လောက (ဇီဝဗေဒ)
ဇီဝဗေဒတွင် လောက(Kingdom) သည် သက်ရှိမျိုးစဉ်တန်းအဆင့်( taxonomic rank)၌ နယ်ပယ်(Domain) ပြီးလျှင် ဒုတိယမြောက် အမြင့်ဆုံးအဆင့်တွင်ရှိသည်။ လောက၏ အောက်တွင် မျိုးပေါင်းစု(phyla)ဟု ခေါ်သည့် အုပ်စုများ ထပ်မံခွဲခြားထားသည်။ အမေရိကန် ပြဋ္ဌာန်းစာအုပ်များတွင် လောက ခြောက်မျိုး(သတ္တဝါ၊ အပင်၊ မှို၊ ပရိုတစ်တာ၊ အာခီးရားနှင့် ဘက်တီးရီးယား)ခွဲခြားထားပြီး ဗြိတိန်၊ ဩစတြေးလျ၊ လက်တင်အမေရိကနဲ့ အိန္ဒိယ စတဲ့နိုင်ငံတွေမှာတော့ လောက ငါးမျိုး(သတ္တဝါ၊ အပင်၊ မှို၊ ပရိုတစ်တာနှင့် မိုနီရာ) သတ်မှတ်ကြသည်။ ခေတ်ပေါ် ကိုင်းခွဲသတ်မှတ်နည်း(cladistics)ကို အခြေခံပြီးသတ်မှတ်တဲ့ မျိုးခွဲခြားနည်းများတွင်'လောက' ဆိုသည့်ဝေါဟာရကို အတိအလင်း ဖယ်ရှားထားကြသည်။ အကြောင်းမှာ လက်ဟောင်း လောကများသတ်မှတ် ခွဲခြားနည်းသည် ဘုံမျိုးရင်းခံတစ်ခုရဲ့ မျိုးဆက်ခံသက်ရှိတွေအားလုံးကို ထည့်သွင်းနိုင်ခြင်း မရှိ၍ဖြစ်သည်။
သမိုင်း
အကျဉ်းချုပ်
| Linnaeus 1735[၁] |
Haeckel 1866[၂] |
Chatton 1925[၃][၄] |
Copeland 1938[၅][၆] |
Whittaker 1969[၇] |
Woese et al. 1977[၈][၉] |
Woese et al. 1990[၁၀] |
Cavalier-Smith 1993[၁၁][၁၂][၁၃] |
Cavalier-Smith 1998[၁၄][၁၅][၁၆] |
Ruggiero et al. 2015[၁၇] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| (not treated) | (not treated) | 2 empires | 2 empires | 2 empires | 2 empires | 3 domains | 3 superkingdoms | 2 empires | 2 empires |
| 2 kingdoms | 3 kingdoms | (not treated) | 4 kingdoms | 5 kingdoms | 6 kingdoms | (not treated) | 8 kingdoms | 6 kingdoms | 7 kingdoms |
| (not treated) | Protista | Prokaryota | Monera | Monera | Eubacteria | Bacteria | Eubacteria | Bacteria | Bacteria |
| Archaebacteria | Archaea | Archaebacteria | Archaea | ||||||
| Eukaryota | Protista | Protista | Protista | Eucarya | Archezoa | Protozoa | Protozoa | ||
| Protozoa | |||||||||
| Chromista | Chromista | Chromista | |||||||
| Vegetabilia | Plantae | Plantae | Plantae | Plantae | Plantae | Plantae | Plantae | ||
| Fungi | Fungi | Fungi | Fungi | Fungi | |||||
| Animalia | Animalia | Animalia | Animalia | Animalia | Animalia | Animalia | Animalia |
ဇီဝဗေဒ လောက (Kingdom) အဆင့်ကို သက်ရှိရုပ်စု (organisms) များအား အုပ်စုဖွဲ့ရာ၌ အသုံးဝင်သောနည်းလမ်းတစ်ခုအဖြစ် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်အသုံးပြုနေဆဲသော်လည် သဘောထားကွဲလွဲမှု ပြဿနာအချို့ရှိဆဲဖြစ်သည်။ အဆိုပါ ပြဿနာတို့မှာ -
- Protozoa ကဲ့သို့သော လောကအဆင့်ကို ဇီဝဗေဒကလိတ်ဒ် (clade)အဖြစ် ယူမည့်အစား ဇီဝဗေဒဂရိတ်(grade)အဖြစ် ကိုယ်စားပြု ဖေါ်ပြကြသဖြင့် phylogenetic classification စနစ်များမှ လက်မခံပါ။
- ယူကဲရီးယုတ်စ် (eukaryotes) ကို လတ်တလောသုတေသနများ၏ တွေ့ရှိချက်များအပေါ် မူတည်လျှင် မည်သည့် လက်ရှိ မျိုးရိုးခွဲခြားခြင်းစနစ်များအရ အုပ်စုခွဲခြားသတ်မှတ်ရန် မဖြစ်နိုင်သေးပါ။ ၂၀၁၀-ခုနှစ် ဧပြီလအထိ သိရှိချက်များအရ မည်သည့် လောက (Kingdom) အဆင့် အုပ်စုမှ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်လက်ခံမှုရရှိရန် လုံလောက်သော သုတေသန အထောက်အထားများ မရှိသေးပါ။ ၂၀၀၉-ခုနှစ်တွင် Andrew Roger နှင့် Alastair Simpson တို့က ရှာဖွေတွေ့ရှိမှုအသစ်များကို ဆန်းစစ်ရာတွင် ဂရုတစိုက်နှင့် လုံ့လဝီရိယအထူးရှိရန် လိုအပ်ကြောင်းကို "ယူကဲရီးယုတ် (eukaryote) သက်ရှိအုပ်စုလမ်းကြောင်း (tree of life)နှင့် ပတ်သက်သော ကျွန်ုပ်တို့၏ လက်ရှိနားလည်မှုမှာ အရှိန်အဟုန်ဖြင့် ပြောင်းလဲနေမှုကြောင့် သတိအထူးထားကာ ဆက်လက်လုပ်ဆောင်သင့်သည်။"ဟု အလေးပေး ပြောကြားခဲ့သည်။[၁၈]
ကိုးကား
- ↑ Linnaeus၊ C. (1735)။ Systemae Naturae, sive regna tria naturae, systematics proposita per classes, ordines, genera & species။
- ↑ Haeckel၊ E. (1866)။ Generelle Morphologie der Organismen။ Reimer, Berlin။
- ↑ "Pansporella perplexa. Réflexions sur la biologie et la phylogénie des protozoaires" (1925). Annales des Sciences Naturelles - Zoologie et Biologie Animale 10-VII: 1–84.
- ↑ Chatton၊ É. (1937)။ Titres et Travaux Scientifiques (1906–1937)။ Sette, Sottano, Italy။
- ↑ "The kingdoms of organisms" (1938). Quarterly Review of Biology 13: 383–420. doi:.
- ↑ Copeland၊ H. F. (1956)။ The Classification of Lower Organisms။ Palo Alto: Pacific Books။ p. 6။ doi:10.5962/bhl.title.4474။
- ↑ "New concepts of kingdoms of organisms" (January 1969). Science 163 (3863): 150–60. doi:. PMID 5762760. Bibcode: 1969Sci...163..150W.
- ↑ "An ancient divergence among the bacteria" (August 1977). Journal of Molecular Evolution 9 (4): 305–311. doi:. PMID 408502. Bibcode: 1977JMolE...9..305B.
- ↑ "Phylogenetic structure of the prokaryotic domain: the primary kingdoms" (November 1977). Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 74 (11): 5088–90. doi:. PMID 270744. Bibcode: 1977PNAS...74.5088W.
- ↑ "Towards a natural system of organisms: proposal for the domains Archaea, Bacteria, and Eucarya." (1990). Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 87 (12): 4576–9. doi:. PMID 2112744. PMC:54159. Bibcode: 1990PNAS...87.4576W.
- ↑ "Eukaryote kingdoms: seven or nine?" (1981). Bio Systems 14 (3–4): 461–481. doi:. PMID 7337818.
- ↑ "Origins of secondary metabolism" (1992). Ciba Foundation symposium 171: 64–80; discussion 80–7. PMID 1302186.
- ↑ "Kingdom protozoa and its 18 phyla" (1993). Microbiological reviews 57 (4): 953–994. doi:. PMID 8302218.
- ↑ Cavalier-Smith၊ T. (1998)၊ "A revised six-kingdom system of life"၊ Biological Reviews၊ 73 (03): 203–66၊ doi:10.1111/j.1469-185X.1998.tb00030.x၊ PMID 9809012
- ↑ Cavalier-Smith၊ T. (2004)၊ "Only six kingdoms of life" (PDF)၊ Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences၊ 271: 1251–62၊ doi:10.1098/rspb.2004.2705၊ PMC 1691724၊ PMID 15306349၊ 2010-04-29 တွင် ပြန်စစ်ပြီး
- ↑ Cavalier-Smith T (June 2010). "Kingdoms Protozoa and Chromista and the eozoan root of the eukaryotic tree". Biol. Lett. 6 (3): 342–5. doi:. PMID 20031978. PMC:2880060.
- ↑ "A higher level classification of all living organisms" (2015). PLOS ONE 10 (4): e0119248. doi:. PMID 25923521. Bibcode: 2015PLoSO..1019248R.
- ↑ "Evolution: Revisiting the Root of the Eukaryote Tree" (2009). Current Biology 19 (4): R165–7. doi:. PMID 19243692.