အစ်စတန်ဘူလ်မြို့

အစ္စတန်ဘူလ် İstanbul
မြို့တော်
ထိပ်မှစ၍ လက်ယာရစ်: ဂါလာတာနှင့် ဆာရဂ်လီယိုပွိုင့်ကြားမှ သမိုင်းဝင်နေရာများ အပါအဝင် ရွှေဦးချို၏ မြင်ကွင်း၊ မေဒန် မျှော်စင်၊ ရှေးခေတ်ဟောင်း အောက်မေ့ဖွယ် ဓာတ်ရထားကို အစ္စတီကယ် ရိပ်သာလမ်း ပေါ်တွင် တွေ့ရစဉ်၊ လဲဗန့် စီးပွားရေး ဒေသနှင့် ဒိုမာဘာချီ နန်းတော်၊ အော်တာကွိုင်း ဗလီကို ဘော့စ်ဖိုးရပ်စ် တံတားရှေ့တွင် တွေ့ရပုံ၊ ဟာဂီယာ ဆိုဖီယာ ၏ မြင်ကွင်းပုံ
တူရကီနိုင်ငံအတွင်း နေရာပြပုံ
Coordinates: 41°01′N 28°58′E
နိုင်ငံ	တူရကီ
ဒေသ	မာမရာ
နယ်မြေ	အစ္စတန်ဘူလ်

အစ္စတန်ဘူလ်မြို့ကို သမိုင်းတွင် ဘိုင်ဇန်တီယန် နှင့် ကွန်စတန်တီနိုပယ်လ် ဟု သိရှိကြပြီး တူရကီနိုင်ငံတွင် အကြီးဆုံးမြို့ ဖြစ်သည်။ လူဦးရေ ၁၃.၁ သန်းရှိပြီး တူရကီလူဦးရေ၏ ၁၇.၈ ရာခိုင်နှုန်းမျှ ရှိသည်။ အစ္စတန်ဘူလ်သည် မက်ဂါမြို့တော် တစ်ခုဖြစ်ရုံသာမက တူရကီနိုင်ငံ၏ ယဉ်ကျေးမှု၊ စီးပွားရေး နှင့် ငွေကြေးဆိုင်ရာ အချက်အချာ နေရာတစ်ခုလည်း ဖြစ်သည်။ အစ္စတန်ဘူလ် နယ်ရှိ ခရိုင် ၃၉ ခုပါဝင်သည်။ ဘော့စ်ဖရပ် ရေလက်ကြားတွင် တည်ရှိပြီး ရွှေဦးချို သို့ ဂိုးလ်ဒင်းဟွန်းဟု သိရှိကြသည့် နိုင်ငံ၏ အနောက်မြောက်ဘက် ရှိ သဘာဝဆိပ်ကမ်းက ဝန်းရံထားသည်။ ဥရောပဘက်ခြမ်း သရေ့စ်မှ အာရှဘက်ခြမ်း အနာတိုလီယာ အထိ တည်ရှိသဖြင့် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ မက်ထရိုပိုလစ်များတွင် အာရှနှင့် ဥရောပ နှစ်ခုစလုံးပါဝင်သည့် တစ်ခုတည်းသော မြို့ဖြစ်သည်။ အစ်စတန်ဘူလ်သည် ကမ္ဘာ့စီးပွားရေး အချက်အချာဖြစ်သည့် ကမ္ဘာ့ အလ်ဖာမြို့ (alpha world city) တစ်မြို့ အဖြစ်လည်း သတ်မှတ်ခြင်းခံရသည်။

ရှည်လျားလှသော သမိုင်းကြောင်းတလျှောက်တွင် အစ္စတန်ဘူလ်သည် ရောမအင်ပါယာ (၃၃၀-၃၉၅)၊ အရှေ့ရောမ (ဘိုင်ဇန်တိုင်း) အင်ပိုင်ယာ (၃၉၅-၁၀၂၄ နှင့် ၁၂၆၁-၁၄၅၃)၊ လက်တင်အင်ပိုင်ယာ (၁၂၀၄-၁၂၆၁)၊ အော့တမန် အင်ပိုင်ယာ(၁၄၅၃-၁၉၂၂) တို့၏ မြို့တော် ဖြစ်ခဲ့သည်။ ၁၉၂၃ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၂၉ရက် တူရကီသမ္မတနိုင်ငံ တည်ထောင်သော အခါတွင် တူရကီအမျိုးသားလှုပ်ရှားမှု၏ ဌာနချုပ်အဖြစ်တည်ရှိခဲ့သော အန်ကာရာမြို့ကို တူရကီနိုင်ငံ၏ မြို့တော်အဖြစ် ရွေးချယ်သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ အစ္စတန်ဘူလ်မြို့သည် ၂၀၁၀ခုနှစ် ဥရောပယဉ်ကျေးမှုမြို့တော်နှင့် ၂၀၁၂ ခု ဥရောပ၏ အားကစားမြို့တော်အဖြစ် ရွေးချယ်သတ်မှတ်ခြင်း ခံခဲ့ရသည်။ မြို့တော်အတွင်းရှိ သမိုင်းဝင် နေရာများကို ၁၉၈၅ခုနှစ်တွင် ယူနက်စကို၏ ကမ္ဘာ့အမွေခံနေရာများ စာရင်းတွင် ထည့်သွင်းသတ်မှတ်ခဲ့သည်။

အစ္စတန်ဘူလ်မြို့

တူရကီနိုင်ငံ၏ အကြီးဆုံးမြို့ဖြစ်သော အစ္စ တန်ဘူလ်မြို့သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ရှေးအကျဆုံးမြို့ကြီးတစ်မြို့ဖြစ် သည်။ ၁၃၅၃ ခုနှစ်အထိ အစ္စတန်ဘူလ်မြို့ကို ကွန်စတန်တီနိုပယ်မြို့ဟု ခေါ်သည်။ သို့ရာတွင် ၁၉၃၂ ခုနှစ်ဇူလိုင်လတွင် တူရကီအစိုးရက အစ္စတန်ဘူလ်ဟူသော အမည်သစ်ဖြင့်သာခေါ်ဝေါ် သုံးစွဲရမည်။ ကွန်စတန်တီနိုပယ်ဟူသော အမည်ဟောင်းကို သုံးစွဲပါက အရေးယူမည်ဟု တင်းတင်းကျပ်ကျပ်တားမြစ်လိုက်မှ အစ္စတန်ဘူလ်ဟူသော အမည်ဖြင့် အသုံးများလာကြသည်။

ကွန်စတန်တီနိုပယ်မြို့အမည်ဖြင့် ရှေးခေတ်သမိုင်းတွင် အလွန်ထင်ရှားကြွယ်ဝသော မြို့ကြီးဖြစ်ရုံမက အော်တိုမန် အင်ပိုင်ယာကြီး၏ မြို့တော်အဖြစ် နှစ်ပေါင်း ၁ဝဝဝ ကျော် တည်တံ့ခဲ့သည်။ ထိုမြို့ကို တည်ထောင်၍ မင်းနေပြည်အဖြစ် ပြုလုပ်သူမှာ ကွန်စတန်တင်းဘုရင်ဖြစ်သဖြင့် ထိုဘုရင်ကြီးအား အစွဲပြု၍ ကွန်စတန်တီနိုပယ်မြို့ဟု မှည့်ခေါ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

ကွန်စတန်တင်းဘုရင် ထီးနန်းမစိုက်မီ အနှစ် ၁ဝဝ ကျော်ကပင် ဘီစီ ၆၆၇ ခုနှစ် တွင် မီဂရာမှဂရိတို့သည် ထိုနေရာ၌ ဗိုင်ဇင်းရှမ်းမြို့ဟူသော အမည်နှင့် မြို့တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ကွန်စတန်တင်းဘုရင် လက်ထက်တွင် အာရှမိုင်းနားရှိ လက်အောက်ခံနယ်များသည် ရံဖန်ရံခါထကြွကြသဖြင့် နိုင်ငံတော်အရှေ့ပိုင်းနယ်များနှင့် နီးကပ်စိမ့်သောငှာ နေပြည်တော်ကို ရောမမြို့မှအရှေ့ဘက် ဗိုင်ဇင်းရှမ်းမြို့သို့ အေဒီ ၃၃ဝ ပြည့်နှစ်တွင် ပြောင်းရွှေ့တည်ထောင် ခြင်းဖြစ်သည်။ ၁၉၂၃ ခုနှစ်တွင် တူရကီနိုင်ငံသည် သမ္မတနိုင်ငံဖြစ်လာသောအခါ မြို့တော်ကို အန်ကာရာမြို့သို့ ပြောင်းရွှေ့ရုံးစိုက်သည့်အချိန်အထိ မြို့တော်အဖြစ် တည်ရှိခဲ့သည်။

အစ္စတန်ဘူလ်မြို့သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် တည်နေရာ အကောင်းဆုံးမြို့ဟု ဆိုဖွယ်ရာရှိသည်။ ဥရောပတိုက်နှင့် အာရှတိုက်ကို ပိုင်းခြားလျက်တည်နေသော ဗော့စပရပ်ရေလက်ကြား၏ တဖက်တချက်ပေါ်တွင် ခွလျက်တည်သည်။ ထို့ကြောင့် အစ္စတန်ဘူလ်မြို့သည် ဥရောပတိုက်ထဲတွင်တစ်ပိုင်း၊ အာရှတိုက်ထဲတွင် တစ်ပိုင်း တည်နေသောမြို့ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် အစ္စတန်ဘူလ်မြို့ကို ဖြတ်၍ ဖောက်လုပ်ထားသော မီးရထားလမ်းသည် ဥရောပနှင့်အာရှကို ဆက်သွယ်ရာကျလေသည်။ အစ္စတန်ဘူလ်မြို့ သည် ဥရောပနှင့် အာရှတိုက် ကုန်ရောင်းကုန်ဝယ် လမ်းဆုံမြို့ ဖြစ်ရုံမက ကာကွယ်ရေးအတွက်လည်း အနေကောင်းသောမြို့ ကြီးဖြစ်သည်။ အစ္စတန်ဘူလ်မြို့ကို ဖြတ်၍သွားသော ကုန်းလမ်း ရေလမ်းများသည် သမိုင်းတလျောက်၌ ထင်ရှားသော လမ်းမကြီးများဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ့လူမျိုးအသီးအသီးအတွက် ဤမြို့သည် မည်မျှအရေးပါ အရာရောက်သနည်းဟူမူ ထိုမြို့ကို အမည် အမျိုးမျိုးဖြင့် ခေါ်ဆိုကြခြင်းကိုထောက်၍ သိနိုင်သည်။ ပါးရှင်း နှင့် အာရပ်လူမျိုးတို့က ဒဲရီဆီဒက်မြို့ဟုခေါ်၍ အီတာလျံနှင့် လယ်ဗန်တင်းလူမျိုးများက ကော့စပိုလီမြို့ဟုခေါပြီးလျှင် ဗူလဂါလူမျိုးများက ဇာရီဂရက်ခေါ်၍ ဂရိလူမျိုးတို့က ကွန်စတန်တီနိုပိုလစ်မြို့ဟု ခေါ်သည်။

အစ္စတန်ဘူလ်မြို့ကိုတည်စက ရောမမြို့ကဲ့သို့ တောင်ကုန်း ခုနစ်ကုန်းပေါ်တွင် တည်ထားသည်။ အစ္စတန်ဗူမြို့ကား မြို့သုံးမြို့နှင့် ဆင်ခြေဖုံးများပေါင်းထားသော မြို့ကြီးဖြစ်သည်။ တောင်ဘက်တွင် မွတ်စလင်တို့နေထိုင်ရာ စတမ်ဗောမြို့၊ မြောက်ဘက်တွင် နိုင်ငံခြားသားများနေထိုင်ရာ ပီရာမြို့၊ အရှေ့ ဘက်တွင် စီးပွားရေးရပ်ကွက်ဖြစ်သော ဂလာတာမြို့တို့ဖြစ် သည်။ စတမ်ဗောမြို့သည် အဟောင်းဆုံးမြို့နေရာဖြစ်၍ ဂလာတာမြို့ပိုင်းနှင့် ဂိုးလဒင်းဟွန်းခေါ် ပင်လယ်လက်ကြားဖြင့်ခြား လျက်ရှိရာ သင်္ဘောဆိပ်ကောင်းနေရာလည်းဖြစ်သည်။ ဂလာတာမြို့ပိုင်းနှင့် တံတားနှစ်ခုဖြင့် ဆက်သွယ်လျက်ရှိသည့် အခြားမြို့ပိုင်းနှင့်မူ စတမ်ဗောမြို့သည် အလွန်မြင့်သောကျောက်တံတိုင်းဖြင့် ခြားလျက်ရှိသည်။ အာရှတိုက်ဘက်ပိုင်း၌မူ ဆင်ခြေဖုံးရပ်ကွက်ကြီးများရှိသည်။ အများခေါ် စကူတရီ၊ အစိုးရခေါ် ဥစကူဒါရပ်ကွက်သည် အထင်ရှားဆုံး ဆင်ခြေဖုံးရပ်ကွက်ဖြစ် သည်။ စကူတရီရပ်ကွက်၏ တောင်ဘက်တွင် ဟေဒါပါစာ သင်္ဘောဆိပ်မြို့ကြီး တည်ရှိသည်။

အစ္စတန်ဘူလ်မြို့သည် ရှေးဟောင်းဗိသုကာပညာလက်ရာများဖြင့် တင့်တယ်လျက်ရှီသည်။ အထူးသဖြင့် ရှေးမြို့ဟောင်းနေရာဖြစ်သော စတမ်ဗောတွင် ဗိုင်ဇင်းတိုင်ခေတ် ဗိသုကာလက်ရာများ အတော်များများတွေ့ရသည်။ အစ္စတန်ဘူလ်မြို့ကို ပင်လယ်မှ နေ၍ကြည့်မူ ခမ်းနားတင့်တယ်သည် ကျောက်ဖြူသားတို့ဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော ဗလီဝတ်ကျောင်းများနှင့် ရွှေချထားသော မျှော်စင်ကြီးများကို အဝေးမှပင် မြင်နိုင်လေသည်။ ထိုမြို့ရှိ စိန်ဆိုဖိုင်းယာ ဘုရားရှိခိုးကျောင်းကြီးသည် ဗိုင်ဇင်းတိုင်ခေတ် အနုပညာ၏ ပြတိုက်သဖွယ် တည်ရှိနေသည်။

အစ္စတန်ဘူလ်မြို့သည် ယခုအခါ တူရကီနိုင်ငံ၏ မြို့တော် မဟုတ်သော်လည်း ပညာရေး၊ စီးပွားရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ အချက်အချာမြို့ကြီးဖြစ်သည်။