နရဲစွမ်

Naresuan the Great นเรศวรมหาราช
King of Ayutthaya
Statue of King Naresuan pouring water on the ground, symbolizing declaration of independence from the Burmese Taungoo Empire, at Naresuan University.
King of Siam
နန်းသက်	1 July 1590 – 25 April 1605
ရှေ့မင်းဆက်	Mahathammarachathirat
နောက်မင်းဆက်	Ekathotsarot
မွေးဖွား	1555-1556, 917 CS Chan Palace, Phitsanulok, Sukhothai Kingdom
ကွယ်လွန်	၂၅ ဧပြီ၊ ၁၆၀၅(1605-04-25) (aged 49) Monday, 8th waxing of Sixth Siamese month (Vaisakha), 967 CS Lan Na
အိမ်ထောင်ဖက်	Mani Rattana Ek Kasattri Yodaya Mibaya
စံအိမ်	Sukhothai Dynasty
ခမည်းတော်	Mahathammarachathirat
မယ်တော်	Wisutkasat

မဟာ နရဲစွမ် (အင်္ဂလိပ်: Naresuan the Great; ထိုင်း: สมเด็จพระนเรศวรมหาราช, RTGS: Somdet Phra Naresuan Maharat, အသံထွက် [sǒmdèt pʰráʔ nārēːsǔa̯n māhǎːrâːt] listen ) သို့မဟုတ် စမ်ဖတ် ၂ သည် ၁၈ ရာစု အယုဒ္ဓယပြည်၏ ပြည့်ရှင်မင်းတစ်ပါးဖြစ်ပြီး ဆူခိုထိုင်းခေတ်၏ ဒုတိယမြောက် ပြည့်ရှင်မင်းတစ်ပါးဖြစ်သည်။ မဟာချက္ကရာဖတ်ဘုရင့်၏ မြေးတော်တစ်ဦးဖြစ်ပြီး တောင်ငူပြည့်ရှင် ဘုရင့်နောင်မင်းတရားကြီး မွေးစားတော်မူသော သားတော် တစ်ပါးဖြစ်သည်။ မြန်မာတို့မှ ဗြနရာဇ် ဟူ၍လည်း သိကြသည်။ ၁၅၉၀ ခုနှစ်တွင် အယုဒ္ဓယပြည်အား အုပ်စိုးခဲ့ပြီး ဇင်းမယ်ပြည်အား ၁၆၀ ခုနှစ်မှ နတ်ရွာစံသည်အချိန် ၁၆၀၅ ခုနှစ်အထိ အုပ်စိုးနိုင်ခဲ့သည်။ ဗြနရာဇ်သည် ထိုင်းတို့ ချစ်ကြောက်ရိုသေလေးစားရသည့် ပြည့်ရှင်များထဲမှ တစ်ပါးဖြစ်ပြီး ထိုင်းအား တောင်ငူအင်ပိုင်ယာ၏ အုပ်ချုပ်မှုအောက်မှ လွတ်မြောက်ရန် ကြိုးပမ်းမှုများကြောင့် ထင်ရှားသည်။ သူ၏လက်ထက်တွင် မြန်မာနိုင်ငံ တောင်ငူမင်းဆက်နှင့် ဖြစ်ပွားသည့် စစ်ပွဲများစွာရှိခဲ့သည်။ ဗြနရာဇ်သည် ဒတ်ချ်များအား အခြေချခွင့်ပြုခဲ့သူတစ်ဦးလည်းဖြစ်သည်။

အစောပိုင်းဘဝ

မင်းသားနရာဇ် ကို ၁၅၅၅-၅၆ ခုနှစ်အတွင်း ပိဿလောက်တွင် ဖွားမြင်ခဲ့သည်။ ခမည်းတော်မှ ပိဿလောက်တိုင်းပြည်ကို အုပ်ချုပ်သော မဟာသမ္မရာဇသီရိ မင်းဖြစ်နှင့် မိဖုရားခေါင်ကြီး ဝိသုကေသထရီ တို့မှဖွားမြင်သည့် မင်းသားတစ်ပါးဖြစ်သည်။ မယ်တော်မှာ မဟာချက္ကရဖတ်မင်းနှင့် မိဖုရား ဆူရီယိုထိုင်းတို့၏ သမီးတော်တစ်ပါးဖြစ်သည်။ ခမည်းတော်မှာ ၁၅၄၈ ခုနှစ်အတွင်း ဝိုရာဝေါင်စတ်သီရိအား ရှုံးနိမ့်ခဲ့ပြီးနောက် မဟာချက္ကရဖတ်အား မင်းအဖြစ်တင်မြောက်ပေးခဲ့ရသည့် ဆူခိုထိုင်းခေတ် ဆွေကြီးမျိုးကြီးထဲမှ တစ်ဦးဖြစ်သည်။ နရာဇ်မင်းသားကို "မင်းသားမဲ"ဟူ၍လည်းကောင်း၊ ညီတော် မင်းသား ဧကထို့စရို့ ကို "မင်းသားဖြူ" ဟူ၍ ခေါ်ဝေါ်ကြသည်။ ဆုပန်ကလျာသည် ယင်းတို့၏ အစ်မကြီး ဖြစ်သည်။

ယိုးဒယား-မြန်မာစစ်ပွဲ (၁၅၆၃-၆၄)အချိန်အတွင်း အယုဒ္ဓယအား လုပ်ကြံရန်အတွက် ဟံသာဝတီတောင်ငူပြည့်ရှင် ဘုရင့်နောင်မင်းတရားကြီးသည် စစ်မက်ကြီးမားစွာဖြင့် သိမ်းပိုက်ရန်ချီတတ်လာပြီး ပိဿလောက်မြို့တွင် စစ်တည်လေသည်။ မဟာသမ္မရာဇသီရိလည်း ဤသို့မြို့တွင် ကြာမြင့်စွာ ဝန်းရံထားပါက အစာရေစာနှင့် ကျောက်ရောဂါကြောင့် ပြည်သူတို့ဒုက္ခရောက်ကြရမည်ကို သိမြင်လာခဲ့ပြီး မင်းတရားကြီးထံ အညံ့ခံလေသည်။ ဘုရင့်နောင်လည်း ပိဿလောက်နှင့်အယုဒ္ဓယ မြို့အား ရပြီးနောက် ထိုတိုင်းပြည်တို့အား ပဏ္ဍာဆက်တိုင်းပြည်အဖြစ်သွတ်သွင်းလိုက်သည်။ ထို့နောက် မင်းတရားကြီးလည်း မဟာသမ္မာရာဇသီရိအား သစ္စာခံစေပြီး ယင်း၏ သားတော်နှစ်ပါးဖြစ်သော မင်းသားမဲနှင့် မင်းသားဖြူကိုလည်း ပဲခူးသို့ ခေါ်ဆောင်လာခဲ့လေသည်။

ပဲခူး၌

ဘုရင့်နောင်မင်းတရားကြီးသည် မဟာသမ္မာရာဇမင်းအား သစ္စာပေးပြီး အယုဒ္ဓယကို စားစေပြီးလျှင် ယိုးဒယား-မြန်မာစစ် (၁၅၆၈-၇၀) လည်း ပြီးလေသည်။ ပဲခူးတွင် ၆နှစ်ကြာပြီး ၁၅၇၀ ခုနှစ်တွင် မင်းသားနရာဇ်နှင့် မင်းသားဖြူတို့လည်း အယုဒ္ဓသို့ ပြန်လာခဲ့လေသည်။ မြန်မာပြည်တွင် နေထိုင်စဉ်က "မြန်မာတို့၏အကောင်းဆုံးသော စစ်ပညာများကို လေ့ကျင့်သင်ကြားခွင့်ရခဲ့သည်"၊ ထို့ပြင် မြန်မာ မင်းညီမင်းသား၊ မင်းဆွေမင်းမျိုးများအား သင်ကြားပေးသည့် အဋ္ဌာရဿ ပညာတို့ကိုလည်း သင်ကြားခွင့်ရခဲ့သည်။ မင်းသား နာရာဇ်သည် စစ်ရေးတွင် ကျွမ်းကျင်သည်သာမက ဉာဏ်ရည်လည်းမြင့်မားလေသည်။ အထွေထွေဗဟုသုနှင့် ပက်သက်၍လည်း အထူး လေ့လာတတ်မြောက်လာခဲ့သည်။

မဟာသမာရာဇမင်းသည် နရာဇ် အသက် ၁၅နှစ် အရွယ်တွင် နရဲစွမ်ဘွဲ့‌ပေး၍ ဥပရာဇာပြုကာ ပိဿလောက်မြို့ကိုစားစေသည်။ နရဲစွမ်သည် ၎င်း၏ခမည်းတော်၊ ပဲခူးဘုရင်တို့နှင့် ပူးပေါင်းကာ လင်းဇင်းမြို့တော် ဗီယက်ချင်းအား သိမ်းပိုက်ရန် ကြိုးစားသော်လည်း ကျောက်ရောဂါဖြစ်၍ ပြန်လာခဲ့ရသည်။ ထို့နောက် ၎င်း၏ မိဖများထံ အလည်အပတ်သွားရောက်ချိန် အယုဒ္ဓယ၌ ချန်ကစမ်နန်းတော်အား တည်ဆောက်ခဲ့လေသည်။

၁၅၈၁ ခုနှစ်တွင် ဘုရင်နောင်နတ်ရွာစံပြီးနောက် နန္ဒဘုရင် နန်းတတ်လာခဲ့သည်။ ထိုအချိန် ဦးရီတော် အင်းဝမြို့စား သတိုးမင်းစောက ၁၅၈၃ ခုနှစ်တွင် ပုန်ကန်လေသည်။ နန္ဒဘုရင်လည်း ပြည်၊ တောင်ငူ၊ ဇင်းမယ်၊ ဗီယက်ကျင်းနှင့် အယုဒ္ဓယဘုရင်တို့အား အကူအညီပေးရန် ဆင့်ဆိုလေသည်။