ကဘော်ချိုင့်ဝှမ်း

ဝီကီပီးဒီးယား မှ
ကဘော်ချိုင့်ဝှမ်း
Natural region
ကဘော်ချိုင့်ဝှမ်း သည် မြန်မာနိုင်ငံ တွင် တည်ရှိသည်
ကဘော်ချိုင့်ဝှမ်း
ကဘော်ချိုင့်ဝှမ်း
ကိုဩဒိနိတ်: 24°06′19″N 94°20′31″E / 24.10527°N 94.34194°E / 24.10527; 94.34194ကိုဩဒိနိတ်: 24°06′19″N 94°20′31″E / 24.10527°N 94.34194°E / 24.10527; 94.34194
နိုင်ငံမြန်မာနိုင်ငံ
ဧရိယာ[၁]
 • စုစုပေါင်း၂၂,၂၁၀ စတုရန်းကီလိုမီတာ (၈၅၈၀ စတုရန်းမိုင်)
ပင်လယ်ရေ မျက်နှာပြင်အမြင့်[၂]၁၄၀ မီတာ (၄၆၀ ပေ)

ကဘော်ချိုင့်ဝှမ်း သည် စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီး အနောက်ပိုင်းတွင် တည်ရှိသည့် ကုန်းမြင့်ချိုင့်ဝှမ်းတစ်ခု ဖြစ်သည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ မဏိပူရပြည်နယ်၏ နယ်နိမိတ်နှင့် နီးကပ်စွာ တည်ရှိသည်။[၃] ချိုင့်ဝှမ်းသည် ရိုးမတောင်တန်းများနှင့် ဟီးရော့တောင်တန်း (Heerok) များအကြားတွင် တည်ရှိသည်။ ထိုတောင်များသည် လက်ရှိအချိန်တွင် မဏိပူရပြည်နယ်နှင့် ချင်းတွင်းမြစ်အကြား နယ်နိမိတ်မျဉ်းဖြစ်သည်။[၄] ချိုင့်ဝှမ်းတွင် တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုများစွာ နေထိုင်ကြသည်။ ထိုလူမျိုးစုများတွင်  Meitei (ကသဲလူမျိုးနှင့် Paona), the Thadou လူမျိုး, Kuki people, မီဇိုလူမျိုး, the Kadu နှင့် Kanan စသည့် လူမျိုးများ ပါဝင်ကြသည်။

ပထမ အင်္ဂလိပ် - မြန်မာစစ်အတွင်း မဏိပူရမင်းသား Gambhir Singh သည် မြန်မာနိုင်ငံမှ ကဘော်ချိုင့်ဝှမ်းကို သိမ်းပိုက်ရယူနိုင်ခဲ့သည်။ မဏိပူရအောက်ပိုင်းရှိ ဒေသများသည် နှစ်ပေါင်းများစွာ အုပ်ချုပ်မှုလက်အတွင်းသို့ ကျရောက်ခဲ့သည်။ ၁၈၁၃ ခုနှစ် မဏိပူရဘုရင်ဟောင်း Marjit Sing လက်ထက်တွင် ချိုင့်ဝှမ်းရှိ ဒေသများကို ဗမာတို့က သိမ်းယူခဲ့ကြပြီး ဗြိတိသျှလူမျိုးအရေးပိုင်ဖြစ်သူ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး Burney က မြန်မာပိုင်အဖြစ် အသိအမှတ် ပြုခဲ့သည်။[၅] ၁၈၃၄ ခုနှစ်တွင် ဗြိတိသျှတို့သည် ချိုင့်ဝှမ်းကို မြန်မာတို့ဆီသို့ ပြန်လည်အပ်နှင်းခဲ့သည်။[၆][၇] ဗြိတိသျှတို့သည် မဏိပူရပြည်နယ်အား နှစ်ပတ်လည်ထောက်ပံ့ငွေ ပေးအပ်ကာ ဆုံးရှုံးခဲ့ရသည့် နယ်မြေအတွက် လျော်ကြေးပေးခဲ့ရသည်။[၈][၉][၁၀][၁၁][၁၂]

သမိုင်းကြောင်း[ပြင်ဆင်ရန်]

ကဘော်ချိုင့်ဝှမ်းဒေသသည် လက်ရှိမြန်မာနိုင်ငံ၏ မြို့တစ်မြို့ဖြစ်သည့် အင်းဝ (ယခင် - မင်းနေပြည်တော်ဖြစ်ခဲ့) နှင့် မဏိပူရပြည်နယ်အကြားတွင် သမိုင်းအစဉ်အလာအရ နယ်နိမိတ် ဖြစ်ခဲ့သည်။ ထိုအချိန်က ဤချိုင့်ဝှမ်းဒေသကို Kangleipak ဟု Meitrabak ဟု သိကြသည်။[၁၃] ဘုရင် Kiyamba (1467-1508) နှင့် မဟာမိတ်ဖြစ်သည့် အနီးအနားရှိ Pong ၏ ဘုရင် Chaopha Khe Chomba တို့နှစ်ဦးသည် ၁၄၇၅ ခုနှစ်တွင် ကဘော်ချိုင့်ဝှမ်းဒေသကို သိမ်းယူခဲ့သည်။[၁၄] ၁၈၅၂ ခုနှစ်နှောင်းပိုင်းတွင် ကာလကတ္တားတွင် ထုတ်ခဲ့သည့် မြေပုံအရဆိုကပါက ဤဒေသကို မဏိပူရပြည်နယ်အတွင်း ထည့်သွင်းခဲ့သည်။[၁၅][၁၆] ထိုပိုင်ဆိုင်မှုနှင့် ပတ်သက်၍ ရန္တပိုစာချုပ်၏ အချက်အလက်များကိုလည်း သတိမူရန် လိုမည်ဖြစ်သည်။[၁၇] ချင်းတွင်းမြစ်သည် မဏိပူရပြည်နယ်နှင့် မြန်မာအကြား သဘာဝအတိုင်းဖြစ်နေသည့် နယ်နိမိတ်စည်းမျဉ်းတစ်ခု ဖြစ်သည်။[၁၈] ၁၈၃၄ ခုနှစ်တွင် ဗြိတိသျှနှင့် မဏိပူရအစိုးရတို့အကြားတွင် ကဘော်ချိုင့်ဝှမ်းဒေသကို မဏိပူရသို့ ပြန်လည်လွှဲပြောင်းပေးရန်နှင့် လစဉ်ထောက်ပံ့နေမှုကို ရပ်နားကြရန် သဘောတူခဲ့ကြသည်။[၁၉]

လူမှုအဖွဲ့အစည်း[ပြင်ဆင်ရန်]

Survey map showing Imphal valley along with Kabaw valley (AMS, 1955, based on Survey of India maps prior to 1942)

ချိုင့်ဝှမ်း၏ မြောက်ဘက်အဆုံးပိုင်းတွင် Humine၏ မဏိပူရမြို့သည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံးမြို့ဖြစ်သည့် Zedi နှင့်အတူ တည်ရှိနေသည်။[၂၀][၂၁] ထိုဒေသတွင် Meeteis, Nepalis, Kukis, Chins, Kados, နှင့် Kanans တို့ မှီတင်းနေထိုင်ကြသည်။

အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ Moreh မြို့သည် မဏိပူရပြည်နယ်၏ နယ်နိမိတ်ထိစပ်နေသည့်မြို့ဖြစ်ကာ မြန်မာနိုင်ငံဘက်တွင် တမူးမြို့သည် နယ်နိမိတ်ထိစပ်နေသည်။ ထိုမြို့နှစ်မြို့သည် နယ်စပ်ဒေသ ကုန်သွယ်ရေးအမြွှာမြို့နှစ်ခုဟု သတ်မှတ်ကြသည်။

ကိုးကား[ပြင်ဆင်ရန်]

  1. ↑ https://www.insidene.com/manipur-demands-compensation-for-kabaw-valley-lost-to-myanmar-during-yandabo-treaty/
  2. ↑ Kabaw Valley, Myanmar (Burma)။ 8 February 2021 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 29 June 2021 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  3. ↑ Tassin၊ Jean-Baptiste; Pemberton၊ R. Boileau၊ Map of the territory of Muneepoor, with part of the Kubo valley and Burmese frontier, by captain R. Boileau Pemberton. (အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားဖြင့်)၊ Calcutta: J.B. Tassin, lith.၊ OCLC 494924053၊ 2020-11-24 တွင် ပြန်စစ်ပြီး
  4. ↑ Mackenzie၊ Alexander (1884)။ History Of The Relations Of The Government With The Hill Tribes Of The North-east Frontier Of Bengal (အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားဖြင့်)။ p. 175။: "The Kubo Valley lies between the Heerok or Yoma range of mountains, which bounds the eastern side of the Manipur Valley, and Ningthee or Ky end wen [Chindwin] River."
  5. ↑ Cocks၊ Samuel William (1919)။ A short history of Burma။ Cornell University Library။ London : Macmillan & Co., Ltd.။ pp. 59–117။
  6. ↑ Aitchison၊ C. U. (Comp ) (1931)။ Collection of Treaties, Engagements and Sanads Relating to India and Neighbouring Countries. Vol. 12 edn: 5။ Kerala State Library။ Calcutta။ p. 202။
  7. ↑ A collection of treaties, engagements, and sanads relating to India and neighbouring countries။ Government of India, Calcutta။ 1929။
  8. ↑ Brown၊ R. (1874)။ Statistical account of the native state of manipur။ The Superintendent of Government Press,Calcutta။ p. 74။
  9. ↑ Singh၊ K. M. (Karam Manimohan) (1991)။ History of the Christian missions in Manipur and neighbouring states။ Internet Archive။ New Delhi, India : Mittal Publications။ p. 419။ ISBN 978-81-7099-285-1။
  10. ↑ Banerjee၊ A. C. (1946) [1943]၊ The Eastern Frontier of British India, 1784–1826 (Second ed.)၊ Calcutta: A. Mukherjee၊ pp. 492–493 – via archive.org
  11. ↑ BHAT၊ SUDHAKAR (1975)။ THE CHALLENGE OF THE NORTHEAST။ N.A။ pp. 51–54။: "The valley was made part of Burma by the British in 1834. As compensation for the loss of the territory, the British Government undertook to pay to the Ruler of Manipur a sum equivalent to Rs. 6,270 per annum. After the transfer of power, the Government of Burma continued to pay the amount to the Government of India which, in turn, passed on the amount to Manipur State."
  12. ↑ Brown R (1874)။ Statistical Account Of Manipur။ Supritendent Of Government Press, Calcutta။ pp. 73–74။: "All the provisions of the above treaty, with the exception of the last, remain in force. The only other arrangement carried out between the British and Manipur Governments in the form of a treaty relates tc the handing over of the Kubo Valley to the Burmese, and the payment of the monthly allowance in lieu. This arrangement bears date 25th January 1834, and stipulates that, should the Kubo Valley from any circumstances again revert to Manipur, the allowance shall cease."
  13. ↑ Tassin၊ Jean-Baptiste; Pemberton၊ R. Boileau၊ Map of the territory of Muneepoor, with part of the Kubo valley and Burmese frontier, by captn R. Boileau Pemberton. (အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားဖြင့်)၊ Calcutta: J.B. Tassin, lith.၊ OCLC 494924053၊ 2020-11-24 တွင် ပြန်စစ်ပြီး
  14. ↑ Dave R.k. (1947)။ Manipur (including Whos Who)။ New Delhi., Surya Publishers။ pp. 7–8။
    "In the year 1475, Ryaamba succeeded in formally annexing Kubbo valley (now in Burma) to Manipur. The relationship between the kingdom of Pong and Manipur were cordial during the reign of Ryaamba."
  15. ↑ Johnstone၊ James (1896)။ My experiences in Manipur and the Naga hills။ University of California Libraries။ London : S. Low, Marston and company, limited။
  16. ↑ Johnstone၊ James (2002)။ Manipur and the Naga hills။ Cornell University Library။ New Delhi : Gyan Pub. House။ pp. 11–23။ ISBN 978-81-212-0121-6။
    P.23: "The loneliness, the surrounding savages, and the ill-feeling excited by the Kubo valley (which so late as 1 852 is placed in Manipur, in maps published in Calcutta)"
  17. ↑ Cocks၊ Samuel William (1919)။ A short history of Burma။ Cornell University Library။ London : Macmillan & Co., Ltd.။
    P:117"left to Major Burney for decision was the dispute between Burma and Manipur for the possession of the Kale-Kabaw valley. During the war, Gambhir Singh had been paid by the British government to maintain troops in Manipur, and had enjoyed the services of two British ofl&cers. On the conclusion of peace he was informed that he must carry on the government at his own expense and without assistance. He had, at the end of the war, received the Kale-Kabaw valley as part of his kingdom"
  18. ↑ Mackenzie၊ Alexander (1884)။ History Of The Relations Of The Government With The Hill Tribes Of The North-east Frontier Of Bengal (အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားဖြင့်)။ pp. 175–176။
    P:176"from the signing of the Treaty of Yandaboo in February 1826. The Commissioner in Sylhet, in a letter dated 19th April 1826, remarked that the Ningthee was no doubt the original and natural boundary between Manipur and Burma, and that, if the Burmese were permitted to cross it, it would be difficult to define a line of demarcation that would preclude the possibility of future dispute."
  19. ↑ Brown R (1874)။ Statistical Account Of Manipur။ Supritendent Of Government Press, Calcutta။
    P: "All the provisions of the above treaty, with the exception of the last, remain in force.The only other arrangement carried out between the British and Manipur Governments in the form of a treaty relates tc the handing over of the Kubo Valley to the Burmese, and the payment of the monthly allowance in lieu. This arrangement bears date 25th January 1834, and stipulates that, should the Kubo Valley from any circumstances again revert to Manipur, the allowance shall cease."
  20. ↑ "Burma 1:250,000 topographic map, Series U542, Paungbyin, NG 46-16" U.S. Army Map Service, November 1955
  21. ↑ Tarapot lists the towns of Kahambat, Woktong, Tammu, Mungsa and Samjok at Tarapot, Phanjoubam (2003) Bleeding Manipur Har-Anand Publications, New Delhi, India, page 222, ISBN 81-241-0902-8, but aside from Tammu being Tamu, identification of them is difficult.
"https://my.wikipedia.org/w/index.php?title=ကဘော်ချိုင့်ဝှမ်း&oldid=827005" မှ ရယူရန်