ဝီကီပီးဒီးယား:အကြောင်း: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

ဝီကီပီးဒီးယား မှ
စာကြောင်း ၃၈ - စာကြောင်း ၃၈ -
• Bones အရိုးထိခိုက်ခြင်း
• Bones အရိုးထိခိုက်ခြင်း


==ABC of First Aid ေရွးဦးသူနာျပဳျခင္း၏ (ေအ၊ ဘီ၊ စီ)==
==ABC of First Aid ရှေးဦးသူနာပြုခြင်း၏ (အေ၊ ဘီ၊ စီ)==
• Airway အသက်ရှူလမ်းကြောင်း၊
• Airway အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္း၊
• Breathing အသက္ရွဴႏိုင္ျခင္း၊
• Breathing အသက်ရှူနိုင်ခြင်း၊
• Circulation ေသြးလွည့္ပတ္ေနျခင္း
• Circulation သွေးလှည့်ပတ်နေခြင်း


==First-aid kit ေရွးဦးသူနာျပဳအိပ္==
==First-aid kit ေရွးဦးသူနာျပဳအိပ္==

၁၄:၂၀၊ ၇ ဒီဇင်ဘာ ၂၀၁၀ ရက်နေ့က မူ

First Aid Manual ရှေးဦးသူနာပြုလက်စွဲ ရှေးဦးသူနာပြုဆိုသည်မှာ ဒဏ်ရာရခြင်း၊ ရောဂါဖြစ်ခြင်းတို့အား ဆေးခန်း၊ ဆေးရုံမရောက်မီ သာမန်လူတဦးက အကန့်အသတ်ဖြင့် ပြုစု-စောင့်ရှောက်ပေးခြင်းကို ခေါ်သည်။ အခြေခံ ဆင်ခြင်တုံတရားဖြင့် ပြုစု-စောင့်ရှောက်ရခြင်း ဖြစ်သည်။ သို့ရာတွင် အသက်ကယ်ရန် အချို့ကိစ္စများအတွက် လက်တွေ့ သင်ကြား တတ်မြောက်မှု လိုအပ်သည်။ ဥပမာ Cardio-Pulmonary Resuscitation (CPR) နှလုံး-အဆုပ် ပြန်လည် အလုပ် လုပ်စေရန် ပြုလုပ်ပေးခြင်း။

ခေါင်းစဉ်များ၊ 1. ရှေးဦးသူနာပြုဆိုသည်၊ 2. ရှေးဦးသူနာပြု ရည်ရွယ်ချက်များ၊ 3. ရှေးဦးသူနာပြု ဘီသုံးလုံး၊ 4. ရှေးဦးသူနာပြု အေ၊ ဘီ၊ စီ၊ 5. ရှေးဦးသူနာပြုအိပ်၊ 6. (စီ-ပီ-အာရ်) နှလုံးခုန်ရပ်ခြင်းနှင့် အသက်ရှူရပ်ခြင်းကို ပြန်လည်လုပ်ပေးခြင်း၊ 7. (ချုပ်ခ်) ဖြစ်ခြင်း၊ မရှူနိုင်-မမြိုနိုင်ဖြစ်ခြင်း၊ 8. သွေးယိုခြင်း၊ 9. အရိုးကျိုးခြင်း၊ အဆစ်လွဲခြင်း၊ 10. (အနာဖလက်ဆစ်) (ရှော့ခ်)၊ 11. (ဖိန့်) ခေါ် ရုတ်တရက်သတိလစ်သွားခြင်း၊ 12. အဖျားလက္ခဏာ၊ 13. အစာအိမ်ပြဿနာ၊ 14. အစာလမ်းကြောင်းရောင်၍ ဝမ်းပျက်ခြင်း၊ 15. အင်းဆက်-အဆိပ်ပါသည့်အကောင်ကိုက်ခြင်း၊ 16. ဦးခေါင်းဒဏ်ရာရခြင်း၊ 17. အဆိပ်သင့်ခြင်း၊ 18. လျှပ်စစ်ဓါတ်လိုက်ခြင်း။

Aims ရည်ရွယ်ချက်များ

၁) အသက်ကယ်ရန် (Preserve life) ၂) နောက်ထပ် ထိခိုက်ဒဏ်ရာ မရစေရန် (Prevent further injury) ၃) လျှင်မြန်စွာ ပြည်လည်ကောင်းမွန်လာစေရန် (Promote recovery) ၄) မိမိကိုယ်ကိုလဲ ကာကွယ်နိုင်ရန် (Protect yourself)

3 Bs for First Aid တတ်ထားရမည့် အဓိကကြွမ်းကျင်မှုများ၊ (ဘီ ၃ လုံး)

• Breathing အသက်ရှူခြင်း • Bleeding သွေးထွက်ခြင်း • Bones အရိုးထိခိုက်ခြင်း

ABC of First Aid ရှေးဦးသူနာပြုခြင်း၏ (အေ၊ ဘီ၊ စီ)

• Airway အသက်ရှူလမ်းကြောင်း၊ • Breathing အသက်ရှူနိုင်ခြင်း၊ • Circulation သွေးလှည့်ပတ်နေခြင်း

First-aid kit ေရွးဦးသူနာျပဳအိပ္

1. Adhesive tape ကပ္သည့္ ပလာစတာ၊ 2. Adhesive bandages ဆန္႕ႏိုင္ ႀကံဳ႕ႏိုင္ေသာ ပလာစတာလိပ္၊ 3. Anesthetic spray ထံုေဆးပန္းသည့္ ေဆးပုလင္း၊ 4. Antibiotic cream (Povidone-Iodine, Burnol ointment, Iodine 2%) 5. Antiseptic solution (Savlon, Hydrogen Peroxide) အနာ၊ ဒဏ္ရာတို႕ကိုေဆးရန္ ပိုးသတ္ေဆးရည္၊ 6. Bandages ပတ္တီးအရြယ္စံု (၁ လကၼ၊ ၂ လကၼ၊ ၃ လကၼ၊)၊ 7. Blanket ေစာင္၊ 8. Calamine Lotion အယား သက္သာေစေသာ ေဆးရည္၊ 9. Cotton wool ဂြမ္းလိပ္၊ 10. Ethyl alcohol ေဆးခန္းသံုး အရက္ျပန္ပုလင္း၊ 11. First Aid manual လက္စြဲစာအုပ္၊ 12. Flashlight and extra batteries လက္ႏွိပ္မီး (ဓါတ္ခဲ)၊ 13. Forceps ႐ိုး႐ိုးဇာဂနာ (ညႇပ္)၊ 14. Artery Forceps ေသြးေၾကာညႇပ္ ဇာဂနာ၊ ေသြးထြက္ေနသည့္ ဒဏ္ရာမွေသြးေၾကာအား ညႇပ္ရန္၊ 15. Eye/Ear drop and ointment မ်က္စဥ္း၊ နားထဲထည့္ေဆးရည္၊ 16. Gentian Violet မရမ္းေရာင္ေဆးရည္၊ မီးေလာင္နာ၊ လွ်ာနာအတြက္ လိမ္းရန္ေဆး၊ 17. Handiplast အသင့္ကပ္ႏိုင္ေသာ ပလာစတာ၊ 18. Hot-water bag ေရေႏြးအိတ္၊ ေျခလက္မ်ား ေအးစက္ေနသည့္အခါ၊ အနာအကိုက္ သက္သာေစရန္၊ 19. Ice-water bag ေရခဲအိတ္၊ အဖ်ားတက္သည့္အခါ၊ ႐ုတ္တရက္ ဒဏ္ရာရသည့္အခါ သံုးရန္၊ 20. Liniment လင္နမင္ လိမ္းေဆးရည္၊ အဆစ္၊ အ႐ိုး၊ ႂကြက္သားနာျခင္းအတြက္လိမ္းရန္၊ 21. Gloves လက္အိပ္၊ 22. Safety pins ပင္းခ်ိတ္၊ 23. Scissors ကပ္ေၾကး၊ 24. Soap ဆပ္ျပာ၊ 25. Sterile gauze ပိုးသန္႕ၿပီးသား ပိတ္က်ဲစ၊ 26. Thermometer အပူခ်ိန္တိုင္း ျပဒါးတိုင္၊ 27. BP apparatus ေသြးဖိအားတိုင္းကရိယာ၊ 28. Triangular bandage သံုးေဒါင့္ပတ္တီး၊ 29. Domestic medicines အိမ္သံုးေဆးမ်ား (ေရွးဦးသူနာျပဳစုေပးမည့္သူ၏ ႂကြမ္းက်င္မႈကိုလိုက္၍) 30. Essential medicines မရွိမျဖစ္ေဆးမ်ား (ေရွးဦးသူနာျပဳစုေပးမည့္သူ၏ ႂကြမ္းက်င္မႈကိုလိုက္၍)

A for Airway အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္း စစ္ေဆးျခင္း

• လူနာ၏ အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္း ပိတ္ေန၊ မေနကို စစ္ေဆးပါ။ လူနာကို မာေသာၾကမ္းျပင္ေပၚထားပါ။ • လည္ပင္းက်ဳိးျခင္း ရွိ၊ မရွိၾကည့္ပါ။ လည္ပင္းအား ဆန္႕ထုတ္ျခင္း၊ ေမးေစ့အား မတင္ျခင္းျဖင့္ လူနာ၏ • လွ်ာသည္ အသက္ရွဴလမ္းကို ပိတ္မေနေအာင္ လုပ္ပါ။

B for Breathing အသက္ရွဴ၊ မရွဴ စစ္ေဆးျခင္း

လူနာသည္ အသက္ရွဴေနျခင္း ရွိ၊ မရွိကို ပါးစပ္၊ ရင္ဘတ္ႏွင့္ ၀မ္းဗိုက္ လႈပ္ရွားမႈကို ၾကည့္၍ စစ္ေဆးပါ။ မရွိပါက ခ်က္ခ်င္း Mouth-to-mouth နည္းျခင့္ အသက္ရွဴသြင္းေပးရမည္။

C for Circulation ေသြးလွည့္ပတ္မွဴစစ္ျခင္း

(ႏွလံုးအလုပ္ လုပ္-မလုပ္စစ္ျခင္။ လည္ပင္းရွိ (ကေရာတစ္) ေသြးလႊတ္ေၾကာအား စမ္းပါ။ ေသြးခုန္မႈမေတြ႕ရပါက (စီ-ပီ-အာရ္) လုပ္ပါ။

D for Defibrillation ႏွလံုးခုန္ေစသည့္စက္အား အသံုးခ်ျခင္း

Mouth-to-Mouth ပါးစပ္မွပါးစပ္ ေလမွဳတ္သြင္းနည္း

• ပါးစပ္၊ အာေခါင္၊ လည္ေခ်ာင္းထဲ ပစၥည္းမ်ား (အမွိဳက္၊ အန္ဖတ္၊ အ၀တ္စ) ဆို ့ပိတ္ေနပါက ဖယ္ရွားပါ။ • လူနာကို ပက္လက္လွန္ထားပါ။ မာေသာ ၾကမ္းျပင္ျဖစ္က ပိုေကာင္းသည္။ • လူနာ၏ လည္ပင္းကို ဆန္ ့လ်က္ ေမးေစ့ကို အထက္ (ေရွ ့)သို ့ မတင္ေပးပါ။ • လူနာ၏ ပါးစပ္ကို ဖြင့္ထားပါ၊ မိမိက ေလတ၀ၾကီး ရွဴလိုက္ျပီး၊ လူနာ၏ ပါးစပ္ကို မိမိပါးစပ္ႏွင့္ ေတ့ပိတ္လ်က္ ေလသြင္းေပးပါ။ • ပါးစပ္ ဖြင့္ရပါက ႏွာေခါင္းကို မိမိလက္ႏွင့္ပိတ္ျပီး၊ ပါးစပ္ကေန ေလသြင္းပါ၊ ပဌမဦးစြာ (၂)ၾကိမ္လုပ္ပါ။ ထိုသို ့လုပ္ရသည္မွာ အခ်ိန္တစ္စကၠန္ ့သာၾကာမည္။ • လူနာ၏ အဆုပ္ကို ေလဘူေဘာင္းကဲ့သို ့အတင္းေဖါင္းသြားေအာင္ လုပ္ရန္မလိုပါ။ • ႏွစ္ၾကိမ္လုပ္ျပီး ျပန္လည္ရွဴလာမည္။ မရွဴေသးပါက (စီ-ပီ-အာရ္)လုပ္ပါ။

ႏွလံုး-အဆုပ္ ျပန္လည္ အလုပ္လုပ္ေစရန္ ျပဳစုျခင္း ေအ-ဘီ-စီ-ဒီ A for Airway (ေအ) အသက္ရွဴလမ္းစစ္ေဆးပါ၊ B for Breathing (ဘီ) အသက္ရွဴျခင္းရွိ-မရွိစစ္ေဆးပါ၊ C for Circulation (စီ) ေသြးလည့္လည္ျခင္းရွိ-မရွိစစ္ေဆးပါ၊ D for Defibrillation (ဒီ) လ်ပ္စစ္ဓါတ္သံုး ႏွစ္လံုးခုန္ေစသည့္စက္၊

A for Airway အသက္ရွဴလမ္းစစ္ေဆးျခင္း

ႏွာေခါင္း-ပါးစပ္တို ့ပိတ္ေန-မေနစစ္ပါ။ လည္ပင္ရိုး က်ိဳးေန-မေနစစ္ပါ၊ လူနာကို မာေသာၾကမ္းျပင္ေပၚ တင္ထားပါ၊ သတိလစ္ေနသည့္ လူနာ၏ လွ်ာသည္ အသက္ရွဴလမ္း အာေခါင္ကို ပိတ္ေနတတ္သည္၊ ထိုသို ့ မပိတ္ေစရန္ လူနာ၏ လည္ပင္းကို ဆန္ ့လ်က္ ေမးေစ့ကို အထက္(ေရွ ့)သို ့ မ-တင္ေပးထားရမည္။

B for Breathing အသက္ရွဴျခင္းရွိ-မရွိစစ္ေဆးျခင္း

အသက္ရွဴေနလ်င္ ရင္ပတ္-၀မ္းဗိုက္ လွဳပ္ေနမည္၊ ႏွာေခါင္းက ေလထြက္မည္၊ ထြက္ေလသည္ အျပင္ေလထက္ အနည္းငယ္ ပိုပူသည္။ အသက္မရွဴပါက ခ်က္ခ်င္း Mouth-to-Mouth ပါးစပ္မွ ပါးစပ္ ေလမွဳတ္သြင္းနည္း လုပ္ပါ။

C for Circulation ေသြးလည့္လည္ျခင္းရွိ-မရွိစစ္ေဆးျခင္း

လည္ပင္း ေဘးတဖက္တခ်က္ရွိ ေသြးလႊတ္ေၾကာအား စမ္းပါ။ (ကေရာတစ္-အာထရီ) ဟု ေခၚသည္။ ၄င္းသည္ ေသြးခုန္ျခင္း မရွိပါက (စီ-ပီ-အာရ္) လုပ္ပါ။

Cardio-Pulmonary Resuscitation (CPR) ႏွလံုး-အဆုပ္ျပန္လည္အလုပ္လုပ္ေစရန္ အေရးေပၚျပဳစုေပးျခင္း ႏွလံုး-အဆုပ္ရုတ္တရက္ ရပ္သြားေစတတ္သည့္အေၾကာင္းမ်ား ၁) Cardiac Arrest ႏွလံုးခုန္ရပ္သြားျခင္း၊ ၂) Cardiac Attack ႏွလံုးေသြးေၾကာပိတ္ျခင္း၊ ၃) Drowning ေရနစ္ျခင္း၊ ၄) Drug Overdose ေဆးအလြန္မ်ားသြားျခင္း၊ ၅) Poisoning အဆိပ္သင့္ျခင္း၊ ၆) Electrocution လွ်ပ္စစ္ဓါတ္လိုက္ျခင္း၊

• လူနာကို မာေသာၾကမ္းျပင္ေပၚ ထားပါ၊ • မိမိက လူနာ၏ ေဘးမွာ ဒူးႏွစ္ဖက္ ေထာက္ျပီး ထိုင္ပါ။ • လူနာမွ တင္းၾကပ္ေနေသာ အ၀တ္အစားမ်ား ေလ်ာ့ပါ-ဖယ္ပါ။ • မိမိ၏ လက္၀ါး ႏွစ္ဖက္ကို ထပ္လ်က္ လူနာ၏ ရင္ပတ္ အလယ္တည့္တည့္ ႏို ့အံုႏွစ္ဖက္၏ အလယ္၊ ရင္ညြန္ ့ရိုး အေပၚမွာ တင္ပါ၊ • မိမိ၏ လက္ႏွစ္ဖက္ကို ဆန္ ့တန္းထားျပီး၊ မိမိ၏ ကုိယ္အေလးခ်ိန္ကို မိမိလက္ႏွစ္ဖက္အေပၚသို ့ ေျပာင္းေရႊ ့ကာ၊ မိမိ၏ လက္ပါးႏွစ္က လူနာ၏ရင္ပတ္ကို ဖိခ်ေပးရမည္။ • ႏွစ္လက္မခန္ ့က်သြားေအာင္ ဖိလိုက္ျပီးေနာက္ လံုး၀ၾကြလိုက္ရမည္။ • တမိနစ္လ်င္ အၾကိမ္ ၁၀၀ ႏွဳန္းျဖင့္ ထိုအတိုင္း ဖိလိုက္-ၾကြလိုက္ လုပ္ရမည္။ • အၾကိမ္ ၃၀ လုပ္ျပီးတိုင္း၊ ပါးစပ္မွေလသြင္းျခင္း (၂)ခါ လုပ္ရမည္။ • ရင္ပတ္ ဖိ-ၾကြျခင္းႏွင့္ ပါးစပ္မွေလသြင္းျခင္းကို စုစုေပါင္း (၂)မိနစ္ သို ့မဟုတ္ (၅)ပါတ္ လုပ္ရမည္။

တႏွစ္ေအာက္ကေလးအား (စီ-ပီ-အာရ္) လုပ္နည္း • အသက္ရွဴလမ္း စစ္ေဆးပါ။ ပိတ္ေနလ်င္ ဖြင့္ပါ။ • ေလႏွစ္ၾကိမ္ ညင္သာစြာ သြင္းေပးပါ။ ကေလး၏ ပါးစပ္ေရာ ႏွာေခါင္းပါ မိမိ၏ ပါးစပ္က ငံုပိတ္လ်က္ ေလသြင္းပါ။ • ကေလး၏ ရင္ပတ္ေပၚ မိမိလက္၀ါးႏွစ္ဖက္ ထပ္တင္လ်က္ ကေလးရင္ပတ္၏ သံုးပံုတပံု ျပားသြားေအာင္ ဖိေပးပါ။ • တမိနစ္လ်င္ အၾကိမ္ ၁၀၀ ႏွဳန္။ျဖင့္ အခါ ၃၀ လုပ္ျပီးတိုင္း ပါးစပ္မွ ေလသြင္းရမည္။ • လူၾကီးကဲ့သို ့ အၾကိမ္ ၃၀ ဖိျပီးတိုင္း၊ ေလႏွစ္ခါမွဳတ္သြင္းေပးရမည္။ • စုစုေပါင္း (၂)မိနစ္ သို ့မဟုတ္ (၅)ပါတ္ လုပ္ရမည္။

Choking (ခ်ဳပ္ခ္) ျဖစ္ျခင္း၊ မရွဴႏိုင္-မၿမိဳႏိုင္ျဖစ္ျခင္း • မရွဴႏိုင္-မၿမိဳႏိုင္ျဖစ္ေန-မေန ေမးပါ။ • ေရ စသည္ အေသာက္ မခိုင္းရ၊ • အေမးကို မေျဖႏိုင္ဘဲ လက္ဟန္ ေျခဟန္ႏွင့္ ျပပါက အေရးႀကီးေနျပီ။ • မ်က္ႏွာျပာလာမည္။ အသက္ မရွဴႏိုင္ေတာ့။ • ၀မ္းဗိုက္အား ေခ်ာင္းဆိုးတာေစရန္ ျပဳလုပ္ေပးသည့္နည္းသံုးပါ။ • လွ်င္ျမန္စြာ ၀မ္းဗိုက္အား အထက္ဆီသို႕ တြန္းတင္ေပးျခင္း ျဖစ္သည္။ • လူနာအား ေရွ႕သို႕ အနည္းငယ္ ကိုင္းထားပါ။ • လူနာ၏ ေနာက္မွေန၍ မိမိလက္တဖက္အား လက္သီးဆုပ္ပါ။ • အျခားလက္က လက္သီးဆုပ္ထားသည့္လက္၏ လက္ေကာက္၀တ္ကို ဆုပ္ကိုင္ပါ။ • ၄င္းလက္မ်ားကို လူနာ၏ နံ႐ုိးမ်ား၏ေအာက္နားတြင္ ထားပါ။ • လွ်င္ျမန္စြာျဖင့္ မိမိလက္ႏွစ္ဖက္အား အထက္ႏွင့္အတြင္းဖက္သို႕ တြန္းတင္လိုက္ပါ။ • လူနာသည္ ေခ်ာင္းဆိုးထုတ္လိုက္မည္။ • အသက္ျပန္ရွဴလာသည္အထိ ထပ္လုပ္ပါ။ လူနာက သတိလစ္ေနလွ်င္ ပက္လက္လဲေနပါေစ။ • လူနာ၏အနီး ဒူးေထာက္၍ထိုင္ပါ။ • မိမိ၏ လက္ဖေနာင့္အား လူနာ၏ ၀မ္းဗိုက္၊ နံ႐ိုးမ်ားေအာက္နားတြင္ တင္၍ မိမိ၏ ေနာက္လက္ ႏွစ္ဖက္ကို ထပ္ကာ အတြင္းႏွင့္ အထက္ဆီသို႕ ဖိေပးပါ။ • ၅ ႀကိမ္ လုပ္ပါ။ • လိုအပ္လွ်င္ (စီပီအာရ္) လုပ္ပါ။

Bleeding ေသြးယိုျခင္း ႏွာေခါင္းေသြးယိုျခင္း ႏွာေခါင္းထဲက ေသြးျပန္ေၾကာေလးတခုခုေပါက္ျခင္း၊ ေၾကာက္ရန္မလို၊ အိမ္မွာ ကုသႏိုင္၊ ျဖစ္ေစသည့္ အေၾကာင္းရင္းမ်ား၊ ေျခာက္ေသြ႕ျခင္း၊ ႏွာေခါင္းကို ဆြဲလိမ္ျခင္း၊ ႏွာေခါင္းဒဏ္ရာရျခင္း၊ ေဆး၀ါး (အက္စ္ပရင္) ေၾကာင့္ ႏွာေခါင္းထဲ တခုခု၀င္ျခင္း၊ ထိခိုက္မိျခင္း၊ မတည့္ျဖစ္ျခင္း၊ ပိုး၀င္ျခင္း၊ ေသြးဖိအား (BP) တက္ျခင္း၊ Atherosclerosis ေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါ၊ ေသြးခဲေရာဂါ၊ ကိုကိန္းေဆး။

အမ်ဳိးအစားမ်ား ၁။ ႏွာေခါင္းေရွ႕ပိုင္းမွ ယိုျခင္း ႏွာေခါင္းအား ပိုင္းထားသည့္ အကန္႕မွ ယိုသည္၊ ႏွာေခါင္းအား ထိုးမိ၍ျဖစ္သည္၊ ႏွာေခါင္း၏ ေရွ႕မွ ယိုမည္။ ရပ္ေနလွ်င္၄င္း၊ ထိုင္ေနလွ်င္၄င္းယိုမည္၊ ပူေသာရာသီ၊ ေအးလြန္းေသာရာသီ တို႕၌ ျဖစ္တတ္သည္။

၂။ ႏွာေခါင္း ေနာက္မွယိုျခင္း ႏွာေခါင္းေနာက္ပိုင္းမွ ထြက္သည္။ ႏွာေခါင္းေနာက္၊ အာေခါင္သို႕ ထြက္မည္။ အသက္ႀကီး၊ ေသြးဖိအား (BP) မ်ားသူမ်ား ျဖစ္တတ္၊ ဆိုး၀ါးႏိုင္သည္။

ကုသရန္ • ထိုင္ပါ၊ • ေရွ႕သို႕ ကိုင္းထားပါ။ • ႏွာေခါင္း၏ ေပ်ာ့သည့္အပိုင္းအား လက္ေခ်ာင္းႏွစ္ေခ်ာင္းျဖင့္ ညႇစ္ပါ။ • ဆက္တိုက္ ညႇစ္ရမည္။ • (၁၀) မိနစ္ၾကာပါေစ။ • ကေလးျဖစ္ပါက အာ႐ံု ေျပာင္းေပးပါ။ • ႏွာေခါင္းကို (၂) ရက္တိုင္ မထိခိုက္ေစရန္ သတိေပးပါ။ • ႏွာေခါင္းအေပၚ ေရခဲတင္ေပးပါ။ • (၁၅) မိနစ္အထိ မရပါက၊ ထိခိုက္မိ၍ယိုျခင္း ျဖစ္ပါက ဆရာ၀န္ျပပါ။၊ • ခဏခဏယိုပါက ဆရာ၀န္ျပပါ။

သြားဖံုးေသြးယိုျခင္း ျဖစ္ေစသည့္ အေၾကာင္းအရင္းမ်ား မသန္႕ရွင္းျခင္း၊ ထိခိုက္မိျခင္း၊ ေရာင္ျခင္း၊ ဗီတာမင္ (စီ)၊ ဗီတာမင္ (ေက) နည္းျခင္း၊ အစာ ပူပူစားျခင္း၊ ဓါတုေဆးမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ျခင္း၊ Leukemia ေခၚ ေသြးအားနည္းေရာဂါ၊ ကိုယ္၀န္ရွိစဥ္။

ကုသရန္ ေရခဲျဖင့္ ဖိေပးပါ။ ဆားထည့္ထားသည့္ ေရခပ္ေႏြးေႏြးျဖင့္ တေန႕ (၂) ႀကိမ္ လုပ္ေပးပါ။ မရပါက ဆရာ၀န္ျပပါ။ Aspirin အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးမ်ား မေသာက္ရ၊ ဗီတာမင္ စီ ေသာက္ပါ။ ခဏခဏယိုပါက ဆရာ၀န္ျပပါ။

ကာကြယ္ရန္ ေဆးလိပ္မေသာက္ရ။ ေဆးမငံုရ၊ ကစီဓါတ္မ်ားသည့္ အစားအစာ ေရွာင္ပါ။ သြားပြတ္တံ မမာေစရ၊ သြားသန္႕ရွင္းေရး မွန္မွန္လုပ္ပါ။

ေသြး မ်ားမ်ားယိုထြက္ျခင္း ပါးစပ္၊ ဒဏ္ရာ၊ အေရျပား၊ အတြင္းပိုင္းရွိ အဂၤါမ်ားမွ ယိုႏိုင္သည္။ ျဖစ္ေစသည့္အေၾကာင္းအရာမ်ား မေတာ္တဆျဖစ္ျခင္း၊ ဒဏ္ရာရျခင္း၊ သြားႏႈတ္ျခင္း၊ ေဆးကုေနစဥ္ျဖစ္ျခင္း၊ ေနမေကာင္းစဥ္ ျဖစ္ျခင္း၊ Hemophilia, Scurvy, Cancer, Thrombocytopenia, A plastic Anemia, Leukemia, Peptic Ulcer, Platelet Disorder, Liver Disease, Septicemia စသည့္ေရာဂါမ်ား၊ လကၡဏာမ်ား ဒဏ္ရာ၊ အနာတို႕မွ ေသြးထြက္ျခင္း၊ ေသြးျခည္ဥျဖစ္ျခင္း၊ ပါးစပ္၊ ႏွာေခါင္း၊ စအိုတို႕မွ ေသြးထြက္ျခင္း၊ ဆီးထဲ ေသြးပါျခင္း၊

ကုသရန္ လူနာမကိုင္မီ လက္ကို စဥ္ၾကယ္ေအာင္ ေဆးပါ။ လက္အိပ္စြပ္ပါ။ လူနာကို လွဲေနေစပါ။ ေျခရင္းပိုင္း ျမႇင့္ထားပါ။ ေသြးထြက္သည့္ေနရာကို ျဖစ္ႏိုင္ပါက ျမႇင့္ထားပါ။ မလုိအပ္ေသာ ေသြးခဲစသည့္ အစိတ္အပိုင္းမ်ား ဖယ္ရွားပါ။ သန္႕ရွင္းေသာ အ၀တ္စ၊ ပတ္တီး၊ လက္ျဖင့္ ေသြးထြက္သည့္ေနရာကို (၂၀) မိနစ္ခန္႕ ဖိထားပါ။ အ၀တ္စ၊ ပတ္တီးတို႕ကို မဖယ္ဘဲ ပလာစတာကပ္ပါ။ ေသြးထပ္စိုလာပါေစ ပတ္တီးမဖယ္ပါႏွင့္။ လိုအပ္ပါက ေနာက္ထပ္၍ ပတ္တီး၊ ပလာစတာသံုးပါ။ လိုအပ္ပါက ေသြးထြက္ေစေသာ ေသြးလႊတ္ေၾကာအား ဖိအားေပးပါ။ ဥပမာ လက္ဆိုလွ်င္ ဂ်ဳိင္း၊ လက္ေမာင္း ေျခေထာက္ဆိုလွ်င္ ေပါင္ၿခံ၊ ေပါင္။

ဆရာ၀န္ျပရန္ ထိုသို႕မွ မရလွ်င္ ႏွာေခါင္း၊ နားတို႕မွ ေသြးယိုလွ်င္၊ ေသြးအန္လွ်င္၊ ေခ်ာင္းဆိုးရာ၌ ေသြးပါလွ်င္၊ အတြင္းဒဏ္ရာ အထက္ ေသြးေျခဥ ျဖစ္လာလွ်င္၊ ၀မ္းဗိုက္ တင္းလာလွ်င္၊ အ႐ုိးက်ဳိးလွ်င္၊ (ေရွာ့ခ္) ရလွ်င္ ဆရာ၀န္ျပပါ။

ေရွာင္ရန္မ်ား လြဲသြားေသာ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြ႕လွ်င္ မဖယ္ရ၊ မျပင္ရ၊ ဒဏ္ရာကို အ၀တ္သန္႕သန္႕ျဖင့္ ဖံုးေပးပါ။ ဒဏ္ရာထဲက ပစၥည္းမ်ား ဖယ္မျပစ္ရ။

B for Bone အ႐ိုး Fracture အ႐ိုးက်ဳိးျခင္း

အမ်ဳိးအစားမ်ား 1. Closed fracture က်ဳိးသည့္ေနရာသည္ ပိတ္ေနျခင္း၊ 2. Open fracture က်ဳိးသည့္ေနရာသည္ အျပင္သို႕ ပြင့္ေနျခင္း၊ 3. Complicated fractures က်ဳိး႐ံုသာမက အျခားဒဏ္ရာမ်ား ပါေနျခင္း၊ 4. Greenstick fracture ကေလးမ်ားတြင္ ျဖတ္တတ္ေသာ သစ္စိမ္းခ်ဳိး က်ဳိးျခင္း၊

လကၡဏာမ်ား • နာက်င္ျခင္း၊ • လႈပ္ရွားမႈခက္ျခင္း၊ • မလႈပ္ႏိုင္ျခင္း၊ • ေရာင္ျခင္း၊ • ေသြးျခည္ဥျခင္း၊ • ေသြးထြက္ျခင္း၊ • ဖိလွ်င္-ထိလွ်င္ နာျခင္း၊ • ပံုသဏၭာန္ ေျပာင္းသြားမည္။

လုပ္ေဆာင္ရန္မ်ား 1. ေသြးမထြက္ရန္လုပ္ပါ။ 2. အနာေဆးထည့္ပါ။ 3. အသက္ရွဴမႈ စစ္ေဆးပါ။ 4. လူနာကို ႏွစ္သိမ့္ပါ။ 5. တျခားဒဏ္ရာ ရွိ-မရွိစစ္ေဆးပါ။ 6. က်ဳိးသည့္အပိုင္းကို မလႈပ္ရွားေအာင္လုပ္ပါ။ 7. ေရခဲတင္ေပးပါ။ 8. ႏွိပ္မေပးရ။ 9. ေျခေထာက္-လက္ က်ဳိးလွ်င္ ဆန္႕ဆြဲမေပးရ၊ 10. အထိန္းမပါဘဲ မေရႊ႕ရ။ 11. အစားအစာ မေပးေသးပါႏွင့္။ ေမ့ေဆးေပးျပီးကုရလ်င္ အစားမရွိမွ ေကာင္းသည္။ 12. ဆရာ၀န္ျပပါ။

Open Fracture အ႐ိုးက်ဳိးျခင္းႏွင့္အတူ အနာ(အေပါက္) ျဖစ္ျခင္း၊ အ႐ိုးကို ျမင္ေနရျခင္း၊ က်ည္ဆံ၊ ဗံုးဆံ ၀င္ေနျခင္း၊ ေရာဂါပိုး၀င္ တတ္၍ ဂ႐ုစိုက္ ကုသရမည္။

အဘယ္ေၾကာင့္ ၿငိ္မ္ေအာင္ လုပ္ရသနည္း • အ႐ိုးက်ဳိးလွ်င္ အ႐ိုးက်ဳိးသည့္ေနရာက အ႐ိုး၏ အခၽြန္မ်ားေၾကာင့္ ေဘးမွ (တစ္ရွဴး)မ်ား၊ ေသြးေၾကာမ်ား၊ အာ႐ံုေၾကာမ်ားအား မထိခိုက္ေစရန္၊ မလႈပ္ႏုိင္ေအာင္ လုပ္ေပးရသည္။

ၿငိ္မ္ေအာင္လုပ္ရန္ အသံုးျပဳႏိုင္သည့္ ပစၥည္းမ်ား၊ 1. Splints (စပလင့္) ေခၚ သစ္သား၊ ၀ါး၊ သံျပား၊ သံေခ်ာင္း၊ စာအုပ္၊ ဂ်ပ္ျပား စသည္။ 2. Padding ဂ်က္ကက္၊ ေစာင္၊ သက္ရြက္စသည္။ 3. Bandages ပတ္တီး၊ အ၀တ္စ၊ ေစာင္စ။ 4. Slings အသိုင္း၊ သံုးေထာင့္ပံုပတ္တီး။

ေဆာင္ရြက္ရန္မ်ား • ဒဏ္ရာအေျခအေနကို စစ္ေဆးပါ။ • ေလ၀င္လမ္းေၾကာင္း၊ အသက္ရွဴပံု၊ • (ေရွာ့ခ္) ရွိ-မရွိ၊ • ေသြးထြက္-မထြက္ • သတိထားရန္မွာ ေက်ာ႐ိုး၊ လည္ပင္း႐ိုးက်ဳိးသည္ထင္ပါက ေနရာက မေရြ႕ရ၊ • က်ဳိးသည္ထင္သည့္ေနရာကို ရွာပါ။ • တင္းၾကပ္ေနသည့္ အ၀တ္မ်ား ေလွ်ာ့ေပးပါ။ • လက္၀တ္ လက္စားမ်ား လိုအပ္လွ်င္ ခၽြတ္ေပးပါ။ • အသံုးျပဳႏိုင္သည့္ ပစၥည္းမ်ားရွာပါ။ • အေကာင္းဆံုးျဖင့္ ၾကပ္စည္းေပးပါ။ • စည္းေပးၿပီး ၄င္းေနရာ၏ေအာက္၌ ေသြးစီးဆင္းမႈကို စစ္ေဆးပါ။ • လိုအပ္လွ်င္ တင္းတင္းစည္းထားသည္ကို ေလွ်ာ့ေပးပါ။ • အေရာင္၊ အပူခ်ိန္စစ္ပါ။ • ထံု ေန-မေန ေမးပါ။ • ပြင့္ထြက္ၿပီးက်ဳိးလွ်င္ အ႐ိုးကို ျပန္သြင္းဖို႕ မႀကိဳးစားရ။ • အနာကို ဖံုးေပးပါ။ • ပံုသဏၭာန္ေျပာင္းသြားသည္ကို ျပန္မျပင္ပါႏွင့္။ • ေျခေထာက္၏ ေဘးႏွစ္ဖက္က ၾကပ္စည္းပါ။ • က်ဳိးသည့္ေနရာ၏ အထက္ႏွင့္ ေအာက္အထိ ေရာက္ပါေစ။ • ၿငိမ္ေအာင္ က်ဳိးသည့္ေနရာ၏ အထက္ႏွင့္ေအာက္က စည္းပါ။ • အထံုးသည္ အနာေပၚ မထားရ။ လိုအပ္လွ်င္ အသိုင္းလုပ္ေပးပါ။

Dislocation အဆစ္လြဲျခင္း • အဆစ္ကို ဖံုးထားသည့္ အိတ္ထဲမွ အ႐ိုးက ထြက္သြားျခင္း။ • ပံုသဏၭာန္ ေျပာင္းမည္။ • အဆစ္ အလုပ္ မလုပ္ႏိုင္ေတာ့။ • နာမည္၊ ဖိလွ်င္ နာမည္။ • လႈပ္မရ၊ • ေရာင္မည္။ • အေရာင္ေျပာင္းမည္။ • အကူအညီ ရွာပါ။ • ျပန္တည့္ေအာင္ မက်ဳိးစားပါႏွင့္၊ • ေရခဲ တင္ေပးပါ။ • အျပင္က အနာရွိက သန္႕ရွင္းေဆး ထည့္ေပးပါ။ • အသိုင္း၊ ေအာက္ခံျပား လုပ္ေပးပါ။ • ေသြး ထြက္-မထြက္ ၾကည့္ပါ။ • အသက္မရွဴပါက (စီ၊ ပီ၊ အာရ္) လုပ္ပါ။ • ေျခေထာက္ကို ေျမႇာက္ထားပါ။ • ေစာင္ၿခံဳေပးပါ။

Anaphylaxis (အနာဖလက္ဆစ္) ေခၚ တခုခုႏွင့္ မတည့္သည့္အခါ အဆိုး၀ါးဆံုးျဖစ္စဥ္ Shock (ေရွာ့ခ္) • (အနာဖလက္ဆစ္) သည္ ႐ုတ္တရက္ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ (အလာဂ်ီ) ေခၚ တခုခုနဲ႕ မတည့္၍ ျဖစ္လာေသာ လကၡဏာမ်ား ခႏၶာကိုယ္အတြင္း ေနရာမ်ားစြာ၌ တၿပိဳင္နက္တည္း ျဖစ္ေပၚလာျခင္းျဖစ္သည္။ • အခ်ဳိ႕တြင္ သာမန္မွ် ေနမထိထိုင္မသာ ျဖစ္ေသာ္လည္း ဆိုး၀ါးလြန္းပါက ေသေစႏိုင္သည္။ • (အနာဖလက္ဆစ္)သည္ ထိုးေဆးေၾကာင့္၄င္း၊ တခုခု စားမိ၍၄င္း ေသြးထဲေရာက္သြားလွ်င္ ျဖစ္ႏုိင္သည္။ • အေရျပား၊ အဆုပ္၊ ႏွာေခါင္း၊ ေသြး၊ အစာလမ္းေၾကာင္းထဲတြင္ စကၠန္႕ပိုင္းျဖစ္ေစ၊ မိနစ္ပိုင္းျဖစ္ေစ လကၡဏာမ်ားေပၚလာသည္။ • အေရျပား၊ ဂ်ဳိင္း၊ ေပါင္ၿခံ၊ ပူေႏြးလာသည္၊ နီရဲလာသည္။ • စိတ္က စိုးရိမ္လာသည္။ • ႏွလံုးခုန္ႏႈန္း ျမန္လာသည္။ • လည္ပင္း၊ လွ်ာ ေရာင္သျဖင့္ အသံၾသလာသည္။ • အၿမိဳရခက္လာသည္။ • အသက္ရွဴရ ခက္လာသည္။ • ႏွာရည္ယို၊ ႏွာေျခ၊ ပန္းနာကဲ့သို႕ အသက္ရွဴၾကပ္လာသည္၊ • အန္၊ ပ်ဳိ႕၊ ဗိုက္ေအာင့္၊ ဆီး-၀မ္း သြားခ်င္လာမည္။ • ေသြးဖိအားက်မည္။ • သတိလစ္မည္။ • Acute pulmonary edema ေခၚ ႐ုတ္တရက္ အဆုပ္ေရာင္ျခင္းေၾကာင့္ ေသႏိုင္သည္။

ျဖစ္ေစသည့္အေၾကာင္းရင္းမ်ား 1. ေဆး၀ါးမ်ား၊ 2. တိရစၧာန္၊ လူပ႐ိုတင္းမ်ား၊ 3. တာရွည္ခံေစရန္ သံုးေဆာင္သည့္ ေဆးမ်ား၊ 4. ႐ုပ္ပိုင္း ထိေတြ႕မႈမ်ား၊

Anaphylaxis (အနာဖလက္ဆစ္) ႏွင့္ မွားႏိုင္ေသာ ေရာဂါမ်ား Fainting ေခၚ သတိလက္လြတ္ျဖစ္ျခင္း၊ သို႕ေသာ္ ေသြးလုန္ႏႈန္းေႏွးမည္။ ေအးစက္ေနမည္။ ျဖဴဖတ္ ျဖဴေရာ္ ျဖစ္ေနမည္။ အသက္ရွဴ မၾကပ္။

ကုသနည္း 1. Epinephrine (Adrenaline) ထိုးေပးပါက သက္သာသြားမည္။ ၄င္းသည္ ေသြးလႊတ္ေၾကာအား က်ဥ္းေစသည္။ အရည္ထြက္ျခင္းကို တားသည္။ အသက္ရွဴႄပြန္က်ယ္ေစသည္။ Epinephrine ကို တင္ပါး၊ လက္ေအာင္း၊ ေပါင္၌ ခ်က္ခ်င္းထိုးေပးပါ။ ထုိးသည့္ေနရာအား ပြတ္ေပးပါ။ အ၀တ္ အစားခၽြတ္ရန္ ၾကာေနမည္ဆိုပါက အ၀တ္ပါးပါးေပၚမွ (သန္႕ရွင္းလွ်င္) ေဆးထိုးအပ္စိုက္ ထိုးႏိုင္သည္။ Epinephrine သည္ ႏွလံုးခုန္ျပန္မည္။ ႏွလံုးေရာဂါ အႀကီးအက်ယ္ မရွိပါက ေပးႏိုင္သည္။ Adult လူၾကီး၊ ၁၂ ႏွစ္အထက္၊ 0.3 ml; Children ကေလး 6 to 12 years 0.2 ml Children ကေလး 2 to 6 years 0.15 ml; Children ကေလး 1 to 2 years 0.05 ml to 0.1 ml; 2. ၁၀ % ေသာ လူနာတို႕၌ ၄-၁၂ နာရီအၾကာ ျပန္ျဖစ္မည္။ သို႕မဟုတ္ ေရာဂါလကၡဏာမ်ား က်န္ကာ ျပန္ျဖစ္မည္။ ၁၀-၁၅ မိနစ္အထိ ဆက္ျဖစ္ေနပါက ေနာက္ထပ္ ထပ္ထိုးပါ။ 3. ေအာက္ဆီဂ်င္ေပးရန္ လိုခ်င္ လိုမည္။ 4. ေသြးေၾကာထဲ Drip သြင္းထားျခင္းတို႕ လိုအပ္ႏိုင္သည္။ 5. (အလာဂ်ီ) ေၾကာင့္ျဖစ္ပါက Antihistamine injection (အင္တီဟစ္တမင္း) ထိုးေပးႏိုင္သည္။ 6. Corticosteroids (ေကာ္တီကိုစတီရြိဳက္) တို႕လည္း လိုႏိုင္သည္။ 7. အဆိပ္ပါသည့္အေကာင္ အကိုက္ခံရပါက ၄င္းေနရာ၏ အထက္၌ ႀကိဳးစည္းေပးပါ။ (၁၀) မိနစ္ တခါ ျဖည္ေပးပါ။ 8. လူနာသည္ သတိေကာင္းပါက ေျခေထာက္ေျမႇာက္၍ အိပ္လ်က္ထားပါ။ 9. အသက္ရွဴရပ္ပါက အေရးေပၚ အသက္ရွဴေစရန္ လုပ္ေပးသည့္နည္း CPR ကိုလုပ္ပါ။

Acute pulmonary edema ေခၚ ႐ုတ္တရက္ အဆုပ္ေရာင္ျခင္း အျပင္းအထန္ အသက္ရွဴၾကပ္ျခင္း၊ ေရနစ္သလို ခံစားရျခင္း၊ အသက္ရွဴမ၀ျဖစ္ကာ ရႊီ-ရႊီအသံ ထြက္ျခင္း၊ စိုးရိမ္-ေၾကာက္လန္႕- ဂနာမၿငိမ္ျဖစ္ျခင္း၊ ေခ်ာင္းဆိုးရာ၌ အျမႇဳပ္ႏွင့္ ေသြးတို႕ ပါလာျခင္း၊ ေခၽြးအလြန္ထြက္ျခင္း၊ အေရျပား ျဖဴေရာ္ေရာ္ ျဖစ္လာျခင္း၊ ရတ္ဘတ္နာျခင္း၊

ကုသနည္း Injection Furosemide (Lasix) သည္ ကိုယ္ထဲမွ အရည္မ်ားကို လွ်င္ျမန္စြာ ထုတ္ျပစ္ေသာေၾကာင့္ အဆုပ္ေရာင္ျခင္းကို သက္သာေစသည္။ ၀.၅ မွ ၁ မီလီဂရမ္အား အသား သို႕မဟုတ္ အေၾကာထဲ ထိုးေပးရမည္။ ၂ နာရီ ၃ နာရီျခား ထပ္ေပးဖို႕ လိုႏိုင္သည္။

Burns မီးေလာင္ခံရျခင္း အပူရည္၊ ဆီပူ၊ အပူေငြ႕၊ မီး၊ လွ်ပ္စစ္၊ ဓါတ္ေရာင္ျခည္၊ ဓာတုပစၥည္းမ်ား၊ ပထမအဆင့္၊ ဒုတိယအဆင့္၊ တတိယအဆင့္ ၃ မ်ဳိးခြဲထားသည္။ တစ္ရွဴးအား မည္မွ် ထိခိုက္သနည္း စစ္ေဆးပါ။ လက္၊ မ်က္ႏွာ၊ တင္ပါးဆံု၀န္းက်င္၊ အဆစ္တို႕၌ ျဖစ္ပါက အေရးႀကီးသည္။

First-degree burns ပထမအဆင့္ အေပၚယံျဖစ္၊ ေရာင္မည္။ နီမည္။ နာမည္။ အရည္ၾကည္အဖု blisters မထြက္၊ ေနရာအား ဖိၾကည့္ပါက ျဖဴသြားမည္။ ၃-၆ ရက္အတြင္း ေပ်ာက္မည္။ ကုသရန္ အပူေလာင္ေစသည့္အရာက ဖယ္ထုတ္ပါ။ မီးေလာင္ေနသည့္ အ၀တ္မ်ား ဖယ္ျပစ္ပါ။ ေရေအးေအးေလာင္းေပးပါ။ ခပ္ေဖါ့ေဖါ့ သန္႕ရွင္းေပးပါ။ ေျခာက္သြားေအာင္ လုပ္ပါ။ ပိုးသန္႕ေဆး တမ်ဳိးမ်ဳိးထည့္ပါ။ ပိုးသန္႕ထားသည့္ ပတ္တီးစည္းေပးပါ။ ေမးခိုင္ကာကြယ္ေဆး ထိုးပါ။

Second-degree burns ဒုတိယအဆင့္ အေရျပားအေပၚယံမက ထိခိုင္သည္။ ေရာင္မည္။ နီမည္။ ထိုလိုက္ပါက ျဖဴသြားမည္။ အရည္ၾကည္အဖု blisters ထြက္မည္။ အနာရြတ္ က်န္ရစ္မည္။ အဆစ္၌ျဖစ္ပါက မလႈပ္ႏိုင္ျဖစ္မည္။ အရည္-ဆားဓာတ္ နည္းမည္။ ေပ်ာက္ခ်ိန္ ၾကာမည္။ သန္႕ရွင္းေပးပါ။ ညင္ညင္သာသာေျခာက္ေသြ႕ေပးပါ။ ပိုးသန္႕ေဆး လိမ္းပါ။ လူနာကို လွဲေနေစပါ။ ျဖစ္သည့္ေနရာကို အထက္ျမႇင့္ထားပါ။ အေရျပား အစားထိုးရႏိုင္သည္။ အဆစ္ လႈပ္ရွားမႈအတြက္ Physiotherapy လုိႏိုင္သည္။ အဆစ္ မလႈပ္ေစရန္ ၾကပ္စည္းရန္ လိုႏိုင္သည္။ ေဆး႐ံုတင္ရႏိုင္သည္။

Third-degree burns တတိယအဆင့္ အေရျပားတလႊားလံုး (၃ ထပ္) ထိခိုက္မည္။ ေခၽြးထြက္အိတ္မ်ား၊ ဆံပင္ေမႊးမ်ား ပ်က္စီးမည္။ အာ႐ံုေၾကာမ်ား ပ်က္စီးသြား၍ နာမည္ မဟုတ္။ ဖိၾကည့္ပါက ျဖဴသြားမည္ မဟုတ္။ အရည္ၾကည္အဖု blisters မထြက္။ ေရာင္မည္။ သားေရျပားလို ျဖစ္သြားမည္။ အေရာင္ေျပာင္းမည္။ အနာရြတ္ က်န္ရစ္မည္။ ေသြးအသြားအလာ ပ်က္စီးမည္။ အရည္-ဆားဓါတ္ နည္းမည္။ (ေရွာ့ခ္) ရႏိုင္သည္။ ပံုသ႑ာန္ ပ်က္စီးသြားမည္။ လူႀကီးဆိုပါက ၆၀ % ျဖစ္လွ်င္ ေသႏိုင္သည္။

ကုသရန္ ေရေအး ေလာင္းေပးရန္၊ ေဆး႐ံုတင္ရန္၊ ေရ-ဆား နည္းသည္ကို ေသြးေၾကာမွ သြင္းရန္၊ ေအာက္ဆီဂ်င္ေပးရန္၊ ခြဲစိတ္ျပဳျပင္ရန္ လိုႏိုင္၊ အာဟာရဓါတ္ျဖည့္ရန္၊ ေစာင့္ၾကည့္ရန္၊ စိတ္ပိုင္းကုသမႈ လုပ္ေပးရန္။ ထိခိုက္မိ၍ ဒဏ္ရာရျခင္းမ်ား အေရျပားအား သာမန္ရွျခင္း၊ ကုတ္မိျခင္း၊ ကုသရန္ မလိုႏိုင္။ ပိုးမ၀င္ေအာင္ လုပ္ေပးရမည္။ အနာကို ေရသန္႕သန္႕ျဖင့္ သန္႕ရွင္းေပးပါ။ ဆပ္ျပာကို အၿမဲသံုးရန္ မလို။ ေသြးယိုေနပါက ဖိေပးပါ။ ၁၀ မိနစ္ အတြင္း ရပ္မည္။ အနာထဲ၀င္ေနသည့္ ပစၥည္းမ်ား ဂရုတစိုက္ ရွင္းထုတ္ပါ။ အနာထဲ နက္၀င္ေနသည့္ ပစၥည္းမ်ားကို ႀကိဳးစား၍ ဖယ္မျပစ္ရ။ ပတ္တီးစီးရမည္။ ေဆးကို ေန႕တိုင္း ထည့္ရမည္။ အနာက အထဲနက္ပါက ေသြးပိုထြက္မည္။ အေရျပားေအာက္ထိ ထိခိုက္မည္။ ခ်ဳပ္ေပးရန္ လိုႏိုင္သည္။ ေမးခိုင္ကာကြယ္ေဆး ထိုးရန္လိုသည္။ ျပည္တည္ႏိုင္သည္။ ဖ်ားႏိုင္သည္။

ခ်ဳပ္ေပးရန္လိုေသာ ဒဏ္ရာမ်ား • ဒဏ္ရာက်ယ္ပါက၊ • ေသြးထြက္မ်ားပါက၊ • အနာရြတ္ မႀကီးေစလိုပါက၊ • ျမန္ျမန္က်က္ေစလိုပါက ခ်ဳပ္ေပးရန္လိုသည္။ • တိရစၧာန္၊ လူ ကိုက္ခံရပါက အနာကို ခ်က္ခ်င္းမခ်ဳပ္ရ၊ ညစ္ေပေနေသာ အနာ-ဒဏ္ရာကိုလည္း ခ်က္ခ်င္း မခ်ဳပ္ရ၊ အနာေကာင္းစြာက်က္ၿပီးေနာက္ အနာသစ္လုပ္လာ ခ်ဳပ္ေပးႏုိင္သည္။ • အထဲသို႕ စူး၀င္ေသာ ဒဏ္ရာမ်ားအား ေမးခိုင္ေရာဂါ ကာကြယ္ေဆး ထိုးေပးရမည္။

FAINTING (ဖိန္႕) ေခၚ (အတက္ေရာဂါ မဟုတ္ဘဲ) ႐ုတ္တရက္ သတိလစ္သြားျခင္း • ဦးေႏွာက္သို႕ ေသြးမေရာက္သည့္အခါမ်ဳိးတြင္ ျဖစ္သည္။ • ခဏသာ ျဖစ္သည္။ ျပန္သက္သာသြားမည္။ • စိတ္လႈပ္ရွားမႈ၊ စိုးရိမ္ျခင္း၊ ပူပန္ျဖင္း၊ ေဒါသႀကီးျခင္း၊ အျပင္းအထန္ နာက်င္ျခင္း၊ အစား မစားမိျခင္း၊ အၾကာႀကီး မတ္တပ္ရပ္ ေနရျခင္း၊ ေဆး၀ါးမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ျခင္း၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါျဖစ္ျခင္း၊ ေသြးတိုးျခင္း၊ ႐ုတ္တရက္ သတိလစ္သြားျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္တတ္သည္။ • မျဖစ္မီ ပ်ဳိ႕-အန္-မူးေ၀ျခင္း ျဖစ္တတ္သည္။ • မ်က္စိျပာ သြားတတ္သည္။ • ေခၽြးျပန္မည္။ • ႏွလံုးခုန္ျမန္မည္။ • ရင္တုန္မည္။ • လူနာကို ဒူးႏွစ္လံုးၾကား ေခါင္းထား၍ ထိုင္ခိုင္းပါ။ • ပက္လက္လွဲ ေနခိုင္းပါ။ • အသက္ရွဴလမ္း စစ္ေဆးပါ။ • အ၀တ္အစားမ်ား တင္းၾကပ္ မေနေစရ။ • ေျခေထာက္ပိုင္းကို ျမႇင့္ထားေပးပါ။ • လက္ေကာက္၀တ္ ေသြးခုန္ေနျခင္းကို စမ္းၾကည့္ပါ။ • အသက္ မရွဴ-ေသြးမခုန္ပါက ခ်က္ခ်င္း (စီပီအာရ္) လုပ္ေပးပါ။

FEVER အဖ်ားလကၡဏာ • 37 C or 98.6 F ပံုမွန္ ကိုယ္အပူခ်ိန္၊ • 98.8 F to 101F သာမန္အဖ်ား၊ • 101 F to 103 F အလတ္စား အဖ်ား၊ • 104 F and above အျပင္းဖ်ား။ • အဖ်ားသည္ ေရာဂါမဟုတ္၊ လကၡဏာသာ ျဖစ္သည္။ • ဖ်ားရျခင္းအေၾကာင္း ေရာဂါရွိမည္။ • ရာသီဥတု ပူလြန္းျခင္း၊ ကေလးမ်ားအား ကာကြယ္ေဆးထုိးျခင္း၊ ဗက္တီးရီးယား သို႕မဟုတ္ ဗိုင္းရပ္စ္ ပိုး၀င္ျခင္း၊ ေနပူထဲ အၾကာႀကီးေနျခင္း၊ (အလာဂ်ီ) ေခၚ တခုခုႏွင့္မတည့္ျခင္း။ • မ်က္ႏွာ နီျမန္းလာသည္။ • အစားပ်က္သည္။ • ပ်ဳိ႕-အန္ခ်င္မည္။ • ေခါင္း-ကိုယ္-လက္ ကိုက္ခဲမည္။ • ၀မ္းပ်က္ႏိုင္သည္။ • စိတ္ ဂေရာင္ေျခာက္ျခား ျဖစ္ႏုိင္သည္။ • တက္ႏိုင္သည္။ • အပူခ်ိန္တိုင္းပါ။ • အ၀တ္အစား အပိုမ်ား ဖယ္ျပစ္ပါ။ • ေအးေသာေနရာထားပါ။ • ေရေအး-ေရခဲ တင္ေပးပါ။ • ေရ-အရည္ မ်ားမ်ားတိုက္ပါ။ • အဖ်ားက်ေဆး Acetaminophen/Paracetamol တိုက္ပါ။ Aspirin ကို မတိုက္ရ။ • ခ်မ္းမေနပါက ေစာင္မၿခံဳရ။

Gastric problems အစာအိမ္ ျပႆနာ • အစာအိမ္ သို႕မဟုတ္ အစာၿမိဳႃပြန္က ျဖစ္ရသည္။ • ယင္းတို႕တြင္ အတြင္းက ဖံုးထားသည့္အလႊာမွ စစ္ထုတ္ရည္မ်ား ပို၍ထြက္ကာ အာ႐ံုေၾကာမ်ားအား ထိခိုက္၍ နာျခင္း။ မအီမသာျဖစ္ျခင္းတို႕ ျဖစ္လာသည္။ • ရက္တိုတိုအတြင္း ျဖစ္ျခင္းႏွင့္ နာတာရွည္ျဖစ္ျခင္း ၂ မ်ဳိးရွိသည္။ • စိတ္-႐ုပ္ ဖိအား-တင္းအားမ်ား၍၄င္း၊ အက္စစ္မ်ားသည့္ အစာစား၍၄င္း၊ အရက္၊ ေဆးလိပ္၊ ေဆး၀ါးတခ်ဳိ႕ေၾကာင့္၄င္း ျဖစ္တတ္သည္။ • ျဖစ္လွ်င္နာမည္၊ ေအာင့္မည္၊ ပ်ဳိ႕-အန္မည္၊ ၀မ္းပ်က္မည္။ အစားပ်က္မည္။ • ထို႕ေၾကာင့္ အစားကို မအိပ္မီ အမ်ားႀကီး မစားရ။ အပူ၊ အစပ္၊ အဆီ ေလွ်ာ့စားပါ။

Gastroenteritis (GE) အစာအိမ္လမ္းေၾကာင္း (အစာအိမ္-အူသိမ္) ေရာင္ျခင္း • အရြယ္မေရြး၊ အခ်ိန္မေရြး ၀မ္းပ်က္ျခင္း၊ • ကေလးျဖစ္ပါက ပိုဆိုးသည္။ • အစားအစာထဲ (ဗက္တီးရီးယား-ဗိုင္းရပ္စ္) ပါ၍ ျဖစ္ရသည္။ • အစားအစာ အမ်ဳိးအစား ေျပာင္းလွ်င္လဲ ျဖစ္တတ္တသည္။ • စိတ္ဖိစီးမႈမ်ား၍လည္း ျဖစ္တတ္သည္။ • ေဆး၀ါးေၾကာင့္လဲ ျဖစ္တတ္သည္။ • ပ်ဳိ႕-အန္ႏိုင္သည္။ • ႂကြက္သားေတြ နာတတ္သည္။ • ေရ-ဆား နဲမည္။ • အားယုတ္မည္။ • အနည္းငယ္ ဖ်ားမည္။ • ခ်မ္းတတ္ေသးသည္။ • ျဖစ္လွ်င္ အနားယူပါ။ • ေရ-အရည္ မ်ားမ်ားေသာက္ပါ။ • ေက်လြယ္ေသာအစားကို စားပါ။ • ႏြားႏို႕ႏွင့္ ႏုိ႕ထြက္အစားမ်ား ေရွာင္ပါ။ • ဓါတ္ဆားေရတိုက္ပါ။ • Acetaminophen, Aspirin မတိုက္ရ။

Insect Bites and Stings အင္းဆက္-အဆိပ္ပါသည့္အေကာင္ ကိုက္ျခင္း • အင္းဆက္-အဆိပ္ပါသည့္အေကာင္ကိုက္ျခင္းတြင္ သာမန္အားျဖင့္ မဆိုးပါ။ • ဆိုးလွ်င္ (ေရွာ့ခ္) ရတတ္သည္။ • နာမည္၊ ယားမည္။ နီျမန္းမည္။ ေရာင္မည္။ ထံုမည္။ ပူေလာင္မည္။ က်င္မည္။ အသက္ရွဴခက္မည္။ အားယုတ္မည္။ • ျဖစ္ႏိုင္လွ်င္ အဆိပ္ပါသည့္ အစြယ္ကို ႏႈတ္ျပစ္ပါ။ • ေနရာကို ဆပ္ျပာေရျဖင့္ ေဆးေက်ာပါ။ • ေရခဲ တင္ေပးပါ။ • အယား သက္သာေစသည့္ေဆး (ကာလမင္း) ေဆးရည္ လိမ္းေပးပါ။ • (အင္တီဟစ္တမင္း) ေဆးေပးပါ။ • လူနာကို ႏွစ္သိမ့္ေပးပါ။ • အသက္ရွဴမႈ စစ္ေဆးပါ။ • အ၀တ္အစားမ်ား တင္းၾကပ္မေနေစရာ။ • လိုအပ္လွ်င္ (စီ၊ ပီ၊ အာရ္) လုပ္ပါ။ • (ေရွာ့ခ္) ျဖစ္လွ်င္ကုပါ။

Head Injury ဦးေခါင္းဒဏ္ရာရျခင္း • ဦးေခါင္း၏ အ႐ိုးခြံႏွင့္ ဦးေႏွာက္ကို ထိခိုက္ႏိုင္သည္။ • သာမန္အဆင့္မွ ဆိုး၀ါးသည့္အဆင့္ထိ ျဖစ္ႏုိင္သည္။ • ပြင့္ထြက္သည့္ဒဏ္ရာ သို႕မဟုတ္ ပိတ္ေနသည့္ ဒဏ္ရာ ၂ မ်ဳိး ရွိသည္။ • ခၽြန္ထက္သည့္လက္နက္ သို႕မဟုတ္ တံုးသည့္ပစၥည္း၊ လက္နက္ေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္။ • ခဏ သို႔မဟုတ္ အၾကာႀကီး သတိေမ့ျခင္း (Coma)၊ • ေသြးယိုျခင္း၊ • အန္ျခင္း၊ • ႏွာေခါင္းထဲက အရည္-ေသြးထြက္ျခင္း၊ • မ်က္စိအျမင္-နားအၾကား၊ လွ်ာအရသာ ထိခိုက္ျခင္း၊ • ႏွလံုးခုန္ မမွန္ျခင္း၊ • တက္ျခင္း၊ • ေျခ-လက္-ကိုယ္ မလႈပ္ႏိုင္ေတာ့ျခင္း၊ ေလျဖတ္ျခင္း၊ • စိတ္အေနအထား မမွန္ျခင္း၊ • ထိခိုက္ဒဏ္ရာအား ေရခဲတင္ပါ။ • အရြယ္အစားသည္ ထိခိုက္မႈႏွင့္ တူခ်င္မွတူမည္ကို သတိထားပါ။ • ေသြးထြက္ျခင္း ရွိ၊ မရွိ စစ္ေဆးပါ။ ေသြးထြက္လွ်င္ ဖိထားေပးပါ။ • ႏွလံုးခုန္မႈ-အသက္ရွဴမႈကို စစ္ေဆးပါ။ • လိုအပ္ပါက (စီပီအာရ္) လုပ္ပါ။ • အန္ေနလွ်င္၊ သတိလစ္ေနလွ်င္ ကိုယ္တဖက္ေစာင္းထားေပးပါ။ • မအန္ပါက လူနာကို တည့္တည့္အေနအထား အိပ္ပါေစ။ • လူနာကို မလႈပ္ရွားေစရ။ • ႐ုတ္တရက္ (ဟဲလမက္) မခၽြတ္ရ၊ • ကေလးကို ႐ုတ္တရက္ ေကာက္မခ်ီရ၊ • အရက္-မူးေစသည့္ေဆး မေပးရ။ • ေခါင္းအုန္း ျမင့္ျမင့္ႏွင့္ အိပ္ပါေစ။ • ၂၄ နာရီ ေစာင့္ၾကည့္ရမည္။ အန္သလား၊ သတိမေကာင္းျဖစ္သလား၊ နား၊ ႏွာေခါင္းထဲက ေသြးယိုသလား၊ တက္သလား။

Poisoning အဆိပ္သင့္ျခင္း • အဆိပ္အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိသည္။ စားေဆး-ထိုးေဆး၊ အစားအစာ၊ ဓါတ္ေငြ႕။ • လူနာသည္ အေၾကာင္းမရွိ ေနမေကာင္းလွ်င္လဲ သံသယရွိပါ။ • ေဆး၀ါး လြန္လွ်င္လဲ ျဖစ္တတ္သည္။ • အလုပ္စခန္းကလဲ ျဖစ္တတ္သည္။ • (အင္းဆက္) ေကာင္မွလဲ ျဖစ္ႏိုင္သည္။ • ႏႈတ္ခမ္းျပာျခင္း၊ • အေရျပားတြင္ အနီျပင္-အဖု-အပိန္႕ထြက္ျခင္း၊ • အသက္ရွဴခက္ျခင္း၊ • ၀မ္းပ်က္ျခင္း၊ • ပ်ဳိ႕-အန္ျခင္း၊ • ကိုယ္ပူျခင္း၊ • ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ • မူးေ၀ျခင္း၊ ငိုက္ျခင္း၊ • မ်က္စိက ၂ ခု ျမင္ျခင္း၊ • ရတ္ဘတ္-၀မ္းဗိုက္နာျခင္း၊ • ဂနာမၿငိမ္ျဖစ္ျခင္း၊ • ႂကြက္သား လႈပ္ျခင္း၊ • တက္ျခင္း၊ • အားယုတ္ျခင္း၊ • သတိေမ့ျခင္း၊ • ဘယ္အဆိပ္ဆိုသည္ကို စူးစမ္းပါ။ • ၀မ္းဗိုက္ထဲ၀င္သည့္ အဆိပ္ကို ထုတ္ျပစ္ရန္ တမင္တကာ အန္ေအာင္လုပ္ပါ။ • အန္ဖတ္မ်ား အေရျပားေပၚက်လွ်င္ ေဆးပစ္ပါ။ • တက္ေနလွ်င္ ဒဏ္ရာ ထပ္မရေအာင္ လုပ္ေပးပါ။ • ေလေကာင္းေလသန္႕ ၀င္ေအာင္လုပ္ပါ။ • မိမိက ေလကို တႀကီး ရွဴၿပီးမွ အဆိပ္ေငြ႕သင့္သူမား ကယ္ထုတ္ပါ။ • မီးျခစ္ မသံုးရ။ • လိုအပ္လွ်င္ (စီပီအာရ္) လုပ္ပါ။ • သတိလစ္ေနသူကို ပါးစပ္က မေပးရ။ • နည္းမသိဘဲ တမင္တကာ အန္ေအာင္ မလုပ္ရ။ • ေရနံ၊ ဓါတ္ဆီ ေသာက္သူမ်ားကို အန္ေအာင္ မလုပ္ရ။ ၾကက္ဥအကာေပးႏိုင္သည္။ • ေဆးျပားေသာက္သူမ်ားအား အန္ေအာင္လုပ္။ အစာအိမ္ေဆး ေပးရမည္။ • ပိုးသတ္ေဆး (မာလာေသယြန္)၊ (အင္ဒရင္း) ေသာက္သူမ်ားအား (Atropine) ထိုးေဆး မ်ားမ်ား ေပးရသည္။ • ေႃမြကိုက္လွ်င္ ေႃမြအမ်ဳိးအစားအလုိက္ ေႃမြဆိပ္ေျဖေဆး ေပးရမည္။

Electric shock လွ်ပ္စစ္ဓါတ္လိုက္ျခင္း • လွ်ပ္စစ္ဓါတ္လိုက္ျခင္းျဖစ္လွ်င္ လဲက်မည္။ • လူနာကို တိုက္႐ိုက္ဆြဲထုတ္ဖို႕ မႀကိဳးစားရ။ • မီးခလုပ္ ပိတ္ပါ။ လွ်ပ္စစ္ မလိုက္ႏိုင္ေသာ တုတ္ စသည္ျဖင့္ ဖယ္ရွားျဖစ္ပါ။ • လူနာကို စစ္ေဆးပါ။ အသက္ရွဴျခင္း၊ ေသြးခုန္ျခင္း၊ • လိုအပ္ပါက (စီပီအာရ္) လုပ္ပါ။ • ႂကြက္သားေတြ ဆြဲဆန္႕ခံရမည္။ • တက္မည္၊ • ေရ-ဆား ခန္းေျခာက္မည္။ • အပူေလာင္ခံရမည္။ • က်ဳိးပဲ့မည္၊ • ေသြးခဲသြားမည္။ • (တစ္ရွဴး)မ်ား ပ်က္စီးမည္။ • အသက္ရွဴ-ႏွလံုးခုန္-ေက်ာက္ကပ္ ထိခိုက္မည္။ • မီးေလာင္နာကို ကုေပးပါ။

Contributed by Dr. Tint Swe, MBBS (Mandalay)