စိတ္တာနုပဿနာ သတိပဋ္ဌာန်
| တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဖော်ပြချက် |
| ဗုဒ္ဓဘာသာ |
|---|
 |
စိတ္တာနုပဿနာ သတိပဋ္ဌာန် ဆိုသည်မှာ မိမိ၏ သန္တာန်၌ ဖြစ်ပေါ်နေသော စိတ် (ဝိညာဏ်) နှင့် ယင်းစိတ်၏ အခြေအနေ အမျိုးမျိုးတို့ကို အဖန်ဖန် အထပ်ထပ် ရှုမှတ် သုံးသပ်ခြင်းဖြင့် သတိတရားကို တည်စေခြင်း၊ ဝိပဿနာဉာဏ်ကို ဖြစ်ပွားစေခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ ဤကျင့်စဉ်သည် သတိပဋ္ဌာန်လေးပါးတွင် တတိယမြောက် ကျင့်စဉ်ဖြစ်ပါသည်။
အဋ္ဌကထာများ၏ ရှင်းလင်းချက်နှင့် ကျင့်စဉ် အခြေခံ
[ပြင်ဆင်ရန်]ဝေဒနာနုပဿနာ ကဲ့သို့ပင် စိတ္တာနုပဿနာကို ပွားများလိုသော ယောဂီသည်-
- ရုပ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ရှေးဦးစွာ ရှုမှတ်ပြီး ဖြစ်ရပါမည်။ နာမ်တရားဖြစ်သော စိတ်သည် မှီရာဝတ္ထုရုပ်နှင့် အာရုံရုပ်တို့ကို အကြောင်းပြု၍ ဖြစ်သောကြောင့် ရုပ်တရားကို ပိုင်းခြားသိမြင်ထားရန် လိုအပ်ပါသည်။
- ဖဿပဉ္စမကတရားတို့ကို သိမ်းဆည်း ရှုပွားရပါမည်။ စိတ် (ဝိညာဏ်) ကို ရှုမှတ်ရာတွင် စိတ်တစ်ခုတည်းကိုသာ မဟုတ်ဘဲ၊ ထိုစိတ်နှင့် အမြဲအတူဖြစ်သော ဖဿ၊ ဝေဒနာ၊ သညာ၊ စေတနာ ဟူသော စေတသိက်များကိုလည်း (ဝိညာဏ်ကို ဦးဆောင်လျက်) ပူးတွဲ သိမ်းဆည်း ရှုမှတ်ရပါမည်။ ဤသည်မှာ နာမ်ခန္ဓာလေးပါးလုံးကို သိမ်းဆည်းခြင်း ဖြစ်သည်။
- ရုပ်ကမ္မဋ္ဌာန်း (ရူပက္ခန္ဓာ) နှင့် ဤနာမ်ခန္ဓာလေးပါးကို ပေါင်း၍ ခန္ဓာငါးပါးလုံးကို သိမ်းဆည်း ရှုမှတ်ခြင်း ဖြစ်ပါသည်။
- ဤသို့ ခန္ဓာငါးပါးကို သိမ်းဆည်းပြီးနောက် ဝိပဿနာရှုကွက် ကို (အာနာပါနကမ္မဋ္ဌာန်းပိုင်း စသည်တွင် ပြဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း) ဆက်လက် ကျင့်ကြံရပါမည်။[၁]
စိတ္တာနုပဿနာ ပထမဆင့် ရှုပွားပုံ (စိတ်အမျိုးအစား ၁၆ မျိုး)
[ပြင်ဆင်ရန်]ပါဠိတော် (မ၊၁၊၇၆) အရ ယောဂီသည် မိမိသန္တာန်၌ ဖြစ်ပေါ်နေသော စိတ်အခြေအနေများကို အောက်ပါအတိုင်း ဖြစ်သည့်အတိုင်း မှန်ကန်စွာ သိရပါမည် (*ပဇာနာတိ*)-
- ရာဂနှင့်တကွသော စိတ် (လောဘစိတ်) ကိုလည်း "ရာဂနှင့်တကွသော စိတ်" ဟု သိ၏။
- ရာဂကင်းသော စိတ်ကိုလည်း "ရာဂကင်းသော စိတ်" ဟု သိ၏။
- ဒေါသနှင့်တကွသော စိတ်ကိုလည်း "ဒေါသနှင့်တကွသော စိတ်" ဟု သိ၏။
- ဒေါသကင်းသော စိတ်ကိုလည်း "ဒေါသကင်းသော စိတ်" ဟု သိ၏။
- မောဟနှင့်တကွသော စိတ်ကိုလည်း "မောဟနှင့်တကွသော စိတ်" ဟု သိ၏။
- မောဟကင်းသော စိတ်ကိုလည်း "မောဟကင်းသော စိတ်" ဟု သိ၏။
- ကျုံ့သော စိတ် (ထိနမိဒ္ဓနှင့်ယှဉ်သောစိတ်) ကိုလည်း "ကျုံ့သော စိတ်" ဟု သိ၏။
- ပျံ့လွင့်သော စိတ် (ဥဒ္ဓစ္စနှင့်ယှဉ်သောစိတ်) ကိုလည်း "ပျံ့လွင့်သော စိတ်" ဟု သိ၏။
- မဟဂ္ဂုတ်စိတ် (ရူပ၊ အရူပဈာန်စိတ်) ကိုလည်း "မဟဂ္ဂုတ်စိတ်" ဟု သိ၏။
- မဟဂ္ဂုတ် မဟုတ်သောစိတ် (ကာမာဝစရစိတ်) ကိုလည်း "မဟဂ္ဂုတ် မဟုတ်သောစိတ်" ဟု သိ၏။
- မိမိထက် သာလွန်သောတရားရှိသောစိတ် (သဥတ္တရစိတ် - ကာမာဝစရစိတ်) ကိုလည်း "သဥတ္တရစိတ်" ဟု သိ၏။
- မိမိထက် သာလွန်သောတရားမရှိသောစိတ် (အနုတ္တရစိတ် - မဟဂ္ဂုတ်စိတ်) ကိုလည်း "အနုတ္တရစိတ်" ဟု သိ၏။
- တည်ကြည်သောစိတ် (သမာဟိတစိတ် - ဥပစာရ/အပ္ပနာသမာဓိရှိသောစိတ်) ကိုလည်း "တည်ကြည်သောစိတ်" ဟု သိ၏။
- မတည်ကြည်သောစိတ် (အသမာဟိတစိတ် - သမာဓိမရှိသောစိတ်) ကိုလည်း "မတည်ကြည်သောစိတ်" ဟု သိ၏။
- (ယာယီအားဖြင့်) ကိလေသာမှ လွတ်မြောက်သောစိတ် (ဝိမုတ္တစိတ် - တဒင်္ဂ/ဝိက္ခမ္ဘန ဝိမုတ္တိ) ကိုလည်း "လွတ်မြောက်သောစိတ်" ဟု သိ၏။
- ကိလေသာမှ မလွတ်မြောက်သောစိတ် (အဝိမုတ္တစိတ်) ကိုလည်း "မလွတ်မြောက်သောစိတ်" ဟု သိ၏။
လိုက်နာရမည့် စည်းမျဉ်းများနှင့် အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက်
[ပြင်ဆင်ရန်]- စည်းမျဉ်းများ: အဋ္ဌကထာများက အလေးအနက်ထားသော စည်းမျဉ်းနှစ်ရပ်မှာ- (၁) ရုပ်တရားကို ဦးစွာ သိမ်းဆည်းပြီးဖြစ်ခြင်း၊ (၂) ဝိညာဏ် (စိတ်) ကို ရှုမှတ်ရာတွင် ယှဉ်ဖက်စေတသိက်များ (ဖဿပဉ္စမက) နှင့်တကွ နာမ်တရားအားလုံးကို ပရမတ်သို့ဆိုက်အောင် တစ်ပေါင်းတည်း သိမ်းဆည်းခြင်း တို့ဖြစ်သည်။ ဤစည်းမျဉ်းများကို မလိုက်နာပါက ဝိပဿနာဉာဏ်အစစ် ဖြစ်ပေါ်ရန် အလွန်ခဲယဉ်းသည်ဟု သတိပေးထားပါသည်။
- အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက်: အဋ္ဌကထာတွင် ဤစိတ် (၁၆) မျိုး၏ အဓိပ္ပာယ်ကို အဘိဓမ္မာနှင့်အညီ ဖွင့်ဆိုထားပါသည်။ အရေးကြီးသောအချက်မှာ ဤနေရာ၌ ဝိပဿနာရှုပွားသုံးသပ်ရန် (သမ္မသန) ရည်ရွယ်သောကြောင့် လောကီစိတ်များကိုသာ အဓိကထားဖော်ပြပြီး၊ လောကုတ္တရာစိတ်များ (အရိယမဂ်စိတ်၊ ဖိုလ်စိတ်) သည် ဤ (၁၆) မျိုး စာရင်း၌ အရှုခံအာရုံအဖြစ် မပါဝင်ပါ။ ထို့အတူ "ဝိမုတ္တစိတ်" ဆိုရာ၌လည်း ကိလေသာတို့ကို ယာယီခွာထားနိုင်သည့် (တဒင်္ဂဝိမုတ္တိ၊ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိ) စိတ်မျိုးကိုသာ ဆိုလိုပြီး၊ အပြီးတိုင် လွတ်မြောက်မှု (သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိ စသည်) ကို မဆိုလိုပါ။
အကုသိုလ်စိတ်များကို ရှုမှတ်ရခြင်း အကြောင်းရင်း
[ပြင်ဆင်ရန်]- ဘုရားရှင်၏ ညွှန်ကြားချက်: မဟာသတိပဋ္ဌာနသုတ္တန်၌ ဘုရားရှင်သည် သရာဂ၊ သဒေါသ၊ သမောဟ စသော အကုသိုလ်စိတ်များကိုလည်း ဝိပဿနာရှုရန် တိုက်ရိုက် ညွှန်ကြားထားပါသည်။
- အကြောင်းတရား: အကုသိုလ်စိတ်များသည် "သူ့အလိုလို" ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းမဟုတ်ဘဲ အကြောင်းတရားများ (အဓိကအားဖြင့် အယောနိသောမနသိကာရ - မသင့်လျော်သော နှလုံးသွင်းမှု၊ မှီရာဝတ္ထု၊ အာရုံ စသည်) ကြောင့်သာ ဖြစ်ပေါ်လာပါသည်။
- အစွဲဖြုတ်ရန်: ပုထုဇဉ်တို့သည် ကုသိုလ်တရားများအပေါ်၌ သာမက၊ အကုသိုလ်တရားများ ("ငါ့လောဘ", "ငါ့ဒေါသ") အပေါ်၌ပင် တဏှာ၊ မာန၊ ဒိဋ္ဌိတို့ဖြင့် အစွဲအလမ်းကြီးစွာ ရှိနေတတ်ကြသည်။ ထိုအစွဲများကို ဖြုတ်နိုင်ရန်အတွက် ကုသိုလ်စိတ်ဖြစ်စေ၊ အကုသိုလ်စိတ်ဖြစ်စေ မိမိသန္တာန်၌ ဖြစ်ပေါ်လာသမျှ စိတ်အားလုံးကို ၎င်းတို့၏ အရှိသဘာဝအတိုင်း (အနိစ္စ၊ ဒုက္ခ၊ အနတ္တ) ဟု ဝိပဿနာရှုမှတ်ရန် လိုအပ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် အကုသိုလ်စိတ်များကိုလည်း ဉာဏ်ဖြင့် သိမ်းဆည်းပိုင်းခြား၍ ဝိပဿနာရှုရခြင်း ဖြစ်သည်။[၂]
နိဂုံးချုပ်
[ပြင်ဆင်ရန်]စိတ္တာနုပဿနာ ဆိုသည်မှာ မိမိသန္တာန်၌ ဖြစ်ပေါ်လာသော စိတ်အမျိုးမျိုး (ရာဂစိတ်၊ ဒေါသစိတ်၊ ကုသိုလ်စိတ်၊ အကုသိုလ်စိတ်၊ ဈာန်စိတ်၊ ကာမဘုံစိတ် စသည်) ကို ၎င်းတို့နှင့် ယှဉ်ဖက်ဖြစ်သော စေတသိက်များနှင့်တကွ တစ်ပေါင်းတည်း သိမ်းဆည်းလျက်၊ ယင်းတို့၏ ဖြစ်ပေါ်မှု၊ တည်ရှိမှု၊ ချုပ်ပျောက်မှု သဘော (အနိစ္စ)၊ ဖောက်ပြန်မှုသဘော (ဒုက္ခ)၊ အတ္တမဟုတ်သော အစိုးမရသည့် သဘော (အနတ္တ) တို့ကို ထိုးထွင်းသိမြင်အောင် အဖန်ဖန် ရှုမှတ်သုံးသပ်ခြင်းပင် ဖြစ်ပါသည်။
ဆက်စပ်ဖတ်ရှုရန်
ကိုးကား
- ↑ ဖားအောက်တောရဆရာတော်။ နိဗ္ဗာန်သို့ သွားရာ တစ်ကြောင်းတည်းသောလမ်း။
- ↑ နိဗ္ဗာနဂါမိနိပဋိပဒါ - ဒုတိယတွဲ - ဖားအောက်တောရဆရာတော်