အယ်လစ်ဇဗက်ဘုရင်မများ

အယ်လစ်ဇဗက်(ပထမ)(၁၅၃၃ - ၁၆၀၃ ခရစ်နှစ်)

အင်္ဂလန်ပြည် ကျူ ဒေါမင်းဆက်၏ ပဉ္စမ မြောက်နှင့် နောက်ဆုံးဆက်ဖြစ်သည့် ဘုရင်မဖြစ်သည်။ ဖခင်အဋ္ဌမ ဟင်နရီဘုရင် နှင့် မိခင်မိဖုရား အန်းဗိုလင်း တို့မှ ခရစ်နှစ်၁၅၃၃ စက်တင်ဘာ ၇ရက်တွင် ဖွားမြင်သည်။ သူမအသက် ၃နှစ်အရွယ်တွင် ဖခင်က မိခင်ကို အဆုံးစီရင်စေသည်။ ၁၅၄၇ခု ဖခင်အဋ္ဌမ ဟင်နရီဘုရင် ကွယ်လွန်ပြီးနောက် ချက်ချင်းနန်းမတက်ရသေး။ ဟင်နရီဘုရင်၏သား ဆဋ္ဌမ အက်ဒဝပ်၊ ထို့နောက်သ္မီး စကော့တလန်ဘုရင်မ မေရီစတူးဝဒ် တို့ အင်္ဂလန်ပြည်ထီးနန်းကို စိုးစံသေးသည်။ သူတို့နောက်မှ ၁၅၅၉ ဇန်နဝါရီတွင် အသက် ၂၅နှစ် အရွယ်၌ နန်းတက်ရသည်။

စပိန်ဘုရင် ဖိလစ် မှ အယ်လစ်ဇဗက် ကိုလက်ဆက်ရန် အကြိမ်ကြိမ် ကျိုးပန်းခဲ့သော်လည်း အခြင်းအနှီးသာဖြစ်ခဲ့ရသည်။ အယ်လစ်ဇဗက် နန်းတက်စက အင်္ဂလန်ြပည်၏စီးပွားရေးမှာအလွန်နိမ့်ကျပြီး ဘုရင်ဂျီကက်သလိပ် ပြင်သစ်ပြည်နှင့် မကြာခဏစစ်မက်ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ ၁၅၆၄ခုတွင် အင်္ဂလီကန်သာသနာ ပုဒ်မ၃၉ခု ကို အတည်ပြု စေကာ ဖခင် အဋ္ဌမ အက်ဒဝပ်ဘုရင်တည်ထောင်ခဲ့သော အင်္ဂလီကန်ကျောင်းတော်၏ အမြင့်ဆုံး အုပ်ချုပ်သူသည် အင်္ဂလန်ပြည်၏ဘုရင် ဘုရင်မသာဖြစ်စေရမည်ဟုပညက်ခဲ့သည်။ ထိုပညက်ချက်မှာ ယ္ခု အထိ အကျုံးဝင်ကာ ထိုစဉ်မှစပြီး ဘုရင်ဂျီကက်သလိပ်ကျောင်းတော် နှင့် ရောမပုပ်ရဟန်းမင်းတို့၏ လွှမ်းမိုးမှု အဆက်အဆံဖြတ်ခဲ့သည်။

၁၅၆၈ခုတွင် ဖအေတူမအေကွဲနှမဖြစ်သူ စကော့တလန်ဘုရင်မ ဘုရင်ဂျီကက်သလိပ်ဘာသာဝင် မေရီစတူးဝဒ်သည် စကော့တလန် နယ်စားမြို့စားတို့၏ပုန်ကန်မှုကြောင့် အင်္ဂလန်ပြည်သို့ ပြေးဝင်ခိုလှုံခဲ့သည်။ မေရီစတူးဝဒ်သည် အင်္ဂလန်ပြည်ထီးနန်းကို ရရန်ကြိုးပမ်းရာ အယ်လစ်ဇဗက်က ဖမ်းဆီးစေခဲ့သည်။ မေရီစတူးဝဒ် အင်္ဂလန်ပြည်ထီးနန်းရခဲ့သော် ဘုရင်ဂျီကက်သလိပ်ဘာသာ ပြန်လည်လွမ်းမိုးမည်ကို မလိုလားသဖြင့် အင်္ဂလန်ပြည်ပါလီမန် ဆုံးဖြတ်ချက်နှင့် ၁၅၈၇ခုနှစ်တွင် မေရီစတူးဝဒ်ကို ကွက်မျက်စေခဲ့သည်။

ကပ္ပတိန် ဖရန်းစစ်ဒရိတ် ဦးဆောင်ကာ အင်္ဂလိပ်ရွက်သင်္ဘောတို့ သည် စပိန်ပြည်သို့ ၎င်းတို့၏ကိုလိုနီများမှ ရွှေငွေများသယ်ယူပို့ဆောင်သည့် စပိန်ရွက်သင်္ဘောများအား ဓားပြတိုက်ကာ အင်္ဂလန်ပြည်ကို ကြွယ်ဝချမ်းသာလာစေသည်။ အယ်လစ်ဇဗက်ဘုရင်မ နှင့် နယ်စားမြို့စားတို့ ထိုဓားပြတိုက်မှုများနောက်ကွယ်မှကြိုး ကိုင်ကာ ဝေပုံများကို ရယူခံစားခဲ့သည်။ ၁၅၈၅တွင် ဝေါ်လ်တာရာလေး ဦးဆောင်သော အင်္ဂလိပ်ရွက်သင်္ဘောတို့ သည် မြောက်အမေရိကတိုက်တွင် ပထမဆုံးသော အင်္ဂလိပ်ကိုလိုနီမြေကို ရှာဖွေ သိမ်းယူခဲ့သည်။ အိမ်ထောင်မရှိ အပျိုကြီး ဘုရင်မ အယ်လစ်ဇဗက်ကို ရည်စူးကာ ဗာဂျီးနီးယား(အပျို စင်) ပြည်နယ်ဟု ခေါ်တွင်စေသည်။ ထိုအချိန်မှစ၍ အင်္ဂလန်ပြည်သည် ပင်လယ်သွား ရေတပ်အင်အားကြီးနိုင်ငံအဖြစ် စတင်ခြေချခဲ့သည်။ နေမဝင်အင်ပါယာကြီး၏ အစပျိုးချိန်ပင်ဖြစ်သည်။

အင်္ဂလိပ်တို့ စပိန်ရွက်သင်္ဘောများအား ဓားပြတိုက်မှု၊ ဘုရင်ဂျီကက်သလိပ်ဘာသာဝင် မေရီစတူးဝဒ်ကို ကွက်မျက်စေမှုများကြောင့် စပိန်ဘုရင်ဒုတိယမြောက် ဖိလစ်သည် အင်္ဂလန်ပြည်ကို ဝင်ရောက်စီးနင်းသိမ်းပိုက်ရန် စီမံတော့သည်။ ၁၅၈၈ခု ဧပြီတွင် စစ်သင်္ဘောစင်းရေ ၁၃၀ ပါဝင်သော အာမာဒါ အမည်ခံ စပိန်ရေတပ်ကြီး ကို အင်္ဂလန်ပြည်သို့ စစ်ခင်းရန် အလက်ဇန်ဒရို ဖယ်နေးဇာကို ရေကြောင်းဗိုလ်ချုပ်ခန့်ကာဦးစီးစေသည်။ အင်္ဂလန်ပြည်ဘက်မှလည်း ဆာချားလ်စ်ဟောင်းဝါဒ် နှင့် ကပ္ပတိန် ဖရန်းစစ်ဒရိတ် တို့အား အယ်လစ်ဇဗက် ဘုရင်မက အင်္ဂလိပ်ရေတပ်ကို ဦးစီးစေသည်။ လန်ကက်စတာ နယ်စား ရောဘတ်ဒတ်ဒ်လေကို ကြည်းကြောင်းအားဦးစီးစေကာ ဘုရင်မကိုယ်တိုင် ပါဝင်စစ်ချီလေသည်။ အင်္ဂလန်ြပည်တောင်ပိုင်း ပလိုင်းမောက်မြို့ တောင်ဘက်၌ အင်္ဂလိပ်ရေတပ် နှင့် စပိန်တို့၏ အာမာဒါ ရေတပ်ကြီး စတင်စစ်ထိုးတော့သည်။ စပိန်တို့ မမြော်လင့်ဘဲ အရေးနိမ့်ရာ အင်္ဂလိပ်ရေလက်ကြားသို့ ဆုတ်ခွါရသည်။ ရေလက်ကြားတွင် နောက်တကြိမ်စစ်ပွဲဆင်နွဲကြရာ စပိန်တို့ အခြေမလှတော့ဘဲ အပျက်နှင့်ရင်ဆိုင်ရသည်။ အင်္ဂလိပ်ရေတပ်နောက်မှဖိလိုက်ရာ စပိန်တို့လည်း ရေလက်ကြား မှ မြောက်ဘက် စကော့တလန်၊ ထိုမှတဖန် အိုင်ယာလန် မြောက်ပိုင်းနှင့်အနောက်ပိုင်းတို့မှ စပိန်ပြည်သို့ ပြန်ဆုတ်ကာ အရေးနိမ့်ခဲ့ရသည်။ စပိန်တို့ စစ်ရှုံးရခြင်းမှာ ပထမအချက်အနေဖြင့် စပိန်ရွက်သင်္ဘောများသည် အင်္ဂလိပ်တိုက်သင်္ဘောများကဲ့သို့ အရပ်လေးမျက်နှာ လိုရာနေရာသို့လျင်မြန်စွာ မရွှေ့လျှားနိုင်ခြင်း၊ ဒုတိယအချက်မှာ စပိန်အမြောက်မြားမှာ အင်္ဂလိပ်အမြောက်မြား ကဲ့သို့ အကွာအဝေးကြီးစွာ မရောက်နိုင်ခြင်း ပင်ဖြစ်သည်။ အင်္ဂလိပ်အမြောက်မြားကို ဂျာမန်ဆက်ဆွန်နီနယ်သားများအားအင်္ဂလန်သို့ခေါ်ကာထိုစဉ်က ခေတ်အမှီဆုံးဂျာမန်နည်းပညာဖြင့် ထုတ်လုပ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ အာမာဒါ စပိန်ရေတပ်ကြီး တပ်ပျက်ကြောင်း အယ်လစ်ဇဗက် သိလျှင် တေလ်ဘယ်ရီနယ်မှ ကြည်းတပ်ကိုရုပ်၍ လန်ဒန်မြို့တော်သို့ ဝင်ကာစစ်အောင်ပွဲ ဆင်နွဲတော့သည်။

အယ်လစ်ဇဗက်ဘုရင်မလက်ထက်တွင် စာဆိုတော် ရှိတ်စပီးယား၏ ပြဇတ်များထွန်းကားခဲ့သည်။

အယ်လစ်ဇဗက်ဘုရင်မ သက်တော် ၆၉နှစ်၊ ခရစ်နှစ် ၁၆၀၃ခု မတ်ချ် ၂၄ရက်တွင် ကွယ်လွန်သည်။