ပါဝါညွှန်းကိန်း

ပါဝါညွှန်းကိန်း

အေစီ လျှပ်စီးအသုံးပြု လျှပ်စစ်ဓာတ်အားစနစ် တွင် ပါဝါညွှန်းကိန်းသည် အမှန်တကယ်အသုံးပြုလျှပ်စစ်စွမ်းအား(စွမ်းအားစစ် - realpower)ကို အသုံးပြုသည်ထင်ရသောလျှပ်စစ်စွမ်းအား(အသုံးပြုရန်ပေးရသောစွမ်းအား-apparent power)ဖြင့် စားခြင်းဖြစ်သည်။ တိုင်းတာယူနစ် သတ်မှတ်ထားခြင်းမရှိဘဲ ၁ နှင့် -၁ ကြားတွင်ရှိသည်။ စွမ်းအားစစ် သည် အမှန်တကယ်လုပ်ဆောင်နေချိန်တွင် အမှန်တကယ် အသုံးပြုနေသော စွမ်းအားဖြစ်သည်။ အသုံးပြုရန်ပေးရသောစွမ်းအား သည် ဗို့အားနှင့် လျှပ်စီးကိုသာ မြှောက်၍ရသော စွမ်းအားတစ်ခုသာဖြစ်သည်။ ဝန်များ၏ စွမ်းအင်များကို သိုလှောင်နိုင်သောသတ္တိများ နှင့် တသက်မတ်တည်းမရှိဘဲ ပြောင်းလဲနိုင်သော သတ္တိများကြောင့် အသုံးပြုရန် ပေးရသောစွမ်းအားသည် အမှန်တကယ် အသုံးပြုလျှပ်စစ်စွမ်းအားထက် များလာရလေသည်။ စွမ်းအားများကို ထုတ်ပေးနိုင်သော ဝန်များတွင် အနှုတ်ပါဝါညွှန်းကိန်း များသည် လျှပ်စစ်စွမ်းအား ထုတ်ပေးရာ ရင်းမြစ်ဆီသို့ဂျင်နရေတာ(generator)များဆီသို့ ပြန်လည်၍ စီးလာတတ်သည်။ လျှပ်စစ်စွမ်းအားများတွင် တူညီသော ဝန်တစ်ခုအတွက် ပါဝါညွှန်းကိန်း ကျဆင်းပါက လျှပ်စီးသည် သတ်မှတ်ထားသောဝန်၏ လျှပ်စီးထက်ပို၍ စီးမည်။ လျှပ်စီးများများစီးပါက လျှပ်စစ်စွမ်းအားအတွက် စွမ်းအင်ဆုံးရှုံးမှု ဖြစ်စေပြီး ထိုလျှပ်စီး များများစီးဆင်းစေရန် ကြိုးဆိုက်ကြီးကြီး သုံးရလေသည်။ ထို့ကြောင့် ပါဝါညွှန်းကိန်း လျော့နည်းနေသော စက်ရုံ၊ အလုပ်ရုံများအတွက် စွမ်းအင်များဆုံးရှုံးနေခြင်းကြောင့် ကုန်ကျစရိတ်မြင့်မားစေသည်။ ထိုသို့ ဆုံးရှုံးမှုများ မဖြစ်ပေါ်စေရန် ပါဝါညွှန်းကိန်းသည် ကောင်းမွန်မှုရှိရန်လိုအပ်ပေသည်။ ထိုသို့ ကောင်းမွန်ရန်အတွက် လျှပ်သိုများ၊လျှပ်ညှို့ ပစ္စည်းများကို ချိတ်ဆက်အသုံးပြုကြရသည်။

ဝန်များနှင့် ပါဝါညွှန်းကိန်း

ပါဝါညွှန်းကိန်း အတက်အကျသည် အသုံးပြုသော ဝန်ပေါ်တွင်မူတည်၍ ပြောင်းလဲသည်။ လျှပ်ညှို့ မှုကိုဖြစ်စေသော ဝန်များ (ဥပမာအားဖြင့်-လျှပ်ညှို့မော်တာများ) သည် ပါဝါညွှန်းကိန်းကို ကျစေသည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် မော်တာတွင် ပါဝင်သောကွိုင်များတွင် လျှပ်စီးဖြတ်စီးသောအခါ သံလိုက်စက်ကွင်းဖြစ်ပေါ်ပြီး လျှပ်စီးသည် ဗို့အား၏ နောက်သို့ရောက်စေလေသည်။ သာမန်အားဖြင့် ဗို့အားဆိုသည်မှာ အမှတ်နှစ်ခုကြားတွင်ရှိသော ခြားနားသည့်ဖိအား(potential difference)ဖြစ်သောကြောင့် မော်တာ၏ကွိုင်အစွန်းနှစ်စတွင် ဗို့အားရှိနှင့်ပြီး လျှပ်စီးသည် မိုတာ၏ ကွိုင်များထဲတွင် ပတ်၍စီးဆင်းပြီးသံလိုက်စွမ်းအင်ဖြစ်ရသော ကြောင့်ဗို့အားထက် နောက်ကျသည်ဟု အလွယ်မှတ်နိုင်သည်။ လျှပ်သိုစွမ်းရည်ရှိသော ဝန်များ(ဥပမာအားဖြင့် -ဗို့အားကိုသိမ်းထားနိုင်သောပစ္စည်းများ)သည် ပါဝါညွှန်းကိန်း ကိုတိုးစေသည်။ လျှပ်သိုသည် ဗို့အားကိုသာ သိုလှောင်သော စွမ်းရည်ရှိခြင်းကြောင့် ဗို့အားသည် လျှပ်သိုထဲသို့ သိုလှောင်နေချိန်တွင် လျှပ်စီးသည် ဖြတ်စီးသွားသောကြောင့် လျှပ်စီးသည် ဗို့အား၏ရှေ့သို့ ရောက်နှင့်လေသည်။ ဤကဲ့သို့ ဗို့အားနှင့် လျှပ်စီးတို့၏ (လျှပ်စစ်သဘောတရားအရ ဖေ့စ်ဒီဂရီ ခြာနားမှု) ခြားနားမှုများရှိနေခြင်းသည်ပင်လျှင် ပါဝါညွှန်းကိန်း ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းဖြစ်သည်။ သာမန်ခုခံမှုသာရှိသော ဝန် (လျှပ်သိုနှင့်လျှပ်ညှို့ခြင်း စွမ်းရည်မရှိသော ဝန်များ) သည် ပါဝါညွှန်းကိန်း ကို" ၁" ဖြစ်စေပြီး အသုံးပြုရန်ပေးရသောစွမ်းအား(apparent power) သည် အမှန်တကယ်အသုံးပြု လျှပ်စစ်စွမ်းအား(real power) နှင့်တူညီသောကြောင့် လျှပ်စစ်ဆုံးရှုံးမှုမဖြစ်ပေါ်ပေ။ အသုံးပြုနိုင်ရန် ပေးပို့လိုက်သောစွမ်းအားကို ဝန်မှ အပြည့်အဝ အသုံးပြုလိုက်သောကြောင့် (ဗို့အားနှင့် လျှပ်စီး တို့၏ ဖေ့စ်ဒီဂရီ ခြာနားမှုသည် သုည ဖြစ်သောကြောင့်)ဖြစ်သည်။ ပါဝါညွှန်းကိန်း ကို ဗို့အားနှင့် လျှပ်စီး တို့၏ ဖေ့စ်ဒီဂရီ ခြာနားမှုဖြင့်တွက်ချက်နိုင်ရန် PF=cosine φ ဟူ၍ သတ်မှတ်ထားသည်။ φ သည် ဗို့အားနှင့် လျှပ်စီး တို့၏ ဖေ့စ်ဒီဂရီ ခြာနားမှုဒေါင့် ဖြစ်သည်။ cosine ၏သဘောတရားတွင် ဒီဂရီတို့၏ အပေါင်းနှင့် အနှတ်တို့၏ တန်ဖိုးများတူညီလေသည်။(ဥပမာ-cosine 60 = cosine -60 = 0.5) ပါဝါညွှန်းကိန်းကြောင့် အသုံးပြုရန်ပေးရသော စွမ်းအား(apparent power) တွင် သက်ရောက်ပုံကို အောက်ပါဥပမာတွင် ကြည့်ပါ-
၁ကီလိုဝပ် မော်တာတစ်လုံးသည် ပါဝါညွှန်းကိန်း "တစ်" တွင်အလုပ်လုပ်ဆောင်နိုင်ရန် အတွက် ပေးသွင်းရသော လျှပ်စစ်စွမ်းအား(အသုံးပြုရန်ပေးရသောစွမ်းအား- apparent power)သည် (၁ကီလိုဝပ်÷၁=၁ကေဗွီအေ)(1KW÷1=1KVA)ဖြစ်သည်။ ဆိုလိုသည်မှာ ၁ကီလိုဝပ် မော်တာတစ်လုံးလုပ်ဆောင်နိုင်ရန် လျှပ်စစ်စွမ်းအား ၁ကေဗွီအေသာလျှင်လိုအပ်သည်။ အကယ်၍ ပါဝါညွှန်းကိန်း သည် ၀.၅ ဖြစ်ပါက ၁ကီလိုဝပ် မော်တာ လုပ်ဆောင်နိုင်ရန် (၁ကီလိုဝပ်÷၀.၅=၂ကေဗွီအေ)(1KW÷0.5=2KVA) လျှပ်စစ်စွမ်းအင် ၂ကေဗီအေ ပေးရသည်။ ဤဥပမာကိုကြည့်ခြင်းဖြင့် ပါဝါညွှန်းကိန်း ကျဆင်းပါက စွမ်းအင်ဆုံးရှုံးမှုကို တွေ့ရှိနိုင်မည်ဖြစ်သည်။

ပါဝါညွှန်းကိန်း ကောင်းမွန်အောင် ပြင်ဆင်မှု

ပါဝါညွှန်းကိန်း တိုးတက်ကောင်းမွန်စေရန်အတွက် လျှပ်စစ်ဓာတ်အား ထုတ်လုပ်ရေးနှင့် ဖြန့်ဖြူးရေး နေရာများတွင် လျှပ်သိုများကို ပြိုင်ဆက် ဆက်၍သော်လည်းကောင်း၊ တန်းဆက်ဆက်၍သော်လည်းကောင်း ချိတ်ဆက်အသုံးပြုကြသည်။ လျှပ်သိုကို အသုံးပြုရသည့် အကြောင်းမှာ လျှပ်စစ်ဓာတ်အား ဖြန့်ဖြူးသည့် ထရန်စဖော်မာ များသည် လျှပ်ညှို့စွမ်းရည်ရှိသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ ထိုလျှပ်ညှို့စွမ်းရည် ကြောင့် ဆုံးရှုံးသွားသော စွမ်းအားများကို လျှပ်သိုဖြင့် ပြန်လည်တုံ့ပြန်စေခြင်းဖြင့် ပါဝါညွှန်းကိန်းကို ကောင်းမွန်အောင် ပြန်လည်ရရှိစေသည်။ စက်ရုံ၊ အလုပ်ရုံများရှိ မော်တာများကို ဖရီကွင်စီဖြင့် ထိန်းညှိမောင်းနှင်သည့် လျှပ်စစ်ပစ္စည်းများသည် ပါဝါညွှန်းကိန်းကို တိုးစေသောကြောင့် လျှပ်ညှို့ စွမ်းရည်ရှိသော ရီအက်တာ(reactor)များခံ၍ အသုံးပြုခြင်းဖြင့် လျှပ်စစ်ဓာတ်အားစနစ် ကိုကောင်းမွန်စေသည်။