စာကြည့်တိုက်နှင့် သုတပညာ

စာကြည့်တိုက်နှင့်သုတပညာဆိုသည်မှာ စာကြည့်တိုက်တစ်ခုကို စနစ်တကျစီမံခန့်ခွဲရန် သင်ကြားပေးသော ဘာသာရပ်တစ်ခုဖြစ်သည်။ စာကြည့်တိုက်သည် လူမှုအဖွဲ့အစည်းယဉ်ကျေးမှုဗဟိုဌာနတစ်ခု၊ သတင်းအချက်အလက်နှင့် စဉ်ဆက်မပြတ်လေ့လာသင်ယူမှု ဗဟိုဌာနတစ်ခုဖြစ်သည်။ ထိုကဲ့သို့ဗဟိုချက်တစ်ခုဖြစ်ရန် စာကြည့်တိုက်ကို ကောင်းစွာ ထိန်းကျောင်းတည်ဆောက်နိုင်သည့် စာကြည့်တိုက်မှူးများ မွေးထုတ်ပေးသော ပညာရပ်တစ်ခုဖြစ်သည်။

မြန်မာနိုင်ငံ

ပထမဆုံးစာကြည့်တိုက်ပညာအား စတင်လေ့လာခဲ့သူမှာ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်စာကြည့်တိုက်မှူး ဦးခင်ဇော်(K) ဖြစ်သည်။ ဆရာဦးခင်ဇော်သည် ၁၉၃၁ခုနှစ်တွင် စာကြည့်တိုက်ပညာကိုလေ့လာရန် ပညာတော်သင်စေလွှတ်ခံခဲ့သည်။ ပညာတော်သင်ပြန်လာပြီးနောက်တွင် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်စာကြည့်တိုက်မှူးအဖြစ်တာဝန် ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အတွင်း၌ ဗြိတိသျှတပ်ထဲဝင်သွားခဲ့ပြီး အိန္ဒိယကို ထွက်ခွာသွားခဲ့သောကြောင့် ၁၉၃၈ခုနှစ် စာကြည့်တိုက်ပညာတော်သင်စေလွှတ်ခြင်းခံရသော ဆရာဇော်ဂျီကို ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် စာကြည့်တိုက်မှူးအဖြစ် ခန့်အပ်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၃ခုနှစ်မှ ၁၉၅၈ခုနှစ်အထိ စာပေဗိမာန်မှဦးစီးပြီး ရပ်ကွက်စာကြည့်တိုက်အုပ်ချုပ်ရေး (၂)ပတ်သင်တန်းကို (၁၂)ကြိမ်ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပြီး ၁၉၅၉-၆၁ ခုနှစ်ကာလများတွင်  နိုင်ငံတကာမှ စာကြည့်တိုက်ပညာရှင်များကို ဖိတ်ခေါ်၍ ဟောပြောပွဲများ၊ စာကြည့်တိုက်ဆိုင်ရာဆောင်းပါးများ ရေးသားဖော်ပြလာပြီး စာကြည့်တိုက်လောကကို အမြင်ကျယ်စေရန် လုပ်ဆောင်နိုင်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၉ခုနှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံစာကြည့်တိုက်အသင်းအဖွဲ့ချုပ်၏ ကွန်ဖရင့်ကိုကျင်းပနိုင်ခဲ့ပြီး စာကြည့်တိုက်လုပ်ငန်းဆိုင်ရာ အမျိုးမျိုးကို ဆွေးနွေးနိုင်ခဲ့သည်။ ထိုနောက် ၁၉၆၂ခုနှစ်မှ ၁၉၇၂ခုနှစ်အထိ စာကြည့်တိုက်သင်တန်းများ၊ ဆွေးနွေးပွဲများကို အရှိန်ကောင်းကောင်းဖြင့် ဆက်လက်လုပ်ဆောင်နိုင်ခဲ့သည်။ ၁၉၆၈ခုနှစ်တွင် စာကြည့်တိုက်နှီးနှောဖလှယ်ပွဲနှင့် စာကြည့်တိုက်မှူးများဆွေးနွေးပွဲကို ထပ်၍လုပ်ဆောင်နိုင်ခဲ့သည်။ ၁၉၇၁ခုနှစ်တွင် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်၌ စာကြည့်တိုက်နှင့်သုတပညာ အချိန်ပိုင်းဌာနကို စတင်ဖွင့်နိုင်ခဲ့ပြီး ဘွဲ့လွန်ဒီပလိုမာသင်တန်းများ သင်ကြားပို့ချခဲ့သည်။ ၁၉၉၇ခုနှစ်တွင်  (Library & Information Studies Department)ဟူ၍အမည်ပြောင်းပြီး အချိန်ပြည့်သင်တန်းတစ်ခုအဖြစ်သို့ တိုးတက်ကူးပြောင်းလာခဲ့ပြီး လက်ရှိအချိန်ထိ စာကြည့်တိုက်ပညာရှင်များကို မွေးထုတ်ပေးနေသော ဌာနအဖြစ် ရပ်တည်နေသည်။ ၂၀၀၀ပြည့်နှစ်တွင် ရန်ကုန် အရှေ့ပိုင်း တက္ကသိုလ်နှင့် မန္တလေး ရတနာပုံတက္ကသိုလ်တို၌ ဘွဲ့ကြိုသင်တန်းများ စတင်ဖွင့်လှစ်နိုင်ခဲ့ပြီး ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်တွင်လည်း ၂၀၁၅ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာမှစ၍ ဘွဲ့ကြိုသင်တန်းများ စတင်ဖွင့်လှစ်သင်ကြားပေးလျက်ရှိသည်။

စာကြည့်တိုက်နှင့်သုတပညာတွင် ပါဝင်သည့်ဘာသာရပ်များမှာ

• a. Knowledge organization
• b. Library studies
• c. Information architecture
• d. Information behavior
• e. Interactive information retrieval
• f. Information systems
• g. Scholarly communication
• h. Digital literacy (cf information literacy)
• i. Bibliometrics or scientometrics
• j. Interaction design and user experience"
• k. Digital library
• l. Information seeking and Information retrieval
• m. Library management and promotion
• n. Knowledge management
• o. Knowledge organization
• p. Information literacy and learning
• q. Library and society in a historical perspective (Library history)
• r. The Information society: Barriers to the free access to information
• s. Cultural heritage and digitization of the cultural heritage (Digital preservation)
• t. The library in the multi-cultural information society: International and intercultural communication
• u. Edification of culture in a special European context တို့ဖြစ်သည်။ ပါဝင်သည့်အချို့ပညာရပ်များကို ပြည့်စုံစွာသင်ကြားနိုင်ရန် ဆက်လက်အားထုတ်လျက်ရှိသည်။