အရှိန်

အရာဝတ္တုတစ်ခုရဲ့ အလျင်က တဖြည်းဖြည်း တိုးလာတဲ့အခါမှာ၊ အဲဒါကို အရှိန်မြှင့်လာတယ်လို့ ဆိုကြပါသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ကားတစ်စီးက ရပ်ထားရာမှ သူရဲ့အလျင်ဟာ တဖြည်း⁠ဖြည်းချင်းမြှင့်တက်လာရာ ၅ စက္ကန့်အတွင်းမှာ ၁၀ မီတာ/စက္ကန့်ကို ရောက်သွားတယ်လို ဆိုပါစို့။ ကနဦးအလျင်က သုည ဖြစ်တာမို့ ၅ စက္ကန့်အတွင်းတိုးသွားတဲ့ အလျင်ဟာ (၁၀ -၀) = ၁၀ မီတာ/စက္ကန့် ဖြစ်ပါသည်။ ဆိုလိုသည်မှာ အလျင်ဟာ (10ms^-1/5s) = 2ms^-2 နှုန်းအတိုင်းပြောင်းလဲသွားသည်ဟု ဆိုလိုသည်။ ထို 2ms^-2 ကို ကားရဲ့ အရှိန်ဟု ဆိုနိုင်ပါသည်။ ထိုကြောင့် အရှိန်ဆိုသည်မှာ အချိန်နှင့်အမျှ ပြောင်းလဲသွားသော အလျင်ရဲ့ နှုန်းဟု အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်နိုင်ပါသည်။

$Acceleration={\frac {ChangeinVelocity}{time}}$

ပျမ်းမျှအရှိန်(Average acceleration)

ပျမ်းမျှအရှိန် ဆိုသည်မှာ ပြောင်းလဲသွားသော အလျင် (Δv) ကို အချိန်အပိုင်းအခြား (Δt) စားခြင်းကို ဆိုလိုသည်။

${\boldsymbol {{a}_{avg}}}={\frac {\Delta {\boldsymbol {v}}}{\Delta {\mathit {t}}}}={\frac {\boldsymbol {v_{f}-v_{i}}}{\mathit {t_{f}-t_{i}}}}$

တမဟုတ်ခြင်းအရှိန်(Instantaneous acceleration)

တမဟုတ်ခြင်းအရှိန်ဆိုသည်မှာ ပျမ်းမျှအလျင်ကို တိုတောင်းသော အချိန်အပိုင်းအခြားဖြင့် စားသော လစ်မစ်(limit) ကို ဆိုလိုသည်။ ကဲကုလပ် တွင် ထို limit ကို x မှ t သို့ ဆက်စပ်နေသော ဒစ်ရီဗေတစ်(Derivative) ဟုခေါ်သည်။

$\mathbf {a} =\lim _{{\Delta t}\to 0}{\frac {\Delta \mathbf {v} _{x}}{\Delta t}}={\frac {d\mathbf {v} _{x}}{dt}}$

ဒီနေရာတွင် အလျင်သည် v_x=dx/dt ဖြစ်သည်။ ထိုကြောင့် အရှိန်သည်-

$\mathbf {a} ={\frac {d\mathbf {v} _{x}}{dt}}={\frac {d^{2}{\boldsymbol {x}}}{dt^{2}}}$

ဟုလည်းဆိုနိုင်သည်။

ယူနစ်

အရှိန်ဆိုသည်မှာ ပြောင်းလဲသွားသောအလျင်ကို ထို အဖြစ်အပျက်ဖြစ်ပွားခဲ့သော အချိန်နှင့်စားခြင်းကို ဆိုသည်ဟုဆိုခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ အလျင်၏ယူနစ်သည် (L/T) ဖြစ်သည်။ ထိုကြောင့် အလျင်ကို အချိန်နှင့်စားခြင်းဖြစ်သောကြောင့် အရှိန်၏ယူနစ်မှာ (L/T²) ဖြစ်သည်။ထိုကြောင့် SI ယူနစ်စနစ်အတွက် အရှိန်၏ယူနစ်မှာ (meter per second squared(ms^{-2</အရှိန်ဆိုသည်မှာ ပြောင်းလဲသွားသောအလျင်ကို ထို အဖြစ်အပျက်ဖြစ်ပွားခဲ့သော အချိန်နှင့်စားခြင်းကို ဆိုသည်ဟုဆိုခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ အလျင်၏ယူနစ်သည် (L/T) ဖြစ်သည်။ ထိုကြောင့် အလျင်ကို အချိန်နှင့်စားခြင်းဖြစ်သောကြောင့် အရှိန်၏ယူနစ်မှာ (L/T2) ဖြစ်သည်။ထိုကြောင့် SI ယူနစ်စနစ်အတွက် အရှိန်၏ယူနစ်မှာ (meter per second squared(ms-2)) ဖြစ်သည်။}

အရှိန်နှင့် အလျင်တို့၏ ဦးတည်ချက် လက္ခဏာသည် အမြဲတူနေမည်ဟုပြော၍မရပေ။ လက္ခဏာတူနေတဲ့အချိန်မှာတော့ အရာဝတ္တုရဲ့ သွားနှုန်းက မြှင့်နေမှာဖြစ်ပြီး၊ လက္ခဏာ မတူတဲ့အချိန်မှာတော့ နှေးသွားမှာ ဖြစ်ပါသည်။

အထူးပုံစံများ

တသမတ်တည်းအရှိန်(Uniform accelration)

အရာဝတ္တု တစ်ခု၏အလျင်က တူညီတဲ့နှုန်းအတိုင်းတိုးသွားနေတဲ့အခါမှာ၊ အရှိန်က တူညီနေသည်ဟုဆိုနိုင်ပါသည်။ အရာဝတ္တုတစ်ခုက မျဉ်းဖြောင့်အတိုင်းသွားနေမယ်၊ သူရဲ့ဦးတည်ချက်က လည်းပြောင်းမသွားဘူး၊တူညီတဲ့အချိန်ပိုင်းတိုင်းမှာလည်း သူရဲ့အလျင်ကလည်းတူညီစွာတိုးနေတယ်လို့ဆိုရင်၊ အဲဒီအရာဝတ္တုမှာ တသမတ်တည်းအရှိန်(Uniform accelration) ရှိတယ်ဟုဆိုနိုင်ပါသည်။

ထိုသို့ အရှိန် တသမတ်တည်းမပြောင်းလဲတဲ့အချိန်မှာ မှာ တွက်လို့ရမယ့် ပုံသေနည်းတချို့ကို ဖော်ပြထားပါသည်။

$v_{f}=v_{i}+at$

$x=v_{i}t+{\frac {1}{2}}at^{2}={\frac {v_{i}+v}{2}}t$

$|v_{f}|^{2}=|v_{i}|^{2}+2\,a\cdot x$

where

$x$ = displacement

$v_{i}$ = initial velocity

$v_{f}$ = final velocity

$a$ = uniform acceleration

$t$ = time.

ကိုးကား

1. Raymond A. Serway and John W. Jewett, Jr. "Physics for Scientists and Engineers with Modern Physics".
2. Longman science Physics 9
3. Applied Mathematics, Volume 1