ဘာသာစကား မိသားစု

ဘာသာစကား မိသားစုဆိုသည်မှာ ရှေးဟောင်းမူလဘုံဘာသာစကား တစ်ခုတည်းမှ ဆင်းသက်လာသော ဆက်စပ်မှုရှိသည့် ဘာသာစကားများ အစုအဝေးကို ခေါ်သည်။ မူလဘုံဘာသာစကားကို အဆိုပါ ဘာသာစကား မိသားစု၏ ရှေးဦး-ဘာသာစကား ဟုခေါ်သည်။ 'မိသားစု' ဆိုသည့် စကားလုံး၏ သဘောသဘာဝအရ ဘာသာစကားသမိုင်းကြောင်းလေ့လာမှု၌ ဘာသာစကားများ၏ မူလအစများ ဆက်စပ်မှုကို ဖော်ပြသည့် အကိုင်းအခက်ခွဲဖြာသည့်ပုံစံ (Tree model)သည် ၎င်း ဘာသာစကားများကို ပြောဆိုကြသော လူမျိုးနွယ်များသည် မျိုးရိုးဗီဇအားဖြင့် မည်သို့တော်စပ်သည်ကို ဖော်ပြသည့် မိသားစုဆင်းသက်ပုံ (Family Tree)နှင့် ထပ်တူညှိယူဆစရာရှိသည်။ သို့သော်လည်း တကယ်တမ်းတွင် ဘာသာစကား ဆက်နွယ်မှုနှင့် မျိုးရိုးဗီဇအားဖြင့် ဆက်နွယ်မှုတို့သည် ထပ်တူညီလိမ့်မည်ဟု မယူဆနိုင်ပါ။

ရှင်သန်နေသော ဘာသာစကားများ စုစုပေါင်း ၅၀၀၀ မှ ၈၀၀၀ ထိရှိမည်ဟု ခန့်မှန်းတွက်ချက်ထားသည်။ သို့သော်လည်း ဘာသာစကား တစ်ခုကို သီးခြားဘာသာစကား သို့မဟုတ် ဒေသိယစကား အဖြစ်သတ်မှတ်မှုမှာ တစ်ဦးနှင့်တစ်ဦး မတူညီကြ၍ တိကျသော ကိန်းဂဏန်းကို မသတ်မှတ်နိုင်ပါ။ ရှင်သန်နေသော ဘာသာစကား ဆိုသည်မှာ လူတစ်စုအနေဖြင့် ၎င်း ဘာသာစကားတစ်ခုကို အဓိက ဆက်သွယ်ရေး ဘာသာစကားအနေဖြင့် အသုံးပြုခြင်းပင် ဖြစ်သည်။ သေဆုံးသွားသော ဘာသာစကားများနှင့် ပျောက်ကွယ်သွားသော ဘာသာစကားများ များစွာရှိသည်။ ထိုအတူ အချို့ ဘာသာစကားများမှာ အမျိုးအစားသတ်မှတ်ရန်အတွက်ပင် လုံလောက်စွာ လေ့လာမှုမပြုရသေးသလို အချို့ဘာသာစကားများမှာ တည်ရှိပြီး ပြောဆိုသုံးစွဲအနေကြသည်ကိုပင် မိမိတို့ ပြင်ပလူများ မသိရှိရသေးပါ။

ဘာသာစကားများကို နှိုင်းယှဉ်လေ့လာခြင်းဖြင့် မိသားစုတစ်ခု၏ မိသားစုဝင် ဘာသာစကားများကို စုစည်း သတ်မှတ်သည်။ ညီနောင်ဘာသာစကားများကို ဗီဇ(Genetic) သို့မဟုတ် မျိုးနွယ်ဗီဇဆိုင်ရာ(Genealogical) ဆက်နွယ်တော်စပ်သည်ဟု သုံးနှုန်းလေ့ရှိသည်။ ဒုတိယ စကားလုံး အသုံအနှုန်းမှာ ပိုပြီးရှေးကျသည်။ သို့သော် မကြာသေးမီ နှစ်တွေအတွင်းမှာပဲ ဘာသာစကားတွေရဲ့ ဆက်စပ်မှုနဲ့ လူမျိုးနွယ်ခြင်း မျိုးရိုးဗီဇဆက်နွယ်မှုတို့ကို ပိုပြီးကောင်းကောင်းခွဲခြားနိုင် ရန်အတွက် စကားလုံးအသုံးအနှုန်း သတ်မှတ်ချက်တွေကို ပြန်လည်ပြင်ဆင်ထားခဲ့သည်။ ဘာသာစကားခြင်း ဆက်စပ်မှုအတွက် သက်သေအထောက်အထားကို ဘာသာစကားတွေကြားမှာရှိသော တူညီသည့် လက္ခဏာရပ်များတွင် တွေ့ရသည်။ တူညီသည့် လက္ခဏာရပ်များ ဆိုရာတွင် ဘာသာစကား ထိတွေ့ခြင်း သို့မဟုတ် ဘာသာစကား ငှားရမ်းထားခြင်း မဟုတ်သော တူညီမှုများကို ဆိုလိုသည်။ ဥပမာ 'အာလူး'၊'စောင်'၊ 'ချပါတီ' ဟူသော ဗမာစကားလုံးများသည် အိန္ဒိယရှိ အချို့သော ဘာသာစကားများထံမှ ငှားရမ်းထားခြင်း ဖြစ်ရာ ၎င်းတို့ကို သက်သေအဖြစ်ယူ၍ အဆိုပါအိန္ဒိယ ဘာသာစကားများသည် ဗမာဘာသာစကားနှင့် ဆက်စပ်မှုရှိသည်ဟု မယူဆနိုင်ပါ။ မျိုးနွယ်ဗီဇဆိုင်ရာ ဆက်နွယ်တော်စပ်သည့် ဘာသာစကားများတွင် ရှေးဦး-ဘာသာစကား၏ ကျန်ရှိနေသော လက္ခဏာရပ်များ တူညီနေခြင်းကို တွေ့ရှိရသည်။ ထိုတူညီမှုများသည် တိုက်ဆိုင်မှုကြောင့်လည်း မဟုတ်သလို ဘာသာစကား ငှားရမ်းထားခြင်း ကြောင့်လည်း မဟုတ်ပေ။ ဘာသာစကား မိသားစုတစ်ခု၏ ကိုင်းခွဲ သို့မဟုတ် အုပ်စုတစ်ခုတွင် ရှိသော အဖွဲ့ဝင်ဘာသာစကားများသည် မူလ ရှေးဦး-ဘာသာစကားမှ တူညီသော ပြောင်းလဲတိုးတက်သည့် လက္ခဏာရပ်များ ရှိသည်။ ထိုအုပ်စုအတွင်းရှိ တူညီသော ပြောင်းလဲတိုးတက်လာသည့် လက္ခဏာရပ်များကို ဘာသာစကား မိသားစုကြီး၏ အခြားသော ဆက်ခံ ဘာသာစကားများတွင် တွေ့ရလေ့ မရှိပေ။ ဥပမာအားဖြင့် ဂျာမန်နွယ် ဘာသာစကားများတွင် ဘုံတူညီသော ဝေါဟာရအသုံးအနှုန်းနှင့် သဒ္ဒါများသည် ရှေးဦး-အင်ဒို-ဥရောပနွယ်တွင် ပါရှိခဲ့လိမ့်မည်ဟု မယူဆကြပါ။ ထိုလက္ခဏာရပ်များသည် ရှေးဦး-အင်ဒို-ဥရောပနွယ် ဘာသာစကားကို ဆက်ခံသော ရှေးဦး-ဂျာမန်နွယ် ဘာသာစကားမှ စတင်ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်ဟု ယူဆကြသည်။