အယ်လ်ဟမ်းဘရာ

အယ်လ်ဟမ်းဘရာ၊ ဂျင်နရာလီဖီ နှင့် အယ်လ်ဘိုင်ဖင်း ၊ ဂရန်နားဒါ*
UNESCO ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်နေရာများ
အယ်လ်ဟမ်းဘရာရှိ ပဉ္ဇမမြောက် ချားလ်ဘုရင်၏ နန်းတော်
တည်ရှိသည့် နိုင်ငံ	စပိန်
အမျိုးအစား	ယဉ်ကျေးမှု
ရွေးချယ်သည့်စံနှုန်း	i,iii,iv
ကိုးကား	၃၁၄
ဒေသ**	ဥရောပနှင့် မြောက်အမေရိက
သတ်မှတ်ခြင်း မှတ်တမ်း
စတင်သတ်မှတ်ခြင်း	၁၉၈၄  (အဋ္ဌမအကြိမ်)
* ယူနက်စကိုကမ္ဘာ့အမွေခံစာရင်းတွင် ရေးထိုးထားသောအမည် ** ယူနက်စကိုမှ ခွဲခြားသတ်မှတ်ထားသောဒေသ

အယ်လ်ဟမ်းဘရာ (အဓိပ္ပာယ်အားဖြင့် 'အနီရောင်အရာ') သည် စပိန်နိုင်ငံ ၊ အန်ဒါလူးရှား ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ ၊ ဂရန်နားဒါ တွင် တည်ရှိသောနန်းတော်နှင့်ခံတပ် အဆောက်အအုံ အစုအဝေး ဖြစ်သည်။ အေဒီ ၈၈၉ တွင် ရောမခံတပ်အဆောက်အအုံ အပျက်အစီးများပေါ်တွင် ခံတပ် အငယ်စား အဖြစ် တည်ဆောက်ခဲ့ပြီးနောက် အကြီးအကျယ် လျစ်လျူရှုခဲ့ကြသည်မှာ ၁၃ ရာစုအလယ်ပိုင်းတွင် ဂရန်နေဒေါ စော်ဘွားပြည်၏ နက်ဆရစ်စော်ဘွားမျိုးနယ်မှ စော်ဘွားမိုဟာမက်ဘင် အယ်လ်အာမာ က ပြန်လည် ပြုပြင် တည်ဆောက်သည့် အချိန် အထိ ဖြစ်သည်။ သူသည် ယခုလက်ရှိ နန်းတော်နှင့်မြို့ရိုးကို တည်ဆောက်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ ၁၃၃၃ ခုနှစ်တွင် ဂရန်နေဒေါ ၏ စူလတန် ပထမ ယူစွတ် မှ တော်ဝင်နန်းတော်အဖြစ် ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ ၁၄၉၂ ခုနှစ်တွင် ခရစ်ယာန် တို့ ပြန်လည် အောင်မြင် ခဲ့ပြီးနောက် ထိုနေရာသည် ဖာဒီနန်နှင့် အစ္စဘယ်လာတို့၏ တော်ဝင်နန်းတော် ဖြစ်လာခဲ့ပြီး နန်းတော်အား ရီနေဆွန်း စတိုင်အဖြစ် တစ်စိတ် တစ်ပိုင်း ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ ( ခရစ်စတိုဖာကိုလံဘတ်စ် သည် သူ၏ စွန့်စားရှာဖွေမှု ခရီးစဉ် အတွက် တော်ဝင်နန်းတော်မှ ထောက်ခံမှုရရှိသော နေရာ ဖြစ်သည်။) ၁၅၂၆ ခုနှစ်တွင် ပထမ ချားလ် ဘုရင် နှင့် ပဉ္စမမြောက် ချားလ် ဘရင် တို့သည် ရီနေဆွန်း နန်းတော် အသစ်တစ်ခုကို တည်ဆောက်ရန် အမိန့်ပေးခဲ့သည်။ ထိုနန်းတော်မှာ မြင့်မြတ်သော ရောမ အင်ပါယာနှင့် ပို၍ ကိုက်ညီပြီး နက်ဆရစ် အန်ဒါလူးရှန်း ဗိသုကာပညာနှင့် တိုက်ရိုက်ဆန့်ကျင်သော လူသားဆန်သော အတွေးအခေါ်လွှမ်းမိုးသည့် တော်လှန်သော မန်နာရစ် စတိုင်လ် ဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း ဂရန်နားဒါရှိ မော်ရစ်စကို ပုန်ကန်မှုကြောင့် ပြီးစီးခဲ့ခြင်း မရှိပေ။

အယ်လ်ဟမ်းဘရာသည် ကပ်စတိုင်းရှိ ခရစ်ယာန်ဘုရင်တို့၏ အုပ်စိုးမှုအောက်သို့ တဖြည်းဖြည်းသော ရောက်ရှိလာသော နာဆရစ် စော်ဘွားမင်းဆက် ကျဆင်းချိန်တွင် စပိန်ရှိ နောက်ဆုံး မွတ်စလင် စော်ဘွားမှ တည်ဆောက်ခဲ့သော အစ္စလာမ်တို့၏ နန်းတော် တစ်ခု ဖြစ်သည်။ ရာစုနှစ်များစွာ မပြုမပြင်ဘဲ လျစ်လျူရှုခံရပြီးနောက် ကျူးကျော်သူများ က အဆောက်အဦးများ အတွင်း ဝင်ရောက်နေထိုင်ခဲ့သည်။ လက်တုံ့ပြန်သည့် အနေနှင့် ထိုနေရာကို ဖျက်ဆီးခဲ့သော နပိုလီယံ ရှုံးနိမ့်ပြီးနောက် အယ်လ်ဟမ်းဘရာကို ပြန်လည်တွေ့ရှိခဲ့သည်။ ပြန်လည်တွေ့ရှိသူများမှာ ဗြိတိသျှ ပညာတတ်များနှင့် အခြားသော မြောက်ဥရောပမှ ရိုမန်တစ်ဝါဒီ ခရီးသွားများ ဖြစ်ကြသည်။ ယခုအခါတွင် ၎င်းသည် စပိန်နိုင်ငံ၏ အဓိက ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသွားများကို ဆွဲဆောင်ရာ နေရာတစ်ခုဖြစ်ပြီး နိုင်ငံ၏ အထင်ရှားဆုံးနှင့် လူသိများသော အစ္စလာမ့်ဗိသုကာလက်ရာများကို ၁၆ရာစု နှင့် နှောင်းပိုင်း ခရစ်ယာန် အဆောက်အဦးများနှင့် ဥယျာဉ်များ ရောနှောထားခြင်းဖြင့် ပြသနေသည်။ အယ်လ်ဟမ်းဘရာသည် ယူနက်စကို ၏ ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်နေရာ တစ်ခုဖြစ်သည်။