ဂွါတီမာလာနိုင်ငံ

ဂွါတီမာလာ သမ္မတနိုင်ငံ República de Guatemala  (စပိန်)
အလံတော် အမှတ်တံဆိပ်
ဆောင်ပုဒ်:  "Libre Crezca Fecundo" (Spanish) (အင်္ဂလိပ်: "Grow Free and Fertile")
နိုင်ငံတော် သီချင်း:  Himno Nacional de Guatemala (အင်္ဂလိပ်: "National Anthem of Guatemala") ဖိုင်:Gutemala's national anthem, performed by the U.S. Navy Band.ogg
La Granadera (အင်္ဂလိပ်: "The Song of the Grenadier")
ဂွါတီမာလာနိုင်ငံ၏ တည်နေရာ  (အစိမ်းရင့်) အနောက်ကမ္ဘာလုံးခြမ်း အတွင်း  (မီးခိုး)
မြို့တော် နှင့် အကြီးဆုံးမြို့	ဂွါတီမာလာမြို့တော် 14°38′N 90°30′W
ရုံးသုံး ဘာသာစကားများ	စပိန်
လူမျိုးစု (၂၀၁၈)	၅၆.၀၁% လာဒီနို / မက်စတီဇို ၄၁.၆၆% မာယာ ၁.၇၇% ရှင်းကာ ၀.၁၉% အာဖရိက-ဂွါတီမာလာ ၀.၁၃% ဂါရီဖူနာ ၀.၂၄% နိုင်ငံခြားသား
ကိုးကွယ်မှု	၈၈% ခရစ်ယာန်ဘာသာ —၄၅% ရိုမန်ကက်သလစ် —၄၂% ပရိုတက်စတင့် —၁% အခြားခရစ်ယာန် ၁၁% ဘာသာမဲ့ ၁% အခြား
လူမျိုး	Guatemalan Chapín (informal)
အစိုးရ	ပြည်ထောင်စု သမ္မတ သမ္မတနိုင်ငံစနစ်
• President	အလက်ယန်ဒရို ဂျာမာတေး
• Vice President	ဂီယဲ့မို ကက်စတီလို
• ကွန်ဂရက်လွှတ်တော်ဥက္ကဋ္ဌ	အာလန် ရိုဒရီဂဲ
• တရားရုံးချုပ်ဥက္ကဋ္ဌ	နဲ့စတာ ဗက်စကော့ ပီမန်တယ်
ဥပဒေပြုလွှတ်တော်	ကွန်ဂရက်လွှတ်တော်
စပိန်အင်ပါယာထံမှ လွတ်လပ်ရေးရရှိခြင်း
• ကြေညာခဲ့	၁၈၂၁ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၁၅ ရက်
• ပထမမက္ကစီကန် အင်ပါယာမှ ကြေညာခဲ့	၁၈၂၃ ခုနှစ် ဇူလိုင် ၁ ရက်
• လက်ရှိဖွဲ့စည်းပုံ	၁၉၈၅ ခုနှစ် မေလ ၃၁ ရက်
ဧရိယာ
• စုစုပေါင်း	၁၀၈,၈၈၉ km2 (၄၂,၀၄၂ sq mi) (အဆင့်: ၁၀၅)
• ရေထု (%)	၀.၄
လူဦးရေ
• ၂၀၁၈ ခန့်မှန်း	၁၇,၂၆၃,၂၃၉ (အဆင့် - ၆၇)
• သိပ်သည်းမှု	၁၂၉/km2 (၃၃၄.၁/sq mi) (အဆင့် - ၈၅)
GDP (PPP)	၂၀၁၈ ခန့်မှန်း
• စုစုပေါင်း	$၁၄၅.၂၄၉ ဘီလီယံ (အဆင့် - ၇၅)
• Per capita	$၈,၄၁၃ (အဆင့် - ၁၁၈)
GDP (nominal)	၂၀၁၈ ခန့်မှန်း
• စုစုပေါင်း	$၇၉.၁၀၉ ဘီလီယံ (အဆင့် - ၆၈)
• Per capita	$၄,၅၈၂ (အဆင့် - ၁၀၃)
Gini (၂၀၁၄)	၄၈.၃ မြင့်
HDI (၂၀၁၉)	၀.၆၆၃ အလယ် · ၁၂၇
ငွေကြေး	ကွက်ဇယ် (GTQ)
အချိန်ဇုန်	CST (UTC−6)
ရက်စွဲပုံစံ	dd/mm/yyyy
ယာဉ်ကြောစနစ်	ညာ
တယ်လီဖုန်းကုဒ်	+၅၀၂
Internet TLD	.gt

ဂွါတီမာလာနိုင်ငံသည် အမေရိကတိုက် အလယ်ပိုင်းတွင် အရေးအကြီးဆုံးနှင့် လူဦးရေ အများဆုံးနိုင်ငံ ဖြစ်လေသည်။ မူလက ထိုနိုင်ငံသည် အမေရိကတိုက် အလယ်ပိုင်း ပြည်နယ် များအဖွဲ့တွင် ပါဝင်ခဲ့သော်လည်း ၁၈၃၉ ခုနှစ် ဧပြီလ ၁၇ ရက်နေ့တွင် သမ္မတနိုင်ငံအဖြစ်ဖြင့် ကြေညာခဲ့လေသည်။ လက်ရှိ အုပ်ချုပ်ပုံအခြေခံဥပဒေမှာ ၁၉၄၅ ခုနှစ်က အတည် ပြုခဲ့သော ဥပဒေဖြစ်သည်။

ဂွါတီမာလာနိုင်ငံမှာ မက္ကဆီကိုနိုင်ငံ၏ တောင်ဘက်နှင့် အယ်ဆာဗေဒိုနိုင်ငံနှင့် ဟွန်ဒူးရပ်စ်နိုင်ငံတို့၏ မြောက်ဘက်တွင် တည်ရှိသည်။ မီးတောင်ငယ် အများအပြား ပါဝင်သော ဆီယယ်ရာမက်ဒရီတောင်တန်းသည် ဂွါတီမာလာနိုင်ငံကို ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာအနီးမှ အစပြု၍ အနောက်မြောက်ဘက်မှသည် အရှေ့တောင်ဘက်သို့ ဖြတ်သန်းလျက် တည်ရှိလေသည်။ ကျဉ်းမြောင်းသော အနောက်ပိုင်း ဆင်ခြေလျောဒေသမှာ မြေဩဇာ ထက်သန်၍ လူနေ အများဆုံးဒေသဖြစ်သည်။ အတ္တလန္တိတ် ကမ်းခြေဘက်တွင် တောင်များရှိ၍ မြောက်ဘက်တွင်ကား ပေတင်လွင်ပြင် ရှိသည်။ ဤနိုင်ငံတွင် ရေအိုင်များလည်း အများအပြားရှိသည်။

ဂွါတီမာလာနိုင်ငံ၏ အကျယ်အဝန်းမှာ စတုရန်းမိုင်ပေါင်း ၄၂ဝ၄၂ ရှိ၍ လူဦးရေမှာ ၁၃,၂၇၆,၅၁၇ ဖြစ်သည်။ ပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်းမှာ ကယ်ရစ် ဘီယန်ပင်လယ်ဖက်တွင် မိုင် ၇ဝ ရှည်လျား၍ ပစိဖိတ် သမုဒ္ဒရာဖက်တွင် မိုင် ၂ဝဝ မျှ ရှည်လျားသည်။ ဂွာတီမားလနယ်ကို သဘာဝ အပိုင်းအခြားအားဖြင့် (၁) ပစိဖိတ်ကမ်းခြေ မြေနိမ့်ဒေသ၊ (၂) ဆီယမ်ရာမက်ဒရီအပ်ရှိ မီးတောင်ဒေသ၊ (၃) မြောက်ပိုင်းတောင်ကုန်းဒေသ၊ (၄) အတ္တလန္တိတ်ကမ်းခြေဖက်ရှိ တောင်တန်းဒေသနှင့် (၅) ပေတင် လွင်ပြင်ဟူ၍ ၅ ပိုင်း ခွဲခြားနိုင်၏။

ရာသီဥတုမှာ ကျန်းမာရေးနှင့် သင့်တင့်သော ရာသီဥတု ဖြစ်၏။ သို့ရာတွင် ကမ်းခြေပိုင်း၌ကား ရာသီဥတုအခြေအနေ မှာ အနည်းငယ် ဆိုးရွားလေသည်။ နှစ်စဉ် ရွာသွန်းသော ပျမ်းမျှမိုးရေချိန်မှာ ၆ လက်မ ဖြစ်၏။ ဂွါတီမာလာ နိုင်ငံမှာ မီးတောင်ပေါများသည့်ဒေသဖြစ်သော ကြောင့် မြေဩဇာကောင်းမွန်၍ စိုက်ပျိုးရေးများစွာ ဖြစ်ထွန်း ၏။ အချို့အရပ်ဒေသများတွင် ဂျုံကို တစ်နှစ်လျှင် ၂ သီး၊ ပြောင်းကို တစ်နှစ်လျှင် ၃ သီးအထိ စိုက်ပျိုး လုပ်ကိုင်ကြ သည်။ ကာဖီပင်များကိုလည် အကြီးအကျယ် စိုက်ပျိုးလုပ်ကိုင် သည့်ပြင် ကိုကိုး၊ ကြံ၊ ငှက်ပျော၊ ဗနီလာ အမွှေးပင်တို့ကို လည်း စိုက်ပျိုးကြသည်။

ဂွါတီမာလာနိုင်ငံမှ ရွှေ၊ ငွေ၊ ခဲ၊ သံဖြူ၊ ကြေးနီ၊ ပြဒါး၊ လချေး စသော ဓာတ်သတ္တုများလည်း ထွက်၏။ သို့ရာတွင် သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး အခက်အခဲများကြောင့် ဂွါတီမာလာနိုင်ငံရှိ သတ္တုတူးဖော်ရေး လုပ်ငန်းများမှာ ခရီးရောက်သင့်သလောက် မရောက်ခဲ့ချေ။ အခြားသော ထွက်ကုန်များမှာ ကာဖီ၊ ပျားရည်၊ ငှက်ပျောသီး၊ သကြား၊ ဂျုံ၊ ဝါဂွမ်း၊ ကြက်ပေါင်စေး၊ သစ်၊ ပြောင်း စသည်တို့ ဖြစ်လေသည်။ ၁၉၅၂ ခုနှစ် ကူးသန်း ရောင်းဝယ်ရေး စာရင်းအရ ထွက်ကုန် ရာခိုင်နှုန်း ၈၂ မှာ ကာဖီ ဖြစ်လေသည်။ ဆပ်ပြာ၊ အိမ်ထောင်ပရိဘောဂနှင့် အိုးလုပ်ငန်းများမှာ ဂွါတီမာလာ၏ လက်မှုလုပ်ငန်းများ ဖြစ် သည်။ ဂွါတီမာလာ၏ ရောင်းဝယ်ရေးဖောက်သည်မှာ အမေရိကန်နိုင်ငံပင် ဖြစ်သည်။

ဂွါတီမာလာနိုင်ငံ၏ လူဦးရေ ရာခိုင်နှုန်း ၆ဝ ကျော်ခန့်မှာ တိုင်းရင်းသား အရှေ့အိန္ဒိယလူမျိုးများ ဖြစ်၏။ ထိုလူမျိုး များ၏ ဒေသအလိုက် ပြောဆိုကြသော ဘာသာစကားမှာ အမျိုး ပေါင်း ၁၈ မျိုးခန့်ရှိ၍ အဝတ်အစား၊ ဓလေ့ထုံးစံတို့တွင်လည်း ကွဲပြားကြသည်။ အများဆုံး အသုံးပြုကြသော ဘာသာစကားမှာ စပိန်စကားဖြစ်သည်။ ဂွါတီမာလာနိုင်ငံသည် စပိန်လက်အောက် ခံ ပြည်နယ်ဘဝမှ ၁၈၂၁ ခုနှစ်တွင် လွတ်မြောက်ခဲ့၏။ ၁၈၃၉ ခုနှစ်တွင် အမေရိကတိုက် အလယ်ပိုင်း ပြည်နယ်များ အဖွဲ့ကို ဖျက်သိမ်းလိုက်သောအခါ ဂွါတီမာလာပြည်သည် သီးခြား သမ္မတနိုင်ငံ ဖြစ်လာလေသည်။ ဂွါတီမာလာနိုင်ငံ၏ မြို့တော် မှာ ဂွါတီမာလာမြို့တော်ဖြစ်သည်။ ဂွါတီမာလာ မြို့တော်ကို ၁၇၇၆ ခုနှစ်တွင် တည်ထောင်ခဲ့သော်လည်း ၁၉၁၇ ခုနှစ်တွင် မြေငလျင်လှုပ်သဖြင့် အကြီးအကျယ် ပျက်စီးသောကြောင့် အသစ်ပြန်၍ တည်ရသည်။ ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာမှ မိုင် ၇ဝ ဝေးသော မြေဩဇာကောင်းမွန်သည့်အရပ်တွင် ဂွါတီမာလာ မြို့သည် တည်ရှိ၍ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်မှ ပေပေါင်း ၅ဝဝဝ မြင့်သည်။ မြို့တော်တွင် အမျိုးသားတက္ကသိုလ်များ ရှိလေသည်။