ဖန်ခါးပင်

ဝီကီပီးဒီးယား မှ
(ဖန်ခါးသီး မှ ပြန်ညွှန်းထားသည်)
Terminalia chebula
A leafless T. chebula tree
မျိုးရိုးခွဲခြားခြင်း ပြင်ဆင်
လောက: Plantae
Clade: Angiosperms
Clade: Eudicots
Clade: Rosids
မျိုးစဉ်: Myrtales
မျိုးရင်း: Combretaceae
မျိုးစု: Terminalia
မျိုးစိတ်:
T. chebula
ဒွိနာမ
Terminalia chebula
Synonyms[၁]
  • Buceras chebula (Retz.) Lyons
  • Combretum argyrophyllum K.Schum.
  • Myrobalanus chebula (Retz.) Gaertn.
  • Myrobalanus gangetica (Roxb.) Kostel.
  • Myrobalanus tomentella Kuntze
  • Terminalia acutae

Walp.

  • Terminalia argyrophylla King & Prain
  • Terminalia gangetica Roxb.
  • Terminalia parviflora Thwaites
  • Terminalia reticulata Roth
  • Terminalia tomentella Kurz
  • Terminalia zeylanica Van Heurck & Müll. Arg.

ဖန်ခါးပင်သည် အရိပ်ကောင်းသော အပင်ကြီးမျိုးဖြစ်ပြီး Combretaceae မျိုးရင်းတွင် ပါဝင်သည်။ အရသာဖန်ခါးသော အသီးလုံးငယ်များ သီးသည့် ပင်စောက် တစ်မျိုးလည်းဖြစ်သည်။[၂] Haritaki သို့မဟုတ် Harar, Harida, Black Myrobalan, Chebulic Myrobalan[၂] စသဖြင့် အမျိုးမျိုး ခေါ်ဝေါ်ကြသည်။

ပုံသဏ္ဌာန်[ပြင်ဆင်ရန်]

အပူပိုင်းအရိပ်ရ အပင်ကြီးမျိုးဖြစ်သည်။ ပင်စည်ဖြောင့်မတ်သည်။ အခေါက်ထူသည်။ ရွက်လွှဲ ထွက်သည်။ ရွက်ကြောများ ထင်ရှားပြီး ဘဲဥပုံဖြစ်သည်။ ရွက်ထိပ်ချွန်သည်။ ပွင့်ညှာမဲပန်းခိုင်ဖြစ်ပြီး ဖြူဝါရောင် ရှိသည်။ အသီးမှာ ဘဲဥပုံဆန်၍ ညိုဝါရောင် ရှိပြီးမာကျောသည်။ ခြောက်သွေ့သော အခါတွင် မြောင်းများဖြစ်လာသည်။ အသားထူ၍ အစေ့တစ်စေ့သာ ရှိသည်။ အစေ့မှာ အဝါဖျော့ရောင် ဖြစ်သည်။

အပင်[ပြင်ဆင်ရန်]

ရွက်ကြွေ ပင်ကြီးမျိုး ဖြစ်၍ ပေ ၇၀-၈၀ ထိ မြင့်၏။ ပင်စည် ရှည်၍ ဖြောင့်မတ်၏။ အခေါက် ထူ၏။ အပွေး အနက် ရောင် ရှိ၏။ အက်ကြောင်း များ သေးငယ် သည်။

အရွက်[ပြင်ဆင်ရန်]

ရွက်ဆိုင် နီးပါး ထွက်သည်။ ရှည်မျောမျော ဘဲဥပုံ ရှိ၍ ရွက်ထိပ် ချွန်ပြီး ရွက်ရင်း ဝိုင်း၏။ ရွက်ပြား ၃ လက်မ ၄ လက်မ ခန့် ကျယ်ပြန့် သည်။ ရွက်ညွန့် ကတ္တီပါညို အရောင်ရှိ သည်။ ရွက်ကြောများ ထင်ရှား သည်။

အပွင့်[ပြင်ဆင်ရန်]

ပွင့်ညှာ မဲ့ ပန်းခိုင် ပေါ်တွင် အဖြူ သို့မဟုတ် အဝါရောင် ပန်းပွင့်လေးများ ပွင့်၏။ ပွင့်ဖတ် မရှိ ပွင့်ချပ် နှင့် ပွင့်သော ပန်းပွင့် ဖြစ်သည်။ ကဆုန်လ မှ ဝါဆို ဝါခေါင် လအတွင်း ဖူးပွင့် သည်။

အသီး[ပြင်ဆင်ရန်]

တစ်စေ့ သီး ဖြစ်သည်။ အသား ထူ၍ အရသာ ဖန်သည်။ ပြာသို တပို့တွဲ လတွင် အသီး ရင့်မှည့် သည်။

တွေ့နိုင်သောနေရာများ[ပြင်ဆင်ရန်]

များသောအားဖြင့် မြန်မာ နိုင်ငံ အလယ်ပိုင်းနှင့် တောင်ပေါ် ဒေသ များတွင် ပေါက်ရောက်သည်။ သဘာဝ အလျောက် ပေါက်ရောက် သည်။ မြန်မာနိုင်ငံအနှံ့အပြားတွင် စိုက်ပျိုးနိုင်သည်။

အသုံးဝင်ပုံ[ပြင်ဆင်ရန်]

ဖန်ခါးသီးကို အသီး၊ အခေါက်၊ အစေ့အားလုံးကို အသုံးပြုနိုင်သည်။

အာနိသင်[ပြင်ဆင်ရန်]

မြန်မာ ဆေးကျမ်းများ အလိုအရ ဖန်ခါးသီး သည် ဖန်၏။ ချဉ်၏။ ခါး၏။ စပ်၏။ ပူ၏။ ဝမ်းမီးကို တောက်စေ၏။ သွေးသား ကို စင်ကြယ်စေ၏။ မျက်စိ ကို ကောင်းစေ၏။ အထူးသဖြင့် အူနှင့် စပ်သော ရောဂါများ ၊ အရေပြား ရောဂါ၊ ကိုယ်ရေဝါ မြင်းသရိုက်၊ ညောင်းကျ၊ ကြို့ထိုး၊ ဝမ်းဗိုက်အောင့်၊ အစာ မကြေ ရောဂါ တို့၌ သုံးရ၏။

အသီး[ပြင်ဆင်ရန်]

  • ဖန်ခါးသီး ပြုတ်ရည်ကို နို့နှင့် ရောတိုက်ပါက အရက်မူးခြင်း ပျောက်၏။
  • ဖန်ခါးသီး အခြောက်မှုန့် နှင့် အုန်းဆီကို ရော၍ မီးလောင်ဖုများကို လိမ်းပေးသော် အနာ သက်သာ စေသည်။
  • ဖန်ခါးသီး ကို ထု၍ တစ်ည ရေစိမ်ပြီး ထို ရေကြည်ဖြင့် မျက်စိကို ဆေးပေးပါက မျက်စိ နာကျင်ကိုက်ခဲခြင်း ပျောက်၏။
  • ဖန်ခါးသီး ကို အမှုန့် ကြိတ်ပြီး နို့နှင့် သောက်ပါက အနာ ရောဂါ ကင်း၍ အသက် ရှည်စေသည်။ အမြဲ တမ်း မမှီဝဲသော်မှ ၇ ရက် တစ်ကြိမ် မှီဝဲ နိုင်သည်။
  • အသီး ကို ဝမ်းနုတ်ဆေး ဖော်စပ် ရာတွင် ထည့်သွင်း အသုံးပြု၏။

အစေ့[ပြင်ဆင်ရန်]

  • ဝက်ခြံ အမြစ် မထွက်သော် ဖန်ခါးသီးစေ့ကို ဆန်ဆေးရည်နှင့် သွေးလိမ်း ရ၏။

အရွက်[ပြင်ဆင်ရန်]

  • ဖန်ခါး ရွက်ရှိ အသီး ကဲ့သို့ ဖုဖောင်း နေသော ကတြ သင်္ချေကို ဝမ်းနုတ်ဆေး ၊ သွေးဆေး၊ လေဆေး၊ မျက်စိ နာ ပျောက်ဆေး စသည်တို့ ဖော်စပ် အသုံး ပြု သည်။
  • မီးယပ်ဆေး၊ ဒူလာဆေး၊ လိပ်ခေါင်းဆေး များ ဖော်စပ် ရာတွင်လည်း ထည့်သွင်း အသုံး ပြုသည်။

အခေါက်[ပြင်ဆင်ရန်]

  • အခေါက် ကို ပြုတ်သောက်သော် ဝမ်းလျှော ဝမ်းကိုက် ရောဂါ များကို ပျောက်ကင်း စေသည်။
  • ရုတ်တရက် ရရှိသော ထိခိုက် ဒဏ်ရာ များ ပေါ်တွင် အခေါက်ကို ကြိတ်၍ အုံပေး သော် သွေးထွက် လွန်ခြင်း ကို ရပ်တန့် စေသည်။[၃]

ကိုးကား[ပြင်ဆင်ရန်]

  1. The Plant List: A Working List of All Plant Species။ 11 September 2017 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 7 August 2015 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  2. ၂.၀ ၂.၁ http://www.mmspelling.info/?p=48528[လင့်ခ်သေ]
  3. http://arogyamonline.com/commodity/materials/?raw=116[လင့်ခ်သေ]