သူရဲဝန်
သူရဲဝန်
[ပြင်ဆင်ရန်]သူရဲဝန်သည် သူရဲအစုေသနတ်စွဲ အမှုထမ်းများကို ြကီးြကပ်ကွပ်ကဲရသူ ြဖစ်ပါသည်။ သူရဲအစုအမှုထမ်းများကိုလည်း ဝင်စည်အစု၊ ဗျည်းညာအစုနှင့် ေရွှပန်းပန်အစုဟူ၍ သုံးစု ခွဲြခားထားသည်။ အစုအလိုက် လည်ကုပ်တွင် ပဇာပတိနတ် သန်လျက်ထမ်းရုပ်၊ ဇဝနနတ် သန်လျက်ထမ်းရုပ်နှင့် နီဂန္ဓနတ် သန်လျက်ထမ်းရုပ်များကို ေရးထိုးြကရ၏။
ကုန်းေဘာင်ေခတ်ဦးကာလ
[ပြင်ဆင်ရန်]သူရဲဝန်ရာထူးကို ကုန်းေဘာင်ေခတ်ဦးကာလကပင် အထင်အရှား ေတွ့ရှိရသည်။ အေစာပိုင်းကာလ သူရဲဝန်အြဖစ် ခန့်အပ်ခံရသူတစ်ဦးမှာ ေကျာ်ထင်သီဟသူ ြဖစ်သည်။ ေကျာ်ထင်သီဟသူသည် ဒီပဲယင်းမင်း (ေနာင်ေတာ်ြကီး) (၁၇၆၀-၁၇၆၃) လက်ထက်ကပင် သူရဲဝန်အရာ ရရှိခဲ့ဟန် တူသည်။ သူ၏သမီး ရှင်မင်းေအာင်သည် ေြမဒူးမင်း (ဆင်ြဖူရှင်)၏ မိဖုရားတစ်ပါး ြဖစ်ပါသည်။
သူရဲဝန် ဦးရဲသာ
[ပြင်ဆင်ရန်]ေြမဒူးမင်း နန်းတက်စတွင် ေဇယဂါမဏိဘွဲ့ခံ ဦးရဲသာအား သူရဲဝန်အရာ ခန့်အပ်ခဲ့သည်။ ေဇယဂါမဏိသည် ၁၅ စက်တင်ဘာ ၁၇၆၄ ခုနှစ်တွင် ဖွဲ့စည်းခဲ့သည့် သီရိသီဟသူ ဦးေဆာင်ေသာ ၄၀ ေတာ် ေသွးေသာက်အဖွဲ့၌ ပါဝင်ခဲ့သူ ြဖစ်ပါသည်။ ၅ စက်တင်ဘာ ၁၇၆၉ ခုနှစ်တွင် စန္ဒပူရီ (လင်းဇင်း)မှ သမီးကညာဆက်သရာ ယင်းအခမ်းအနားသို့ သူရဲဝန်ေနမျိုးကာမဏိေကျာ်ထင် တက်ေရာက်ခဲ့သည်။ ယင်းေနမျိုးကာမဏိေကျာင်ထင်သည်ပင် ေဇယဂါမဏိ ြဖစ်ဟန်ရှိသည်။ ေဇယဂါမဏိ ေနမျိုးကာမဏိဘွဲ့များ ရရှိခဲ့သူ သူရဲဝန် ဦးရဲသာသည် စဉ့်ကူးမင်းနန်းတက်စ ၁၆ ဇွန် ၁၇၇၆ ခုနှစ်တွင် စလင်းမင်းသားအေရး၌ ပါဝင်ပတ်သက်မှုြဖင့် စီရင်ခံခဲ့ရသည်။
စဉ့်ကူးမင်းလက်ထက်
[ပြင်ဆင်ရန်]စဉ့်ကူးမင်း (၁၇၇၆-၁၇၈၂) နန်းတက်စတွင် သတိုးမင်းြကီးအား သူရဲဝန် အရာခန့်အပ်ခဲ့သည်။ ၁၇၇၈ ခုနှစ်တွင် သူရဲဝန် သတိုးမင်းြကီး ြကပ်မတ် တည်ေဆာက်သည့် ေရွှစည်းခုံဘုရား ေစာင်းတန်းြပီးစီးသွားဩဖင့် စဉ့်ကူးမင်းကိုယ်တိုင် ေရစက်ချ လှူဒါန်းေပးခဲ့သည်။ စဉ့်ကူးမင်း လက်ထက် သူရဲဝန်အြဖစ် အမှုထမ်းခဲ့သူ အမည်ကို ဦးလှေကျာ်ဟု ေတွ့ရှိရရာ သတိုးမင်းြကီးသည်ပင် ဦးလှေကျာ် ြဖစ်ဟန်ရှိသည်။
သူရဲဝန် ဦးကူ
[ပြင်ဆင်ရန်]ဗဒုံမင်း နန်းတက်စ ၁၇၈၂ ခုနှစ်တွင် မင်းလှေကျာ်စွာဘွဲ့ခံ ဦးကူအား သူရဲဝန်အရာ ခန့်အပ်ခဲ့သည်။ ဦးကူမှာ ဗဒုံမင်း၏ အိမ်ေတာ်ပါ အမှုထမ်း တစ်ဦးြဖစ်ဟန်ရှိ၏။ မကြာမီ သူရဲဝန် ဦးကူနှင့်ဇနီး ဝန်ကေတာ် မိေနာ်တို့အြကား ြပဿနာတစ်ရပ် ေပါ်ေပါက်ခဲ့၏။ သူရဲဝန် ဦးကူဝန်ကေတာ် မိေနာက်က ငတလုတ်ဆိုသူနှင့် မှားယွင်းေဖာက်ြပန်ခဲ့ြခင်း ြဖစ်ပါသည်။ ဤကိစ္စမှာ အေရှ့ရုံးေတာ်သို့ တိုင်ေရာက်ရှိခဲ့ရာ ရုံးေတာ်မှ မိေနာ်အား ေခါ်ယူစစ်ေဆး ေမးြမန်းသည်အထိ ြဖစ်ခဲ့ရ၏။ ၁၂ ဒီဇင်ဘာ ၁၇၈၃ ခုနှစ်တွင် စစ်ေဆးေမးြမန်းမှု ြပုခဲ့ြပီးေနာက် လိုအပ်သည့် အေရးယူမှုများ ြပုလုပ်ခဲ့ရြပီး ၁၇၈၄ ခုနှစ်တွင် သူရဲဝန် ဦးကူအား အတွင်းဝန်ရာထူး တိုးြမှင့်ေပးလိုက်ပါသည်။
ရာထူးအေြပာင်းအလဲ
[ပြင်ဆင်ရန်]သူရဲဝန်မင်းလှေကျာ်စွာဘွဲ့ခံ ဦးကူအတွင်းဝန်ြဖစ်သွားေသာအခါ မင်းလှမင်းထင်ကို သူရဲဝန်အြဖစ်ေြပာင်းလဲ ခန့်အပ်လိုက်၏ ။ ဗုဒ္ဓဘိသိက်ပွဲ့အြပီးေနာက် တစ်ေန့ြဖစ်ေသာ ၁၂ ဇွန် ၁၇၈၄ ခုနှစ်တွင် မင်းလှမင်းထင်ဘွဲ့အမည်ေပးအပ်ကာ သူရဲဝန်ရာထူး ခန့်အပ်ခဲ့ြခင်းြဖစ်ပါသည် ။
သူရဲဝန် ဦးထွန်း
[ပြင်ဆင်ရန်]ဗဒုံမင်းလက်ထက်၌ပင် သူရဲဝန်ဦးထွန်အမှုထမ်းခဲ့ရွက်ေြကာင်း သိရှိရ၏ ။ ဦးထွန်သည် ဗလရာဇာဘွဲ့ခံ ဗိုလ်မင်းဦးေရွှဆိုင်း၏ သားြဖစ်ပါသည် ။ သူရဲဝန်ဦးထွန်၏ သားမှာ ေနာင်မေကွးမင်းြကီး ဦးြကာဥ အဖြစ်အမည်ထင်ရှားလာခဲ့သူြဖစ်၏ ။ သူရဲဝန်ဦးထွန်သည် စစ်ကိုင်းမင်းနန်းတက်စကာလ အထိတာဝန်ထမ်းေဆာင်ခဲ့ဟန်တူသည် ။ စစ်ကိုင်းမင်းနန်းတက်စတွင် ခန့်အပ်ခံခဲ့ရသည့် သူရဲဝန်ေရွှေတာင်ရာဇသူသည်ပင် ဦးထွန်းဖြစ်မည်ေလာဟု မှန်းဆမိပါသည် ။ ၁၀ ဩဂုတ် ၁၈၁၉ ခုနှစ်တွင် သူရဲဝန်ေရွှေတာင်သူအား ေလှာ်ကားေလှေတာ် စီးနင်းခွင့်ြပုခဲ့သကဲ့သို့ ေငွေတာင်တစ်ေထာင်ကိုလည်း ေပးအပ်ချီးြမှင့်ခဲ့ေသး၏ ။
သူရဲဝန် ဦးြကာဥ
[ပြင်ဆင်ရန်]သာယာဝတီမင်းနန်းတက်စ ၁၈၃၇ ခုနှစ်တွင် သူရဲဝန်ရာထူးကို ေြမာက်ထားဝယ် ဗိုလ်မဟာမင်းလှသီဟသူဘွဲ့ခံ ဦးြကာဥအားေပးအပ်ခဲ့သည် ။ သူသည် သာယာဝတီမင်းသား ေနာင်ေတာ်စစ်ကိုင်းမင်းကို နန်းချရန် ေရွှဘိုသို့ထွက်ခွာစဉ် ငါးထပ်ြကီး ေဝဠုဝန်ဘုရား၌ မှာထားခဲ့သည့် သတင်းစကားများအား စစ်ကိုင်းမင်းထံ သွားေရာက် တင်ြပေပးခဲ့သူြဖစ်ရာ သာယာဝတီမင်း၏ စိတ်ချယုံြကည်သူ မင်းမှုထမ်းတစ်ဦး ြဖစ်လာခဲ့၏ ။ ထန်းတစ်ပင်ြမို့ကိုလည်း ြမို့စားအရာေပးအပ်ခဲ့သည် ။ ၂ စက်တင်ဘာ ၁၈၄၁ ခုနှစ်တွင် သာယာဝတီမင်း ရန်ကုန်သို့ စုန်ဆင်းစဉ် သူရဲဝင်းမင်းြကီးေကျာ်ထင် လိုက်ပါခဲ့ေြကာင်း ေတွ့ရှိရသည် ။ သူရဲဝန်ဦးြကာဥ ရာထူးေြပာင်းလဲသွားဩဖင့် သူရဲဝန်အသစ်ခန့်အပ်လိုက်ြခင်း ြဖစ်ဟန်တူသည် ။
ပုဂံမင်းလက်ထက် သူရဲအုပ်
[ပြင်ဆင်ရန်]ပုဂံမင်းလကထက် မတ္တရာြမို့ဝန် သူရဲအုပ်မဟာမင်းလှမင်းေခါင်ေကျာ်ထင်သည်ပင် သူရဲဝန်ရာထူးြဖင့် အမှုထမ်းရွက်ခံဟန်တူသည် ။ မင်းတုန်း၊ ကေနာင်မင်းသားများ ေနာင်ေတာ်ပုဂံမင်းကို နန်းချရန်ေရွှဘိုသို့ ထွက်ခွာစဉ် သူရဲအုပ်မဟာမင်းလှမင်းေခါင်ေကျာ်ထင် ဦးစီးေသာတပ်များ မင်းသားညီေနာင်ကိုလိုက်လံ တိုက်ခိုက်ခဲ့ရသည် ။
မင်းတုန်းမင်းလက်ထက်
[ပြင်ဆင်ရန်]၁၈၅၃ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် မင်းတုန်းမင်း နန်းတက်လာြပီးနောက် မင်းြကီးမဟာမင်းခေါင်ဘွဲ့ခံ ဦးနုအား သူရဲဝန်အဖြစ် ခန့်အပ်ခဲ့သည်။ ၁၈၅၅ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလတွင် အာသာဖယ်ရာဦးဆောင်သော ြဗိတိသျှသံအဖွဲ့ အမရပူရသို့လာရောက်စဉ် သူရဲဝန် မဟာမင်းခေါင်သူရိန် ြကိုဆိုရေးအဖွဲ့၌ ပါဝင်ခဲ့သည် ။ သူရဲဝန် ဦးနုအား ဘွဲ့မည်ေြပာင်းလဲပေးအပ်ခဲ့ြခင်း ြဖစ်ဟန်ရှိ၏ ။
သူရဲဝန် ဦးေရွှလုံး
[ပြင်ဆင်ရန်]မင်းတုန်းမင်းလက်ထက် ၁၈၆၆ ခုနှစ် ဝန်းကျင်တွင် ေရှ့ဝင်ေတာ်မှူးသတိုးမင်းြကီး မဟာသမိန်ေဘြဗတ်စဘွဲ့ခံ ဦးေရွလုံး သူရဲဝန်အြဖစ် အမှုထမ်းလျက်ရှိြပီးြဖစ်၏ ။ ဦးေရွှလုံး မင်းတုန်းမင်းသား ငယ်စဉ် ေရထဲသို့ကျစဉ်က ကယ်ဆယ်ခဲ့ဖူးသူြဖစ်သည်ဆို၏ ။ မင်းတုန်းမင်းလက်ထက် ေခတ်ေနှာင်းပိုင်းတွင် လက်ဝဲဝင်းမှူး ေကျာက်ပန်းေတာင်းြမို့စားသည်လည်း သူရဲဝန်အြဖစ် အမှုထမ်းခဲ့ဖူးသည်ဆို၏ ။
သူရဲဝန်ဦးဖိုး
[ပြင်ဆင်ရန်]သီေပါမင်းနန်းတက်စ ၂၃ နိုဝင်ဘာ ၁၈၇၈ ခုနှစ်တွင် ေတာင်ထားဝယ်ဗိုလ် ဦးဖိုးအား မင်းြကီးမင်းေခါင် မဟာေကျာ်ထင်ဘွဲ့ြဖင့် သူရဲဝန်အရာခန့်အပ်ခဲ့သည် ။ ဦးဖိုးသည် ေနာင်တိုင်းတာမင်းြကီးအြဖစ် ထင်ရှားခဲ့သူြဖစ်၏ ။ ၂၂ ဇန်နဝါရီ ၁၈၇၉ ခုနှစ်တွင် သူရဲဝန်ဦးဖိုးအား အတွင်းဝန်ရာထူးတိုးြမှင့်ခန့်အပ်ခဲ့၏ ။
သူရဲဝန် မောင်မောင်ေြပာင်
[ပြင်ဆင်ရန်]သူရဲဝန် ဦးဖိုးအား အတွင်းဝန်ရာထူး တိုးြမှင့်ပေးလိုက်ပြီးနောက် လစ်လပ်သွားသော သူရဲဝန်ရာထူးကို ရနောင်မောင်မောင်တုတ်၏ ညီရင်းြဖစ်သူ မောင်မောင်ေြပာင် အား ခန့်အပ်ခဲ့သည် ။ ပင်းသားြမို့စားြဖစ်ပြီး ဘွဲ့မည်မှာ မဟာမင်းထင် ပညာသိဒ္ဓိသင်္ခယျာ ြဖစ်သည် ။ ၁၈၇၉ ခုနှဈ စက်တင်ဘာလတွင် ြဗိတိသျှကိုယ်စားလှယ်များ မန္တလေးသို့လာရောက်စဉ် စစ်ရေးြပအခမ်းအနားသို့ သူရဲဝန် မောင်မောင်ေြပာင် တက် ရောက်ခဲ့သည်။ သူရဲဝန် မောင်မောင်ေြပာင်သည် ၁၈၈၂ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် ဒိုင်းခင်ခင်ရေးေြကာင့် ရာထူးကျသွား၏ ။ သူ၏နေရာတွင် ဦးခေါင်ဆိုသူအား အစားထိုးခန့်အပ်ခဲ့ဟန်ရှိသည် ။
သူရဲဝန် ဦးခေါင်
[ပြင်ဆင်ရန်]မန္တေလးနန်းြမို့အတွင်း အကွက်အမှတ် ၂၃၅ မှာ သူရဲဝန်ဦးေခါင်ဝင်းြဖစ်ပါသည်။ ဦးေခါင်သည် သီေပါမင်းလက်ထက်တွင် ခန့်အပ်ခံခဲ့ရသူ သူရဲဝန်တစ်ဦးြဖစ်၏ ။ သူရဲဝန်ဦးေခါင်တွင် ဦးေသာင်ဆိုသူ ညီတစ်ဦးရှိြပီး လက်ဖက်ရည်တော်အြဖစ် အမှုထမ်းရွက်ေြကာင်းသိရှိရ၏ ။ သူရဲဝန်ဦးေခါင်မှာ ကိုလိုနီေခတ်ဦးကာလအထိ သက်ရှိထင်ရှား ရှိေနဆဲြဖစ်သည် ။
သူရဲဝန် ဦးအတ်
[ပြင်ဆင်ရန်]သူရဲဝန်ရာထူးသည် အဆင့်ဆင့် ေြပာင်းလဲခန့်အပ်ခဲ့ရြပီးေနာက် ေနာက်ဆုံးတွင် ေရွှြပည်မှန်ကင်း ေသနတ်ဗိုလ်ဦးအတ်သို့ ေပးအပ်ခံခဲ့ရ၏ ။ သူရဲဝန်ဦးအတ်မှာ စာေရးဆရာမကြီး လူထု ဒေါ်အမာ၏ ဘိုးေဘးေတာ်စပ်သူ ြဖစ်ပါသည် ။ ၁၈၅၅ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် အင်္ဂလိပ်ြမန်မာ တတိယစစ်ပွဲ ြဖစ်ပွားစဉ် ေတာင်ငူစစ်ေြကာင်းမှချီတက်တိုက်ခိုက်ခဲ့သည် ။ သီေပါမင်းလက်ထက်တွင် သူရဲအမှုထမ်း ၁၁၁၀ ဦးရှိခဲ့ြပီး လစာေငွ ၁၁၇၇၅ ကျပ် သုံးစွဲခဲ့ေြကာင်း သိရှိရ၏ ။ [၁]
ကိုးကား
[ပြင်ဆင်ရန်]- ↑ တင်နိုင်တိုး၏ ဝန်တစ်ရာ စာအုပ် ၂၇-၅-၂၀၀၉