ဂွမ်ဂျူးအုံကြွမှု

Gwangju Uprising
May 18th Minjung Memorial Tower
နေ့ရက်	၁၈ မေ ၁၉၈၀ – ၁၂ မေ ၁၉၈၀
နေရာ	ဂွမ်ဂျူးမြို့၊ တောင်ကိုရီးယား
အကြောင်းရင်းခံ	မေ ၁၇ အာဏာသိမ်းပိုက်မှု ဒီဇင်ဘာ ၁၂ အာဏာသိမ်းပိုက်မှု ပတ်ချုန်ဟီးအားလုပ်ကြံမှု အာဏာရှင်စနစ် နိုင်ငံရေးနှင့်လူမှုရေးအရမကျေနပ်မှု
ရည်မှန်းချက်များ	ဒီမိုကရေစီအသွင်ပြောင်းလဲရေး
နည်းလမ်းများ	ဆန္ဒပြချီတက်ခြင်း၊ အာဏာဖီဆန်ခြင်း၊ ထို့နောက် လက်နက်စွဲကိုင်တော်လှန်ခြင်း
ရလဒ်	ဒီမိုကရေစီကိုရရှိ၊ နှစ်ဖက်လုံးမှ အထိအခိုက်များရှိ

ဂွမ်ဂျူးအုံကြွမှု (ကိုရီးယား: 광주 민주화 항쟁; Hanja: 光州民主化抗爭) ၊ အမည်ကွဲ UNESCO  မေ ၁၈ ဒီမိုကရေစီအုံကြွမှု  နှင့် မေ ၁၈ ဂွမ်ဂျူး ဒီမိုကရေစီအသွင်ကူးပြောင်းရေးလှုပ်ရှားမှု (Korean: 5·18 광주 민주화 운동; Hanja: 五一八光州民主化運動) သည် တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ ဂွမ်ဂျူးမြို့၌ ၁၉၈၀ မေ ၁၈ မှ ၂၇ အထိ ပေါ်ပေါက်ခဲ့သော နာမည်ကျော်အုံကြွမှု ဖြစ်သည်။ လူဦးရေ ၆၀၆ ဦးသေဆုံးခဲ့သည်ဟု ခန့်မှန်းကြသည်။ စစ်တပ်မှတာဝန်ယူထားသည့် (မာရှယ်လော) အစိုးရအဖွဲ့အား ဆန့်ကျင်သည့် ချုံနမ်တက္ကသိုလ်ကျောင်းသားများအား အစိုးရတပ်ဖွဲ့များက သေနတ်ဖြင့်ပစ်ခတ် ၊ မုဒိမ်းကျင့် ၊ ရိုက်နှက်ကြသည့်အခါ ဂွမ်ဂျူးမြို့သူမြို့သားတို့က (နယ်ခံ လက်နက်တိုက်များနှင့် ရဲစခန်းများအား လုယက်ခြင်းဖြင့်) လက်နက်များကိုင်ဆောင်ခဲ့ကြတော့သည်။ ၁၉၈၀ မေ ၂၇ တွင် အုံကြွမှုပြီးဆုံးသွားသည်။ ဤဖြစ်ရပ်ကို စတင်ဖြစ်ပွားသည့် ရက်ကို အစွဲပြု၍ တခါတရံ၌ ၅-၁၈ (မေ ၁၈; Korean: 오일팔; Hanja: 五一八; RR: Oilpal) ဟုလည်း ခေါ်သည်။

ဂွမ်ဂျူးအုံကြွမှုအား ထောက်ခံမှု သို့မဟုတ် ငြင်းကွယ်မှုက ကွန်ဆာဗေးတစ်နှင့် လက်ျာအစွန်းရောက်အုပ်စုများ ၊ အတွေးအခေါ်များ ၊ လူထုအတွင်းမှ တိုးတက်သောအုပ်စုများနှင့် ပင်မအုပ်စုများအတွက် အဆုံးအဖြတ်ပေးသည့် စမ်းသပ်ပွဲ ဖြစ်သည်။ လက်ျာအစွန်းရောက်များက အုံကြွမှုကို အသရေဖျက်ရန်ကြိုးပမ်းကြသည်။ ချွန်ဒူးဟွမ် တရားဝင် အာဏာမယူမီ ဖြစ်ပွားခဲ့သည့်အတွက် ချွန်ဒူးဟွမ်အားဆန့်ကျင်သည့် သာမန်ကျောင်းသားဆန္ဒပြပွဲတခုက ထိုအရေးအခင်း စတင် ပေါ်ပေါက်စေခဲ့ခြင်း မဖြစ်နိုင်ဟု ငြင်းဆိုသည်အထိ ဖြစ်သည်။ ယခင် တောင်ကိုရီးယားအစိုးရထံမှ စစ်တပ်အာဏာသိမ်းမှုကို အောင်မြင်စွာဦးဆောင်ခဲ့ပြီးနောက် ၁၉၇၉ ဒီဇင်ဘာ ၁၂ တွင် အာဏာရလာသည်ဖြစ်ရာ ချွန်ဒူးဟွမ်မှာ ထိုအချိန်က ဦးဆောင်သူအစစ်အမှန် ဖြစ်နှင့်ခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။

ကွန်မြူနစ်လိုလားသူများနှင့် သောင်းကျန်းသူများ၏ ဆန့်ကျင်ပုန်ကန်မှုအဖြစ် ချွန်ဒူးဟွမ် သမ္မတသက်တမ်းအတွင်း အာဏာပိုင်များက သတ်မှတ်ခဲ့ကြသည်။ ၁၉၉၇ ခုနှစ်ရောက်မှသာ ကျဆုံးခဲ့ရသူများအား "လျော်ကြေးပေး ၊ ဂုဏ်သရေ ပြန်လည်ရရှိရေး" လှုပ်ရှားမှုများနှင့်တကွ နိုင်ငံတော်သုဿန် နှင့် (မေ ၁၈ အား) အောက်မေ့သတိရသောနေ့ သတ်မှတ်ခဲ့သည်။

ဂွမ်ဂျူးမြို့တော်ခန်းမရှိ မေ ၁၈ စစ်တပ်အာဏာရှင်အား ဆန့်ကျင်သည့် ဒီမိုကရေစီအရေး အုံကြွမှုဆိုင်ရာ ၁၉၈၀ မော်ကွန်းဝင်မှတ်တမ်းများကို ၂၀၁၁ တွင် UNESCO ကမ္ဘာ့စာရင်းဝင်အမှတ်တရများ၌ ရေးထွင်းခဲ့သည်။

နောက်ခံသမိုင်း

၁၉၇၉ အောက်တိုဘာတွင် သမ္မတပါ့ခ်ချုံဟီးအား လုပ်ကြံမှုနှင့်အတူ တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၌ ဒီမိုကရေစီလှုပ်ရှားမှုများ စတင်ခဲ့သည်။ ပါ့ခ်၏ ၁၈ နှစ်ကြာ အာဏာရှင်အုပ်ချုပ်ရေး ရုတ်တရက်အဆုံးသတ်ကြောင့် နိုင်ငံရေးဟာကွက်ကျန်ခဲ့ရာမှ နိုင်ငံရေးနှင့်လူမှုရေး မတည်မငြိမ်မှုများ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ပါ့ခ်သေဆုံးပြီးနောက် သမ္မတနေရာယူခဲ့သော ချွိုင်းကျူဟာက အစိုးရအဖွဲ့အပေါ်လွှမ်းမိုးချုပ်ကိုင်နိုင်မှုမရှိဘဲဖြစ်နေရာ ကာကွယ်ရေးနှင့်လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့ဦးစီးချုပ် တောင်ကိုရီးယား တပ်မတော် ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ချွန်ဒူးဟွမ်က ဒီဇင်ဘာ ၁၂ အာဏာသိမ်းခြင်းဖြင့် စစ်တပ်အာဏာကို လက်ရယူခဲ့ပြီး ပြည်တွင်းရေး၌ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ခဲ့သည်။ ၁၉၈၀ မေ တွင်ဖြစ်ပွားသော လူထုဆူပူမှုမတိုင်ခင် တပ်မတော်က နိုင်ငံရေး ရည်မှန်းချက်များကို ပြောင်ပြောင်တင်းတင်း ထုတ်ဖော်ပြောခြင်းမရှိသည့်အပြင် အရပ်ဖက်အုပ်ချုပ်ရေးအပေါ် သိသာမြင်သာသည့် လွှမ်းမိုးမှု မရှိခဲ့ပေ။

ပါ့ခ်သက်တမ်းတွင် ဖိနှိပ်ထားသော နိုင်ငံ့ဒီမိုကရေစီရေးလှုပ်ရှားမှုများမှာ ပြန်လည်အသက်ဝင်လာခဲ့သည်။ ၁၉၈၀ မတ်လတွင် စာသင်နှစ်အစနှင့်အတူ ဒီမိုကရေစီလိုလားသည့်လှုပ်ရှားမှုများအတွက် ထုတ်ပယ်ခံထားရသည့် ပါမောက္ခများနှင့် ကျောင်းသားများက တက္ကသိုလ်သို့ပြန်လည်ရောက်ရှိလာပြီး ကျောင်းသားသမဂ္ဂများလည်း ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ (ပါ့ခ်လုပ်ကြံမှုအပြီး ကြေညာခဲ့သည့်) စစ်တပ်အုပ်ချုပ်မှု (မာရှယ်လော) ကို အဆုံးသတ်ရန် ၊ ဒီမိုကရေစီမှုပြုရန် ၊ လူအခွင့်အရေးများ ၊ အနိမ့်ဆုံးလုပ်ခတောင်းဆိုမှုများနှင့် စာနယ်ဇင်းလွတ်လပ်ခွင့် အပါအဝင် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးအတွက် ပြည်လုံးကျွတ်ဆန္ဒပြပွဲများကို ကျောင်းသားသမဂ္ဂများက ဦးဆောင်ခဲ့သည်။ ဤလှုပ်ရှားမှုများမှာ ၁၉၈၀ မေ ၁၅ တွင် ဆိုးလ်ဘူတာရုံ၌ ပြုလုပ်ခဲ့သော မာရှယ်လော-ဆန့်ကျင်ရေး ဆန္ဒပြပွဲအဖြစ် အဆုံးသတ်သွားပြီး ဆန္ဒပြပွဲကို ကျောင်းသား နှင့် ပြည်သူ ဦးရေ ၁ သိန်း ပါဝင်ခဲ့သည်။

ချွန်ဒူးဟွမ်က လက်တုံ့ပြန်သည့်အနေနှင့် ဖိနှိပ်မှုများ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။  ယခင်က ဂျယ်ဂျူး မပါခဲ့သော စစ်အုပ်ချုပ်‌ရေးအား  တနိုင်ငံလုံးအနှံ့ ဖြန့်ကျက်ရန် ကက်ဗိနက်အဖွဲ့အား ချွန်ဒူးဟွမ်က မေ ၁၇ တွင် ဖိအားပေးခဲ့သည်။ ထပ်တိုး မာရှယ်လောဖြင့် တက္ကသိုလ်များအား ပိတ်ပစ်ခြင်း ၊ နိုင်ငံရေးလှုပ်ရှားမှုများအား တားမြစ်ခြင်းနှင့် မီဒီယာအား ပို၍ကန့်သတ်ခြင်းတို့ကို လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ မာရှယ်လောအား အကောင်အထည်ဖော်ရန် နိုင်ငံ့နေရာအနှံ့အပြားသို့ တပ်များ စေလွှတ်ခဲ့သည့်ရက်၌ပင် မေ ၁၅ ဆန္ဒပြပွဲပြီးနောက် ရှေ့ဆက်ဆောင်ရွက်ချက်များအတွက်  ဆွေးနွေးရန် စုရုံးနေသည့် တက္ကသိုလ် ၅၅ ခုမှ ကျောင်းသားသမဂ္ဂခေါင်းဆောင်များ ပြည်လုံးကျွတ်ညီလာခံသို့ ကာကွယ်ရေးနှင့် လုံခြုံရေး တပ်မတော်က စီးနင်းခဲ့သည်။ တောင်ပိုင်း Jeolla Province နယ်ခံ ဂင်မ်ဒေဂျုံး အပါအဝင် နိုင်ငံရေးသမား ၂၆ ဦးအား ဆန္ဒပြပွဲများ ဖန်တီးမှု စွဲချက်ဖြင့် ဖမ်းဆီးခဲ့သည်။

နောက်ပိုင်းအငြင်းပွားမှုများ ရှုပ်ထွေးသောနိုင်ငံရေးနှင့်ပထဝီဝင်အကြောင်းများကြောင့် South Jeolla Province အထူးသဖြင့် မြို့တော် ဂွမ်ဂျူး၌ အာရုံကျခဲ့သည်။ ယင်းအချက်များမှာ နက်နဲပြီး ခေတ်နှင့်အညီဖြစ်သည် -

[The Jeolla, or Honam] ဒေသသည် ကိုရီးယား၏ စပါးကျီဖြစ်သည်။ သို့သော် ၎င်း၏ကြွယ်ဝသော သဘာဝ အရင်းအမြစ်များကြောင့် သမိုင်းတလျောက် ပြည်တွင်းပြည်ပအင်အားများ၏ အမြတ်ထုတ်ရန်ပစ်မှတ် ဖြစ်ခဲ့သည်။

ကိုရီးယား၌ အထူးသဖြင့် တောင်ပိုင်း Jeolla Province နယ်တွင် ဆန့်ကျင်ဆန္ဒပြမှုများ ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည့် သမိုင်းအစဉ်အလာရှိသည်။ အောက်တွင်ပါရှိသော ကောက်နှုတ်ချက်များတွင် တွေ့မြင်ရမည့်အတိုင်း ဒုံဟတ် လယ်သမား တော်လှန်ရေး ၊ ဂွမ်ဂျူးကျောင်းသားလှုပ်ရှားမှု ၊  Yeosu–Suncheon ပုန်ကန်မှု ၊ ကိုရီးယားသို့ဂျပန်တို့ ကျူးကျော်မှု (၁၅၉၂-၁၅၉၈) အား ဒေသတွင်းဆန့်ကျင်တော်လှန်ရေး တောင်ကိုရီးယား ပြည်သူ့သမ္မတ တတိယ နိုင်ငံတော် နှင့် စတုတ္ထနိုင်ငံတော် ကာလအတွင်း၌ ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်။

အရှေ့တောင်ပိုင်းရှိ သူ၏ဇာတိGyeongsang Province မြို့သို့ ပါ့ချုံဟီးက စီးပွားရေး နှင့် နိုင်ငံရေးမျက်နှာသာပေးခဲ့ရာ အနောက်တောင်ပိုင်း Jeolla Province ဒေသအတွက် အကျိုးယုတ်စေခဲ့သည်။ ယင်းဒေသသည် အာဏာရှင်စနစ်၏ ဆန့်ကျင်ဘက်နိုင်ငံရေးအင်အားစုများ အတွက် ဘူမိနက်သန်ဖြစ်ခဲ့ရာ ဗဟိုအုပ်ချုပ်ရေး၏ ခွဲခြားဆက်ဆံမှုခံရသည်။   စစ်တပ်အမာခံလူသစ် ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ချွန်ဒူးဝှမ်အား ဆန့်ကျင်ဆန္ဒပြအုံကြွမှု ၁၉၈၀ မေလတွင် ဂွမ်ဂျူးမြို့၌ ပေါ်ပေါက်ခဲ့ရာ ဂွမ်ဂျူးမြို့သူမြို့သား ရာပေါင်းများစွာကို သတ်ဖြတ်သွေးမြေကျစေခြင်းဖြင့် ချွန်ဒူးဝှမ်က တုံ့ပြန်ခဲ့သည်။

[တနိုင်ငံလုံး၌] မာရှယ်လော ချမှတ်ပြီးနောက် ဂွမ်ဂျူးမြို့အား စစ်တပ်က ဆိုးရွားစွာ အကြမ်းဖက်နှိမ်နင်းခဲ့သည်။ ဒီမိုကရေစီအား ငြင်းပယ်မှု နှင့်အတူ ပါ့ခ်၏ နေရာအား အစားထိုး အာဏာရယူမည့် ချွန်ဒူးဟွမ်၏ အာဏာရှင်စနစ် ကြောင့် နိုင်ငံလုံးကျွတ်ဆန္ဒပြပွဲများ ပေါ်ပေါက်လာရာ သဘောထားကွဲလွဲဆန့်ကျင်မှု နှင့် အလျော့မပေးတင်းမာမှု သမိုင်းအစဉ်အလာ ရှိသော Cholla [Jeolla] မှာ ဒေသတွင်း အပြင်းထန်ဆုံးဖြစ်ခဲ့သည်။

ကာလအလိုက်ဖြစ်ရပ်များ

မေ ၁၈-၂၁

ယခင်တောင်ပိုင်း Jeolla ပြည်နယ်ရုံးအဆောက်အဦ

တက္ကသိုလ်ပိတ်လိုက်ခြင်းအား ဖီဆန်သောအားဖြင့် ချုံနမ်အမျိုးသားတက္ကသိုလ် ကျောင်းပေါက်ဝ၌ မေ ၁၈ နံနက်ခင်းတွင် ကျောင်းသားများ စုဝေးခဲ့ကြသည်။ နံနက် ၉ နာရီခွဲတွင်  ရောက်ရှိလာသော ကျောင်းသား ၂၀၀ ခန့်မှာ လေထီး တပ်သား ၃၀ ၏ တားဆီးခြင်းခံရသည်။ နံနက် ၁၀ နာရီဝန်းကျင်တွင် ကျောင်းသားများနှင့် စစ်သားများ အဓိကရုဏ်းဖြစ်ကြရာ တပ်သားများက ကျောင်းသားများအား တိုက်ခိုက်ခဲ့ပြီး ကျောင်းသားများက ခဲများဖြင့် ပစ်ပေါက်ခဲ့ကြသည်။ ထို့နောက် ဆန္ဒပြပွဲမှာ မြို့လယ် ( Jeollanamdo ခရိုင်ရုံးသို့သွားရာလမ်း) Geumnamno သို့ ရောက်ရှိသွားပြီး ပဋိပက္ခကျယ်ပြန့်လာရာ မွန်းလွဲချိန်တွင် ပါဝင်သူ ၂၀၀၀ ခန့်ရှိလာပြီဖြစ်သည်။ Geumnamno ဆန္ဒပြပွဲကို အစပထမ၌ ရဲတပ်ဖွဲ့ က ကိုင်တွယ်သော်လည်း ညနေ ၄ နာရီတွင် ROK စစ်ဘက်ရေးရာ အထူးတပ်ဖွဲ့ (SWC) က လေထီးတပ်သားများ စေလွှတ်ပြီး လက်လွှဲယူစေသည်။ ၆၈၆ တပ်သားများ ၊ လေတပ် တပ်မ ၇ မှ တပ်ရင်း ၃၃ နှင့် ၃၅ များ ရောက်ရှိပြီး မကြုံဖူးလောက်အောင် အကြမ်းဖက် ဖိနှိပ်မှုပြုခဲ့သည်။ ဆန္ဒပြသူများနှင့် ကြည့်ရှုနေသူများပါမချန် စစ်သားများက ရိုက်နှက်ခဲ့ကြသည်ဟု မျက်မြင်သက်သေများက ထွက်ဆို သည်။ သက်သေခံထွက်ဆိုချက်များ ၊ ဓာတ်ပုံများ နှင့် အတွင်းမှတ်တမ်းများက လှံစွပ်အသုံးပြုခဲ့ခြင်းကို သက်သေပြလျက် ရှိသည်။ အခင်းဖြစ်ရာသို့ ဖြတ်သန်းသွားလာစဉ် အသေရိုက်နှက်ခံရသည့် နားအကြားအာရုံချို့ယွင်းသူ အသက် (၂၉) နှစ် အမျိုးသား ဂင်မ်ဂျောင်း-ချိုလ်မှာ မေ ၁၈ ၏ ပထမဦးဆုံးလူသေမှုဖြစ်သည်။ အကြမ်းဖက်မှုကြောင့် မြို့သူမြို့သားများ အမျက်ထွက်လာကြရာ ဆန္ဒပြသူအရေအတွက် တစ်မုဟုတ်ချင်းတိုးလာပြီးလျှင် မေ ၂၀ အရောက်တွင် ၁၀၀၀၀ ကျော် သွားခဲ့သည်။

ပဋိပက္ခအရှိန်မြင့်လာသည်နှင့် အရပ်သားအား စစ်တပ်က ပစ်ခတ်ရာ မေ ၂၀ ဂွမ်ဂျူး ဘူတာရုံအနီး၌ အသတ်ခံရသူ အရေအတွကို မသိရပေ။ ထိုနေ့တွင်ပင် အမျက်ထွက်နေကြသော ဆန္ဒပြလူအုပ်က MBC station အား မီးတင်ရှို့ရာ (အရပ်သား ၁ဦးသေဆုံးမှုကိုသာ အသိအမှတ်ပြုခြင်း) ဂွမ်ဂျူး၌ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်များအား သတင်းအမှားတင်ဆက်ခြင်းများ ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ ခရိုင်အစိုးရအဆောက်အဦအနီး ရဲအရံအတားတခုတွင် ကားတစီးက ရဲတပ်ဖွဲ့ရှိရာသို့  မောင်းဝင်သွားရာ ရဲတပ်ဖွဲ့ဝင် ၄ ဦး အသတ်ခံရသည်။

ဆန္ဒပြသူများနှင့် ပေါင်းစည်းရန် မေ ၂၀ ည၌ အငှားကားများက ဦးဆောင်ကာ ဘတ်စ်ကားများ ၊ ကုန်တင်ကားများ နှင့် အိမ်စီးကားများပါသော ကားတန်းရှည်ကြီးတခုက ခရိုင်အုပ်ချုပ်ရေးရုံးသို့ ဦးတည်ခဲ့ကြသည်။ ထိုရက်အစောပိုင်းက တပ်ဖွဲ့၏ ရက်စက်မှုကို မျက်မြင်ကြုံတွေ့ခဲ့ရသည့်အတွက် မြို့သူမြို့သားများ နှင့် ဆန္ဒပြမှုအား ထောက်ခံရန် "ဒီမိုကရေစီ ဒရိုင်ဘာများ" ရုပ်လုံးထွက်ပြခြင်းဖြစ်သည်။ ဒရိုင်ဘာများ ဆန္ဒပြပွဲသို့ ပူးပေါင်းလိုက်သည့်အခါ တပ်ဖွဲ့များက မျက်ရည်ယိုဓာတ်ငွေ့များ ဖြန်းခြင်း ကားထဲမှ ဆွဲထုတ် ရိုက်နှက်ခြင်းများ ပြုခဲ့သည်။ ဒဏ်ရာရသူများအား ပြုစုပြီး ဆေးရုံသို့ပို့ပေးနေသော အငှားကားဒရိုင်ဘာများစွာကို ရိုက်နှက်လိုက်သည်တွင် ပိုများသော ဒရိုင်ဘာများ ဒေါသအပြည့်ဖြင့် ရောက်လာကြတော့သည်။ လက်နက်အဖြစ်လည်းကောင်း စစ်သားများအား တားဆီးရန်အတွက် လည်းကောင်း မော်တော်ယာဉ်များအားအသုံးပြုရန် ဒရိုင်ဘာများက ကြိုးပမ်းကြရာတွင် အချို့မှာ သေနတ်ဖြင့် ပစ်ခတ်ခံရသည်။

အကြမ်းဖက်မှုမှာ မေ ၂၁ တွင် အထွဋ်အထိပ်ရောက်ခဲ့ပြီး နေ့လယ် ၁ နာရီတွင် ချုံနမ်ခရိုင်ရုံးရှေ့၌ စုဝေးနေသော ဆန္ဒပြလူအုပ်အပေါ် စစ်တပ်က သေနတ်ဖြင့် ပစ်ခတ်လေရာ သေဆုံးမှုများ ဖြစ်ခဲ့သည်။ လက်တုံ့ပြန်သည့်အနေနှင့် ဆန္ဒပြသူအချို့က နီးစပ်ရာမြို့များရှိ လက်နက်တိုက်များနှင့် ရဲစခန်းများအား ဝင်ရောက်စီးနင်းပြီး M1 ရိုင်ဖယ်များနှင့် ကာဘိုင်များအား ကိုင်ဆောင်ခဲ့ကြတော့သည်။ ထိုနေ့ညနေနှောင်းပိုင်း၌ ခရိုင်ရုံးရင်ပြင်တွင် ပြည်သူ့စစ်အဖွဲ့များ နှင့်  စစ်တပ်အကြား သွေးထွက်သံယို ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်မှု ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ ညနေ ၅ နာရီခွဲတွင် အပေါ့စားစက်သေနတ် ၂ လက် ကို ပြည်သူ့စစ်အဖွဲ့က အရယူနိုင်ပြီး စစ်တပ်အား ပစ်ခတ်ခဲ့ရာ စစ်တပ်က မြို့လယ်သို့ တပ်ဆုတ်သွားခဲ့သည်။

မေ ၂၂ - ၂၅

ဂွမ်ဂျူးအား ပိတ်ဆို့မှု နှင့် ရှေ့ဆက်သတ်ဖြတ်မှုများ

ဤအချိန်၌ တပ်ဖွဲ့အားလုံး မြို့စွန်များသို့ တပ်ဆုတ်သွားပြီး တပ်ကူများအား စောင့်ဆိုင်းနေခဲ့ကြသည်။ မြို့အဝင်အထွက် လမ်းကြောင်းများ နှင့် ဆက်သွယ်ရေးများအားလုံးကို စစ်တပ်က ပိတ်ဆို့လိုက်သည်။ ပြည်သူ့စစ်အဖွဲ့နှင့် စစ်တပ်အကြား တိုက်ခိုက်မှု ငြိမ်သက်သွားသော်လည်း မေ ၂၃ ၌ ဂျီဝန်းဒုံတွင် မြို့မှဖောက်ထွက်ရန်ကြိုးစားသည့် ဘတ်စ်ကားတစင်းအား စစ်သားများက ပစ်ခတ်ခဲ့ရာ ခရီးသည် ၁၈ ဦးအနက် ၁၇ ဦး သေဆုံးပြီး သေဆုံးမှု ပိုတိုးလာခဲ့သည်။ နောက်ရက်တွင် ဝန်ဂျေးရေလှောင်ကန်၌ ရေကူးနေသော ကောင်လေးများအား ဖြတ်ကူးလာရန်ကြိုးစားသည်ဟု အထင်မှားသည့်အတွက် စစ်သားများက ပစ်ခတ်ခဲ့ရာ ၂ဦးသေဆုံးသည်။ ထိုနေ့နှောင်းပိုင်းတွင် ဆုန်နမ်ဒုံ၌ တပ်ဖွဲ့အချင်းချင်း မှားယွင်းပစ်ခတ်ရာမှ စစ်တပ်ဘက်၌ အကြီးကျယ်ဆုံး သေဆုံးမှု ဖြစ်ခဲ့သည်။

ပြေငြိမ်းရေး ကော်မတီ

"လွတ်မြောက်ရေး" ဂွမ်ဂျူးမြို့တွင် မြို့တော်သူ မြို့တော်သားများ၏ ပြေငြိမ်းရေး ကော်မတီ နှင့် ကျောင်းသားများ၏ ပြေငြိမ်းရေးကော်မတီ တို့ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ပထမကော်မတီကို တရားဟောဆရာ ရှေ့နေ နှင့် ပါမောက္ခ ၂၀ ဦးဖြင့် ဖွဲ့စည်းပြီး အဖမ်းခံအရပ်သားများ လွှတ်ပေးရေး ၊ နစ်နာသူများအတွက် လျော်ကြေး ၊ ပြည်သူ့စစ်အဖွဲ့ လက်နက်စွန့်ရန် အတွက် အလဲအလှယ်အနေဖြင့် လက်တုံ့ပြန်မှု တားမြစ်ရေးတို့ကို တောင်းဆိုကာ စစ်တပ်နှင့် ညှိနှိုင်းသည်။ ဒုတိယ ကော်မတီကို တက္ကသိုလ်ကျောင်းသားများဖြင့် ဖွဲ့စည်းပြီး ဈာပနများ ၊ လူထုကမ်းပိန်းများ ၊ ယာဉ်စည်းကမ်း ထိန်းသိမ်းရေး ၊ လက်နက်များ ပြန်လည်အပ်နှံရေး နှင့် ဆေးဘက်ဆိုင်ရာအကူအညီများအား တာဝန်ယူခဲ့သည်။

မြို့တွင်း၌ စည်းကမ်းကျနလျက်ရှိသော်လည်း ပြည်သူ့စစ်အဖွဲ့အား ချက်ချင်း လက်နက်စွန့်ရန် စစ်တပ်က တောင်းဆိုရာ ညှိနှိုင်းမှု လိပ်ခဲတည်းလည်းဖြစ်ခဲ့သည်။ အချို့က ချက်ချင်း လက်နက်ချရန် လိုလားပြီး ကျန်သူများက တောင်းဆိုချက်များ ရရှိသည်အထိ ဆက်လက်တော်လှန်စေလိုကြရာ ဤပြဿနာြဖင့် ပြေငြိမ်းရေးကော်မတီများ အကြား သဘောထားကွဲလွဲမှုများ ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ အငြင်းအခုံများ ဖြစ်ခဲ့ပြီးနောက် ဆက်လက်တော်လှန်လိုသည့် အုပ်စုများက အဆုံး၌ အုပ်စီးနိုင်ခဲ့သည်။

အခြားဒေသများမှ ဆန္ဒပြပွဲများ

သွေးထွက်သံယို နှိမ်နင်းမှု သတင်းများ ပျံ့နှံ့သွားသည်နှင့်တပြိုင်နက် ဟွာဆွန်း ၊ နာဂျူး ၊ ဟဲနမ် ၊ မော့ဖို ၊ ယောဂမ် ၊ ဂန်ဂျင်း နှင့် မူအန်အပါအဝင် နီးစပ်ရာ ဒေသများတွင် အစိုးရအား ဆန့်ကျင်ဆန္ဒပြမှုများ ဖြစ်ပွားသည်။ ဒေသအတော်များများရှိ ဆန္ဒပြပွဲများ ငြိမ်းချမ်းစွာ ပြီးဆုံးခဲ့သော်လည်း  ဟဲနမ်၌ လက်နက်ကိုင်ဆန္ဒပြသူများ နှင့် တပ်ဖွဲ့များအကြား ပစ်ခတ်မှုများ ရှိခဲ့သည်။ မေ ၂၄ တွင် ဤဆန္ဒပြပွဲများ ချုပ်ငြိမ်းသွားသော်လည်း မော့ဖိုတွင်မူ မေ ၂၈ တိုင်အောင် ဆက်လက်ဆန္ဒပြခဲ့ကြသည်။

မေ ၂၆

မေ ၂၆ တွင် ဂွမ်ဂျူးမြို့တွင်း စစ်တပ်က ပြန်လည်ဝင်ရောက်ရန် အသင့်ဖြစ်နေခဲ့သည်။ မြို့တော်သူ မြို့တော်သားများ၏ ပြေငြိမ်းရေး ကော်မတီက လမ်းများ၌ လှဲချ၍ စစ်တပ် ချီတက်လာမှုကို တားဆီးပိတ်ဆို့ရန် ကြိုးစားရာ မအောင်မြင်ခဲ့ပေ။ ကျရောက်လာတော့မည့် တိုက်ခိုက်မှု သတင်းပြန့်သွားသည်နှင့် အရပ်သား ပြည်သူ့စစ်အဖွဲ့က ခရိုင်ရုံးတွင်  စုဝေးပြီး နောက်ဆုံးခုခံမှုအတွက် ပြင်ဆင်သည်။

မေ ၂၇

နံနက် ၄ နာရီတွင် တပ်ခွဲ ၅ ခုမှ တပ်ဖွဲ့များ မြို့တွင်းဧရိယာသို့ ဝင်ရောက်လာပြီး မိနစ် ၉၀ အတွင်း ပြည်သူ့စစ်များအား တိုက်ခိုက်ချေမှုန်းလိုက်သည်။

သေဆုံးမှုများ

သတ်ဖြတ်ခံရသူများ၏ ရုပ်အလောင်းများ မြုပ်နှံထားရှိရာ Gwangju ရှိ Mangwol-dong သင်္ချိုင်း

အားလုံးတညီတညွတ်တည်း လက်ခံထားကြသော ၁၉၈၀ ဂွမ်ဂျူးအုံကြွမှု သေဆုံးသူအရေအတွက် မရှိပါ။ မာရှယ်လောတပ်ဖွဲ့၏ တရားဝင်ထုတ်ပြန်မှုတွင် အရပ်သား ၁၄၄ ဦး ၊ တပ်ဖွဲ့ဝင် ၂၂ ဦး နှင့် ရဲတပ်ဖွဲ့ဝင် ၄ ဦး သေကြေပြီး အရပ်သား ၁၂၇ ဦး ၊ တပ်သား ၁၀၉ ဦး နှင့် ရဲတပ်ဖွဲ့ဝင် ၁၄၄ ဦး ဒဏ်ရာရရှိခဲ့သည်ဟု ဖော်ပြသည်။ ဤကိန်းဂဏန်းများအား ဆန့်ကျင်အငြင်းပွားသူတိုင်း "ကောလဟာလဖြန့်မှု" ဖြင့် အဖမ်းခံရသည်။

မေ ၁၈ ပူးဆွေးသောကရောက်ရသောမိသားစုအသင်း၏ အဆိုအရ မေ ၁၈ နှင့် ၂၇ အကြား လူအနည်းဆုံး ၁၆၅ ဦးသေဆုံးပြီး ပျောက်ဆုံးသွားသူ ၇၆ ဦးမှာလည်း သေဆုံးပြီးဖြစ်သည်ဟု ယူဆရသည်။ ဆုန်နမ်ဒုန်ရှိ တပ်ဖွဲ့ဝင် အချင်းချင်း မတော်တဆ မှားယွင်းပစ်ခတ်မှုတွင် သေဆုံးသော စစ်သား ၁၃ ဦးအပါအဝင် စုစုပေါင်း စစ်သား ၂၃ ဦး နှင့် ရဲတပ်ဖွဲ့ဝင် ၄ ဦး အုံကြွမှုအတွင်း အသတ်ခံရသည်။ အဖမ်းခံရသည့် အဓိကရုဏ်းဆင်နွှဲသူများအား ပြန်လွှတ်ပေးသည့် အတွက် ရဲတပ်ဖွဲ့ဝင်များကို စစ်တပ်က သတ်ဖြတ်ခြင်းအား သတင်းပေးပို့မှုများအရ ရဲတပ်ဖွဲ့ဝင်သေဆုံးမှု အရေအတွက် မှာ ပိုများနိုင်သည်။

တရားဝင်အရေအတွက်မှာ အလွန်နည်းသည်ဟု အချို့က ပြစ်တင်ဝေဖန်ကြသည်။ ပြည်ပသတင်းဌာနများနှင့် ချွန်ဒူးဟွမ် အုပ်ချုပ်ရေးအား ဝေဖန်သူများ၏ သတင်းပေးပို့ချက်များပေါ်မူတည်၍ အမှန်တကယ်သေဆုံးသူအရေအတွက်မှာ ၁၀၀၀ မှ ၂၀၀၀ ကြားရှိမည်ဟု ငြင်းခုံကြသည်။

နောက်ဆက်တွဲဂယက်များ

သတ်ဖြတ်ခံရသူများ၏ ရုပ်အလောင်းများ မြုပ်နှံထားရှိရာ ဂွမ်ဂျူးရှိ မေ 18 နိုင်ငံတော်သုဿန် အမှတ်တရခန်းမ

အုံကြွမှုအား ဂင်မ်ဒေးဂျုံ နှင့် နောက်လိုက်များက စီစဉ်ဖန်တီးသော ပုန်ကန်မှုအဖြစ် အစိုးရက ပြစ်တင်ရှုံ့ချသည်။ တရားခွင်များ၌ ဂင်မ်အား တရားစွဲဆိုပြီး သေဒဏ်ချမှတ်သော်လည်း နိုင်ငံတကာမှ ကန့်ကွက်သံများကြောင့် ပြစ်ဒဏ်ကို လျော့ချလိုက်သည်။ ဂွမ်ဂျူး အရေးအခင်း၌ ပါဝင်မှုအတွက် လူပေါင်း ၁၃၉၄ ဦး အဖမ်းခံရပြီး ၄၂၇ ဦး တရားရုံးတင် စစ်ဆေးခံရကာ ၎င်းတို့အနက် ၇ ဦးအား သေဒဏ် နှင့် ၁၂ ဦးအား ထောင်ဒဏ်တသက်ချမှတ်ခံရသည်။

ဂွမ်ဂျူး မြို့ဆင်ခြေဖုံးအရပ်ရှိ Mangweol-dong သင်္ချိုင်းဟောင်း၌ မြုပ်နှံရန် အသတ်ခံရသူ ၁၃၇ ဦးအား လက်တွန်းလှည်းများ အမှိုက်ကားများဖြင့် တင်ဆောင်ခဲ့သည်။ ဂွမ်ဂျူးသမိုင်းကို သင်ကြားရန် နှင့် သတိရအောက်မေ့နိုင်စေရန် Mangweol-dong သင်္ချိုင်းအသစ်ကို ပြန်လည်တည်ဆောက်ခဲ့သည်။

တောင်ကိုရီးယား နိုင်ငံရေး နှင့် သမိုင်းအပေါ် ဂွမ်ဂျူးအုံကြွမှု၏ ရိုက်ခတ်မှု နက်ရှိုင်းသည်။ စစ်တပ်အာဏာသိမ်းမှုဖြင့် အာဏာယူခဲ့သောကြောင့် ချွန်ဒူးဟွမ်အနေဖြင့် လူကြိုက်များမှုပြဿနာများ ရှိနှင့်နေပြီးဖြစ်သည့်အပြင် အရပ်သားများအား ဖိနှိပ်ရန် အထူးတပ်ဖွဲ့များအား စေလွှတ်မှုကြောင့် သူ၏ တရားဝင်ဖြစ်မှုကို ထပ်မံထိခိုက်ခဲ့သည်။ တောင်ကိုရီးယားသို့ ဒီမိုကရေစီနစ် ယူဆောင်လာခဲ့သည့် ၁၉၈၀ နှစ်များအတွင်း လှုပ်ရှားမှုများအတွက်ပါ ဤဖြစ်ရပ်က လမ်းခင်းပေးခဲ့သည်။ တောင်ကိုရီးယား၏ အာဏာရှင်အစိုးရ ဆန့်ကျင်ရေး နှင့် ဒီမိုကရေစီ အတွက် ဂွမ်ဂျူးအုံကြွမှုက သင်္ကေတဖြစ်လာခဲ့သည်။

အုံကြွမှုအားအမှတ်ရသောအားဖြင့် မေ ၁၈ အမှတ်တရဖောင်ဒေးရှင်းက ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်မှစတင်၍ ဂွမ်ဂျူး လူ့အခွင့်အရေးဆုကို ထင်ရှားသောလူ့အခွင့်အရေးသမားများအား နှစ်စဉ်ချီးမြှင့်လာခဲ့သည်။

ဂွမ်ဂျူးအုံကြွမှုစာရွက်စာတမ်းများအား ၂၀၁၁ မေ ၂၅ တွင် 'UNESCO ကမ္ဘာ့အမှတ်တရ’ တခုအဖြစ် စာရင်းသွင်းလိုက်သည်။ (ဤစာရွက်စာတမ်းများ၏ တရားဝင်စာရင်းသွင်းအမည်မှာ 'ကိုရီးယားပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ ဂွမ်ဂျူး၌ စစ်အာဏာရှင်များအား ဆန့်ကျင်သည့် မေ ၁၈ ဒီမိုကရက်တစ်အုံကြွမှုအတွက် ၁၉၈၀ မော်ကွန်းမှတ်တမ်း လူ့အခွင့်အရေး မှတ်တမ်းတင်အမွေအနှစ်') ဤမှတ်တမ်းမှတ်ရာများအား စနစ်တကျ စုစည်း ထိန်းသိမ်းရန် အရေးတကြီးလိုအပ်နေကြောင်း ထင်ရှားလာသည်။ ‘မေ ၁၈ ဂွမ်ဂျူး ဒီမိုကရေစီအသွင်ကူးပြောင်းရေး လှုပ်ရှားမှု မော်ကွန်းမှတ်တမ်းများအား စီမံခန့်ခွဲမှု အက်ဥပဒေ’ အဖြစ် သိရှိကြသည့် အမိန့်ပြန်တမ်းအား ဥပဒေပြုခြင်းဖြင့် မေ ၁၈ မော်ကွန်းတိုက်များ ထူထောင်ရန် ဂွမ်ဂျူးမက်ထရိုပိုလီတန်မြို့တော်အစိုးရ ဆုံးဖြတ်လိုက်သည်။ ထိုအချိန်မှစကာ ယခင်ဂွမ်ဂျူး ကက်သလစ် စတင်အဆောက်အဦအား မှတ်တမ်းထိန်းသိမ်းရေးအတွက် ပုံစံပြန်ချရန် ဂွမ်ဂျူးမက်ထရိုပိုလီတန် မြို့တော်အစိုးရက ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။ ဆောက်လုပ်ရေးမှာ ၂၀၁၄ တွင် စတင်ပြီး ၂၀၁၅ တွင် ပြီးစီးသည်။

ပြန်လည်သုံးသပ်ခြင်း

သေဆုံးသူများ၏ ရုပ်အလောင်းများ မြုပ်နှံထားရာ ဂွမ်ဂျူးရှိ  Mangwol-dong သင်္ချိုင်းတွင် ဒီမိုကရေစီရေးလှုပ်ရှားမှုမှ အသက်ရှင်ကျန်ရစ်သူများနှင့် ပူဆွေးသောကရောက်ရသော ကျန်ရစ်သူမိသားစုများက သတိရအောက်မေ့ခြင်း အခမ်းအနားကို ၁၉၈၀ မှစ၍ နှစ်စဉ် မေ ၁၈ ရက်နေ့၌ ကျင်းပပြီး မေလှုပ်ရှားမှု (O-wol Undong) ဟု ခေါ်သည်။ အုံကြွမှုဖြစ်ရပ်မှန်ကို တရားဝင် အသိအမှတ်ပြုရန် နှင့် တာဝန်ရှိသူများအား အပြစ်ပေးရန် ၁၉၈၀ တွင်း ဒီမိုကရေစီလိုလားသည့် ဆန္ဒပြမှုများစွာက တောင်းဆိုခဲ့ကြသည်။

၁၉၈၇ ၌ သမ္မတတိုက်ရိုက်ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခွင့်အား ပြန်လည်ပြဋ္ဌန်းလိုက်သည်နှင့် တရားဝင်ပြန်လည်သုံးသပ်ခြင်း စတင်သည်။ ၁၉၈၈ ပြည်သူ့ညီလာခံက ဂွမ်ဂျူးအုံကြွမှုနှင့်ပတ်သက်သည့် လူထုကြားနာမှု တရပ် ကျင်းပပြီး အရေးအခင်းအား ဂွမ်ဂျူးအုံကြွမှုအဖြစ် တရားဝင်အမည်ပြောင်းခဲ့သည်။ ၁၉၈၇ နာမည်ပြန်လည်ပြင်ဆင် ပေးအပ်ခြင်းနှင့်အတူ အင်္ဂလိပ်ဘာသာပြန်ဆိုမှုတွင်လည်း “ဂွမ်ဂျူးလူထုအုံကြွမှု” ဟု တွေ့မြင်နိုင်သည်။

လူထုဖိအားပေးမှု မြင့်တက်လာသည့်အတွက် statute of limitations သက်တမ်းကုန်ဆုံးသွားပြီဖြစ်သော်လည်း ဒီဇင်ဘာ ၁၂ အာဏာသိမ်းမှု နှင့် ဂွမ်ဂျူးအုံကြွမှုအတွက် တာဝန်ရှိသူများအား တရားစွဲဆိုမှုပြုနိုင်မည့် မေ ၁၈ ဒီမိုကရေစီရေးလှုပ်ရှားမှုဆိုင်ရာ အထူးဥပဒေတရပ်ကို ပြည်သူ့ညီလာခံက ၁၉၉၅ တွင် ပြဋ္ဌန်းရသည်။ နိုင်ငံတော် သစ္စာဖောက်မှု နှင့် အစုလိုက်အပြုံလိုက်လူသတ်မှုအတွက် ၁၉၉၆ တွင် နိုင်ငံရေးသမား ၈ ဦး တရားစီရင်ခံရပြီး ၁၉၉၇ တွင် ပြစ်ဒဏ်အား အပြီးသတ်ချမှတ်နိုင်ခဲ့ရာ ချွန်ဒူးဟွမ်အား ပထမ၌သေဒဏ်ပေးခဲ့သော်လည်း နောက်တွင်ထောင်ဒဏ် တသက်ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ ဒီဇင်ဘာ၁၂ အာဏာသိမ်းမှုတွင်ပါဝင်သော ချွန်၏နေရာအားဆက်ခံသူ သမ္မတဟောင်း ရိုထေဝူးမှာလည်း ထောင်ဒဏ်တသက်ချမှတ်ခံရသည်။ ထိုအချိန်က ရွေးကောက်ခံ သမ္မတဖြစ်သူ ဂင်မ်ဒေးဂျုံ၏ အကြံပေးချက်အရ အမျိုးသားရင်ကြားစေ့ရေး နာမတော်အားဖြင့် သမ္မတဂင်မ်ယောင်ဆန်က တရားစွဲဆိုခံရသူများအား ဒီဇင်ဘာ ၂၂ ၌ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်ပြုခဲ့သည်။

မေ ၁၈ အား တရားဝင်အထိမ်းအမှတ်နေ့အဖြစ် ၁၉၉၇ တွင် ကြေညာသည်။ ပူဆွေးသောကရောက်ရသော ကျန်ရစ်သူမိသားစုများအား အခွင့်ထူးပေးသည့် ဥပဒေတရပ် ၂၀၀၂ တွင် အသက်ဝင်လာပြီး သင်္ချိုင်းကိုလည်း နိုင်ငံတော်သုဿန်အဖြစ် အဆင့်မြှင့်လိုက်သည်။

၂၀၁၃ မေ ၁၈ ၌ ဂွမ်ဂျူးအုံကြွမှု ၃၃ နှစ်မြောက် အခမ်းအနားသို့ သမ္မတ ပါ့ခ်ဂျောင်ဟီးတက်ရောက်ပြီး “မေ၁၈ နိုင်ငံတော်သုဿန်ကို လာရောက်တဲ့အခါတိုင်း မိသားစုဝင်များနဲ့ ဂွမ်ဂျူးမြို့ရဲ့ ပူဆွေးသောကကို ခံစားရပါတယ်” ဟုလည်းကောင်း “ပိုရင့်ကျက်တဲ့ ဒီမိုကရေစီ ရရှိရေးနည်းလမ်းဖြင့်သာ [အစုလိုက်အပြုံလိုက်လူသတ်မှုမှာ] စတေးခံ ပေးဆပ်ခဲ့သူများအတွက် ပြန်လည်ပေးဆပ်နိုင်လိမ့်မယ်လို့ ယုံကြည်ပါတယ်”

၂၀၁၇ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှု

အုံကြွမှုအား နှိမ်နင်းရာ၌ တောင်ကိုရီးယားအစိုးရ၏ ပါဝင်မှုအား စုံစမ်းစစ်ဆေးမှု ပြန်ဖွင့်ရန် မကြာသေးမီက ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခံရသူ တောင်ကိုရီးယားသမ္မတ မွန်းဂျယ်အင်းက ၂၀၁၇ မေ၌ ကတိပြုလိုက်သည်။

အရပ်သားများအား ပစ်ခတ်ရန် McDonnell Douglas MD 500 Defender နှင့် Bell UH-1 Iroquois တိုက်ခိုက်ရေး ရဟတ်ယာဉ်များကို စစ်တပ်က အသုံးပြုခဲ့ခြင်းမှာ ၂၀၁၈ ဖေဖော်ဝါရီ၌ ပထမဆုံးအကြိမ် ပေါ်ထွက်လာရာ ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး ဆုန်းယောင်မူးက တောင်းပန်ခဲ့ရသည်။

အုံကြွမှုအား ဖိနှိပ်ချေမှုန်းရာတွင် တောင်ကိုရီးယားတပ်မတော်၏ ပါဝင်မှုအခန်းကဏ္ဍအတွက် တောင်းပန်မှု တရပ်ကို ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး Jeong Kyeong-doo က ၂၀၁၈ နိုဝင်ဘာ ၇ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်ခဲ့ပြီး ဖြိုခွဲမှုအတွင်း လိင်အကြမ်းဖက်မှုများအားလည်း စစ်သားများ ကျူးလွန်ခဲ့ကြောင်းကိုပါ အသိအမှတ်ပြုခဲ့ရသည်။

ရေပန်းစားယဉ်ကျေးမှု

စာပေ (အင်္ဂလိပ်ဘာသာပြန်ဆိုမှုဖြင့်ရရှိနိုင်သည်)

• Human Acts (novel) by Han Kang
• The Old Garden (novel) by Hwang Sok-Yong
• "I'll be right there" (novel) by Kyung Sook Shin
• There a Petal Silently Falls: Three Stories by Choe Yun, Columbia University Press (May 31, 2008). ISBN 0-231-14296-X

ရေးစပ်သီဆိုမှုများ

• "518-062" by D-Town (production by Suga)
• "Ma City" by BTS (band)

ရုပ်မြင်သံကြားဇတ်လမ်းများ

• <i id="mw_w">5th Republic</i> (TV series)
• <i id="mwAQI">Sandglass</i> (TV series)

ရုပ်ရှင်များ

• <i id="mwAQc">26 Years</i> (film)
• The Attorney
• Fork Lane
• <i id="mwARA">May 18</i> (film)
• Peppermint Candy
• <i id="mwARY">A Petal</i> (1996 film) (adapted from the short story "There a Petal Silently Falls" by Choe Yun)
• A Taxi Driver (2017 film)
• Symphonic Poem for the Beloved (DPRK Video Archive on YouTube)
• Sunny (2011 film)

ဂီတဗီဒီယိုများ

• "That's My Fault" (Drama Version) by SPEED