ဂျိမ်းစ် လှကျော်

ဂျိမ်းစ် လှကျော် (၁၈၆၆-၁၉၁၉) သည် မြန်မာနိုင်ငံသား စာရေးဆရာ တစ်ဦး ဖြစ်သည်။ ပထမဆုံး မြန်မာဝတ္ထုဟု ဆိုရမည့် မောင်ရင်မောင် မမယ်မ ကို ရေးသားပြီး ၎င်းကို ၁၉၀၁ ခုတွင် ဗြိတိသျှဘားမား ပုံနှိပ်တိုက်မှ ထုတ်ဝေသည်။

ပြင်သစ် စာရေးဆရာ အလဇ္ဇန္နား ဒူးမား (Alexander Dumas) ၏ မွန်တီကရစ္စတို မြို့စားကြီး (The Count of Monte Christo) ကို မှီး၍ ရေးသားခြင်း ဖြစ်သည်။ ရှေးက မပေါ်ဖူးသေးသောကြောင့် လူကြိုက်များသည်။

ငယ်ဘဝ

ဂျိမ်းစ် လှကျော်ကို တောင်ငူခရိုင်၊ ရွှေကျင်မြို့၊ မင်းလမ်းတွင် သက္ကရာဇ် ၁၂၂၈ ခု၊ ပထမဝါဆိုလဆန်း ၁ဝ ရက် ဗုဒ္ဓဟူးနေ့ (၁၈၆၆ ခု၊ ဇွန်လ ၂၁ ရက်) တွင် မွေးသည်။ အဖမှာ ဦးစွပ်၊ အမိမှာ ဒေါ်ဆိုင်းတို့ ဖြစ်ကြသည်။

ငယ်စဉ်ကပင် မိဘများကွယ်လွန်သွားသဖြင့် အဒေါ် ဖြစ်သူ ဒေါ်မျှင်နှင့် ခင်ပွန်းသည် စစ်ကဲ ဦးညိုတို့က မွေးစားလိုက်သည်။ ထို ဦးညို - ဒေါ်မျှင် တို့မှာ ပထမသော် ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များ ဖြစ်ငြားလည်း ခရစ်ယာန်ဘာသာကို ယုံကြည်လာ၍ ဗုဒ္ဓဘာသာကို စွန့်ထားသူများဖြစ်ရာ မွေးစားသား မောင်လှကျော် အားလည်း ခရစ်ယာန် ဘာသာ ထုံးစံအတိုင်း နှစ်ခြင်းပြုပြီး ဂျိမ်းစ်လှကျော် ဟု ခေါ်ဝေါ် တွင်မှတ် ကြစေသည်။

ရွှေကျင်မြို့၊ အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ အစိုးရကျောင်းတွင် ၇ တန်း အောင်မြင်ပြီး ရန်ကုန်သို့ ပြောင်းကာ ဆရာမှတ်ကျောင်းတွင် ပညာဆက်သင်သည်။ ထိုမှတဆင့် ရန်ကုန် ဟိုက်စကူး ကျောင်းသို့ ပြောင်းရွှေ့ လိုက်ပြန်ကာ ထိုကျောင်း မှပင် ထိုစဉ်က ခေါ်သော 'ဘင်္ဂလား စာမေးပွဲ' ခေါ် 'အိုင်-အေ' စာမေးပွဲကို အောင်မြင် သွားလေသည်။

ဂျိမ်းစ် လှကျော်သည် ဟိုက်စကူး ကျောင်းမှ အသက် ၂ဝ ခန့်တွင် ထိုသို့ အောင်မြင် သွားချိန် သည်ကား အထက် မြန်မာနိုင်ငံတော် ကိုပါ အင်္ဂလိပ်များ သိမ်းပိုက် လိုက်သော အချိန်ပင် ဖြစ်ပေသည်။ ထိုအခါ အခွင့်လည်း ကြုံသည်နှင့် ဂျိမ်းစ် လှကျော်သည် အင်္ဂလိပ် စစ်မင်းကြီး၏ စကားပြန် အဖြစ်ဖြင့် အထက် မြန်မာ နိုင်ငံတော်သို့ လိုက်ပါ သွားခဲ့သည်။

ထို့နောက် မန္တလေး မြို့မှ ရန်ကုန် မြို့သို့ ပြန်လည် ပြောင်းရွှေ့ လာခဲ့ပြီး စာတော်ပြန် ဌာနတွင် ၃ နှစ်ခန့်မျှ စာတော်ပြန် အဖြစ် ထမ်းရွက် နေလေသည်။ ထိုအတော အတွင်း ဂျိမ်းစ် လှကျော်သည် အအား မနေပေ။ လက်လှမ်းမီရာ စာပေ ဗဟုသုတ များကို ဆည်းပူးလျက် ဒုတိယတန်း ရှေ့နေ စာမေးပွဲနှင့် မြို့အုပ် စာမေးပွဲ များကို ဝင်ရောက် ဖြေဆို အောင်မြင်သည်။ ထို့နောက်မှ ဘုရင်ခံ အိမ်တော်တွင် စာတော်ပြန် မြို့အုပ် အဖြစ် ငါးနှစ်ခန့် လုပ်ကိုင် ပြန်သေး၏။ ပြီးမှ ဟံသာဝတီ ငွေတိုက် ဝန်ထောက် အဖြစ် ခန့်အပ်ခြင်း ခံရ၍ ရန်ကုန်မြို့ တွင်ပင် ၃ နှစ်ခန့် ဆက်လက် နေထိုင်သည်။

ထိုမှ တဖန် စစ်ကိုင်း၊ ချောင်းဦး၊ ဘုတလင် မြို့များတွင် ငွေတိုက် ဝန်ထောက် ဘဝ၊ မြို့အုပ် ဘဝ အဖြစ် အမှု ထမ်းပြီး သည့်နောက် နောက်ဆုံးတွင် မြင်းမူမြို့၌ နယ်ပိုင် ဝန်ထောက် အဖြစ် ထမ်းရွက်ရင်း မကျန်းမမာ သဖြင့် ခွင့်ယူကာ ရန်ကုန်မြို့သို့ ပြန်ခဲ့သည်။ ရန်ကုန်မြို့ တွင်လည်း ရောဂါ၏ အခြေအနေမှာ သက်သာသည် မရှိသဖြင့် ဂျိမ်းစ် လှကျော်သည် ၃၇ နှစ် အရွယ်တွင် အလုပ်မှ နုတ်ထွက် လိုက်လေသည်။

ထို့နောက် ရန်ကုန်မြို့ စဉ့်အိုးတန်း အထက်တန်းတွင် နေထိုင်ကာ ရှေ့နေ လိုက်ရင်း ဥပဒေ ကျောင်းနှင့် မြို့အုပ်၊ နယ်ပိုင် သင်တန်း ကျောင်းများကို ဖွင့်လှစ် သင်ကြား နေလေသည်။ တဖက် မှလည်း အားလပ်ချိန် ရတိုင်း ဥပဒေ စာအုပ်များ၊ ဝတ္ထု စာအုပ်များကို ရေးသား ထုတ်ဝေ ခဲ့ပါ၏။ 'မောင်ရင်မောင် မမယ်မ' ဝတ္ထုမှာ ထိုအချိန် အခါက ပေါ်ပေါက် လာခဲ့ရသော ဝတ္ထုပင် ဖြစ်ပေသည်။ ထို့အပြင် ထိုစဉ်က ရန်ကုန်မြို့တွင် ထုတ်ဝေလျက် ရှိသော 'သည်ဘားမား ကရစ်တစ်' (The Burma Critic) သတင်းစာ တွင်လည်း ဝတ္ထု တစ်ပုဒ်ကို အပတ်စဉ် ရေးသား ပေးပို့သေး၏။ မည်သည့် ဝတ္ထု ဟူ၍မူ အမှတ်အသား မရှိ ဖြစ်ခဲ့သည်။

ဂျိမ်းစ် လှကျော်သည် ဟံသာဝတီ သတင်းစာ ဆရာ၊ မြန်မာ အဆွေ သတင်းစာ ဆရာ အဖြစ်လည်း လုပ်ကိုင် ဖူးသေး၏။ ဤသို့လျှင် မနား မနေပင် စာရေး၊ စာဖတ်၊ စာသင် ပြုလုပ် နေရင်းက သွက်ချာပါဒ ရောဂါ စွဲကပ် လာကာ လက်ဝဲလက် တခုလုံး သွေး လေ မလျှောက်ဘဲ သေသွားရသည့် အဖြစ် သို့ပင် ဆိုက်ခဲ့ ရပေသည်။ သို့နှင့် ဆရာဝန်၏ ညွှန်ကြားချက် အရ ပူရာ ဒေသ ဖြစ်သည့် မိတ္ထီလာ မြို့သို့ ပြောင်းရွှေ့ နေထိုင်ရ ပြန်သည်။

မိတ္ထီလာ မြို့တွင်လည်း အအား မနေသေး။ ဥပဒေကျောင်း ဖွင့်ပြန်ကာ ဥပေဒ ပညာရပ် များကို သင်ကြား ပို့ချ ပေသေး၏။ ထိုကမှ တဖန် ၁၉၁၂ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၈ရက်နေ့တွင် ရွှေဘိုမြို့သို့ ပြောင်းရွှေ့ကာ ရောဂါ ဝေဒနာလည်း သက်သာ လာသည့် အလျောက် ထိုမြို့တွင် အခြေစိုက် တော့သည်။

များမကြာမီ အတွင်း မွေးစား အမိ၊ အဖ တို့ကို နွယ်၍ ခရစ်ယာန် ဘာသာဝင် ဖြစ်လာသော မစ္စတာ ဂျိမ်းစ် လှကျော် သည် မည်သူ၏ တိုက်တွန်းချက်မှ မပါဘဲ မိမိ၏ အလိုအလျောက်ပင် ဗုဒ္ဓ ဘာသာသို့ ကူးပြောင်း သွားခဲ့သည်။ ကူးပြောင်း ရုံမျှမက သက္ကရာဇ် ၁၂၈ဝ ပြည့်နှစ် (အင်္ဂလိပ် သက္ကရာဇ် ၁၉၁၉ ခုနှစ်) တွင် အလောင်းမင်း တရားကြီး၏ ကုသိုလ်တော် တစ်ရပ် ဖြစ်သော မြသိန်းတန် စေတီတော်ကို ပြန်လည် ပြုပြင် မွမ်းမံလျက် ၁၂၈၁ ခုနှစ်တွင် ထီးတော်ပင် တင်သေးသည်။

ဂျိမ်းစ် လှကျော်သည် အထက် ဖော်ပြရာပါ ဝတ္ထုများ အပြင် မြို့အုပ် အလုပ်ကို လုပ်စဉ်က ကိုယ်တွေ့ အဖြစ်အပျက်များ ပါဝင်သော 'ကိုမြို့အုပ်' ဝတ္ထု၊ 'နောက်လင်' ဝတ္ထုနှင့် အခြား ဝတ္ထုများ ကိုလည်း ရေးသား ခဲ့ပါသေး၏။ စက်တင် ပုံနှိပ် ထုတ်ဝေခြင်း မရှိခဲ့ချေ။ ထိုဝတ္ထုများမှ တပါးလည်း ဥပဒေနှင့် သက်ဆိုင်သည့် ဥပဒေ မေးခွန်းပုစ္စာ အဖြေကျမ်းနှင့် ဓမ္မသတ် မေးခွန်း ပုစ္စာ အဖြေ များကို လည်းကောင်း၊ ရှေ့နေ ဥပဒေ မေးခွန်း ပုစ္စာ ၈ နှစ် အတွက်နှင့် ရှေ့နေ စာမေးပွဲ အောင်မြင်ရန် လမ်းညွှန် စာတမ်း ၂ စောင် တွဲကို လည်းကောင်း ရေးသား ခဲ့ပေ သေးသတည်း။

အိမ်ထောင်ရေး

မန္တလေး၌ စကားပြန်လုပ်စဉ် ပန်းထိမ်တော် ဦးထယ်၏သမီး ခင်လေးငယ် ခေါ် ခင်ခင်ငယ် နှင့် ထိမ်းမြားရာ သမီး တင်တင် ကို မွေးသည်။

လေဖြတ်၍ မိတ္ထီလာ၌ ခေတ္တနေစဉ် မိတ်ဆွေများ၏ ဆော်လှော်မှုအရ ခင်ပွန်းဖြစ်သူ မြို့အုပ် ဦးမော်လစ် ဆုံးထားသော ဒေါ်မင်းသာနှင့် လက်တွဲဖြစ်သည်။

ဘဝနိဂုံး

မြသိန်းတန်စေတီအား ထီးတင်သည့်နှစ် ၁၉၁၉ ခု၊ နိုဝင်ဘာလ ၁၇ ရက်နေ့တွင် အဖျားရောဂါနှင့် အနိစ္စရောက်သည်။ သားမြေးတစုက အရိုးဂူကို မြသိန်းတန်တံတိုင်းအတွင်း၌ သင်ပုတ်ပလ္လင်အဖြစ် တည်ထားသည်။

ရေးသားခဲ့သော စာအုပ်များ

အောက်ပါ စာအုပ်များကို ရေးသားခဲ့သည် -

ခေါင်းစဉ်	ထုတ်ဝေနှစ်	ပုံနှိပ်တိုက်	မှတ်ချက်
ဖြတ်ထုံးကြီး ပြန်ချက်	၁၈၉၄
မောင်ရင်မောင် မမယ်မ	၁၉၀၁
ဗုဒ္ဓဘာသာသို့ ကူးပြောင်းခြင်း
ဥပဒေ မေးခွန်းပုစ္ဆာ အဖြေကျမ်း
ဓမ္မသတ် မေးခွန်းပုစ္ဆာ အဖြေကျမ်း
နောက်လင်			မထုတ်ဝေရသေးမီ တိမ်းပါး
ကိုမြို့အုပ်			မထုတ်ဝေရသေးမီ တိမ်းပါး

ကိုးကား

• စာဆိုတော်များ အတ္ထုပ္ပတ္တိ၊ မောင်သုတ (ခ) ဗိုလ်မှူး ဘသောင်း (မဟာ ဝိဇ္ဇာ၊ ရွှေတံဆိပ်ရ) ပြုစု၊ ဦးခင်အေး (မောင်ခင်မင်၊ ဓနုဖြူ) ပါမောက္ခ၊ မြန်မာစာ ဌာန၊ ရန်ကုန် တက္ကသိုလ် တည်းဖြတ် ဖြည့်စွက်၊ ရာပြည့် စာအုပ်တိုက်၊ ပဉ္စမအကြိမ် ၁၊ ဩဂုတ်၊ ၂ဝဝ၂။
• ရှုမဝ မဂ္ဂဇင်း၊ အတွဲ ၁၂၊ အမှတ် ၁၁၃ လာ ဒဂုန် ရွှေပြည်စိုး၏ 'ဂျိမ်းစ် လှကျော်' အတ္ထုပ္ပတ္တိ။
• မန္ဈလေးမြို့ ကြီးပွားရေး စာပုံနှိပ်တိုက်ထုတ် 'မောင်ရင်မောင် မမယ်မ' ဝတ္ထုလာ ဂျိမ်းစ် လှကျော်၏ မြေး 'ခင်ထားဦး' ရေး 'စာရေးဆရာကြီး ဂျိမ်းစ် လှကျော်' အတ္ထုပ္ပတ္တိ။