ကား

Karl Benz's "Velo" မော်ဒယ်လ် (၁၈၉၄)

လူ ၁၀၀၀ လျှင်ရှိသောကားပမာဏ ကို ပြသော ကမ္ဘာ့မြေပုံ

ကား ထိုအချက်နှင့်ပတ်သက်၍ အငြင်းပွားကြသည်။ အချို့က ရိုမန်ကက်သလစ်မစ်ရှင်ဖြင့် တရုတ်ပြည်သို့သွားသော ဖာဒီနန် ဘာဘီရက်(Ferdinand Verbiest)က ပထမဆုံး ရေနွေးငွေ့ဖြင့် မောင်းနှင်သည့်ကားကို ၁၆၇၂ တွင် တရုတ်အင်ပိုင်ယာ အတွက် ကစားစရာအဖြစ်တီထွင်ပေးခဲ့သည် ဟု ဆိုကြသည်။ ထိုယာဥ်မှာ အရွယ်အစားသေးငယ်ပြီး မောင်းနှင်သူ သို့မဟုတ် စီးနင်းသူကို မတင်ဆောင်နိုင်သော်လည်း ဖြစ်နိုင်ခြေအားဖြင့် ပထမဆုံး ရေနွေးငွေ့သုံး ယာဥ်ဖြစ်သည်။ ရစ်ချက်ထရီဗီသစ်မှ သူ၏ မီးခိုးထွက်နေသော မိစ္ဆာဟု အမည်ရသည့် ရေနွေးငွေ့အားဖြင့် မောင်းနှင်သည့် ပထမဆုံးယာဥ်ကို ၁၈၀၁ ခုနှစ်တွင် သရုပ်ပြခဲ့သည် ဆိုသည့် အချက်ကိုမူ မည်သူမျှ သံသယမရှိကြပေ။ သို့သော် ထိုယာဥ်မှာ လုံလောက်သော ရေနွေးငွေ့ဖိအားကို ကြာရှည်စွာ မထိန်းသိမ်းနိုင်သဖြင့် လက်တွေ့အသုံးပြု နိုင်ရန် အနည်းငယ်မျှသာ အသုံးဝင်သည်။

ရုရှားနိုင်ငံတွင်မူ ၁၇၈၀ခုနှစ်များတွင် အိုင်ဗင်ကူလီဗင်က ဖလိုင်းဝှီး၊ ဘရိတ်၊ ဂီယာဘောက်စ် နှင့် ဘယ်ရင် အစရှိသည့် ခေတ်သစ်နည်းပညာများပါဝင်သည့် လူ၏ခြေဖြင့်နင်းရသည့် သုံးဘီးယာဥ်ကို တီထွင်ခဲ့သည်။ သို့သော် ထိုယာဥ်ကို ဆက်လက်၍ တိုးတက်အောင် မလုပ်ဆောင်ခဲ့ပေ။

ဆွစ်ဇာလန်မှ တီထွင်သူ ဖရန်ဆွိုက် အိုင်ဆက်ဒီ ရီဗက်ဇ် (François Isaac de Rivaz) မှ ၁၈၀၆ ခုနှစ်တွင် ဟိုက်ဒရိုဂျင်နှင့် အောက်ဆီဂျင်အရောအနှောကို လောင်စာအဖြစ်အသုံးပြု၍ ပထမဆုံး အတွင်း၌ပေါက်ကွဲသော အင်ဂျင် (internal combustion engine) ကို ဒီဇိုင်းထုတ်ခဲ့ပြီး ထိုမှတဆင့် အခြေခံမျှသာဖြစ်သော်လည်း ကမ္ဘာပေါ်တွင် ပထမဆုံးဖြစ်သော မော်တော်ယာဥ်ကို ဆက်လက်တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ ထိုဒီဇိုင်းမှာ အလွန်တရာ အောင်မြင်မှု မရခဲ့ပဲ ဆယ်မြူရယ် ဘရောင်း၊ ဆယ်မြူရယ်မိုရေး နှင့် ကြံ့ယာဥ် (hippomobile) ပြုလုပ်သော အီတီယန် လန်နွာ(Etienne Lenoir) တို့ ထုတ်လုပ်ခဲ့သော လှည်းနှင့်တွန်းလှည်းများကို အခြေခံ၍ ကိုးရိုးကားရား အတွင်း၌ပေါက်ကွဲသော အင်ဂျင် တပ်ဆင်ထားသော အခြားယာဥ်များမှာလည်း အလားတူပင်ဖြစ်သည်။

၁၈၈၁ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် ပြင်သစ်တီထွင်သူ ဂူစတေ့ဗ် ထရောင်ဗီ (Gustave Trouvé) မှ ပထမဆုံး လျှပ်စစ်ဓာတ်အားသုံး၍ အလုပ်လုပ်သော သုံးဘီးမော်တော်ကားကို သရုပ်ပြခဲ့သည်။ ပဲရစ်တွင် ကျင်းပပြုလုပ်သော အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လျှပ်စစ်ပြပွဲတွင် ဖြစ်သည်။

ဂိုတလီယပ် ဒိန်းမလား (Gottlieb Daimler)၊ ဝီလ်ဟမ်မေဘတ်ရှ် (Wilhelm Maybach) နှင့် ဆိရက်ဖရိုက် မားကတ်စ် (Siegfried Marcus) တို့အပါအဝင် အခြားဂျာမန်အင်ဂျင်နီယာများမှာ တစ်ချိန်တည်းမှာပင် ပြသနာကို အဖြေရှာဆဲဖြစ်သော်လည်း ကားလ်ဘင့်ဇ် (Karl Benz)ကို ခေတ်သစ်မော်တော်ယာဥ်၏ တီထွင်သူအဖြစ် ယေဘူယျအားဖြင့် သဘောတူကြသည်။