ဦးပုည: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ

'''သူပြောင်လျှင် ခေါင်ကွန့်လို့-ချီခေါင်ကွန့်လို့ချီ''' ကိုယ်ရည်သွေး တေးထပ်ရေးသူ စလေဆရာကြီး ဦးပုညသည် မြို့စားရွာစားမျိုးဖြစ်သည့် အဖဦးမြတ်စံ အမိဒေါ်လှရင်တို့မှ သက္ကရာဇ် ၁၁၇၄-ခုနှစ် ကဆုန်လဆန်း (၃-)ရက်၊ ကြာသာပတေးနေ့ မွန်းတည့်ချိန်တွင် ဖွားမြင်၍ ငယ်စဉ်က [[သာယာဝတီမင်း]]တရားကြီး အိမ်တော်ရောက်ခိုက် စည်ကိုပုတ်၍ကစားသောကြောင့် “မောင်ပုတ်စည်” ဟု မင်းတရားကြီးကိုယ်တိုင် အမည်ပေးသောကြောင့် မောင်ပုတ်စည် ဟုခေါ်တွင်သည်။ (ဦးပုညဖွားသောနှစ်မှာအမှတ်အသားမတူကြပါ။ အချို့က ၁၁၇၄-ခု၊ အချို့က ၁၁၇၈-ခုဟူ၍ ကွဲပြားကြပါသည်။) ငယ်ရွယ်စဉ်အခါက စလေမြို့ရှိ ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်း(ခင်ကြီးစ)၌ ပညာစတင် သင်ကြားခဲ့သည်။ပညာစတင်သင်ကြားခဲ့သည်။

၁၂၀၃-ခုနှစ်တွင် လူဝတ်လဲ၍ သာယာဝတီမင်းနှင့် [[ရန်ကုန်မြို့]]သို့ လိုက်ပါလာခဲ့သည်။ ရန်ကုန်၌ ခေတ္တနေပြီးနောက် အမရပူရမြို့၊ ဗန်းမော်တိုက်၊ ဗန်းမော်ဆရာတော်ထံ ၌ သာမဏေပြုပြန်သည်။ အမရပူရမြို့ ဗန်းမော်တိုက်မှာပင် ပြန်လည်သီတင်းသုံးပြီးလျှင် တရားစာ၊ မေတ္တာစာများကို စတင်ရေးသားလေသည်။ ၁၂၁ဝ ပြည့်နှစ်တွင် လူထွက်ခဲ့၍ [[ကနောင်မင်းသား]]ထံတွင် ခစားရသည်။ ၁၂၁၆ ခုလောက်တွင်စလေမြို့ သူကြီးရာထူးကို သူကြီးဟောင်းမောင်ကြူနှင့်အပြိုင်သူကြီးဟောင်းမောင်ကြူနှင့် လုသည်။အပြိုင်လုသည်။ သာသနာပိုင်ဦးဉေယျစစ်ဆေးရာ ဦးပုညသည်သာ သူကြီးရိုးမှန်ကြောင်း ဆုံးဖြတ်ကာ အနိုင်ရသည် ဟုဆိုကြသည်။ သက္ကရာဇ် ၁၂၁၈ ခုခန့်တွင် ဗန်းမော်ဆရာတော်၏ အရှိန်အဝါဖြင့်နန်းတွင်းသို့ရောက်ပြန်သည်။ မင်းလှသင်္ခယာ ဘွဲ့ဖြင့် [[လက်ဖက်ရည်တော်]]တွင် အမှုထမ်းရသည်။ <ref>တင်ထွေးရေးသားသော ဦးပုည၏ စာပန်းကုန်းများ</ref>

[[မင်းတုန်းမင်း]]တရားကြီး ရတနာပုံ [[မန္တလေးမြို့]]၌ စိုးစံတော်မူသောအခါတွင် စလေဆရာကြီး ဦးပုညအား စာဆိုတော်အရာ `မင်းလှသင်္ခယာ´ဟူသောဘွဲ့ဖြင့် ရွာစည်ရွာကို ပေးသနားတော်မူသည်။ လစာတော်ငွေ တစ်နှစ်လျှင် ဒေါင်းဒင်္ဂါး ၆၀၀-ကျပ်နှင့် ဝင်းမြေနေအိမ်ဝင်း၊ မြေ၊ နေအိမ် ဆောက်လုပ်သနားတော်မူခြင်းလည်း ခံရသည်။