှုကို သတိပြုမိပြီး ၎င်းကိုအဆုံးသတ်ရန် အစပျိုးမှုများ စတင်ခဲ့သည်။ နယ်သာလန်ခရီးစဉ်အတွင်း နယူးဇီလန်ဝန်ကြီးချုပ် Walter Nash က ဒတ်ခ်ျနှင့် ဩစတြေးလျနယ်မြေများ ပါဝင်သော စည်းလုံးညီညွတ်သော နယူးဂီနီနိုင်ငံတစ်ခု၏ စိတ်ကူးကို အကြံပြုခဲ့သည်။ ဤအကြံအစည်သည် အင်ဒိုနီးရှားနှင့် အခြားသော အနောက်နိုင်ငံအစိုးရများ၏ ပံ့ပိုးမှုအနည်းငယ်သာ ရရှိခဲ့သည်။ ထိုနှစ်နှောင်းပိုင်းတွင် မလေးယာဝန်ကြီးချုပ် Tunku Abdul Rahman က ကုလသမဂ္ဂ၏ ယုံကြည်စိတ်ချရမှုအောက်တွင် လာမည့် အနောက်နယူးဂီနီပါဝင်သည့် အဆင့်သုံးဆင့် ပဏာမခြေလှမ်းကို အဆိုပြုခဲ့သည်။ ပူးတွဲအုပ်ချုပ်သူများမှာ ဘက်မလိုက်သော သီဟိုဠ်ကျွန်း၊ အိန္ဒိယနှင့် မလေးယာတို့ဖြစ်ပြီး အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ ရပ်တည်ချက်ကို ပံ့ပိုးပေးသော နိုင်ငံသုံးနိုင်ငံဖြစ်သည်။ ဤဖြေရှင်းချက်တွင် သူပုန်နှစ်ဦးဖြစ်သည့် အင်ဒိုနီးရှားနှင့် နယ်သာလန်တို့က နှစ်နိုင်ငံဆက်ဆံရေး ပြန်လည်ထူထောင်ခြင်းနှင့် ဒတ်ခ်ျပိုင်ဆိုင်မှုများနှင့် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများကို ၎င်းတို့၏ပိုင်ရှင်များထံ ပြန်လည်ပေးအပ်ခြင်းတို့ ပါဝင်သည်။ သို့သော်လည်း Tunku ၏ အဆိုပြုချက်ကို လူသိရှင်ကြား တိုက်ခိုက်ခဲ့သော အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Subandrio ၏ ဆန့်ကျင်မှုကြောင့် ဤအစီအစဉ်ကို 1961 ခုနှစ် ဧပြီလတွင် ဖျက်သိမ်းခဲ့သည်။ [၅၆]

နယ်သာလန်သည် ၁၉၆၁ ခုနှစ်တွင် နယ်သာလန်သည် ဒတ်ခ်ျလမ်းညွှန်မှုအောက်တွင် အနောက်နယူးဂီနီ၏ လွတ်လပ်သောအနေအထားအတွက် ပြင်ဆင်ရန် ၎င်း၏မူဝါဒအတွက် လုံလောက်သော နိုင်ငံတကာထောက်ခံမှုကို ရှာဖွေရန် ရုန်းကန်နေရသည်။ နယ်သာလန်၏ မိရိုးဖလာ အနောက်တိုင်းမဟာမိတ်များဖြစ်သည့် အမေရိကန်၊ ဗြိတိန်၊ ဩစတြေးလျနှင့် နယူးဇီလန် တို့သည် ဒတ်ခ်ျမူဝါဒကို စာနာနားလည်ကြသော်လည်း အင်ဒိုနီးရှားနှင့် ပဋိပက္ခဖြစ်သောအခါတွင် ၎င်းတို့သည် မည်သည့် စစ်ရေးအကူအညီကိုမျှ မပေးလိုကြပေ။ [၅၇] ၁၉၆၁ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၂၆ ရက်နေ့တွင် နယ်သာလန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဂျိုးဇက်လန်းစ်က အဆိုပါနယ်မြေအား ကုလသမဂ္ဂယုံကြည်မှုအဖွဲ့သို့ လွှဲပြောင်းပေးရန် ကမ်းလှမ်းခဲ့သည်။ အငြင်းပွားမှုကို ကွန်ဂိုသမ္မတနိုင်ငံမှ ခွဲထွက်ရန် ကြိုးပမ်းခဲ့သည့် Katanga ၏ ကွန်ဂိုအကျပ်အတည်းအတွင်း ကွန်ဂိုသမ္မတနိုင်ငံမှ ခွဲထွက်ရန် ကြိုးပမ်းမှုအား ၎င်း၏အင်ဒိုနီးရှားလုပ်ဖော်ကိုင်ဖက် Subandrio က အခိုင်အမာ ငြင်းဆိုခဲ့သည်။ 1961 ခုနှစ် အောက်တိုဘာလတွင် ဗြိတိန်သည် အနောက်နယူးဂီနီနိုင်ငံအား အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသို့ လွှဲပြောင်းရန် လမ်းဖွင့်ပေးခဲ့ပြီး အမေရိကန်သည် နယ်မြေအပေါ် ပူးတွဲအုပ်ချုပ်သော ဂေါပကအဖွဲ့၏ အယူအဆကို တွန်းအားပေးခဲ့သည်။ [၅၈]

ဒတ်ခ်ျ-အင်ဒိုနီးရှား ဆွေးနွေးပွဲများ ပြန်လည်စတင်ရန် တောင်းဆိုသည်။

[ပြင်ဆင်ရန်]

၁၉၆၁ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၂၃ ရက်နေ့တွင် ကုလသမဂ္ဂမှ အိန္ဒိယ ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့သည် အင်ဒိုနီးရှားကို မျက်နှာသာပေးသည့် ဒတ်ခ်ျ-အင်ဒိုနီးရှား ဆွေးနွေးပွဲများ ပြန်လည်စတင်ရန် တောင်းဆိုသည့် ဆုံးဖြတ်ချက်မူကြမ်းကို တင်ပြခဲ့သည်။ နှစ်ရက်အကြာတွင် အာဖရိကရှိ ဖရန်ကိုဖုန်းနိုင်ငံအများအပြားသည် လွတ်လပ်သော အနောက်နယူးဂီနီကို မျက်နှာသာပေးသည့် ပြိုင်ဘက်ဆုံးဖြတ်ချက်ကို တင်သွင်းခဲ့သည်။ ဒတ်ခ်ျ၊ ဗြိတိန်၊ ဩစတြေးလျနှင့် နယူးဇီလန်တို့က Francophone African ကို ထောက်ခံသော်လည်း အင်ဒိုနီးရှားက အိန္ဒိယ၏ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို မျက်နှာသာပေးခဲ့သည်။ ၁၉၆၁ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၂၇ ရက်နေ့တွင် Francophone African (52-41-9) နှင့် Indian (41-40-21) ဆုံးဖြတ်ချက်များကို မဲခွဲဆုံးဖြတ်ခဲ့ကြသော်လည်း UNGA တွင် သုံးပုံနှစ်ပုံ အများစုကို မအောင်မြင်ခဲ့ပေ။ ကုလသမဂ္ဂတွင် ဤနောက်ဆုံး သံတမန်ရေးအရ ပျက်ကွက်ခြင်းသည် အင်ဒိုနီးရှားကို စစ်ရေးအရကျူးကျော်ရန် ပြင်ဆင်ရန် တွန်းအားပေးခဲ့သည်။ [၅၉]

နယူးယောက် သဘောတူညီချက်၊ ကုလသမဂ္ဂ အုပ်ချုပ်ရေးနှင့် လွတ်လပ်စွာ ရွေးချယ်ခွင့် ဥပဒေ

[ပြင်ဆင်ရန်]

1961 ခုနှစ်တွင် အနောက်နယူးဂီနီကို ကျူးကျော်ရန် စီစဉ်ထားသော အင်ဒိုနီးရှားစစ်တပ်သည် ဆိုဗီယက်လက်နက်နှင့် ပစ္စည်းကိရိယာများ ဝယ်ယူမှုနှင့်ပတ်သက်၍ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုက စိုးရိမ်လာခဲ့သည်။ ကနေဒီအစိုးရသည် ကွန်မြူနစ်ဝါဒဆီသို့ အင်ဒိုနီးရှားသို့ ပျံ့လွင့်လာမည်ကို ကြောက်ရွံ့ပြီး ဆူကာနိုအား ဆိုဗီယက်အုပ်စုနှင့် ကွန်မြူနစ်တရုတ်တို့မှ ဝေးဝေးသို့ တရားစွဲရန် ဆန္ဒရှိခဲ့သည်။ ဆူမားတြားနှင့် ဆူလာဝေစီရှိ ဒေသဆိုင်ရာ အုံကြွမှု များအတွက် Eisenhower ၏ လျှို့ဝှက်ထောက်ပံမှု ကြောင့် ယိုယွင်းလာသော ဂျကာတာနှင့် ဆက်ဆံရေးကို အမေရိကန်က ပြန်လည်ပြုပြင်လိုသည်။ ဤအချက်များသည် အင်ဒိုနီးရှားကို မျက်နှာသာပေးသည့် အငြင်းပွားမှုအား ငြိမ်းချမ်းသော အဖြေတစ်ခု ဆောင်ကြဉ်းရန် Kennedy အုပ်ချုပ်ရေးအား သံတမန်နည်းလမ်းဖြင့် ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ရန် တွန်းအားပေးခဲ့သည်။ [၆၀]

1962 ခုနှစ်တစ်လျှောက်လုံးတွင်၊ အမေရိကန်သံတမန် Ellsworth Bunker သည် အင်ဒိုနီးရှားနှင့် နယ်သာလန်တို့ကြား ထိပ်တန်းလျှို့ဝှက်အဆင့်မြင့်ဆွေးနွေးပွဲများကို ကူညီဆောင်ရွက်ပေးခဲ့သည်။ ယင်းသည် ၁၉၆၂ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၁၅ ရက်နေ့တွင် နယူးယောက် သဘောတူညီချက်ဟု လူသိများသော ငြိမ်းချမ်းရေး သဘောတူညီချက်ကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ မျက်နှာ ခြွေတာမှုအဖြစ် ဒတ်ခ်ျတို့သည် အနောက်နယူးဂီနီနိုင်ငံအား ယာယီ ကုလသမဂ္ဂ ယာယီအမှုဆောင် အာဏာပိုင်အဖွဲ့ (UNTEA) ကို ၁၉၆၂ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၁ ရက်နေ့တွင် လွှဲပြောင်းပေးခဲ့ပြီး၊ ထို့နောက် ၁၉၆၃ ခုနှစ် မေလ ၁ ရက်နေ့တွင် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံအား နယ်မြေကို လွှဲပြောင်းပေးခဲ့သည်။ အငြင်းပွားမှုကိုတရားဝင်အဆုံးသတ်ပါ။ သဘောတူညီချက်၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအနေဖြင့် ပါပူလူမျိုးများသည် အင်ဒိုနီးရှားတွင် ဆက်နေရန် ရွေးချယ်မည် သို့မဟုတ် ကိုယ်ပိုင်ပြဋ္ဌာန်းခွင့်ကို ရှာဖွေရန် ပါပူန်လူမျိုးများအား ဆုံးဖြတ်ရန် ကျော်ကြားသော ပရောဖက်ပြုပွဲတစ်ရပ်ကို 1969 ခုနှစ်တွင် ကျင်းပမည်ဟု သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ [၆၁] အင်ဒိုနီးရှား အုပ်ချုပ်ရေးကို အကောင်အထည်ဖော်ပြီးနောက် ၁၉၆၉ ခုနှစ်အထိ အင်ဒိုနီးရှားနှင့် ပါပူဝါလိုလားသော တပ်ဖွဲ့များကြား ကြိုကြားကြိုကြား တိုက်ပွဲများ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။

1969 တွင် လွတ်လပ်သောရွေးချယ်မှုဆိုင်ရာ ဥပဒေနှင့်အညီ အနောက်နယူးဂီနီသည် အင်ဒိုနီးရှားသမ္မတနိုင်ငံသို့ တရားဝင်ပေါင်းစည်းခဲ့သည်။ ပါပူလူမျိုး ၈၁၆,၀၀၀ ၏ ဆန္ဒခံယူပွဲအစား ပါပူအန်လူမျိုးစု ကိုယ်စားလှယ် 1,022 ဦးကိုသာ မဲပေးခွင့်ပြုခဲ့ပြီး ပေါင်းစည်းရေးကို ထောက်ခံမဲပေးရန် အတင်းအကျပ် ဖိအားပေးခံခဲ့ရသည်။ ဂျာနယ်လစ်များနှင့် သံတမန်များ အပါအဝင် နိုင်ငံတကာ လေ့လာသူ အများအပြားသည် ဆန္ဒခံယူပွဲအား လိမ်လည်လှည့်ဖြားခြင်းဟု ဝေဖန်ကြသော်လည်း အမေရိကန်နှင့် ဩစတြေးလျတို့သည် ပေါင်းစည်းရေး ထောက်ခံမဲအတွက် ကုလသမဂ္ဂတွင် လက်ခံရန် အင်ဒိုနီးရှား၏ ကြိုးပမ်းမှုများကို ထောက်ခံအားပေးကြသည်။ ထိုနှစ်တွင်ပင် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံပေါင်း ၈၄ နိုင်ငံက ကုလသမဂ္ဂ၏ ရလဒ်ကို လက်ခံရန် ထောက်ခံမဲပေးခဲ့ကြပြီး အခြား ၃၀ က ကြားနေခဲ့သည်။ [၆၂] လွတ်လပ်ရေး ဆန့်ကျင်သူများနှင့် ပြည်ပ လေ့လာသူများက နယ်သာလန်၏ ညာယိမ်းပါပူလူမျိုးများကြားတွင် အနောက်ပါပူန် အမျိုးသားရေးလက္ခဏာကို မြှင့်တင်ရန် ကြိုးပမ်းမှုကြောင့် ပါပူနိုင်ငံသား အများအပြားသည် အင်ဒိုနီးရှားနှင့် ပေါင်းစည်းမှုကို လက်မခံဘဲ ငြင်းဆိုခဲ့ကြသည်။ [၆၃] ၎င်းတို့သည် ခွဲထွက်ရေးသမား Organisasi Papua Merdeka (Free Papua Movement) ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး ယနေ့တိုင် ဆက်လက်တည်ရှိနေသည့် အင်ဒိုနီးရှားအာဏာပိုင်များကို သူပုန်ထမှု ဆင်နွှဲခဲ့ကြသည်။ [၆၄] [၆၅]

ဆန္ဒခံယူပွဲအပြီး အဓိကဖြစ်ရပ်များ၏ အချိန်ဇယား

[ပြင်ဆင်ရန်]

လက်ရှိဖြစ်ရပ်များ

[ပြင်ဆင်ရန်]
Page 'Timeline of the Papua conflict' not found
  • ၂၀၂၃ ဇန္နဝါရီ ၆ : TPNPB က Jayapura Regency ရှိ Sentani New Market ကို မီးတင်ရှို့ခဲ့သည်။
  • ၂၀၂၃ ဇန္နဝါရီ -- Oksibil တိုက်ခိုက်မှုများ
  • ၂၀၂၃ ဖေဖော်ဝါရီ ၇ -- Nduga hostage crisis
  • ၂၀၂၃ ဧပြီ ၈ -- TPNPB က Kamu ခရိုင် Moanemanu ရှိ Dogiyai regent ရုံးကို မီးတင်ရှို့ခဲ့သည်။
  • ၂၀၂၃ ဧပြီ ၂၈ -- Pilanus Waker အုပ်စုက အိမ် ၄-၅ လုံး မီးတင်ရှို့ခဲ့သည်။
  • ၂၀၂၃ ဧပြီ ၂၉ -- ပါပူဝါရဲအကြီးအကဲက Julukoma တိုက်ခိုက်မှုဖြစ်ခဲ့ကြောင်းကို အတည်ပြုသည်။
  • ၂၀၂၃ ဧပြီ ၃၀ -- အဖြစ်အပျက် နှစ်ခု ဖြစ်ပွားသည်။
  • ၂၀၂၃ မေ ၄ -- လူနှင့် လက်နက်များကို ရဲတပ်ဖွဲ့က ဖမ်းမိသည်။
  • ၂၀၂၃ မေ ၅ -- ကေကေဘီ သည် အင်ဒိုနီးရှားအမျိုးသားတပ် နှင့် တိုက်ခိုက်မှုတွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။
  • ၂၀၂၃ မေ -- ကေကေဘီ က လူအချို့ကို ဓားစာခံဖမ်းသည်။

ကိုယ်ပိုင်ပြဋ္ဌာန်းခွင့်ကို ထောက်ခံသောနိုင်ငံ

[ပြင်ဆင်ရန်]

အောက်ဖော်ပြပါပြည်နယ်များသည် လွတ်လပ်သောရွေးချယ်ခွင့်အက်ဥပဒေကို ရှုတ်ချပြီး ပါပူအန် ကိုယ်ပိုင်ပြဋ္ဌာန်းခွင့်ကို ထောက်ခံသည်-

ကိုယ်ပိုင်ပြဋ္ဌာန်းခွင့်ကို ထောက်ခံသော ခေါင်းဆောင်များနှင့် အဖွဲ့များ

[ပြင်ဆင်ရန်]

နိုင်ငံရေးသမားတွေ

[ပြင်ဆင်ရန်]
နာမည် တိုင်းပြည် နိုင်ငံရေးပါတီ အကိုးအကား(များ)
Abdoulaye Wade [မှတ်စု ၁]  ဆီနီဂေါ</img> ဆီနီဂေါ ဆီနီဂေါ ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ [၇၃]
Adam Bandt  ဩစတြေးလျ</img> ဩစတြေးလျ Australian Greens [၇၄]
ʻAkilisi Pōhiva [မှတ်စု ၂]  တုံဂါနိုင်ငံ</img> တုံဂါနိုင်ငံ ချစ်ကြည်ကျွန်းများ ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ [၇၅] [၇၆]
Jeremy Corbyn  ယူနိုက်တက်ကင်းဒမ်း</img> ယူနိုက်တက်ကင်းဒမ်း လေဘာပါတီ [၇၇]
John Kufour [မှတ်စု ၃]  ဂါနာ</img> ဂါနာ မျိုးချစ်သစ်ပါတီ [၇၈]
Jerry Rawlings [မှတ်စု ၄]  ဂါနာ</img> ဂါနာ အမျိုးသား ဒီမိုကရေစီ ကွန်ဂရက် [၇၈]
မနာရှေ ဆိုဂါဗာရီ [မှတ်စု ၅]  ဆော်လမွန်ကျွန်းစု</img> ဆော်လမွန်ကျွန်းစု လွတ်လပ်သော [၇၉]
Powes Parkop  ပါပူအာ နယူးဂီနီ</img> ပါပူအာ နယူးဂီနီ ဆိုရှယ်ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ [၈၀]
Richard Di Natale  ဩစတြေးလျ</img> ဩစတြေးလျ Australian Greens [၇၄] [၈၁]
Scott Ludlam  ဩစတြေးလျ</img> ဩစတြေးလျ Australian Greens [၈၂]

နိုင်ငံရေးပါတီများ

[ပြင်ဆင်ရန်]
နာမည် တိုင်းပြည် အကိုးအကား(များ)
ဩစတြေးလျကွန်မြူနစ်ပါတီ  ဩစတြေးလျ</img> ဩစတြေးလျ [၇၄]
Australian Greens  ဩစတြေးလျ</img> ဩစတြေးလျ [၇၄]
ဒီမိုကရက်တစ် အလုပ်သမားပါတီ  ဩစတြေးလျ</img> ဩစတြေးလျ [၈၃]
မလေးရှားဆိုရှယ်လစ်ပါတီ  မလေးရှား</img> မလေးရှား [၈၄]

အခြားအဖွဲ့အစည်းများ

[ပြင်ဆင်ရန်]

အနောက်ပါပူဝါအတွက် နိုင်ငံတကာပါလီမန်အမတ်များအဖွဲ့ သည် အနောက်ပါပူဝါလွတ်လပ်ရေးကို ပံ့ပိုးပေးသည့် နိုင်ငံတကာနိုင်ငံရေးအဖွဲ့အစည်းတစ်ခုဖြစ်သည်။

ကြည့်ပါ။

[ပြင်ဆင်ရန်]
  • ဗျက်လူသတ်ပွဲ
  • Forgotten Bird of Paradise မှတ်တမ်းရုပ်ရှင်
  • အနောက်ပါပူဝါအတွက် ညီညွတ်သောလွတ်မြောက်ရေးလှုပ်ရှားမှု (ULMWP)
  • ခွဲထွက်ရေး
  • Bougainville ပဋိပက္ခ ၊ 2019 ခုနှစ်တွင် လူထုဆန္ဒခံယူပွဲ သို့ ဦးတည်ခဲ့သည့် Papua New Guinea တွင် အလားတူပဋိပက္ခ

မှတ်စုများ

[ပြင်ဆင်ရန်]
  1. ↑ Former President of Senegal.
  2. ↑ Former Prime Minister of Tonga.
  3. ↑ Former Prime Minister of Ghana.
  4. ↑ Former President of Ghana.
  5. ↑ Current Prime Minister of the Solomon Islands.


ကိုးကား

[ပြင်ဆင်ရန်]
  1. ↑ Papua als Teil Indonesiens။ Indonesia-portal။ 19 July 2011 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 15 April 2011 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  2. ↑ United Nations Temporary Executive Authority in West Irian (UNTEA) (1962–1963) (PDF) (အစီရင်ခံစာ)။
  3. ↑ ၃.၀ ၃.၁ Free Papua Movement။ Federation of American Scientists (17 April 2009)။ 13 May 2011 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 20 April 2011 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  4. ↑ Papuan 'separatists' vs Jihadi 'terrorists': Indonesian policy dilemmas (in en) (5 December 2013)။ 2021-04-30 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  5. ↑ "Indonesian Human Rights Abuses in West Papua: Application of the Law of Genocide to the History of Indonesian Control" (April 2004).  Archived 25 July 2019 at the Wayback Machine. မော်ကွန်းတင်ပြီးမိတ္တူ။ 25 July 2019 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 28 May 2023 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  6. ↑ ၆.၀ ၆.၁ ၆.၂ ၆.၃ ၆.၄ Crocombe 2007.
  7. ↑ Congressional Record, V. 151, Pt. 12, July 14 to July 22, 2005။ p. 2။
  8. ↑ Congressional Record, V. 151, Pt. 12, July 14 to July 22, 2005။ p. 2။
  9. ↑ Sa Ada Di Sini: Suara Perempuan Papua Menghadapi Kekerasan yang Tak Kunjung Usai (2019-04-03)။ 19 October 2022 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 2022-10-19 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  10. ↑ 4 out of 10 West Papuan women found to have been subjected to Indonesian state violence (19 October 2017)။
  11. ↑ Derita Perempuan Menikah di Papua, Kerap Alami Kekerasan karena Dianggap Sudah Dibeli (in id) (2021-09-17)။ 2022-01-30 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  12. ↑ "Protest and punishment : political prisoners in Papua : Indonesia" (2007). Human Rights Watch 10 (4(C)). OCLC 488476678. 
  13. ↑ Papua's insecurity : state failure in the Indonesian periphery။ 2015။
  14. ↑ Lawyers, local leaders file for judicial review of Papuan referendum (in en)။ 2021-12-16 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  15. ↑ Indonesia Limits Access for Foreigners to Papua and West Papua။ 2019-11-25 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  16. ↑ Pacific: Church group proposes regional peacekeeping mission to West Papua (4 September 2019)။
  17. ↑ Uprising in West Papua, as Calls for Independence Grow (4 September 2019)။
  18. ↑ Papua: Geopolitics and the Quest for Nationhood။ 2008။ pp. 61–64။
  19. ↑ The West New Guinea Debacle: Dutch Decolonization and Indonesia, 1945–1962။ Honolulu။ 2002။ p. 154။
  20. ↑ Bilveer Singh, page 2
  21. ↑

    You must specify archiveurl= and archivedate= when using {{cite news}}. Available parameters: တမ်းပလိတ်:Cite news/doc/parameterlist

    Lintner၊ Bertil။ "Papuans Try to Keep Cause Alive"၊ Jakarta Globe၊ 21 January 2009။ Archived from the original on 9 February 2009။ 
  22. ↑ ၂၂.၀ ၂၂.၁ "Autonomy isn't independence; Indonesian democracy stops in Papua"၊ June 2010။ 
  23. ↑ The West Papua Conflict in Indonesia: Actors, Issues, and Approaches။ Wettenberg။ 2007။ pp. 87–89။
  24. ↑ State and Society in Papua New Guinea: The First Twenty-Five Years။ 2001။ pp. 238, 269, 294။
  25. ↑ West Papua & Indonesia since Suharto: Independence, Autonomy, or Chaos?။ 2004။ p. 179။
  26. ↑ Libyan terrorism: the case against Gaddafi. – Free Online Library။
  27. ↑ Indonesia Timur Tempo Doeloe 1544–1992။ 2012။ p. 24။
  28. ↑ World War II Pacific Island Guide: A Geo Military Study။ 2002။
  29. ↑ You must specify archiveurl = and archivedate = when using {{cite web}}.Rollo၊ Stewart (28 October 2013)။ Ending our pragmatic complicity in West Papua။ 25 March 2020 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။
  30. ↑ You must specify archiveurl = and archivedate = when using {{cite web}}.Yegiora၊ Bernard (29 April 2014)။ How a unified whole-island nation of Papua might be achieved။ 25 March 2020 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။
  31. ↑ Subversion as Foreign Policy: The Secret Eisenhower and Dulles Debacle။ 1995။ pp. 33–34။
  32. ↑ A History of Modern Indonesia Since c.1300။ London။ 2008။ pp. 372–373။ |archive-url= က |archive-date= ကို လိုအပ်သည် (အကူအညီ) တွင် မူရင်း |archive-url= က |url= ကို လိုအပ်သည် (အကူအညီ) အား မော်ကွန်းတင်ပြီး။
  33. ↑ You must specify archiveurl = and archivedate = when using {{cite web}}.Soegoro Atmoprasodjo, Orang Pertama yang Memperkenalkan Nasionalisme Indonesia di Papua – Historia (in id-ID) (12 August 2015)။ 2021-04-12 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။
  34. ↑ Arend Lijphart, Trauma of Decolonization, pp. 25–35, 39–66
  35. ↑ You must specify archiveurl = and archivedate = when using {{cite web}}.Peran Sie Kong Lian dan Pemuda Papua dalam Sumpah Pemuda (28 October 2020)။ 2021-04-12 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။
  36. ↑ Benedict Anderson, p. 176
  37. ↑ You must specify archiveurl = and archivedate = when using {{cite web}}.Marthen Indey, Nasionalis Dari Tanah Papua (in id-ID)။ 2021-04-12 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။
  38. ↑ You must specify archiveurl = and archivedate = when using {{cite web}}.Damarjati၊ Danu။ Machmud Singgirei Rumagesan, Pahlawan Nasional Pertama dari Papua Barat (in id-ID)။ 2021-04-12 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။
  39. ↑ Audrey Kahim, p. 45
  40. ↑ Bob Catley, p. 20–21
  41. ↑ ၄၁.၀ ၄၁.၁ Audrey Kahin, p. 45
  42. ↑ John D. Legge, pp. 277–78
  43. ↑ ၄၃.၀ ၄၃.၁ Konfrontasi Revisited
  44. ↑ Jamie Mackie, Bandung, p. 86–87
  45. ↑ Wies Platje, p. 297-98
  46. ↑ Audrey Kahin, p. 77-79
  47. ↑ Britain and the West New Guinea Dispute။ 2004။ p. 19။
  48. ↑ Bob Catley, p. 196-201
  49. ↑ Nicholas Taling, p. 19
  50. ↑ Nicholas Tarling, p. 59-60
  51. ↑ Nicholas Tarling, p. 104-105, p. 114-115
  52. ↑ Nicholas Tarling, pp. 114–19
  53. ↑ John D. Legge, p. 330-33
  54. ↑ John D. Legge, p. 402-03
  55. ↑ Wies Platje, p. 298
  56. ↑ Michael Green, p. 159-60
  57. ↑ Wies Platje, p. 298-99
  58. ↑ Nicholas Tarling, p. 359-374
  59. ↑ Nicholas Tarling, p. 400-18
  60. ↑ Audrey Kahin, p. 217-21
  61. ↑ Sukarno: A Political Biography။ 2003။ pp. 403–4။
  62. ↑ Ron Crocombe, 284
  63. ↑ Veur, Paul W. van der (1963). "Political Awakening in West New Guinea": 54–73. Pacific Affairs, University of British Columbia. 
  64. ↑ Ron Crocombe, Asia in the Pacific Islands, pp. 286–91
  65. ↑ Bilveer Singh, West Irian and the Suharto Presidency. p.86
  66. ↑ "St Vincent & The Grenadines supports West Papuan self-determination at the United Nations General Assembly"၊ 26 September 2017။ 
  67. ↑

    You must specify archiveurl= and archivedate= when using {{cite news}}. Available parameters: တမ်းပလိတ်:Cite news/doc/parameterlist

    "Vanuatu to seek observer status for West Papua at MSG and PIF leaders summits"၊ 22 June 2010။ Archived from the original on 20 October 2017။ 
  68. ↑ ၆၈.၀ ၆၈.၁

    You must specify archiveurl= and archivedate= when using {{cite news}}. Available parameters: တမ်းပလိတ်:Cite news/doc/parameterlist

    "Fiery debate over West Papua at UN General Assembly"၊ 27 September 2017။ Archived from the original on 7 October 2017။ 
  69. ↑ Tonga's PM highlights Papua issue at UN (1 October 2015)။
  70. ↑

    You must specify archiveurl= and archivedate= when using {{cite news}}. Available parameters: တမ်းပလိတ်:Cite news/doc/parameterlist

    "Tongan PM speaks out for West Papua and questions solidarity and regionalism"၊ 14 August 2019။ Archived from the original on 9 April 2021။ 
  71. ↑ "Tuvalu supports West Papuan self-determination at the United Nations General Assembly"၊ 21 September 2017။ 
  72. ↑ ၇၂.၀ ၇၂.၁ ၇၂.၂ ၇၂.၃ "Pacific nations back West Papuan self-determination"၊ 6 May 2017။ 
  73. ↑ President of Senegal – "West Papua is now an issue for all black Africans" (19 December 2010)။ 21 January 2021 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 25 May 2023 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  74. ↑ ၇၄.၀ ၇၄.၁ ၇၄.၂ ၇၄.၃ The Australian left is known for backing Papuan independence – but it wasn't always this way။
  75. ↑ Tonga's PM highlights Papua issue at UN (October 2015)။
  76. ↑ Tongan PM speaks out for West Papua and questions solidarity and regionalism။
  77. ↑ "Jeremy Corbyn on West Papua: UK Labour leader calls for independence vote"၊ 6 May 2016။ 
  78. ↑ ၇၈.၀ ၇၈.၁ Help us fight for independence – West Papua calls on Ghana (9 March 2016)။
  79. ↑ Solomons pm softens west Papua self-determination support (29 Apr 2019)။
  80. ↑ Menlu Respons soal Gubernur Papua Nugini Dukung Papua Merdeka။
  81. ↑

    You must specify archiveurl= and archivedate= when using {{cite news}}. Available parameters: တမ်းပလိတ်:Cite news/doc/parameterlist

    "Greens Leader Richard Di Natale Calls For BP Rethink On West Papuan Gas Field"၊ 6 November 2018။ Archived from the original on 30 November 2018။ 
  82. ↑ You must specify archiveurl = and archivedate = when using {{cite web}}.Greens join international calls for West Papuan self-determination (3 May 2016)။ 24 May 2021 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။
  83. ↑ Papua focus for Australia's Democratic Labour Party (27 May 2013)။
  84. ↑ Let the Morning Star Flag fly: Solidarity with the West Papua's struggle for self-determination (1 December 2021)။

နောက်ထပ်ဖတ်ရန်

[ပြင်ဆင်ရန်]
  • Kerry Boyd Collison, "Rockefeller and the Demise of Ibu Pertiwi"ISBN 9781921030987
  • Bobby Anderson, "Papua's Insecurity- Indonesian Periphery in the State Failure", East-West Center, Policy Studies 73, 978-0-86638-264-9 (ပုံနှိပ်); 978-0-86638-265-6 (အီလက်ထရွန်းနစ်)
  • Richard Chauvel၊ Ikar Nusa Bhakti၊ Papua ပဋိပက္ခ- ဂျကာတာ၏ ခံယူချက်နှင့် မူဝါဒများ ၊ 2004၊ISBN 1-932728-08-2 ၊ISBN 978-1-932728-08-8
  • Esther Heidbüchel၊ အင်ဒိုနီးရှားရှိ အနောက်ပါပူဝါပဋိပက္ခ- သရုပ်ဆောင်များ၊ ပြဿနာများနှင့် ချဉ်းကပ်မှုများ ၊ ၂၀၀၇၊ISBN 3-937983-10-4 ၊ISBN 978-3-937983-10-3
  • J. Budi Hernawan၊ ပါပူဝါပြည် ငြိမ်းချမ်းရေး- အနောက်ပါပူဝါတွင် ငြိမ်းချမ်းရေးတည်ဆောက်ခြင်း ပဋိပက္ခဖြေရှင်းခြင်း ၂၀၀၅၊
  • ၉၇၈-၀-၈၇၆၀၉-၃၅၇-၃
  • ၉၇၈-၀-၈၆၈၆၁၅၁၉-၆
"https://my.wikipedia.org/w/index.php?title=ပါပူဝါပဋိပက္ခ&oldid=808823" မှ ရယူရန်