ဘားရာ

ဘားရာ (သို့) ဘားရိုး (အင်္ဂလိပ်: borough) ဆိုသည်မှာ အင်္ဂလိပ်စကားပြောနိုင်ငံများရှိ အုပ်ချုပ်ရေးဆိုင်ရာ နယ်မြေခွဲတစ်ခုဖြစ်သည်။ မူအားဖြင့် ဤဝေါဟာရသည် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်သောမြို့ကို ရည်ရွယ်သော်လည်း လက်တွေ့အားဖြင့် ဤဝေါဟာရ၏ တရားဝင်အသုံးသည် အမျိုးမျိုးကွဲပြားလျက်ရှိသည်။

သမိုင်း

"ဘေးယာဝုဖ်"ကဗျာ၌ပါသော ဘားဂ်နယ်မြေ

အလယ်ခေတ်တွင် ဘားရာများဆိုသည်မှာ အင်္ဂလန်တွင် ကိုယ်ပိုင်အစိုးရ (သို့) ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့် အတိုင်းအတာတစ်ခုထိပေးထားသော နေထိုင်အခြေချရာနေရာများဖြစ်ခဲ့ကြသည်။ "burgs" သည် စကော့တလန်အသုံးဖြစ်၏ ။ အလယ်ခေတ် အင်္ဂလန်၌ ဘားရာများသည် ပါလီမန်အတွက် ကိုယ်စားလှယ်ရွေးချယ်ရန် အခွင့်ရှိကြသည်။ မဟာ အဲလ်ဖရစ်ဒ်၏ ဘားဂယ်လ်စနစ် (burghal) မှ ဘားရာဆိုသည့် အသုံး ဆင်းသက်လာပုံရသည်။ အဲလ်ဖရစ်ဒ်သည် ခုခံကာကွယ်ရေးအတွက် ဘားခ် (Burh) ခံတပ်များထားသည့်စနစ်ကို အကောင်အထည်ဖော်ခဲ့ကာ ထိုခံတပ်နယ်များအား တစ်စုံတစ်ရာသော ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့် ပေးခဲ့လေသည်။ နော်မန်တို့ အင်္ဂလန်ကိုအောင်မြင်ပြီးနောက် မြို့အချို့ကို ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့် ပေးသောအခါ ဘားခ်/ဘားရာ အယူအဆသည် "ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်နယ်မြေ" ဟူသော အနက်ဖြင့် ပြန်လည်သုံးစွဲခဲ့ကြသည်။

ကမ္ဘာတလွှား၌ ဘားရာနှင့်ပတ်သက်သော အယူအဆများမှာ မတူညီကြပေ။ များသောအားဖြင့် ဘားရာ(တစ်ခု)သည် ကိုယ်ပိုင်၊ ဒေသခံအစိုးရရှိသော မြို့တစ်မြို့ဖြစ်၏ ။ သို့သော် အချို့မြို့များ၌ (ဥပမာ - နယူးယောက်၊ လန်ဒန်၊ မွန်းထရီးအော) မြို့၏ အခွဲနယ်မြေ(မြို့နယ်) များဖြစ်ကြသည်။ ဤအခြေအနေမျိုးတွင် ဘားရာသည် ပုံမှန်အားဖြင့် အခွင့်အာဏာလုံးဝမရှိ (သို့) မြို့တော် အစိုးရအဖွဲ့၏ အောက်၌သာ တည်ရှိရသည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၊ အလက်စကာပြည်နယ်ကဲ့သို့သော အခြားနေရာများတွင် ဘားရာသည် ကျယ်ပြန့်သောနယ်မြေတစ်ခုကို ရည်ရွယ်သတ်မှတ်ကြလေရာ အကျယ်အဝန်းအားဖြင့် ယူနိုက်တက်ကင်းဒမ်းနှင့်ပင် ယှဉ်နိုင်သည်။ သို့ရာ၌ လူဦးရေသည်ကား အင်္ဂလန်ရှိ ဆဝေါနစ်ချ်မြို့၏ လူဦးရေ ၉,၆၀၀ ထက် နည်းသေးသည်။ ဩစတေးလျနိုင်ငံတွင် ဘားရာသည် တစ်ချိန်က ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ မြို့ငယ်တစ်ခုကို ဆိုလိုခဲ့ရာမှ ယခုအခါ ထိုအသုံးပျောက်သွား၍ ကွီးန်ဇ်ကလစ်ဖ် ဘားရာတစ်ခုသာ ကျန်တော့လေသည်။

အုပ်ချုပ်ရေးဆိုင်ရာနယ်မြေများအဖြစ် ဘားရာများကို အိုင်ယာလန်သမ္မတနိုင်ငံ၊ ယူနိုက်တက်ကင်းဒမ်းတို့တွင် တွေ့နိုင်ပြီး အထူးသဖြင့် အင်္ဂလန်နှင့် မြောက်အိုင်ယာလန်တို့တွင် ဖြစ်သည်။ ကနေဒါနိုင်ငံ၏ ကွီဗက်ပြည်နယ်နှင့် အွန်တေးရီးယိုးပြည်နယ်တွင် ရှေးယခင်ကနေရာများ၊ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ ပြည်နယ်အချို့၊ အစ္စရေးနိုင်ငံ၊ နယူးဇီလန်၏ ရှေးယခင်ကနေရာများနှင့် ဩစတေးလျတွင် နေရာတစ်ခု စသည်တို့၌ တည်ရှိကြသည်။

ဝေါဟာရရင်းမြစ်

borough စကားလုံးသည် ရှေးဟောင်းအင်္ဂလိပ် burg, burh တို့မှ ဆင်းသက်လာ၍ ခံတပ်နယ်မြေဟု အနက်ရသည်။ ခေတ်သစ်အင်္ဂလိပ်တွင်"bury" ၊ -brough ဖြစ်လာ၍ စကော့စကား၌ 'burgh ဖြစ်ကာ စကန်ဒီနေးဗီးယားစကားများ၌ borg ၊ ဂျာမန်တွင် Burg တို့ဖြစ်ကြသည်။

အခြားဥရောပဘာသာစကားများစွာတွင် အလယ်ခေတ်ကာလများအတွင် ဂျာမန်နစ်စကားများမှ ချေးယူခဲ့ကြသော အနက်တူစကားလုံးများရှိကြရာ ၎င်းတို့မှာ အိုင်းရစ်စကားမှ brog၊ ဝေလစကားမှ bwr သို့ bwrc ၊ ပြင်သစ်စကားမှ "bourg" ၊ ကတ်တလန်စကားမှ "Burg" ၊ ပေါ်တူဂီစကားမှ "burgo" ၊ ပိုလန်စကားမှ "-bork" ၊ စလိုဗေးနီးယားစကားမှ -bor" တို့ဖြစ်ကြသည်။

"burg" ၏ အခြေခံအနက်သည် ရဲတိုက်၊ ခံတပ် ဖြစ်၍ ရံခါတွင် တောင်၊ တောင်ကုန်း အဓိပ္ပာယ်ရသည့် "berg" နှင့် ရောထွေးတတ်သည်။ (ဥပမာ - iceberg ၊ inselberg )

အသံထွက်

အင်္ဂလန်ရှိ များစွာသောနယ်မြေများတွင် "borough" ကို /ˈbʌrə/ ( ) အဖြစ် ထွက်ရှိကြ၍ နေရာအမည်တစ်ခု တွဲဆက်လာလျှင် အသံပျော့၍ /bərə/ ဟု ထွက်ကြသည်။ ရံခါ၌ နောက်ဆက်ပုဒ်အဖြစ် "-brough" ဟူ၍လည်း သုံးစွဲကြသည်။

အမေရိကန်တို့က ဤစာလုံးကို /ˈbʌroʊ/ (ဘားရိုး) ဟူ၍ ထွက်ကြကာ အချို့နေရာအမည်များ၌ နောက်ဆက်ပုဒ်အဖြစ် "-burg(h)" ကဲ့သို့ ရေးသားကြပြီး /bɜːrɡ/ (ဘားဂ်) ဟု အသံထွက်ကြသည်။