မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿ

မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿမထေရ်သည် ဗုဒ္ဓဘာသာရဟန်း ပညာရှင်တစ်ပါးဖြစ်၍ မောရိယအင်ပါယာ၏ ဧကရာဇ် အသောကမင်းလက်ထက်၊ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ မာဂဓတိုင်း၊ ပါဋလိပုတ်တွင် ဖွားမြင်ခဲ့သောသူ ဖြစ်သည်။ မွေးဖွားခုနှစ်မှာ ခရစ်တော်မတိုင်မီ ၃၂၇ ဝန်းကျင်ခန့်ကဖြစ်၍ တတိယသင်္ဂါယနာ၊ ဗုဒ္ဓသာသနာပြုလုပ်ငန်းများကိုလည်း ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။^[၁]

မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿမထေရ်ကို ထေရဝါဒအရ ဝိဘဇ္ဇဝါဒဂိုဏ်းကို စတင်တည်ထောင်သူ၊ ထိုဂိုဏ်းသည် ထေရဝါဒသာသနာ၏ အစိတ်အပိုင်း၊ အဘိဓမ္မာပိဋကတ်လာ ကထာဝတ္ထုရေးသားသူ ဟူ၍လည်း ယူဆကြသည်။^[၂]^[၃] အယူမှား၊ အကျင့်မှားများစွာ ပေါ်ပေါက်ခဲ့သော ထိုကာလအတွင်း မမှန်မကန်ဝါဒများကို ဆန့်ကျင်၍ ဗုဒ္ဓ၏အဆုံးအမ တစ်နည်း ဓမ္မကို ထိန်းသိမ်းကာ ခုခံကာကွယ်ခဲ့သူတစ်ဦး၊ အသောကမင်း၏ သာသနာပြုကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုများ၏ နောက်ကွယ်က အားတစ်ရပ် ဟုလည်း သတ်မှတ်ကြသည်။^[၄]^[၅]

သီရိလင်္ကာနိုင်ငံ ဗုဒ္ဓဒဿနဆရာ ဒေးဗစ် ကာလုပဟာနက "အလယ်လတ်လမ်းဖြစ်သော မဇ္ဈိမပဋိပဒါကို ဖော်ဆောင် ကျင့်ကြံဆောင်ရွက်ရာ၌ အရှင်မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿသည် နာဂဇုန (နာဂဂျုန)ထက် ရှေးကျသူ၊ ဗုဒ္ဓဝါဒများကို ပြန်လည်ဖော်ထုတ်သူ" ဟူ၍ ဆိုသည်။ ^[၆]

အကျဉ်းတင်ပြချက်

များစွာသော ဗုဒ္ဓရင်းမြစ်စာပေများမှ သက်သေသာဓကတွင် "အရှင်မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿသည် မောရိယမင်းဆက်၏ ဘုရင်ဖြစ်သော အသောကမင်း စိုးစံတော်မူစဉ်ကာလအတွင်း ဩဇာတိက္ကမကြီးသော ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ပါး" ဟု ဆိုထားကာ တတိယသင်္ဂါယနာတင်ပွဲတွင် ဦးစီးဦးကိုင်ပြုခြင်း၊ ဗုဒ္ဓသာသနာပြန့်ပွားရေးအတွက် သာသနာပြုလုပ်ငန်းများကို ဆောင်ရွက်ခြင်းများရှိခဲ့သည်။^[၇] ထိုစဉ် "ပေါ်ပေါက်ခဲ့ပြီးဖြစ်သော အချို့သော ဗုဒ္ဓဘာသာဂိုဏ်းကွဲများ၏ ကျမ်းဂန်လာအယူအဆများကို တည်ကြည်ခိုင်မာစွာ ဝေဖန်ဆန့်ကျင်သူ" ဟုလည်း ထင်ရဖွယ်ရှိသည်။ အထူးသဖြင့် သဗ္ဗတ္ထိဝါဒဂိုဏ်း (သာဝတ္ထိဝါဒဂိုဏ်း အဖြစ်လည်းသိရှိ) ၊ ပုဂ္ဂလဝါဒဂိုဏ်း၊ လောကုတ္တရာဝါဒဂိုဏ်းတို့၏ အယူအဆများဖြစ်သည်။^[၈] ထို့အတွက်ကြောင့်ပင် ဤမထေရ်ကို ထေရဝါဒအား တည်ထောင်သူ၊ ခုခံကာကွယ်သူအဖြစ် ရှုမြင်ကြသည်။ ထေရဝါဒသည် အထက်ပါကျမ်းစာသုံးခုစလုံးကို မူရင်းဗုဒ္ဓ၏ ဓမ္မမဟုတ် ဟု ပယ်ချခဲ့သည်။ တစ်နည်းအားဖြင့် လက်ခံခြင်းမရှိ ဟု ဆိုလိုခြင်းပင်ဖြစ်သည်။ ထေရဝါဒရင်းမြစ်များက ဆက်လက်ဖော်ပြထားသည်မှာ မောဂ္ဂလိပုတ္တမထေရ်၏ ကူညီစောင်မမှုဖြင့် အသောကမင်းကြီး၏ သာသနာသန့်စင်ရေးလုပ်ငန်း လုပ်ဆောင်နိုင်ခဲ့ပေသည်။^[၉]

ထေရဝါဒကျမ်းလာ ကထာဝတ္ထုတွင် ရှင်းလင်းဖော်ဆောင်ထားသည့်တစ်ခုမှာ ဤ ဗုဒ္ဓကျမ်းစာများနှင့်ပတ်သက်၍ ဆွေးနွေးငြင်းခုံမှုများကို အသေးစိတ်ဖော်ပြထားခြင်းပင် ဖြစ်သည်။ "ဘန္တေ သုဇာတောမထေရ်က ဝိဇဉာဏကာယ" ဟုခေါ်ဆိုသော သာဝတ္တိဝါဒဂိုဏ်းလာ အဘိဓမ္မာကျမ်းတွင် မောဂ္ဂလာနအပိုင်း အမည်ရှိသည့် အပိုင်းတစ်ခုပါဝင်ကာ ထိုတွင် သာမည မောဂ္ဂလာန၏ အရာအားလုံးတည်မြဲ၊ တည်ရှိ ဆိုသောအယူကို ငြင်းခုံဆွေးနွေးထားသည့် အပိုင်းတစ်ပိုင်းပါသည်ဟု မှတ်ချက်ပြုထားသည်။^[၁၀] မဟာသံဃိကဂိုဏ်းရှိ Śāripūtraparipṛcchā ကျမ်းတွင်လည်း မောဂ္ဂလာန (သို့) မောဂ္ဂလာ-ဥပဒေသ အမည်တွင်သည့် ရဟန်းတစ်ပါးကို ဖော်ပြထားကာ ထိုရဟန်းသည် ဓမ္မဂုတ္တကဂိုဏ်း (Dharmaguptaka) ၊ သုဝါသကဂိုဏ်း (Suvarṣaka) ၊ သထာဝိရဂိုဏ်း (Sthavira) တို့၏ တည်ထောင်သူ ဟု ဆိုထားသည်။^[၁၁] သုဇာတောမထေရ်အရ မောဂ္ဂလာန.. စသဖြင့် ထိုကျမ်းများတွင် ဖော်ပြထားမှုသည် ဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝက အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန်ကို ဆိုလိုသည်မဟုတ်၊ မောဂ္ဂလာနပုတ္တတိဿမထေရ်ကိုသာ ဆိုလိုသည်ဟု မှတ်ချက်ပြုသည်။^[၁၂]

သို့သော်လည်း ယိုဟန်းနက်စ် ဘရွန်ခေါ့စ် (Johannes Bronkhorst) အရ ပါဋလိပုတ်တွင် ကျင်းပခဲ့သည့် တတိယသင်္ဂါယနာတွင် ဆွေးနွေးထားတင်ပြထားသည်မှာ အဓိကပြဿနာများသည် ဝိနည်းစည်းကမ်း ကွဲလွဲကြခြင်းကြောင့်သာ(အခြားအပိုင်းမဟုတ်) ရဟန်းများကို သံဃာ့အဖွဲ့အစည်းမှ ထုတ်ပယ်ခြင်းများဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။^[၁၃]

ကိုးကား

↑ Sujato၊ Bhante (2007)၊ Sects and Sectarianism: The origins of Buddhist schools၊ Santipada၊ p. 13၊ ISBN 9781921842085
↑ Sujato၊ Bhante (2007)၊ Sects and Sectarianism: The origins of Buddhist schools၊ Santipada၊ p. 104၊ ISBN 9781921842085
↑ Karl H. Potter, Robert E. Buswell, Abhidharma Buddhism to 150 A.D., Motilal Banarsidass Publ., 1970, chapter 8.
↑ Sujato၊ Bhante (2007)၊ Sects and Sectarianism: The origins of Buddhist schools၊ Santipada၊ pp. 27–29၊ ISBN 9781921842085
↑ ":1">Gethin, Rupert, Was Buddhaghosa a Theravādin? Buddhist Identity in the Pali Commentaries and Chronicles, in "How Theravāda is Theravāda? Exploring Buddhist Identities", ed. by Peter Skilling and others, pp. 1–63, 2012.
↑ David Kalupahana, Mulamadhyamakakarika of Nagarjuna: The Philosophy of the Middle Way. Motilal Banarsidass, 2005, pages 2,5.
↑ ":1"
↑ Kalupahana, David J. (1992) A History of Buddhist Philosophy: Continuities and Discontinuities, University of Hawaii Press, p. 132.
↑ Sukumar Dutt (1988), Buddhist Monks and Monasteries of India: Their History and Their Contribution to Indian Culture, Motilal Banarsidass Publishe, pp. 108-110.
↑ ":0"
↑ Sujato၊ Bhante (2007)၊ Sects and Sectarianism: The origins of Buddhist schools၊ Santipada၊ p. 75၊ ISBN 9781921842085
↑ Sujato၊ Bhante (2007)၊ Sects and Sectarianism: The origins of Buddhist schools၊ Santipada၊ pp. 126–127၊ ISBN 9781921842085
↑ Bronkhorst, Johannes, Kathavatthu and Vijñanakaya, published in: Premier Colloque Étienne Lamotte (Bruxelles et Liège 24-27 septembre 1989). Université Catholique de Louvain: Institut Orientaliste Louvain-la-Neuve. 1993. Pp. 57-61.

[1] Sujato၊ Bhante (2007)၊ Sects and Sectarianism: The origins of Buddhist schools၊ Santipada၊ p. 13၊ ISBN 9781921842085

[2] Sujato၊ Bhante (2007)၊ Sects and Sectarianism: The origins of Buddhist schools၊ Santipada၊ p. 104၊ ISBN 9781921842085

[3] Karl H. Potter, Robert E. Buswell, Abhidharma Buddhism to 150 A.D., Motilal Banarsidass Publ., 1970, chapter 8.

[4] Sujato၊ Bhante (2007)၊ Sects and Sectarianism: The origins of Buddhist schools၊ Santipada၊ pp. 27–29၊ ISBN 9781921842085

[5] ":1">Gethin, Rupert, Was Buddhaghosa a Theravādin? Buddhist Identity in the Pali Commentaries and Chronicles, in "How Theravāda is Theravāda? Exploring Buddhist Identities", ed. by Peter Skilling and others, pp. 1–63, 2012.

[6] David Kalupahana, Mulamadhyamakakarika of Nagarjuna: The Philosophy of the Middle Way. Motilal Banarsidass, 2005, pages 2,5.

[7] ":1"

[8] Kalupahana, David J. (1992) A History of Buddhist Philosophy: Continuities and Discontinuities, University of Hawaii Press, p. 132.

[9] Sukumar Dutt (1988), Buddhist Monks and Monasteries of India: Their History and Their Contribution to Indian Culture, Motilal Banarsidass Publishe, pp. 108-110.

[10] ":0"

[11] Sujato၊ Bhante (2007)၊ Sects and Sectarianism: The origins of Buddhist schools၊ Santipada၊ p. 75၊ ISBN 9781921842085

[12] Sujato၊ Bhante (2007)၊ Sects and Sectarianism: The origins of Buddhist schools၊ Santipada၊ pp. 126–127၊ ISBN 9781921842085

[13] Bronkhorst, Johannes, Kathavatthu and Vijñanakaya, published in: Premier Colloque Étienne Lamotte (Bruxelles et Liège 24-27 septembre 1989). Université Catholique de Louvain: Institut Orientaliste Louvain-la-Neuve. 1993. Pp. 57-61.

[၁]

[၂]

[၃]

[၄]

[၅]

[၆]

[၇]

[၈]

[၉]

[၁၀]

[၁၁]

[၁၂]

[၁၃]