ဂျွန်ရစ်ချဒ်ဟာစေ

ဂျွန် ရစ်ချဒ် ဟာစေ (John Richard Hersey) ကို တရုတ်ပြည်၊ တီယန်စင်းမြို့၌ ၁၉၁၄-ခုနှစ်၊ ဇွန်လ(၁၇)ရက်နေ့တွင် မွေးဖွားသည်။ အဖေနှင့် အမေမှာ YMCA သာသနာပြုများ ဖြစ်သည်။ ဂျွန်ဟာစေ မျိုးရိုးမှာ အမေရိကန် သို့ ၁၆၃၅-ခုနှစ်တွင် လာရောက်အခြေချသော အင်္ဂလိပ်လူမျိုးများဖြစ်သည်။

ဂျွန်ဟာစေသည် ထိုခေတ်က တရုတ်ပြည်သို့ ရောက်နေကြသည့် အခြားအခြားသော သာသနာပြုမိသားစုများ အကြားတွင် ကြီးပြင်းခဲ့သည်။ အင်္ဂလိပ်စကား မပြောတတ်ခင် တရုတ်စကား စပြောတတ်သည်။ သည်အကြောင်းများကို အခြေပြု၍ The Call ဝတ္ထုကို ရေးသားခဲ့သည်။ မိသားစုနှင့်အတူ သူ ဆယ်နှစ်သားအရွယ်တွင် အမေရိကန်သို့ ပြန်ပြောင်းလာခဲ့သည်။ ဘရဲကလစ် (Briarcliff) နှင့် ဟော့ချ်ကစ် (Hotchkiss) အထက်တန်းကျောင်းများတွင် ပညာသင်ခဲ့ပြီး ယေးလ် (Yale) တက္ကသိုလ်မှ ဘွဲ့ရသည်။ တက္ကသိုလ် ဘောလုံးအသင်းတွင် နာမည်ကျော် ဘောလုံးသမား ဖြစ်ခဲ့သည်။ ကင်းဘရစ်ချ် (Cambridge) တက္ကသိုလ် ဆက်တက်ရင်း နွေရာသီကျောင်းပိတ်ရက်များတွင် စာရေးဆရာကြီး Sinclair Lewis ထံ၌ အတွင်းရေးမှူး ဝင်လုပ်သည်။ ဆရာကြီး၏ ကားကိုလည်း မောင်းပေးရသည်။ ထိုမှတစ်ဆင့် တိုင်း မဂ္ဂဇင်းတွင် အလုပ်ရသည်။

ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အတွင်း စစ်သတင်းထောက် ဘဝဖြင့် ဥရောပနှင့် အာရှ စစ်မြေပြင်များတွင် တာဝန်ကျသည်။ ရှေ့တန်းသတင်းဆောင်းပါးများကို Time နှင့် Life မဂ္ဂဇင်းများတွင် ရေးသည်။ မဟာမိတ်တပ်များနှင့် အတူ စီစလီကျွန်းသိမ်း တိုက်ပွဲတွင် လေယာဉ်လေးကြိမ်ပျက်ကျသည်။ လေးကြိမ်စလုံး ဒဏ်ရာရ စစ်သည်များကို သက်စွန့်ဆံဖျား ကူညီခဲ့သည့်အတွက် ရေတပ်ဝန်ကြီး၏ ဂုဏ်ပြုလက်မှတ် ရရှိခဲ့သည်။

ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ကြီး အပြီး ၁၉၄၅-၄၆ ခုနှစ်များတွင် –နယူးယောက်ကာ— မဂ္ဂဇင်းအတွက် ဂျပန်နိုင်ငံ ပြန်လည်ထူထောင်ရေး လုပ်ငန်းများ ရေးသားရန် တိုကျိုသို့ ရောက်လာခဲ့သည်။ ထိုစဉ် ဟီရိုရှီးမားတွင် ရောက်ရှိနေပြီး အသက်မသေဘဲ ကျန်ရစ်ခဲ့သူ သာသနာပြုတစ်ယောက်၏ စာတစ်ဆောင်ကို သူရရှိခဲ့သည်။ ထိုသာသနာပြုစီ လိုက်သွားပြီး ယင်းအပါအဝင် သေကံမရောက် သက်မပျောက်သူ အချို့နှင့် တွေ့ဆုံမေးမြန်းခဲ့သည်။

ဤသို့ဖြင့် ဗုံးကြဲပြီး နှစ်လအကြာ ၁၉၄၅-ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလထဲတွင် ဟီရိုရှီးမား အခန်းဆက် ဆောင်းပါး နယူးယောက်ကာ စာမျက်နှာများပေါ်တွင် ရောက်လာခဲ့သည်။ အဖွင့်စာကြောင်းမှာ-

၁၉၄၅-ခုနှစ်၊ ဩဂုတ်လ (၆)ရက်နေ့ မနက် ၈နာရီ ၁၅မိနစ်တိတိတွင် ဟီရိုရှီးမားကောင်းကင်တစ်ခွင် အဏုမြူအလင်းတန်းကြီး အန်မထွက်ခင် –အရှေ့အာရှ သတ္တုလုပ်ငန်း ကုမ္ပဏီ— ရုံးခန်းထဲတွင် မစ္စတိုရှီကိုဆာဆာကီသည် ကုလားထိုင်တွင် ဝင်ထိုင်လိုက်ပြီး နောက်ခုံမှ စာရေးမကလေး တစ်ယောက်ကို စကားပြောဖို့ လှည့်ကြည့်လိုက်သည်။

ဟူ၍ ဖြစ်သည်။

ထို့နောက် မကြာမတင်အတွင်း နယူးယောက်ကာမှ သူ့ကို –ဟီရိုရှီးမား— စာအုပ်ရေးဖို့ တာဝန်ပေးတော့သည်။ တစ်ကမ္ဘာလုံး သိမ့်သိမ့်တုန်သွားအောင် ကြောက်မက်ဖွယ်ကောင်းသည့် သည်အဖြစ်ဆိုးကြီးကို အသေးစိတ်ရေးဖို့ သေတွင်းမှ ရှင်ကျန်လွတ်မြောက်လာသူတွေ များနိုင်သမျှ များများဗျူးပြီး ပြည့်ပြည့်စုံစုံရေးဖို့ သူ့ကိုတိုက်တွန်းသည်။ ဤသို့ဖြင့် ဂျွန်ဟာစေသည် ၁၉၄၆-ခု၊ မေလတွင် ဂျပန်သို့ တစ်ခေါက်ပြန်ရောက်သွားသည်။ သုံးပတ်လုံးလုံး သုတေသနလုပ်သည်။ သေရွာပြန်တွေနှင့် တွေ့ဆုံမေးမြန်းသည်။ ဇွန်လထဲတွင် ပြန်လာပြီး ဟီရိုရှီးမား ကို စရေးသည်။ *(Hiroshima ဟီရိုရှီးမားကို ဆရာဦးဝင်းတင်က လူ့ငရဲဟူသည့်အမည်ဖြင့် ဘာသာပြန်ခဲ့သည်။) အဓိကအားဖြင့် ဂျာမန်ဘုန်းတော်ကြီးတစ်ပါး၊ မုဆိုးမ အပ်ချုပ်သူတစ်ဦး၊ ဆရာဝန် နှစ်ယောက်၊ ဓမ္မဆရာတစ်ယောက်နှင့် စက်ရုံအလုပ်သမတစ်ယောက်တို့ အကြောင်းဖြစ်သည်။

စာအုပ်မထွက်ခင် နယူးယောက်ကာတွင် မဂ္ဂဇင်း တစ်အုပ်လုံးနီးပါး နေရာယူထားသည့် အခန်းဆက်ဆောင်းပါးရှည်ကြီး ပါလာသည်။ မဂ္ဂဇင်းမှာ ဆောင်ရေ ဝက်ဝက်ကွဲ ထိုးတက်သွားသည်။ သူ့ရေးဟန်မှာ ရသပါသည့် ဖန်တီးမှု သတင်းရေးဟန်ဖြစ်သည်။ သူကိုယ်တိုင်က သဘောတူချင်မှ တူမည်ဖြစ်သော်လည်း သူ၏ ဟီရိုရှီးမား သတင်းဆောင်းပါးမှာ New Journalism ရေးဟန်ဖြစ်သည်။ ၁၉၇၀-ပြည့်လွန်နှစ်များတွင် ခေတ်စားလာသော New Journalism သည် သိပ်အားမပါဟု လှေကြီးထိုး ရိုးရိုးသမား ဂျွန်က ထင်သည်။

သူက မြင်ကွင်းတွေကို ဖြိုးခနဲ ဖျက်ခနဲ ပြပြီး သတင်းရေးခြင်းသည် တစ်မွန်းတည့်သာ ခံသည့် သတင်းစာရေးနည်းဟု ထင်သည်။ သည်နေ့သတင်းစာသည် နောက်တစ်နေ့ အမှိုက်ခြင်းထဲ ရောက်သွားတတ်ခြင်းကို သူက ရည်ညွှန်းခြင်းဖြစ်သည်။

စာဖတ်ပရိသတ် ရင်ထဲမှာ စွဲကျန်နေတဲ့အရာတွေက စိတ်လှုပ်ရှားမှုများ၊ ရင်တွင်းခံစားမှုများ၊ ထင်ယောင်ဝိုးဝါး အမြင်အာရုံများ၊ ယင်းတို့၏ ရုပ်ပုံလွှာများ၊ လူ့စရိုက်လက္ခဏာများသည် ရသမြောက် အဖွဲ့အနွဲ့များဖြစ်သည်ဟု သူကယုံကြည်လေသည်။ နောင်တွင် သည်ရေးဟန်အတိုင်း Trueman Kapote က In Cold Blood ကို ရေးသည်။ *(စာရေးဆရာ တင်မောင်မြင့်မှ –သွေးအေးအေး— အမည်ဖြင့် ဘာသာပြန်ခဲ့ပြီး ရာပြည့်စာအုပ်တိုက်မှ ၂၀၁၄-ခုနှစ်တွင် ထုတ်ဝေခဲ့သည်။)

ဟီရိုရှီးမား မတိုင်ခင် Of Men and War ဟူသည့် ဝတ္ထုတစ်ပုဒ်ထွက်သည်။ စစ်ဝတ္ထုဖြစ်သော်လည်း စစ်သတင်းထောက် တစ်ယောက်၏ အမြင်ဖြင့် မရေးဘဲ စစ်သားများ၏ ရင်တွင်းခံစားချက်များနှင့် သူတို့ရှုထောင့်မှ ရေးသည်။ ထိုဝတ္ထုသည် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်တွင် သူကိုယ်တိုင် စစ်တိုက်ခဲ့သည့် သမ္မတ ဂျွန်အက်ဖ်ကနေဒီ၏ အသည်းစွဲ ဝတ္ထုဖြစ်ခဲ့သည်။

ရှေ့တန်း စစ်သတင်းထောက်သည် ဟီရိုရှီးမားအပြီး နောက်ပိုင်းတွင် စစ်နောက်ခံဝတ္ထုများ ဆက်ရေးသည်။ ယင်းတို့အထဲမှ A Bell for Adano ဖြင့် ၁၉၄၅-ခုနှစ်အတွက် ပူလစ်ဇာဆု ချီးမြှင့်ခံခဲ့ရသည်။

သူ၏Crusader for Man မှာ သူ့အဖေသူငယ်ချင်း တရုတ်လူမျိုး ဂျင်မီယင်၏ အတ္ထုပ္ပတ္တိ ဖြစ်သည်။ A Bell for Adano, Hiroshima, The Wall, The Conspiracy စသည့် ဝတ္ထုရှည်ကြီးများနည်းတူ ထင်ရှားသည့် အတ္ထုပ္ပတ္တိငယ် ဖြစ်သည်။ သူ့အားဂုဏ်ပြုသောအားဖြင့် အစိုးရက အလီနွိုင်းပြည်နယ်တွင် ဂျွန်ဟာစေ အထက်တန်း ကျောင်းတစ်ကျောင်း ဖွင့်ပေးခဲ့သည်။

၁၉၉၃-ခု၊ မတ်လ (၂၄)ရက်နေ့တွင် ဖလော်ရီဒါပြည်နယ်၊ Key West မြို့၌ ကွယ်လွန်ခဲ့သည်။ သေဆုံးချိန်တွင် အသက် ၇၈-နှစ်ရှိပြီ ဖြစ်သည်။