တာ့ဂျ်မဟာရ်: တည်းဖြတ်မှု မူကွဲများ
အရေးမကြီး r2.7.3) (Robot: Modifying pa:ਤਾਜ ਮਹਿਲ to pa:ਤਾਜ ਮਹੱਲ |
အရေးမကြီး Bot: Migrating 116 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q9141 (translate me) |
||
| စာကြောင်း ၆၀ - | စာကြောင်း ၆၀ - | ||
[[Category:အိန္ဒိယနိုင်ငံ]] |
[[Category:အိန္ဒိယနိုင်ငံ]] |
||
[[af:Tadj Mahal]] |
|||
[[am:ታጅ ማሃል]] |
|||
[[an:Tach Mahal]] |
|||
[[ar:تاج محل]] |
|||
[[arz:تاج محل]] |
|||
[[as:তাজমহল]] |
|||
[[ast:Taj Mahal]] |
|||
[[az:Tac Mahal]] |
|||
[[ba:Таж Мәхәл]] |
|||
[[bat-smg:Tadžmahals]] |
|||
[[be:Тадж-Махал]] |
|||
[[be-x-old:Тадж Махал]] |
|||
[[bg:Тадж Махал]] |
|||
[[bn:তাজমহল]] |
|||
[[bo:ཐེ་ཇི་བང་སོ།]] |
|||
[[bpy:তাজ মহল]] |
|||
[[br:Taj Mahal]] |
|||
[[bs:Tadž Mahal]] |
|||
[[ca:Taj Mahal]] |
|||
[[ckb:تاج مەحەل]] |
|||
[[co:Taj Mahal]] |
|||
[[cs:Tádž Mahal]] |
|||
[[cy:Taj Mahal]] |
|||
[[da:Taj Mahal]] |
|||
[[de:Taj Mahal]] |
|||
[[dv:ތާޖް މަޙަލް]] |
|||
[[el:Τατζ Μαχάλ]] |
|||
[[en:Taj Mahal]] |
|||
[[eo:Taĝ-Mahalo]] |
|||
[[es:Taj Mahal]] |
|||
[[et:Tāj Mahal]] |
|||
[[eu:Taj Mahal]] |
|||
[[fa:تاجمحل]] |
|||
[[fi:Taj Mahal]] |
|||
[[fiu-vro:Tadž Mahal]] |
|||
[[fr:Taj Mahal]] |
|||
[[fy:Taj Mahal]] |
|||
[[ga:Taj Mahal]] |
|||
[[gl:Taj Mahal]] |
|||
[[gu:તાજ મહેલ]] |
|||
[[he:טאג' מהאל]] |
|||
[[hi:ताजमहल]] |
|||
[[hif:Taj Mahal]] |
|||
[[hr:Taj Mahal]] |
|||
[[hu:Tádzs Mahal]] |
|||
[[hy:Թաջ Մահալ]] |
|||
[[id:Taj Mahal]] |
|||
[[ig:Taj Mahal]] |
|||
[[ilo:Taj Mahal]] |
|||
[[is:Taj Mahal]] |
|||
[[it:Taj Mahal]] |
|||
[[ja:タージ・マハル]] |
|||
[[jv:Taj Mahal]] |
|||
[[ka:თაჯ-მაჰალი]] |
|||
[[kk:Тәж Махал]] |
|||
[[kn:ತಾಜ್ ಮಹಲ್]] |
|||
[[ko:타지마할]] |
|||
[[ku:Tac Mehel]] |
|||
[[la:Taj Mahal]] |
|||
[[lb:Taj Mahal]] |
|||
[[lt:Tadžmahalas]] |
|||
[[lv:Tadžmahāls]] |
|||
[[mk:Таџ Махал]] |
|||
[[ml:താജ് മഹൽ]] |
|||
[[mn:Таж Махал]] |
|||
[[mr:ताजमहाल]] |
|||
[[ms:Taj Mahal]] |
|||
[[ne:ताजमहल]] |
|||
[[new:ताज्मकाल् (सन् १९९९या संकिपा)]] |
|||
[[nl:Taj Mahal]] |
|||
[[nn:Taj Mahal]] |
|||
[[no:Taj Mahal]] |
|||
[[oc:Taj Mahal]] |
|||
[[om:Taj Mahal]] |
|||
[[or:ତାଜମହଲ]] |
|||
[[os:Тадж-Махал]] |
|||
[[pa:ਤਾਜ ਮਹੱਲ]] |
|||
[[pl:Tadź Mahal]] |
|||
[[pnb:تاج محل]] |
|||
[[ps:تاج محل]] |
|||
[[pt:Taj Mahal]] |
|||
[[qu:Taj Mahal]] |
|||
[[ro:Taj Mahal]] |
|||
[[ru:Тадж-Махал]] |
|||
[[rue:Тадж Махал]] |
|||
[[sa:ताजमहल्]] |
|||
[[sah:Тадж Махал]] |
|||
[[scn:Taj Mahal]] |
|||
[[sh:Taj Mahal]] |
|||
[[si:ටජ්මහල්]] |
|||
[[simple:Taj Mahal]] |
|||
[[sk:Tádž Mahal]] |
|||
[[sl:Tadž Mahal]] |
|||
[[sq:Taxh Mahall]] |
|||
[[sr:Таџ Махал]] |
|||
[[stq:Taj Mahal]] |
|||
[[su:Taj Mahal]] |
|||
[[sv:Taj Mahal]] |
|||
[[sw:Taj Mahal]] |
|||
[[szl:Taj Mahal]] |
|||
[[ta:தாஜ் மகால்]] |
|||
[[te:తాజ్ మహల్]] |
|||
[[th:ทัชมาฮาล]] |
|||
[[tk:Täçmahal]] |
|||
[[tl:Tāj Mahal]] |
|||
[[tr:Tac Mahal]] |
|||
[[tt:Таҗ Махал]] |
|||
[[uk:Тадж Махал]] |
|||
[[ur:تاج محل]] |
|||
[[vi:Taj Mahal]] |
|||
[[war:Taj Mahal]] |
|||
[[yi:טאזש מאהאל]] |
|||
[[yo:Taj Mahal]] |
|||
[[zh:泰姬陵]] |
|||
[[zh-min-nan:Taj Mahal]] |
|||
[[zh-yue:泰姬陵]] |
|||
၀၀:၀၀၊ ၈ မတ် ၂၀၁၃ ရက်နေ့က မူ
တာ့ဂျ်မဟာရ် (Taj Mahal) သည် အိန္ဒိယနိုင်ငံ အာဂရာမြို့ ပြင်၊ အာဂရာခံတပ်၏ အရှေ့ဘက် ၁ မိုင်ခန့်ဝေးသော လှပ သည့် ဥယျာဉ်တစ်ခုတွင်း၌ တည်ရှိသည်။ ကြီးကျယ်ခမ်းနားသော ဂူသင်္ချိုင်းကြီးဖြစ်ြပီး မဂိုရ်(Mughal)ဘုရင် ရှားဂျာဟန်(Shah Jahan) က သူ၏ ကွယ်လွန်ပြီးခဲ့သော အချစ်မြတ်နိုးဆုံးဇနီး မန်တဇ်မဟာရ်(Mumtaz Mahal) အတွက်ရည်စူး၍ တည်ဆောက်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။
တာ့ဂျ်မဟာသည် မဂိုဗိသုကာပညာ၏ အကောင်းဆုံး ဥပမာတစ်ခုအဖြစ် ပြောနိုင်ပြီး အချို့က ကမ္ဘာပေါ်တွင် အလှဆုံးသော အဆောက် အအုံကြီးဟူ၍ ဆိုကြသည်။ တည်ဆောက်မှုစတိုင်တွင် ပါရှန်း၊ တူရကီ၊ အိန္ဒိယနှင့် အစ္စလာမ် ဗိသုကာစတိုင်၏ အစိတ်အပိုင်းများပေါင်းစပ်ပါဝင်နေသည်။ ၁၉၈၃ ခုနှစ်တွင် တာ့ဂျ်မဟာသည် ယူနက်စကို၏ ကမ္ဘာ့အမွေခံနေရာများစာရင်းတွင် ပါဝင်လာခဲ့ပြီး "မူစလင်အနုပညာ၏ ရတနာ နှင့် အားလုံးက အံ့ဩလေးစားရလောက်သော အလွန်ပြောင်မြောက်သည့် ကမ္ဘာ၏အမွေခံအဆောက်အဦး" ဟု ဖော်ပြထားခဲ့သည်။ ‘တာ့ဂျ်မဟာရ်’ဟူသည်မှာ ‘နန်း များ ထွတ်ခေါင်’ဟု အနက်ရ၏။ ရှားဂျဟန်း ဧကရာဇ်ဘုရင် မင်းမြတ်၏ အလောင်းကိုလည်း ဤသင်းချိုင်း၌ပင် မြှုပ်နှံခဲ့ကြ လေသည်။[၁]
တာ့ဂျ်မဟာရ်အဆောက်အဦးအစုအဝေးကို ၁၆၄၈ ခုနှစ်ခန့်က ဆောက်လုပ်ပြီးစီးခဲ့ပြီး အူစတတ် အာမက် လာဟောရီသည် တာ့ဂျ်မဟာရ်၏ အဓိကပုံစံထုတ်တည်ဆောက်သူဖြစ်သည်ဟု ယူဆကြသည်။
မူလအစနှင့်ဖြစ်ပေါ်လာစေသည့်အကြောင်း
မဂိုအင်ပိုင်ယာ၏ အချမ်းသာအကြွယ်ဝဆုံးအချိန်ဖြစ်သော ၁၆၃၁ ခုနှစ်တွင် မဂိုဘုရင် ရှားဂျာဟန်မှာ သူ၏ တတိယမြောက်ဇနီး မမ်တက်ဇ်မဟာရ် ကွယ်လွန်သွားသဖြင့် စိတ်မကောင်းခြင်းကြီးစွာ ဖြစ်နေခဲ့သည်။ သူတို့၏ ၁၄ ယောက်မြောက်ရင်သွေးဖြစ်သော ဂေါဟာရာဘီဂမ်ကို မွေးဖွားစဉ် ကွယ်လွန်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ မှတ်တမ်းမှတ်ရာများ အရ ရှားဂျာဟန်၏ ကြေကွဲဖွယ်အချစ်ဇာတ်လမ်းသည် တာ့ဂျ်မဟာကို ဆောက်လုပ်ဖြစ်ရန် စေ့ဆော်ပေးသော အချက်ဖြစ်သည်။ မမ်တက်ဇ်သေဆုံးပြီး မကြာမီတွင်ပင် တာ့ဂျ်မဟာရ်ကို စတင်ဆောက်လုပ်ခဲ့ပြီး အဓိက ဂူသင်္ချိုင်းမှာ ၁၆၄၈ ခုနှစ်တွင် ပြီးစီးခဲ့သည်။ ပတ်ဝန်းကျင်ရှိ အဆောက်အဦးများနှင့် ဥယျာဉ်များမှာ ၅ နှစ်အကြာတွင် ပြီးစီးခဲ့သည်။ ဘုရင် ရှားဂျာဟန်မှ တာ့ဂျ်မဟာရ်တွင် အောက်ဖော်ပြပါစာသားကို ရေးသားခဲ့သည်။
"အပြစ်ကျူးလွန်သူတစ်ယောက် ဤနေရာတွင် ခိုလှုံလာပါက လွမ်းငြိမ်းချမ်းသာခွင့်ပေးခံရသူပမာ သူ၏ အပြစ်များအားလုံး ကျေပျောက်ရမည်။ အကယ်၍ အပြစ်ရှိသူမှ ဤခန်းမသို့လာရောက်ပါက သူ၏အပြစ်များအားလုံးကို ဆေးကြောသန့်စင်စေရမည်။ ဤအဆောက်အဦး၏ နေရာသည် ဝမ်းနည်ပူဆွေးမှု၏နေရာဖြစ်သည်။ နေနှင့်လတို့ မျက်ရည်ကျရာနေရာဖြစ်သည်။ ဤကမ္ဘာတွင် ဤအဆောက်အဦးဖြင့် တည်ဆောက်သူ၏ ဂုဏ်ကျက်သရေကို ဖော်ကျူးနေသည်။"
တာ့ဂျ်မဟာရ်တွင် ပါရှန်းနှင့် အစောပိုင်းမဂိုဗိသုကာပညာတို့ကို ပေါင်းစပ်ရုံသာမက ဆန်းသစ်တီထွင်မှုပြုထားသည်။ စိတ်ကူးစိတ်သန်းများမှာ အောင်မြင်ကျော်ကြားသော တီမူရစ်(Timurid) နှင့် မူဂယ်အဆောက်အဦးများဖြစ်သော ဂါအီအေမီရာ (Gur-e Amir) (ဆာမာခန် (Samarkand) ရှိ မဂိုမင်းဆက်ကိုဆက်ခံသူတစ်ဦးဖြစ်သော တီမူအာ(Timur) ၏ ဂူသင်္ချိုင်း)၊ ဟူမာရန်၏ ဂူသင်္ချိုင်း၊ အစ်တမတ်-အုဒ်-ဒါအုလာ(Itmad-Ud-Daulah) ၏ ဂူသင်္ချိုင်း (တစ်ခါတစ်ရံတွင် တာ့ဂျ်မဟာရ်အငယ်စားဟု ညွှန်းဆိုကြသည်။) နှင့် ရှားဂျာဟန်တည်ဆောက်ခဲ့သော ဒေလီရှိ ဂျမားမတ်စ်ဂျစ် (Jama Masjid) ဗလီတို့ကို အတုယူထားသည်။ အစောပိုင်းမူဂယ်အဆောက်အဦးများမျာ အနီရောင်သဲကျောက်တုန်းများဖြင့် တည်ဆောက်ခဲ့သော်လည်း ရှားဂျာဟန်ကစတင်၍ အဖြူရောင် စကျင်ကျောက်အောက်ခံနှင့် တန်ဖိုးနည်းသော ရတနာကျောက်တို့ကို အသုံးပြုခဲ့သည်။ သူ၏အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် ရှိသော အဆောက်အဦးတို့မှာ အဆင့်အတန်းတစ်ခုအထိ ပြင်ဆင်မွမ်းမံခြင်းရှိခဲ့သည်။
ဗိသုကာပညာ
တက်ဂျမဟာသင်းချိုင်းဂူမှာ ကျောက်ဖြူဖြင့် တည်ဆောက် ထားသော ရှစ်မြှောင့်ပုံ အဆောက်အအုံကြီး ဖြစ်၍ ပေ ရဝ မြင့်ပြီးလျှင် သဲနီကျောက် အောက်ခြေပေါ်တွင် တည်ရှိ၏။ သို့သော် ယင်းထိပ်တွင် ပေ ၁၂၀ မြင့်သော ခုံဝိုင်းကြီး တပ်ဆင်ထားပြန်သဖြင့် စုစုပေါင်း ပေ ၁၉၀ ခန့်မြင့်ပေသည်။ အဆောက်အအုံကြီး၏ ဘေးပတ်လည် သဲနီကျောက် အောက် ခြေ၏ ထောင့်များတွင် ၁၃၃ ပေမြင့်သော ဘုရားရှိခိုးမျှော်စင် တစ်ခုစီရှိ၏။ အဆောက်အအုံကြီးမှာ သဲနီကျောက် တံတိုင်းဖြင့် ဝန်းရံထားသော ရှုချင်စဖွယ် ဥယျာဉ်တစ်ခု၏ အလယ်တွင် တည်ရှိလေသည်။ အတွင်းဘက်တွင် ဆင်ပြင်ထားပုံမှာ ခမ်းနား ဆန်းပြားလှ၏။ ကျောက်ဖြူဂူ နှစ်ခုရှိသော အခန်းကြီးကို အဖိုးတန်ကျောက်မျက်ရတနာ ၁၂ မျိုးဖြင့်ပြီးသည့် ခန်းဆီးများ နှင့် ကာရံထားသည်။ အတွင်းနံရံများတွင် တိရစ္ဆာန်ပုံနှင့် သစ်ပင်ပန်းပင်ပုံများ ဖော်ထားသည့် မှန်စီရွှေချ လက်ရာများမှာ အလှဆုံးပင်ဖြစ်သည်ဟုဆိုသည်။ ထိုပြင် ကိုရန်ကျမ်းထွက် တရားစာများကိုလည်း လှပဆန်းကျယ်စွာ ထွင်းထုထား၏။ ဤ အဆောက်အအုံကြီးကို ဆောက်လုပ်ရာတွင် ပေါင် ၃ သန်း ကျော် ကုန်ကျခဲ့သည်ဟု ဆိုလေသည်။ [၂]
ဂူသင်္ချိုင်း
တာ့ဂျ်မဟာ၏ အဓိကနေရာမှာ ကျောက်ဖြူသားအုတ်ဂူဖြစ်သည်။ ခုံးနေသော တံခါးပေါက်ပါရှိသည့် နှစ်ဖက်ညီအချိုးစားကျ အဆောက်အဦးပေါ်တွင်တည်ရှိပြီး အပေါ်မှ ကြီးမားသောအမိုးလုံးကြီးဖြင့် ဖုံးအုပ်ထားသည်။ အခြားသော မူဂယ်ဂူသင်္ချိုင်း များကဲ့သို့ပင် အဆောက်အဦး၏ အခြေခံအစိတ်အပိုင်းများမှာ ပါရှန်းမှဆင်းသက်လာသော ပုံစံဖြစ်သည်။
