ကျောရိုးရှိသတ္တဝါ: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ
အရေးမကြီး ဘော့ - စာသားများကို အလိုအလျောက် အစားထိုးခြင်း (-အောက်ဖက် +အောက်ဘက်) |
အရေးမကြီးNo edit summary |
||
စာကြောင်း ၇ - | စာကြောင်း ၇ - | ||
|taxon=Vertebrata |
|taxon=Vertebrata |
||
|authority=[[:en:Jean-Baptiste Lamarck|J-B. Lamarck]]၊ ၁၈၀၁<ref name="Nielsen2012">{{cite journal| author=Nielsen C.| date=2012| title=The authorship of higher chordate taxa| journal=Zoologica Scripta | volume=41 | issue=4 | pages=435–436| doi=10.1111/j.1463-6409.2012.00536.x}}</ref> |
|authority=[[:en:Jean-Baptiste Lamarck|J-B. Lamarck]]၊ ၁၈၀၁<ref name="Nielsen2012">{{cite journal| author=Nielsen C.| date=2012| title=The authorship of higher chordate taxa| journal=Zoologica Scripta | volume=41 | issue=4 | pages=435–436| doi=10.1111/j.1463-6409.2012.00536.x}}</ref> |
||
|subdivision_ranks=Simplified grouping (စာကိုရှုပါ)}} |
|subdivision_ranks=Simplified grouping (စာကိုရှုပါ) |
||
}} |
|||
[[ဖိုင်:American_Alligator.jpg|thumb|333x333px| အဲလစ်ဂိတ္တာ ({{Lang-en|Alligator}} ၊ ‘မိကျောင်း’)]] |
|||
[[ဖိုင်:American_Alligator.jpg|thumb|333x333px| ({{Lang-en|Alligator|3=အဲလစ်ဂိတ္တာ မိကျောင်း}})]] |
|||
'''ကျောရိုးရှိသတ္တဝါ''' ဆိုသည်မှာ [[အရိုးနု]] သို့မဟုတ် [[အရိုး]]တို့ ဖြင့် ဝန်းရံထားသည့် [[ကျောရိုး|ကျောရိုး အာရုံကြော]] ပါရှိသော [[တိရစ္ဆာန်]] ဖြစ်သည်။ အဆိုပါစကားလုံးသည် [[ကျောရိုး]]တစ်ခုအဖြစ် တွဲဆက်ပေးထားသော အရိုးများဖြစ်သည့် [[ကျောရိုးဆစ်]] ဟူသော စကားလုံးမှ ဆင်းသက်လာခြင်းဖြစ်သည်။ ကျောရိုးမပါရှိသော သတ္တဝါများကိုလည်း ကျောရိုးမဲ့သတ္တဝါများ ဟုပင်ခေါ်ဆိုသည်။ ကျောရိုးရှိသတ္တဝါများတွင် [[ငှက်|ငှက်များ]] ၊ [[ငါး (တိရစ္ဆာန်)|ငါးများ]] ၊ [[ကုန်းနေရေနေ သတ္တဝါ|ကုန်းနေရေနေသတ္တဝါများ]] ၊ [[တွားသွားသတ္တဝါ|တွားသွားသတ္တဝါများ]] နှင့် [[နို့တိုက်သတ္တဝါ|နို့တိုက်သတ္တဝါများ]] ပါဝင်သည်။ ကျောရိုးရှိသတ္တဝါ၏ [[အရိုးစု]] အစိတ်အပိုင်းများမှာ - |
'''ကျောရိုးရှိသတ္တဝါ''' ဆိုသည်မှာ [[အရိုးနု]] သို့မဟုတ် [[အရိုး]]တို့ ဖြင့် ဝန်းရံထားသည့် [[ကျောရိုး|ကျောရိုး အာရုံကြော]] ပါရှိသော [[တိရစ္ဆာန်]] ဖြစ်သည်။ အဆိုပါစကားလုံးသည် [[ကျောရိုး]]တစ်ခုအဖြစ် တွဲဆက်ပေးထားသော အရိုးများဖြစ်သည့် [[ကျောရိုးဆစ်]] ဟူသော စကားလုံးမှ ဆင်းသက်လာခြင်းဖြစ်သည်။ ကျောရိုးမပါရှိသော သတ္တဝါများကိုလည်း ကျောရိုးမဲ့သတ္တဝါများ ဟုပင်ခေါ်ဆိုသည်။ ကျောရိုးရှိသတ္တဝါများတွင် [[ငှက်|ငှက်များ]] ၊ [[ငါး (တိရစ္ဆာန်)|ငါးများ]] ၊ [[ကုန်းနေရေနေ သတ္တဝါ|ကုန်းနေရေနေသတ္တဝါများ]] ၊ [[တွားသွားသတ္တဝါ|တွားသွားသတ္တဝါများ]] နှင့် [[နို့တိုက်သတ္တဝါ|နို့တိုက်သတ္တဝါများ]] ပါဝင်သည်။ ကျောရိုးရှိသတ္တဝါ၏ [[အရိုးစု]] အစိတ်အပိုင်းများမှာ - |
||
# |
# '''ဦးနှောက်ခွံ'''။ ဦးနှောက်ခွံ (သို့) ဦးခေါင်းခွံအရိုးသည် [[ဦးနှောက်|ဦး နှောက်]]ကို ကာကွယ်ပေးထားသည်။ |
||
# |
# '''ကျောရိုးဆစ်'''။ တွဲဆက်ထားသော အရိုးတိုလေးများဖြစ်သည့် တောင့်တင်းသော ကျောရိုးဆစ်များကို အဆက်များဖြင့် ခွဲခြားထားသည်။ ၎င်းကျောရိုးသည် အထဲ၌ရှိသော ကျောရိုး အာရုံကြောမကြီးအား ကာကွယ်ပေးသည်။ ကျောရိုးဆစ်များ အကြားရှိ အရိုးဆက်များကြောင့် ကျောရိုးအား ကွေးနိုင်ခြင်းဖြစ်သည်။ |
||
# [[အရိုး|အရိုးများ]] |
# [[အရိုး|'''အရိုးများ''']]။ ခန္ဓာကိုယ်၏ ပျော့ပျောင်းသော တစ်သျှူးများကို ထောက်ပံ့ကာကွယ်ပေးပြီး ကြွက်သားတွယ်ဆက်မှုအတွက် အမှတ်နေရာများ ပေးသည်။ |
||
# ပါးဟပ် |
# '''ပါးဟပ်''' (သို့) '''အရိုးကွေး'''။ ငါးများ၏ [[pharynx]] ၌ ပါးဟပ် အရိုးကွေး နှင့် အချို့ [[ကုန်းနေရေနေ သတ္တဝါ]]များတွင် [[ပါးဟပ်]] ကို ထောက်ပံ့သည်။ ကျောရိုးရှိသတ္တဝါအများစုတွင် ပါးဟပ်အရိုးကွေးသည် [[မေးရိုး]] ကဲ့သို့ အခြားကိုယ်အင်္ဂါများအဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲသွားသည်။ |
||
ကျောရိုးရှိသတ္တဝါ နမူနာများမှာ [[နို့တိုက်သတ္တဝါ|နို့တိုက်သတ္တဝါများ]] ၊ [[ငှက်|ငှက်များ]] နှင့် [[ငါး (တိရစ္ဆာန်)|ငါးများ]] ဖြစ်သည်။ [[မျိုးစိတ်|မျိုးစိတ်ပေါင်း]] သောင်းဂဏန်း အနည်းငယ်ကို ဖော်ထုတ်နိုင်ခဲ့သည်။ ကျောရိုးရှိသတ္တဝါမျိုးစိတ် အနည်းဆုံးလေးမျိုးကို ဖော်ပြရန် "ငါး" ဟူသော စကားလုံးကို အသုံးပြုရသည်။ |
ကျောရိုးရှိသတ္တဝါ နမူနာများမှာ [[နို့တိုက်သတ္တဝါ|နို့တိုက်သတ္တဝါများ]] ၊ [[ငှက်|ငှက်များ]] နှင့် [[ငါး (တိရစ္ဆာန်)|ငါးများ]] ဖြစ်သည်။ [[မျိုးစိတ်|မျိုးစိတ်ပေါင်း]] သောင်းဂဏန်း အနည်းငယ်ကို ဖော်ထုတ်နိုင်ခဲ့သည်။ ကျောရိုးရှိသတ္တဝါမျိုးစိတ် အနည်းဆုံးလေးမျိုးကို ဖော်ပြရန် "ငါး" ဟူသော စကားလုံးကို အသုံးပြုရသည်။ |
||
စာကြောင်း ၂၇ - | စာကြောင်း ၂၇ - | ||
** '''[[Agnatha]]''' (မေးရိုးမဲ့ ကျောရိုးရှိသတ္တဝါ) |
** '''[[Agnatha]]''' (မေးရိုးမဲ့ ကျောရိုးရှိသတ္တဝါ) |
||
*** [[Myxini]] |
*** [[Myxini]] |
||
*** [[Hyperoartia]] ( |
*** [[Hyperoartia]] (မီးအိမ်ငါး) |
||
** [[Conodonta |
** [[Conodonta]] |
||
** † [[Pteraspidomorphi]] |
** † [[Pteraspidomorphi]] |
||
*** Thelodonti |
*** Thelodonti |
||
စာကြောင်း ၃၆ - | စာကြောင်း ၃၆ - | ||
*** [[Osteostraci]] |
*** [[Osteostraci]] |
||
** '''Gnathostomata''' (မေးရိုးပါ ကျောရိုးရှိသတ္တဝါများ) |
** '''Gnathostomata''' (မေးရိုးပါ ကျောရိုးရှိသတ္တဝါများ) |
||
*** [[Placodermi]] (Paleozoic |
*** [[Placodermi]] (Paleozoic ကာလမှ အကြေးခွံအထပ်ပါ သတ္တဝါများ) |
||
*** [[Chondrichthyes]] (အရိုးနုငါးများ) |
*** [[Chondrichthyes]] (အရိုးနုငါးများ) |
||
*** [[Acanthodii]] (Paleozoic |
*** [[Acanthodii]] (Paleozoic ကာလမှ ကျောရိုးရှိ ငါးမန်းများ) |
||
*** [[Osteichthyes]] (အရိုးကြီးငါး) |
*** [[Osteichthyes]] (အရိုးကြီးငါး) |
||
**** [[Actinopterygii]] (ငါးလိပ်ကျောက် မြှီးရှည်) |
**** [[Actinopterygii]] (ငါးလိပ်ကျောက် မြှီးရှည်) |
||
**** [[Sarcopterygii ရောဂါ|Sarcopterygii]] (အမြှေးပါးငါး) |
**** [[Sarcopterygii ရောဂါ|Sarcopterygii]] (အမြှေးပါးငါး) |
||
**** [[Coelacanthimorpha ဖြစ်သည်|Coelacanthimorpha]] ([[Coelacanth ဖြစ်သည်|coelacanths]] |
**** [[Coelacanthimorpha ဖြစ်သည်|Coelacanthimorpha]] ([[Coelacanth ဖြစ်သည်|coelacanths]]) |
||
**** [[Dipnoi]] (အဆုတ်ငါး) |
**** [[Dipnoi]] (အဆုတ်ငါး) |
||
** '''[[Tetrapoda]]''' (ခြေလေးချောင်း |
** '''[[ခြေလေးချောင်း သတ္တဝါ|Tetrapoda]]''' (ခြေလေးချောင်း သတ္တဝါများ) |
||
*** [[ကုန်းနေရေနေ သတ္တဝါ|Amphibia]] ( |
*** [[ကုန်းနေရေနေ သတ္တဝါ|Amphibia]] (ကုန်းနေရေနေသတ္တဝါများ) |
||
*** [[Amniota]] (ရေမြွှာဥများ) |
*** [[Amniota]] (ရေမြွှာဥများ) |
||
**** [[Sauropsida]] (တွားသွားသတ္တဝါများနှင့် ငှက်များ) |
**** [[Sauropsida]] (တွားသွားသတ္တဝါများနှင့် ငှက်များ) |
||
***** [[Lepidosauria]] (အိမ်မြှောင်များ၊ မြွေများနှင့် tuatara) |
***** [[Lepidosauria]] (အိမ်မြှောင်များ၊ မြွေများနှင့် tuatara) |
||
***** [[လိပ်|Testudines]] ( |
***** [[လိပ်|Testudines]] (လိပ်များ) |
||
***** [[Archosauria]] (Archosaurs) |
***** [[Archosauria]] (Archosaurs) |
||
****** [[မိကျောင်း|Crocodilia]] ( |
****** [[မိကျောင်း|Crocodilia]] (မိကျောင်းမျိုးနွယ်များ) |
||
****** [[Pterosauria]] (pterosaurs)၊ |
****** [[Pterosauria]] (pterosaurs)၊ |
||
****** [[ဒိုင်နိုဆော|Dinosauria]] ( |
****** [[ဒိုင်နိုဆော|Dinosauria]] (ဒိုင်နိုဆောများ) |
||
******* [[ငှက်|Aves]] (ငှက်များ) |
******* [[ငှက်|Aves]] (ငှက်များ) |
||
**** [[Synapsida]] (နို့တိုက်သတ္တဝါကဲ့သို့ |
**** [[Synapsida]] (နို့တိုက်သတ္တဝါကဲ့သို့ ခြေလေးချောင်းသတ္တဝါများ) |
||
***** [[နို့တိုက်သတ္တဝါ|Mammalia]] ( |
***** [[နို့တိုက်သတ္တဝါ|Mammalia]] (နို့တိုက်သတ္တဝါများ) |
||
== ဆက်စပ်စာမျက်နှာများ == |
== ဆက်စပ်စာမျက်နှာများ == |
||
စာကြောင်း ၆၆ - | စာကြောင်း ၆၆ - | ||
== အခြားဝက်ဘ်ဆိုက်များ == |
== အခြားဝက်ဘ်ဆိုက်များ == |
||
⚫ | |||
* [http://tolweb.org/Vertebrata/14829 သစ်ပင်၏ အသက်ဝိဉာဉ်] |
* [http://tolweb.org/Vertebrata/14829 သစ်ပင်၏ အသက်ဝိဉာဉ်] |
||
* [http://www.nature.com/nature/journal/v439/n7079/abs/nature04336.html Tunicates များနှင့် cephalochordates မဟုတ်သူများသည် ကျောရိုးရှိသတ္တဝါများ၏ အနီးကပ်ဆုံးဆွေမျိုးများဖြစ်သည်] |
* [http://www.nature.com/nature/journal/v439/n7079/abs/nature04336.html Tunicates များနှင့် cephalochordates မဟုတ်သူများသည် ကျောရိုးရှိသတ္တဝါများ၏ အနီးကပ်ဆုံးဆွေမျိုးများဖြစ်သည်] |
||
⚫ | |||
{{-}} |
|||
{{Taxonbar|from=Q25241}} |
|||
{{Authority control}} |
|||
[[ကဏ္ဍ:ကျောရိုးရှိသတ္တဝါများ| ]] |
[[ကဏ္ဍ:ကျောရိုးရှိသတ္တဝါများ| ]] |
၁၈:၅၂၊ ၁၂ အောက်တိုဘာ ၂၀၂၁ ရက်နေ့က မူ
ကျောရိုးရှိသတ္တဝါ | |
---|---|
အဓိကကျသော ကျောရိုးရှိသတ္တဝါအုပ်စုတစ်ခုစီမှ နမူနာများ။ နာရီလက်တံအတိုင်း ဝဲ အပေါ်မှ ယာ အောက်ဘက်သို့ Fire salamander (ကုန်းနေရေနေသတ္တဝါ)၊ မိကျောင်း (တွားသွားသတ္တဝါ)၊ southern cassowary (ငှက်)၊ shrew (နို့တိုက်သတ္တဝါ)၊ ocean sunfish (Osteichthyes) | |
မျိုးရိုးခွဲခြားခြင်း | |
လောက: | Animalia |
မျိုးပေါင်းစု: | Chordata |
Clade: | Olfactores |
မျိုးပေါင်းစုသေး: | Vertebrata J-B. Lamarck၊ ၁၈၀၁[၂] |
ကျောရိုးရှိသတ္တဝါ ဆိုသည်မှာ အရိုးနု သို့မဟုတ် အရိုးတို့ ဖြင့် ဝန်းရံထားသည့် ကျောရိုး အာရုံကြော ပါရှိသော တိရစ္ဆာန် ဖြစ်သည်။ အဆိုပါစကားလုံးသည် ကျောရိုးတစ်ခုအဖြစ် တွဲဆက်ပေးထားသော အရိုးများဖြစ်သည့် ကျောရိုးဆစ် ဟူသော စကားလုံးမှ ဆင်းသက်လာခြင်းဖြစ်သည်။ ကျောရိုးမပါရှိသော သတ္တဝါများကိုလည်း ကျောရိုးမဲ့သတ္တဝါများ ဟုပင်ခေါ်ဆိုသည်။ ကျောရိုးရှိသတ္တဝါများတွင် ငှက်များ ၊ ငါးများ ၊ ကုန်းနေရေနေသတ္တဝါများ ၊ တွားသွားသတ္တဝါများ နှင့် နို့တိုက်သတ္တဝါများ ပါဝင်သည်။ ကျောရိုးရှိသတ္တဝါ၏ အရိုးစု အစိတ်အပိုင်းများမှာ -
- ဦးနှောက်ခွံ။ ဦးနှောက်ခွံ (သို့) ဦးခေါင်းခွံအရိုးသည် ဦး နှောက်ကို ကာကွယ်ပေးထားသည်။
- ကျောရိုးဆစ်။ တွဲဆက်ထားသော အရိုးတိုလေးများဖြစ်သည့် တောင့်တင်းသော ကျောရိုးဆစ်များကို အဆက်များဖြင့် ခွဲခြားထားသည်။ ၎င်းကျောရိုးသည် အထဲ၌ရှိသော ကျောရိုး အာရုံကြောမကြီးအား ကာကွယ်ပေးသည်။ ကျောရိုးဆစ်များ အကြားရှိ အရိုးဆက်များကြောင့် ကျောရိုးအား ကွေးနိုင်ခြင်းဖြစ်သည်။
- အရိုးများ။ ခန္ဓာကိုယ်၏ ပျော့ပျောင်းသော တစ်သျှူးများကို ထောက်ပံ့ကာကွယ်ပေးပြီး ကြွက်သားတွယ်ဆက်မှုအတွက် အမှတ်နေရာများ ပေးသည်။
- ပါးဟပ် (သို့) အရိုးကွေး။ ငါးများ၏ pharynx ၌ ပါးဟပ် အရိုးကွေး နှင့် အချို့ ကုန်းနေရေနေ သတ္တဝါများတွင် ပါးဟပ် ကို ထောက်ပံ့သည်။ ကျောရိုးရှိသတ္တဝါအများစုတွင် ပါးဟပ်အရိုးကွေးသည် မေးရိုး ကဲ့သို့ အခြားကိုယ်အင်္ဂါများအဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲသွားသည်။
ကျောရိုးရှိသတ္တဝါ နမူနာများမှာ နို့တိုက်သတ္တဝါများ ၊ ငှက်များ နှင့် ငါးများ ဖြစ်သည်။ မျိုးစိတ်ပေါင်း သောင်းဂဏန်း အနည်းငယ်ကို ဖော်ထုတ်နိုင်ခဲ့သည်။ ကျောရိုးရှိသတ္တဝါမျိုးစိတ် အနည်းဆုံးလေးမျိုးကို ဖော်ပြရန် "ငါး" ဟူသော စကားလုံးကို အသုံးပြုရသည်။
ထူးခြားချက်များ
ကျောရိုးရှိသတ္တဝါများသည် ပတ်ဝန်းကျင် အားလုံးနီးပါး၌ လွှမ်းမိုးသည်။ ၎င်းတို့သည် အဓိက ဂေဟစနစ် တစ်ခုစီတွင် အကြီးဆုံးသော တိရစ္ဆာန်များအနေဖြင့် ပါဝင်ကြသော်လည်း၊ အကြီးဆုံး သက်ရှိများ မဟုတ်ပေ(သက်ရှိအဖြစ် စဉ်းစားရာတွင် သစ်ပင်များကိုပါ ထည့်သွင်း သုံးသပ်သောကြောင့်ဖြစ်သည်)။ ၎င်းတို့သည် လိုက်လျောညီထွေနိုင်သည့် ခုခံအားစနစ် ရှိသည့် တစ်ခုတည်းသော တိရစ္ဆာန်များဖြစ်သည်။ [၃] ဤအချက်နှစ်ချက်သည် ဆက်စပ်နိုင်သည်။
ဇီဝမျိုးခွဲခြင်းနှင့် အမျိုးအစား
- Subphylum Vertebrata
- Agnatha (မေးရိုးမဲ့ ကျောရိုးရှိသတ္တဝါ)
- Myxini
- Hyperoartia (မီးအိမ်ငါး)
- Conodonta
- † Pteraspidomorphi
- Thelodonti
- Anaspida
- Galeaspida
- Pituriaspida
- Osteostraci
- Gnathostomata (မေးရိုးပါ ကျောရိုးရှိသတ္တဝါများ)
- Placodermi (Paleozoic ကာလမှ အကြေးခွံအထပ်ပါ သတ္တဝါများ)
- Chondrichthyes (အရိုးနုငါးများ)
- Acanthodii (Paleozoic ကာလမှ ကျောရိုးရှိ ငါးမန်းများ)
- Osteichthyes (အရိုးကြီးငါး)
- Actinopterygii (ငါးလိပ်ကျောက် မြှီးရှည်)
- Sarcopterygii (အမြှေးပါးငါး)
- Coelacanthimorpha (coelacanths)
- Dipnoi (အဆုတ်ငါး)
- Tetrapoda (ခြေလေးချောင်း သတ္တဝါများ)
- Amphibia (ကုန်းနေရေနေသတ္တဝါများ)
- Amniota (ရေမြွှာဥများ)
- Sauropsida (တွားသွားသတ္တဝါများနှင့် ငှက်များ)
- Lepidosauria (အိမ်မြှောင်များ၊ မြွေများနှင့် tuatara)
- Testudines (လိပ်များ)
- Archosauria (Archosaurs)
- Crocodilia (မိကျောင်းမျိုးနွယ်များ)
- Pterosauria (pterosaurs)၊
- Dinosauria (ဒိုင်နိုဆောများ)
- Aves (ငှက်များ)
- Synapsida (နို့တိုက်သတ္တဝါကဲ့သို့ ခြေလေးချောင်းသတ္တဝါများ)
- Mammalia (နို့တိုက်သတ္တဝါများ)
- Sauropsida (တွားသွားသတ္တဝါများနှင့် ငှက်များ)
- Agnatha (မေးရိုးမဲ့ ကျောရိုးရှိသတ္တဝါ)
ဆက်စပ်စာမျက်နှာများ
ကိုးကား
- ↑ "The Ediacaran emergence of bilaterians: congruence between the genetic and the geological fossil records" (2008). Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences 363 (1496): 1435–1443. doi: . PMID 18192191.
- ↑ Nielsen C. (2012). "The authorship of higher chordate taxa". Zoologica Scripta 41 (4): 435–436. doi: .
- ↑ Janeway C.A. 2001.
အခြားဝက်ဘ်ဆိုက်များ
- သစ်ပင်၏ အသက်ဝိဉာဉ်
- Tunicates များနှင့် cephalochordates မဟုတ်သူများသည် ကျောရိုးရှိသတ္တဝါများ၏ အနီးကပ်ဆုံးဆွေမျိုးများဖြစ်သည်