ပါးရှန်းပြဇာတ်

ပါးရှန်းပြဇာတ်(သို့)အီရန်ပြဇာတ်သည် ရှေးပါးရှန်းလူမျိုးများလက်ထက်ကတည်းမှ ရှိခဲ့သည်။ အီရန်တွင် ပြဇာတ်များ စတင်ဖြစ်ပေါ်လာမှုများကို အမျိုးသားရေးသူရဲကောင်း ဂုဏ်တော်ချီးမြင့်ပွဲအခမ်းအနားများတွင် သရုပ်ဆောင်ကပြမှုနှင့် ရန်သူတို့အပေါ် နှိမ့်ချရန် ဒဏ္ဍာရီဇာတ်လမ်းများကို ကခြင်း၊ဥပမာ ဂန္ထဝင်ဇာတ်လမ်းများ Soug Sivashနှင့် "Mogh Koshi" (Megakhouni) တို့ကိုခြေရာခံလေ့လာနိုင်ပေသည်။ ရှေးကျ ပါရှန်း ပြဇာတ်နှင့်အကသည် ဂရိနိုင်ငံတွင် ပါးရှန်းများအုပ်ချုပ်ခဲ့စဉ်နေထိုင်ခဲ့သော ဂရိနိုင်ငံသား သမိုင်းသုတေသီပညာရှင်ကြီး၏ ဟီရော့ဒိုးတပ် ဟာလီကန်နာစိုးစ် ဖော်ပြချက်များတွင် အထူးလေ့လာမှတ်သားဖွယ်ရာများ ဖြစ်ခဲ့သည်။ သူသည် မိမိ၏စာအုပ် IX (Calliope) တွင် အာရှအင်ပါရာများအကြောင်းနှင့် ဘီစီ၄၇၈ခုနှစ်များအတွင်း ပါးရှန်းစစ်ပွဲများအကြောင်းကိုပါ ထည့်သွင်းရှင်းလင်းတင်ပြထားလေသည်။

ပါးရှန်းပြဇာတ်သမိုင်း

အချို့သော ပြဇာတ်များသည် ဇာတ်လမ်းများဖြစ်ကြပြီး ရာစု(၇)ခုနှစ် ရုပ်ရှင်ရုံများမပေါ်မီ အချိန်တွင် အီရန်နိုင်ငံ၌ လူကြိုက်များခဲ့သည် အောက်ပါတို့ကို နမူနာအဖြစ်တင်ပြပေးထားသည်။

• နာခါလီး (ပုံပြင်များကို ပြန်လည်သရုပ်ဆောင် ကပြခြင်း)
• သောင်ဇီးဟ် (ရှီအာ အာဇာနည် ပြဇာတ်)
• ခိုင်မဲဟ်ရှဘ်ဘာဇီး(ရုပ်တေးပြဇာတ်)
• ဆာယာဘာဇီး(နိုင်ငံရေးဟာသပြဇာတ်များ)
• ရူဟောင်ဇီး(နိုင်ငံသားဘဝ ဟာသပြဇာတ်များ)
• ပရ်ဒဲဟ် ဒါရီး(နောက်ခံဇာတ်လမ်းပြောပြခြင်း)
• ပါရ်ဒဲဟ်ခွါနီး(သီချင်းဆိုခြင်း၊ ကဇာတ်လမ်းပမာပြောခြင်း )
• နဂါဟ်လီ(ပုံပြောခြင်း)
• ကဝါလီ(အလယ်ခေတ်သီချင်း)
• ရှားဟ်နာမဲဟ်ခွါနီး(Shahnamehဇာတ်လမ်းကိုသီကုံးရေးသား၍သီဆိုခြင်း စွမ်းဆောင်ရည် )
• ရိုဇဲဟ်ခွါနီး (ဝမ်းနည်းဖွယ် အဖြစ်အပျက်များ ဟောပြောဖတ်ကြားခြင်းစွမ်းဆောင်ရည် )
• ဆာရဲဟ် ဘာဇီး(အရိပ်ပြဇာတ်)
• မီနောင်ရူဇီး(နှစ်သစ်ကူးကာလအအတွင်း ကာတွန်းရုပ်ပြကစားခြင်း)
• ကချာလက် ဘာဇီး သို့မဟုတ် ပဲဟ်လဝါးန် ကချဲလ်(လူရွှင်တော်တူသောစရိုက်လက္ခဏာနှင့်အတူရုပ်ပြကစားခြင်း)
• ဘက်ကားလ် ဘာဇီး(ကုန်စုံဆိုင်တစ်ခုအကြောင်းရုပ်ပြ ကစားခြင်း)

နကားလီ

အီရန်သရုပ်ဆောင်နကားလီးလုပ်နေ ပုံ။

နကားလီ ပြဇာတ်သည် ပါရှန်းတို့၏ရှေးအကျဆုံးရိုးရာပြဇာတ်တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ နကားလီ သရုပ်ဆောင်သူသည် တခါတရံအဖြစ်အပျက်ကို ပြန်လည်ပြောဆိုပြီး တီးလုံး၊အကနှင့် အရောင်အမျိုးမျိုးခြသလျှက် သရုပ်ဆောင်ရလေသည်။ အီရန်တွင် သာမန်မဟုတ်သော်လည်း အမျိုးသားအမျိုးသမီးနှစ်ဦးလုံးရောထွေး၍ ပြသ သီဆိုနိုင်၏။ ဖျော်ဖြေသူသည် များသောအားဖြင့် သာမန်ရိုးရိုးရှေးသမိုင်းဝင် အဝတ်အစားများဝတ်ဆင်လေ့ရှိသည်။ ထိုအနုပညာသည် ရှေးယခင်က ကော်ဖီဆိုင်များ၊သီးသန့်အိမ်များနှင့် သမိုင်းဝင်နေရာများဖြစ်သော နန်းမြို့တော်များတွင် ခင်ကြင်းပြသလေ့ရှိသည်။ အီရန်နိုင်ငံတွင် ကော်ဖီဆိုင်များ လူကြိုက်နည်းလာပြီး ဖျော်ဖြေရေးပုံစံအသစ်များပေါ်ထွန်းလာသည့်အတွက်ကြောင့် နကာလီပြဇာတ်သဘင်သည်လည်း ကျဆင်းလာခဲ့သည်။ မွရ်ရှီးဒ်အမည်ရှိဝါရင့် ဘကာလီးဇာတ်ဆရာကြီးက ယနေ့ခေတ်လူငယ်များအကြား ဘကာလီး ဇာတ်သဘင်လူကြိုက်များမှုကျဆင်းလာမှုသည် ဇာတ်ဆရာဦးရေ နည်းပါးသွားသည့်အတွက် ဖြစ်ပြီး ထိုသို့ဖြစ်မှုသည် နောက်မျိုးဆက်သစ်၌ ယင်းပြဇာတ်ကျန်ရှိဖို့ရန် အခက်အခဲများဖြစ်လာနိုင်သည်ဟု ဆိုခဲ့သည်။၂၀၁၁ ခုနှစ်တွင် နကာလီး ပြဇာတ်သည် ယူနီစကို ကိုယ်စားလှယ်၏ ကမ္ဘာ့လူသားယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ် စာရင်းတွင် ပါဝင်ခဲ့ပြီး ထိုယဉ်ကျေးမှုကို ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်မှုကိုရရှိစေခဲ့သည်။ နကားလီးကဲ့သို့ အခြားသော ဇာတ်လမ်းသီကုံးခြင်းနှင့် နကားလီးအပါအဝင် ပရ်ဒဲဟ်ဒရ်ရီ ၊ပရ်ဒဲဟ်ခွါနီး၊ရှားဟ်နာမဲဟ်ခွါနီးနှင့်ရိုဇဲဟ်ခွါနီးတို့သည် ရှေးပါးရှန်းဇာတ်သဘင်များဖြစ်ကြလေသည်။

သာဇီယာ

တာဇီယာ စွမ်းဆောင်ရည် ပြဇာတ်ရုံတွင် ပြသစဉ်

သာအ်ဇီယာ ဆိုသည်မှာ ပါးရှန်းတို့၏ ရှေးဘာသာရေးအစဉ်အလာသဘင် တစ်မျိုးဖြစ်ပြီး တီးမှုတ်ခြင်း၊ဇာတ်လမ်း၊ကဗျာအလင်္ဂါများမှ ပြောင်းလဲဆင်းသက်လာသည်။ သာအ်ဇီယာသည် အီရန်နိုင်ငံတွင် အစ္စလာမ်မတိုင်မီအချိန်တွင်းမှ ရှိခဲ့သည်။ ဝမ်းနည်းဖွယ်ရာကောင်းသော စီယာ၀ရှ်မှ သီကုံးရေးသားထားသည့် အပိုဒ်တစ်ပိုဒ်သည် ရှာဟ်နာမဲဟ်-ယေ-ဖရ်ဒေါင်စီ တွင်ရှိ၏။ သမိုင်းဖြစ်ရပ်များကို သာအ်ဇီယာနှင့် ပဲရ်ဒဲဟ်ခွါနီး သီကုံးရေးသား တင်ဆက်မှုသည် ဝိဉာဉ်ကို အားဖြစ်ပေါ်စေသည်။ မျိုးတူသောအကြောင်းအရာခေါင်းစဉ်များမှာ သူရဲကောင်းတို့၏ အချစ်ပုံပြင်၊ မကောင်းမှုတို့ရှေ့၌ ကိုယ်ကျိုးစွန့်ကာကွယ်ခြင်းတို့ ဖြစ်သည်။ အီရန် သာအ်ဇီယာနှင့် ဥရောပ သာအ်ဇီယာတို့အကြား များစွာတူညီမှုရှိလေသည်။

ခိုင်မဲဟ်ရှဘ်ဘာဇီး

ခိုင်မဲဟ်ရှဘ်ဘာဇီးသည် ပါးရှန်းတို့၏ရှေးကျ ရိုးရာတစ်ခုဖြစ်သည်မှာ သေးငယ်သောအခန်းတစ်ခန်းတွင်း၌ ပြုလုပ်လေ့ရှိသော ပါးရှန်းရိုးရာ ရုပ်သေးဖြစ်သည်။ ပြသမှုတွင် လူနှစ်ဦးလိုအပ်ပေသည်။ တစ်ဦးသည် တီးလုံးများကို တီးသူဖြစ်ပြီး နောက်တစ်ဦးမှာတော့(မွရ်ရှိဒ်)ဟု ခေါ်သော ဇာတ်လမ်းပြောသူတို့သာလျှင်ဖြစ်ပေသည်။ ၎င်းသည် မိမိနှင့် အရုပ်များအကြားစကားပြောခြင်းပင်ဖြစ်လေသည်။ သရုပ်ပြပုံ၊ဇာတ်လမ်းဇာတ်ကောင်များနှင့် အသုံးပြုသောနည်းစနစ်တို့ရေးသားခြင်းတို့သည် ထူးခြားစေသည့်အပြင် အခြားရုပ်သေးပွဲများနှင့်ခြားနားမှုရှိသည်။ အီရန်နိုင်ငံတွင် ကာဂျားရ် ခေတ်၌ ရုပ်သေးသစ် တမျိုးပေါ်ထွက်လာခဲ့သည်။ အီရန်နိုင်ငံတွင် ယခုချိန်ထိ ရုပ်သေးပြပွဲကို အလွန်မှပင်လုပ်ဆောင်လျက် ရှိကြသည်။ 

Siah-Bazi

စီယာဟ်ဘာဇီး ဖျော်ဖြေမှု

Siah-Baziသည် အီရန်ရိုးရာ အနုပညာဖျော်ဖြေမှုတစ်ရပ် ဖြစ်ပြီး Siyah-Bazi ဟုလည်း ခေါ်သည်။ ထိုဇာတ်တွင် ဇာတ်ကောင်တို့၏အနေအထားသည် တစ်ဦးက မျက်နှာအမည်းရောင် ချယ်သထားပြီး အလွန်မှပင်ကြောက်မက်ဖွယ်ရာကောင်း၍ တစ်ဦးမှာ အလွန်မှပင်ရိုးသား ဖြူစင်ပေသည်။ ထိုဇာတ်ကောင်များသည် ဟာသဇာတ်ကောင်များဖြစ်လေသည်။ ၎င်းတို့ကို ကြည့်လိုက်လျှင် အလွန်မှပင် ရယ်ဖွယ်ရာကောင်းသည်။ ထိုပြဇာတ်ကို ‘ အမည်းရောင်ကစားခြင်း” ဟုအဓိပ္ပာယ်ပြန်ဆိုကြသည်။ ထိုပြဇာတ်တွင် ဇာတ်ကောင်တစ်ဦးသည် အနက်ရောင် နောက်တစ်ဦးသည် အနီရောင်ဝတ်ဆင်ထား ပြီး တစ်ဦးမျက်နှာတွင် အမည်းရောင် ချယ်ထားသည်။ များသောအားဖြင့် နိုင်ငံရေးဟာသပျက်လုံးများနှင့် သဘာ၀ဆန်သော ပျက်လုံးများဖြင့် ကကြသည်။ လူရွှင်တော်ကဲ့သို့သောအနက်ရောင်မျက်နှာဇာတ်ကောင်တစ်ဦးသည် ဆရာအရှက်ကွဲဖို့ရန်ကြိုးစားဖန်တီးရသည်။ ဆရာဖြစ်သူသည် သာမန်အပေါ်ယံကြည့်က အလွန်ပင် ရိုသေဖွယ်ရာကောင်းပြီး အတွင်း၌ မကောင်းသောစာရိတ္တများ ရှိသူတစ်ဦးဖြစ်ပေသည်။ ထိုမျက်နှာ အမည်းရောင်ချယ်ထားသောသူသည် သူတစ်ပါး၏အနှိပ်ခံအလုပ်သမားတစ်ဦးအဖြစ်သရုပ်ဆောင်ထားသည့်အတွက် ကြည့်ရှူ့သည့်ပရိသတ်သည်လည်း ၎င်း၏ဘ၀အခြေအနေကို ထပ်တူခံစားရစေသည်။ Siah-Bazi သည် အမေရိကန်နိုင်ငံ မီနစ်တာပြဇာတ်နှင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက တူညီသော အမြင်မတူညီမှုများရှိနေပေသည်။

Siah-Baziနှင့် Ru Howzi နှစ်မျိုးစလုံးသည် ၎င်းတို့၌ အမည်းရောင်နှင့် အဖြူရောင် ဟာသဇာတ်ကောင်များပါဝင်ပြီး ဟာသပြဇာတ်များကို သရုပ်ဆောင်ကကြသည်။ သို့သော် Ru Howziသည် လူ့အသိုင်းအဝိုင်းတွင်းရှိ မိသားစုဘ၀ ကို မီးမှောင်းထိုးပြလေသည်။ များသောအားဖြင့် ၎င်းကို အိမ်များအတွင်းရှိ ရေကူးကန်မျှကျယ်ဝန်းသော နေရာလောက်တွင် ဇာတ်စင်ထိုး၍ ပြလေ့ရှိပြီး Siah-Baziသည် လူအများနှင့် သက်ဆိုင်သောနိုင်ငံရေးပြဇာတ်ဖြစ်သည့်အတွက် အများနှင့်သက်ဆိုင်သော ပြဇာတ်ရုံနှင့် ကော်ဖီဆိုင်များတွင် ပြသလေ့ရှိသည်။

အီရန်နိုင်ငံတော်လှန်ရေးသည် စီယာဟ်ဘာဇီး အနုပညာအပေါ်သက်ရောက်မှုများရှိခဲ့သည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ၎င်းအနုပညာအတွင်း၌ ကခုန်မှု ၊ မြူးဇက်နှင့် အမျိုးသမီးအမျိုးသားအထိအတွေ့များရှိနေသည့်အတွက်ကြောင့်ဖြစ်ပြီး ထိုအနုပညာကို ပြန်လည်စိစစ်လျက် ရှိသည်။ ယင်းအနုပညာသည် အီရန်နိုင်ငံ အစ္စလာမ်မစ်တော်လှန်ရေးစံချိန်စံညွှန်းများဖြင့် ကိုက်ညီမှသာလျှင် ဆက်လက်ကျန်ရှိနေမည်သာဖြစ်ပေသည်။

ခေတ်ပြိုင်ပါရှန်းပြဇာတ်

အီရန်အထူး ပြဇာတ်များသည် အီရန်နိုင်ငံ မြို့ကြီးများဖြစ်ကြသော တီဟီရန်ကဲ့သို့သော မြို့များတွင် ပြသလေ့ရှိသည်။ ရုစ်သားမ်နှင့် စဟ်ရာဘ် ရုပ်သေးအော်ပရာသည် အကျော်ကြားဆုံးသော ဥပမာတစ်ခုပင်ဖြစ်လေသည်။ ယခုချိန်ထိ အီရန်တွင်တွေ့မြင်နိုင်သည်။

ခေတ်သစ်ကာလ၌၊ Bahram Beyzai သည် အီရန်ပြဇာတ်သမိုင်းကိုရေးသားကာ အလွန်မှပင် ထင်ရှားလှသော ဆောင်ရွက်မှုတစ်ခုကို လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ သူသည် မိမိ၏ စာအုပ်ကို ဖတ်စေပြီး အီရန်ပြဇာတ်မျိုးစေ့ကို ပြန့်ပွားစေခဲ့သည်။

လေ့လာရန်

• ပါးရှန်းရုပ်ရှင်ရုံ
• ပါးရှန်းယဉ်ကျေးမှု
• ပါးရှန်းခုန်
• Blackface
• အီရန်ယဉ်ကျေးမှု
• ဖျော်ဖြေဝိဇ္ဇာ
• အီရန် ပြဇာတ်
• အီရန်ပြဇာတ်ဒါရိုက်တာ