ကိုလိုနီစနစ်
ကိုလိုနီစနစ်ဟူသည် အခြားနယ်မြေကိုတရားဝင်နှင့်တိုက်ရိုက်ထိန်းချုပ်နိုင်သည့်နိုင်ငံရေးနှင့်စစ်ရေးလွှမ်းမိုးမှုစနစ် ဖြစ်သည်။[၁]ကိုလိုနီပြုခြင်းဖြစ်စဉ်တွင် ကိုလိုနီပြုသူများသည် ၎င်းတို့၏ဘာသာရေး၊ ဘာသာစကား၊ စီးပွားရေးနှင့် အခြားယဉ်ကျေးမှုအလေ့အထများကို ပယ်ခြစည်းကြပ်နိုင်သည်။ နိုင်ငံခြား အုပ်ချုပ်သူများသည် ၎င်းတို့၏ အကျိုးစီးပွားကို လိုက်စား၍ နယ်မြေကို အုပ်ချုပ်ပြီး ကိုလိုနီပြုထားသော ဒေသ၏ လူများနှင့် အရင်းအမြစ်များမှ အကျိုးအမြတ်ရရှိရန် ကြိုးပမ်းကြသည်။ ၎င်းသည် နယ်ချဲ့ဝါဒနှင့် ကွဲပြားစွာ ဆက်စပ်နေသည်။
ကိုလိုနီစနစ် အမျိုးအစားများ[ပြင်ဆင်ရန်]
ကိုလိုနီစနစ်၏ ခေတ်သစ်လေ့လာမှုများသည် ကိုလိုနီစနစ်၏ ထပ်နေသော အမျိုးအစားများအကြား ကွဲပြားစွာ လေးမျိုးခွဲခြားထားသည်- နယ်သစ်အခြေချနေထိုင်သူ ကိုလိုနီစနစ်၊ အမြတ်ထုတ် ကိုလိုနီစနစ်၊ ကိုယ်စားကိုလိုနီစနစ်နှင့် ပြည်တွင်း ကိုလိုနီစနစ် ဟူ၍ ခွဲခြားထားသည်။ အချို့သော သမိုင်းပညာရှင်များသည် အမျိုးသားရေးနှင့် ကုန်သွယ်မှုပုံစံများ အပါအဝင် ကိုလိုနီစနစ်၏ အခြားပုံစံများကို ဖော်ထုတ်ခဲ့သည်။[၂]
- နယ်သစ်အခြေချနေထိုင်သူ ကိုလိုနီစနစ်တွင် ဘာသာရေး၊ နိုင်ငံရေး သို့မဟုတ် စီးပွားရေး အကြောင်းပြချက်များဖြင့် လှုံ့ဆော်ပေးလေ့ရှိသော ကိုလိုနီနယ်များသို့ အခြေချနေထိုင်သူများမှ ကြီးမားသော ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်မှုတွင် ပါဝင်ပါသည်။ ဤကိုလိုနီစနစ်ပုံစံသည် ယခင်ရှိပြီးသားလူများကို အခြေချနေထိုင်သူနှင့်အတူ အစားထိုးရန် အဓိကရည်ရွယ်ပြီး အခြေချနေထိုင်ရန်နှင့် အခြေချနေထိုင်တည်ထောင်ရန် ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် ကိုလိုနီနယ်များသို့ ပြောင်းရွှေ့အခြေချနေထိုင်သူ အများအပြားပါဝင်ပါသည်။ ဩစတြေးလျ၊ ကနေဒါ၊ အမေရိကန်၊ တောင်အာဖရိက (ပိုမိုအငြင်းပွားဖွယ်ရာ အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ- အစ္စရေး)သည် အခြေချနေထိုင်သူအဖြစ် ကိုလိုနီပြုခြင်းဖြင့် ၎င်းတို့၏ ခေတ်မီပုံစံဖြင့် ဖန်တီးထားသော နိုင်ငံများ၏ နမူနာများဖြစ်သည်။
- အမြတ်ထုတ် ကိုလိုနီစနစ်တွင် အမြတ်ထုတ်ခြင်းတွင် ကိုလိုနီနယ်ချဲ့သူ နည်းပါးလာကာ မြို့ကြီးပြကြီး၏ အကျိုးအတွက် သဘာဝအရင်းအမြစ်များ သို့မဟုတ် လုပ်အားကို အသုံးချခြင်းအပေါ် အာရုံစိုက်သည်။ ဤပုံစံတွင် ကိုလိုနီနယ်ချဲ့သမားများက နိုင်ငံရေးနှင့် စီးပွားရေး အုပ်ချုပ်ရေး အများအပြားကို ဖွဲ့စည်းထားသည့် ကုန်သွယ်ရေးစခန်းများနှင့် ပိုကြီးသော ကိုလိုနီများ ပါဝင်သည်။ အာဖရိကနှင့် အာရှ၏ဥရောပကိုလိုနီပြုခြင်းကို အမြတ်ထုတ်သော ကိုလိုနီစနစ်၏ ပံ့ပိုးမှုအောက်တွင် ကြီးကြီးမားမားလုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။
- ကိုလိုနီနယ်ချဲ့စနစ်တွင် နယ်သစ်အခြေချ နေထိုင်သူအများစုသည် အုပ်ချုပ်သူအာဏာကဲ့သို့ တူညီသောလူမျိုးစုမှ မလာကြသည့် ကိုလိုနီအာဏာမှ ပံ့ပိုးထားသော အခြေချစီမံကိန်းတစ်ခု ပါဝင်သည်။
- ပြည်တွင်းကိုလိုနီစနစ်သည် နိုင်ငံတစ်ခု၏ နယ်ပယ်များကြား မညီမညာသော ဖွဲ့စည်းပုံပါဝါ၏ အယူအဆတစ်ခုဖြစ်သည်။ အမြတ်ထုတ်ခြင်း၏ အရင်းအမြစ်သည် နိုင်ငံတော်အတွင်းမှ လာသည်။ ၎င်းသည် ကိုလိုနီနယ်ချဲ့နိုင်ငံမှ လူများထံမှ လွတ်လပ်ရေးရပြီးစ နိုင်ငံအတွင်း ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူများထံသို့ ထိန်းချုပ်မှုနှင့် ခေါင်းပုံဖြတ်ခြင်းများကို သရုပ်ပြသည်။
- အမျိုးသားရေးရာ ကိုလိုနီစနစ် သည် အခြေချနေထိုင်သူများနှင့် ပြည်တွင်းကိုလိုနီစနစ်၏ အစိတ်အပိုင်းများပါဝင်သည့် လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုဖြစ်ပြီး နိုင်ငံတည်ဆောက်ရေးနှင့် ကိုလိုနီပြုခြင်းသည် ဟန်ချက်ညီညီ ဆက်နွှယ်နေသည့် လုပ်ငန်းစဉ်ဖြစ်ပြီး ကိုလိုနီအစိုးရသည် ၎င်းတို့၏ကိုယ်ပိုင်ယဉ်ကျေးမှုနှင့် နိုင်ငံရေးပုံသဏ္ဌာန်အဖြစ် ပြန်လည်ဖန်တီးရန် ကြိုးပမ်းနေပါသည်။ ရည်ရွယ်ချက်မှာ ၎င်းတို့ကို ပြည်နယ်အတွင်း ပေါင်းစည်းရန်ဖြစ်ပြီး ပြည်နယ်၏ နှစ်သက်ရာ ယဉ်ကျေးမှုကို ရောင်ပြန်ဟပ်ရန်သာ ဖြစ်သည်။ ထိုင်ဝမ်ရှိ တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံသည် အမျိုးသား-ကိုလိုနီနယ်ချဲ့လူ့အဖွဲ့အစည်း၏ စံနမူနာပြဖြစ်သည်။
- ကုန်သွယ်မှုကိုလိုနီစနစ်တွင် ကုန်သည်များအတွက် ကုန်သွယ်မှုအခွင့်အလမ်းများကို ပံ့ပိုးပေးရန်အတွက် ကိုလိုနီနယ်ချဲ့စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများ လုပ်ဆောင်ခြင်း ပါဝင်သည်။ ဤကိုလိုနီစနစ်ပုံစံသည် ၁၉ ရာစု အာရှတွင် အထင်ရှားဆုံးဖြစ်ပြီး ယခင်က အထီးကျန်ဆန်သောနိုင်ငံများသည် အနောက်အင်အားကြီးနိုင်ငံများအတွက် ၎င်းတို့၏ဆိပ်ကမ်းများကို ဖွင့်ခိုင်းစေခဲ့သည်။ ဤဥပမာများတွင် ဘိန်းစစ်ပွဲများနှင့် ဂျပန်၏အဖွင့်များ ပါဝင်သည်။
- ↑ https://my.warbletoncouncil.org/colonialismo-2110
- ↑ Healy၊ Roisin; Dal Lago၊ Enrico (2014)။ The Shadow of Colonialism on Europe's Modern Past။ New York: Palgrave Macmillan။ p. 126။ ISBN 978-1-137-45075-3။