တက်တိုး
တက်တိုး [၁၉၁၃ - ၂ဝဝ၃]
[ပြင်ဆင်ရန်]ရန်ကုန်တိုင်း၊ သန်လျင်မြို့တွင် အဖ မြူနီစီပယ်ဈေးခေါင်းကြီး ဦးမောင်လေး၊ အမိ ဒေါ်စိန်ညွန့်တို့က ၁၉၁၃-ခု၊ ဖေဖော်ဝါရီလ ၂ ရက် တနင်္ဂနွေနေ့တွင်မွေးဖွားခဲ့သည်။ မွေးချင်း၃ယောက်အနက် အကြီးဆုံးဖြစ်သည်။ ငယ်မည် ညှပ်ကြီး၊ အမည်ရင်း ဦးအုန်းဖေဖြစ်သည်။ ငယ်စဉ်မှ (၇) နှစ်သားအထိ၊ မကွေးမဲထီးတိုက်ဦးဇောတိကဘုန်းကြီးကျောင်းနှင့် မကွေးလောကဓာတ်ကျောင်းတွင် ပညာသင်ကြားခဲ့သည်။ အသက် ၈ နှစ်တွင် မကွေးမြို့ အင်္ဂလိပ်၊ မြန်မာ အစိုးရအလယ်တန်းကျောင်းတွင် ပညာသင်ကြားခဲ့သည်။ အသက် ၁၄ နှစ် ၈ တန်း၌ပညာသင်ကြားဆဲ ဂန္ထလောကမဂ္ဂဇင်း၏ မြန်မာပညာပြန့်ပွားရေးအသင်းမှ ပြုလုပ်သော ဘာသာပြန်ပြိုင်ပွဲတွင် "ကညာလော၊ကျားကြီးလော" ဝတ္ထုစာမူဖြင့် ဝတ္ထုတိုပထမဆုရခဲ့သည်။ (ဗစ်က တာ)ကလောင်အမည်ဖြင့် ရေးခဲ့သည်။ ပထမဆုံး ပုံနှိပ်စာမူဖြစ်သည်။
၁၉၃၀ ခုနှစ်တွင် မကွေးမြို့ အင်္ဂလိပ်မြန်မာအထက်တန်းကျောင်းမှ ၁၀တန်းအောင်သည်။ တက္ကသိုလ်နှစ်လည်မဂ္ဂဇင်း၌ Who's Who အမည်ရှိ အင်္ဂလိပ်ဆောင်းပါးရေးခဲ့သည်။
၁၉၃၂ ခုနှစ်တွင် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်မှ ဥပစာတန်းအောင်သည်။ ဥပစာတန်းအောင်ပြီးနောက် ၁၉၃၈ ခုနှစ်ထိ မကွေးတိုင်း မင်းကြီးရုံး၌ စာရေးလုပ်ခဲ့သည်။ "ခေတ်ညွန့်စာစောင်" စာပေအဖွဲ့ကိုတည်ထောင်ခဲ့သည်။ "ဘားမားဂျာနယ်" တွင် ဆောင်းပါးများစတင်ရေးသားသည်။
၁၉၃၈ - တိုးတက်ရေးသတင်းစာ၌ ဘာသာပြန်အယ်ဒီတာ။ တိုးတက်ရေးမဂ္ဂဇင်း၌လည်း ဆောင်းပါးများ ရေးသားခဲ့။ တိုးတက်ရေး၌ ၃ လခန့်လုပ်ပြီး (နိုဝင်္ဘာလ၌)ဂန္ထလောကမဂ္ဂဇင်းသို့အယ်ဒီတာအဖြစ် ပြောင်းရွှေ့ ဆောင်ရွက်ခဲ့။
၁၉၃၉ - ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်မှ ဝိဇ္ဇာဘွဲ့ရရှိခဲ့။ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်၌ အင်္ဂလိပ်စာနည်းပြဆရာလုပ်။
၁၉၄၀ - ရန်ကုန်စုံထောက်မင်းကြီးရုံး၌ စာတော်ပြန်။ ပထမဆုံးလုံးချင်းစာအုပ် ဟာရီ မသာမ (Hari Matharma )သာသာပြန်ရေးသားခဲ့။ ဒီဇင်ဘာထိ ဂန္ထလောကမဂ္ဂဇင်း အယ်ဒီတာ။ လေနတ်မောင် စာအုပ်ထွက်ရှိ။
၁၉၄၀-၄၁ - ပြန်ကြားရေးဌာန၊ မြန်မာနိုင်ငံဘာသာပြန် ဌာနခွဲစာတည်းမှူး။
၁၉၄၁ - ဖေဖော်ဝါရီလတွင် ကဗျာဆရာမ နုယဉ်(ဒေါ် နုယဉ်)နှင့် လက်ထပ်ခဲ့။
၁၉၄၂-၄၃ - ပညာမင်းကြီးရုံး၊ မြန်မာစာပေဌာန၌ စာတည်း။
၁၉၄၃-၄၅ - 'ပညာစွယ်စုံကျမ်း' လက်ထောက် စာတည်းမှူး။ ဗမာ့ခေတ်သတင်းစာတွင် ပြင်သစ်တ္ထုရေး ဆရာကြီး ဂုစတပ်ဖလောဗဲယား ၏ မဒမ်ဗောဗာရီ ဝတ္ထုကို သုရောနန္ဒီ အမည်ဖြင့် မြန်မာပြန်ခဲ့။
၁၉၄၅-၄၇ - ပြန်ကြားရေးဌာန၊ သုတေသနအရာရှိ။
၁၉၄၆ - တိုင်းမ် မဂ္ဂဇင်း သတင်းထောက်။
၁၉၄၇-၄၈ - အိုးဝေ သတင်းစာ အယ်ဒီတာ။
၁၉၄၇-၄၉ - ဟံသာဝတီ သတင်းစာ ခေါင်းကြီးရေးအယ်ဒီတာ။
၁၉၄၉-၅၀ - ပဒေသာမဂ္ဂဇင်းတည်ထောင်သူ၊ အတိုင်ပင်ခံအယ်ဒီတာ။
၁၉၅၀ - မင်းမှုထမ်းလုံးချင်းဝတ္ထုထွက်။ စာပေဗိမာန်ဆု ရရှိခဲ့။ ဗစ်တာဟူးဂိုး၏ ခါးကုန်းကြီး ဝတ္ထု ဘာသာပြန်ထွက်။
၁၉၅၁ - ဒေးကာနက်ဂျီ၏ သောကကင်းဝေး နေနိုင်ရေး ဘာသာပြန်စာအုပ်ထွက်။
၁၉၅၀-၅၂ - မြန်မာပြည်သတင်းဌာန စာတည်းချုပ်။ အခါလည်သား စာအုပ်ထွက်။
၁၉၅၂-၅၃ - ကွန်မင်တေတာ အင်္ဂလိပ်ဘာသာထုတ် စာစောင်ကို ဦးစီးထုတ်ဝေ။ နယူးဘားမားဝိကလီး တွင် အယ်ဒီတာအဖွဲ့ဝင်။ စာသင်သားဂျာနယ် ကိုထုတ်ဝေခဲ့။
၁၉၅၃ - စီးပွားရေးသတင်းစာ ခေါင်းကြီးရေး အယ်ဒီတာ။
၁၉၅၅ - တက်တိုး အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ အဘိဓာန်ပြုစုထုတ်ဝေ။
၁၉၅၇ - တက်တိုးနည်းပြသင်တန်း ဖွင့်လှစ်တည်ထောင်ခဲ့။
၁၉၅၇-၅၈ - နုယဉ်ပုံနှိပ်တိုက်ကိုတည်ထောင်၍ ကျောင်းသုံးအင်္ဂလိပ်စာအုပ်များ ရိုက်နှိပ်ထုတ်ဝေခဲ့။ အင်ဒိုနီး ရှား၊ သီဟိုဠ်၊ ဂျပန် ၃ နိုင်ငံအကြောင်းရေးသားသောစာအုပ် ၃အုပ်အား ချစ်ကြည်ရေးဘာသာရပ်အဖြစ် ယူနက် စကိုအဖွဲ့ကဆုချီးမြှင့်ခဲ့။
၁၉၅၈-၆၂ - ပုံနှိပ်တိုက်လုပ်ငန်း၊ အလွတ်ပညာသင်လုပ်ငန်းများကို ဦးစီးလုပ်ကိုင်။
၁၉၆၁ - ဘဝနှင့်စာပေ စာအုပ်ထွက်။
၁၉၆၃ - မြန်မာ့သတင်းစဉ် (N.A.B) နိုင်ငံခြားသတင်းဌာန အယ်ဒီတာချုပ်။ ၁၉၈၀ ထိဆောင်ရွက်။
၁၉၆၅ - အာဇာနည်စိတ်နှင့်အညွန့်တလူလူ စာအုပ်ထွက်။
၁၉၆၉ - ပြန်ကြားရေးဌာန ညွှန်ကြားရေးဝန်။
၁၉၆၉-၇၂ - ဂါးဒီးယန်းအင်္ဂလိပ်သတင်းစာ၌ နေ့စဉ် ခေါင်းကြီးရေးခဲ့။
၁၉၇၂-၇၅ - အမျိုးသားစာပေဆုရွေးချယ်ရေးအဖွဲ့ဝင်။ ရုပ်ရှင်အကယ်ဒမီဆုရွေးချယ်ရေးအဖွဲ့ဝင်။ စာပေလုပ် သားအစည်းအရုံး၊ စည်းရုံးရေးအဖွဲ့ဝင်။ (နောင် ဥက္ကဋ္ဌ၊ ဆရာမင်းသုဝဏ် ဂျပန်သို့ ဧည့်ပါမောက္ခအဖြစ်ထွက်ခွာ သွားသဖြင့် ဥက္ကဋ္ဌရာထူးကိုဆက်ခံခဲ့။)
၁၉၇၂ - သတင်းနှင့်စာနယ်ဇင်းကော်ပိုရေးရှင်း ဦးဆောင်ညွှန်ကြားရေးမှူး။
၁၉၇၅ - ပညာရေးဝန်ကြီးဌာန၊ အထူးအရာရှိ။
၁၉၇၀-၈၀ - တက္ကသိုလ်ဗဟိုကောင်စီဝင်။ တက္ကသိုလ်ပညာရေးအဖွဲ့များကောင်စီဝင်။
၁၉၈၆-၉၅ - မဂ္ဂဇင်းများတွင် သုတ၊ ရသ (ပင်ကို၊ ဘာသာပြန်၊ ဆောင်းပါးများ-ပုဒ်ရေ ၁၀၀၀ခန့် ရေးသား ခဲ့။
၁၉၉၅ - လောကနီတိ အင်္ဂလိပ်ဘာသာပြန်ထွက်။
၁၉၉၇ - မိဘမေတ္တာလူမှုရေးအဖွဲ့၏ စာပေဂုဏ်ရည်ဆုရရှိ။ ပခုက္ကူဦးအုန်းဖေ-တစ်သက်တာစာပေဆုရရှိ။
၂၀၀၃ - ဝိဇ္ဇာပညာထူးချွန်တံဆိပ်(ပထမဆင့်) ရရှိ။ မြန်မာနိုင်ငံစာပေနှင့်စာနယ်ဇင်းအဖွဲ့၏ ဂုဏ်ပြုတံဆိပ်ရရှိ။
ဘဝနိဂုံး
[ပြင်ဆင်ရန်]၂၀၀၃-ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလ ၇ ရက်၊ တနင်္ဂနွေနေ့နံနက် ၄းဝဝ နာရီခန့်တွင် ရန်ကုန်မြို့၌ကွယ်လွန်ခဲ့။ သားသမီး ၄ယောက်ကျန်ရစ်သည်။ တက်တိုးကလောင်အမည်ကွဲများ ၁၇ ခုတွေ့ရသည်။
စာပေဆိုင်ရာစာအုပ်များ
[ပြင်ဆင်ရန်]၁။ ဘဝနှင့်စာပေ (၁၉၆၁) ၂။ ----နှင့်စာပေ (၁၉၆၃) ၃။ ရွှေစင်နှင်းဆီနှင့် အခြားအက်ဆေးများ (၁၉၆၅) ၄။ နုယဉ်၏ကဗျာများ (တက်တိုးအင်္ဂလိပ်ဘာသာပြန်) (၁၉၇၂) ၅။ အလှပန်းတစ်ပွင့်နှင့်အခြားပုံပြင်ဝတ္ထုများ (နုယဉ်ရေး၊ တက်တိုး အင်္ဂလိပ်ပြန်) (၁၉၈၁) ၆။ ပညာပေး လက်ရွေးစင်မြန်မာပုံပြင်များ (အင်္ဂလိပ်ဘာသာပြန်ဆို) (၁၉၉၄)
စိတ်ပညာနှင့်အတွေးအခေါ်စာအုပ်များ
[ပြင်ဆင်ရန်]၁။ အာဇာနည်စိတ် ၂။ အညွန့်တလူလူ (ကြီးပွားရေးအိပ်ဆောင်ကျမ်း) ၃။ အချစ်နှင့်စိတ်ပညာ (၁၉၆၃) ၄။ တက်တိုး၏အတွေးအမြင် (၁၉၉၂)
စိတ်ပညာနှင့်အတွေးအခေါ်ဆိုင်ရာ (ဘာသာပြန်)
[ပြင်ဆင်ရန်]၁။ သောကကင်းဝေးနေနိုင်ရေး (၂) တွဲ၊ (၁၉၅၁) ၂။ သူတို့အတွေးအခေါ်မှတ်စုများ (၁၊ ၂၊ ၃) (၁၉၉၀-၉၁)
ဗဟုသုတ
[ပြင်ဆင်ရန်]၁။ အင်ဒိုနီးရှား (၁၉၄၅) ၂။ ရုသျှမှတ်စု (၁၉၄၇) ၃။ အလင်းသို့ (လွတ်လပ်ရေးကြိုဆိုမှုစာတမ်း) ၁၉၄၈ ၄။ အနုမြူရုရှ (၁၉၄၉) ၅။ ဂျပန်ပြည် (၁၉၅၈)။ သီဟိုဠ် (၁၉၅၈) ၆။ ဌာနေကအမေရိကန်တွေ (၁၉၆၂) ၇။ ကျန်းမာချမ်းသာ ဘဝပညာ (၁၉၈၅)
အတ္ထုပ္ပတ္တိဘာသာပြန်
[ပြင်ဆင်ရန်]၁။ မာတာဟာရီ (၁၉၄၀) ၂။ နပိုလီယံ (၁၉၄၀) ၃။ လေနတ်မောင် (၁၉၄၁) ၄။ အာဇာနည်မာရီ ၅။ ဆောင်တော်ကူး (၁၉၄၇) ၆။ စာဆိုမယ် (၁၉၄၇) ၇။ သမ္မတလင်ကွန်း (၁၉၄၈) ၈။ ကမ္ဘာ့ဆိုးပေကြီးများ (၁၉၆၄) ၉။ ကမ္ဘာ့စာဆိုကြီးများ (၁၉၆၅)
ပင်ကိုရေးဝတ္ထုများ
[ပြင်ဆင်ရန်]၁။ ခေတ်နှင့်ကံ (၁၉၄၅) ၂။ မင်းမှုထမ်း (၁၉၅၀) ၃။ သံယောဇဉ်နှင့်အခြားဝတ္ထုတိုများ (၁၉၅၈) ၄။ ပင်ကိုရေးဝတ္ထုတိုများနှင့်ကိုယ်တိုင်ရှင်းပြချက် (၁၉၆၅) တက်တိုးသည် အင်္ဂလိပ်စာဆိုင်ရာစာအုပ်များ အများအပြား ရေးသားခဲ့သည်။ ခါးကုန်းကြီး၊ ငါးဦးကြမ္မာ၊ အခါလည်သား၊ ခုနစ်ဆောင်ပြိုင်အိမ်ကြီး၊ မေတ္တာမွန်၊ တောမီး၊ အိုင်ဗင်ဟို၊ ဆရာမဘဝ၊ ကမ္ဘာကျော်ဝတ္ထု တိုများနှင့်ရှင်းပြချက်။ ကမ္ဘာကျော် ဝတ္ထုရှည်ကြီးများ၊ ချစ်တေးကဗျာဝတ္ထုတိုများ၊ လံခြားသမား စသောဘာသာ ပြန်ဝတ္ထုများရေးသားခဲ့သည်။
စာညွှန်း
[ပြင်ဆင်ရန်]- ဒဂုန်ရွှေမျှား။ မြန်မာနိုင်ငံ စာပေဆုများ။ စာ ၃၃ - ၃၅။
- မလိခ။ မြန်မာဝတ္ထု အညွှန်း(၂)။ စာ ၁၉၁ - ၂ဝ၉။
- မလိခ။ မြန်မာစာပေ အဘိဓာန် (၃)။ စာ ၂၁ - ၂၄။
- နတ်နွယ်။ မိမိနှင့် စာရေးဆရာများ။ စာ ၃၁၂ - ၃၁၇။
- ပြန်/ဆက် စာတည်း အဖွဲ့။ နှစ်ဆယ်ရာစု မြန်မာ စာရေးဆရာများနှင့် စာစု စာရင်း။ စာ ရ၄ - ရ၈။
- မြန်မာနိုင်ငံ စာပေနှင့် စာနယ်ဇင်း အဖွဲ့။ ၁၃၆ဝ ပြည့်နှစ် မြန်မာနိုင်ငံ စာဆိုတော်နေ့ အခမ်းအနား၊ ကန်တော့ခံ သက်ကြီး စာပေ ပညာရှင်များ၏ အတ္ထုပ္ပတ္တိ။ စာ ၉၇-၉၈။
- မြန်မာနိုင်ငံ စာပေနှင့် စာနယ်ဇင်း အဖွဲ့၊ စာပေဆိုင်ရာ ဘွဲ့ထူး ဂုဏ်ထူး ချီးမြှင့် ခံရသူများ ချီးကျူး ဂုဏ်ပြုပွဲ၊ စာပေ ပညာရှင်များ အတ္ထုပ္ပတ္တိ (၁၇ မေ ၂ဝဝ၃)။ စာ ၁၉-၂ဝ။
- ရာပြည့် စာအုပ် ၁ဝဝ အညွှန်း (၁၉၉၉)။ စာ ၉၄။
- ဒေါ်စိုးညိမ်း။ တက်တိုး စာစု စာရင်း (စက်တင်ဘာ ၁၉၃ဝ မှ စက်တင်ဘာ ၂ဝဝ၂ ခုနှစ် အထိ)။ စာ ၂၂-၂၇။]