ဝတ်ကျောင်း

အထက်ဘေးပုံ: ဥပေါသထရတနရာမ်ဝတ်ကျောင်း၊ ဖနွန်ပင်၊ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ

အထက်ညာပုံ:ဝတ်ဆိုင်းထောင်ကျောင်း၊ လွမ်ပရာဘမ်မြို့၊ လာအိုနိုင်ငံ
အောက်ဘေးပုံ: ဝိဟာန်မန်ဒွန်ဝတ်ကျောင်း၊ မိုင်းဟိုင်၊ ယူနန်ပြည်နယ်၊ တရုတ်နိုင်ငံ

အောက်ညာပုံ: ဝတ်ဖရာကဲ၊ ဘန်ကောက်မြို့၊​ ထိုင်းနိုင်ငံ

ဝတ် (ခမာ: វត្ត; လာအို: ວັດ ; ထိုင်း: วัด, RTGS: wat) ဆိုသည်မှာ ကမ္ဘောဒီးယား၊ လာအို၊ အရှေ့ပိုင်းရှမ်းပြည်နယ် (မြန်မာ)၊ ယူနန် (တရုတ်)၊ သီရိလင်္ကာနိုင်ငံ တောင်ပိုင်းပြည်နယ်နှင့် ထိုင်းနိုင်ငံတို့တွင် တွေ့ရသော ဗုဒ္ဓဘာသာနှင့် ဟိန္ဒူဘာသာ ဘုရားကျောင်း သို့မဟုတ် ကျောင်းကန်တစ်မျိုး ဖြစ်သည်။

စကားလုံး ဆင်းသက်လာပုံ

ဝတ်ကျောင်း ဟူသည့် စကားလုံးသည် ထိုင်းစကားလုံးတစ်ခုဖြစ်ကာ သက္ကတဘာသာစကား vāṭa (ဝါဋ) မှ ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ အဓိပ္ပာယ်မှာ "ဝင်းခြံ" ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ ထိုဝေါဟာရသည့် ဒေသကိုလိုက်ကာ အဓိပ္ပာယ်များ ပြောင်းလဲမှုရှိသည်။ တစ်ခါတရံ အစိုးရက သတ်မှတ်ထားသည့် ကျောင်းတော်ကြီးများကို ဆိုလို၍ တစ်ခါတရံ မည်သည့် ဗုဒ္ဓဘာသာနှင့် ဗြဟ္မဏကျောင်းတော်များကိုမဆို ဆိုလိုသည်။

တိပိဋက-ပါဠိမြန်မာ အဘိဓာန်တွင် vāṭa (ဝါဋ) ကို (၁) အရံ，အတား，ဝင်။ （၂） မဏ္ဍပ်，ဇရပ် ဟု အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ထားသည်။

ဝတ်ကျောင်းကို မြန်မာစာလုံးပေါင်းသတ်ပုံကျမ်းတွင် ဘုရားဝတ်ပြုရာအဆောက်အအုံဟု ပြန်ဆိုထားသည်။

အကျဉ်းချုပ်

ဗုဒ္ဓဘာသာတွင် ဝတ်ကျောင်း ဆိုသည်မှာ ဝိဟာရ (ဘုန်းကြီးကျောင်းဆောင်)၊ ဘုရားကျောင်း၊ ကြီးမားသော ဗုဒ္ဓဆင်းတုတော်ထားရှိရာ အဆောက်အအုံနှင့် စာသင်ကြားရာနေရာများ ပါဝင်သော ဗုဒ္ဓဘာသာ၏ ပရိဝုဏ် သို့မဟုတ် ကျောင်းတော်ကို ဆိုလိုသည်။ အနည်းဆုံး သီတင်းသုံးနေသော ရဟန်းသုံးပါးမရှိသည့် နေရာကို မှန်ကန်စွာ ဝတ်အဖြစ် မသတ်မှတ်နိုင်သော်လည်း ရှေးဟောင်းဘုရားကျောင်းအပျက်အစီးများအတွက်ပင် ဤဝေါဟာရကို မကြာခဏ သွယ်ဝိုက်၍ အသုံးပြုကြသည်။

ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတွင် ဝတ် ဆိုသည်မှာ မည်သည့်ဝတ်ပြုရာနေရာကိုမဆို ဆိုလိုသည်။ "ဝတ်" သည် ယေဘုယျအားဖြင့် ဗုဒ္ဓဘာသာဝတ်ပြုရာနေရာကို ရည်ညွှန်းသော်လည်း တိကျသောဝေါဟာရမှာ "ဗုဒ္ဓဘာသာ ဘုရားစေတီ" ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည့် vôtt pŭtthsasnéa (វត្តពុទ្ធសាសនា) ဖြစ်သည်။ "အန်ကောဝတ်" (អង្គរវត្ត ângkôr vôtt, ပါဠိပြန် - နဂရဝါဋ) မှာ "ဘုရားကျောင်းမြို့တော်" ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။

ထိုင်းနိုင်ငံတွင် နေ့စဉ်သုံးစကား၌ "ဝတ်" ဆိုသည်မှာ ဗလီ (Thai: สุเหร่า; RTGS: surao; သို့မဟုတ် Thai: มัสยิด; RTGS: matsayit) သို့မဟုတ် ဂျူးဝတ်ကျောင်းဆောင် (Thai: โบสถ์ยิว; RTGS: bot yio) မှအပ မည်သည့် ဗုဒ္ဓဘာသာဝတ်ပြုရာနေရာကို မဆို ဆိုလိုသည်။ ထို့ကြောင့် ဝတ်ကျင် (วัดจีน; စာသားအရ 'တရုတ်ဘုရားကျောင်း') သို့မဟုတ် ဆန်ကျောက် (ศาลเจ้า; စာသားအရ 'နတ်ကျောင်း') သည် တရုတ်ဘုရားကျောင်း (ဗုဒ္ဓဘာသာ သို့မဟုတ် တာအိုဘာသာ) ဖြစ်ပြီး၊ ဝတ်ခဲက် (วัดแขก; စာသားအရ 'အိန္ဒိယဘုရားကျောင်း') သို့မဟုတ် ထေဝစထန် (เทวสถาน; သက္ကတဘာသာ: devasathān မှ) သည် ဟိန္ဒူဘုရားကျောင်း ဖြစ်သည်။ ဝတ်ဆစ်ခ် (Thai: วัดซิกข์; စာသားအရ 'ဆစ်ခ်ဘုရားကျောင်း') သည် ဂူရုဒွါးရား ဖြစ်ပြီး၊ ဗို့ခရစ် (โบสถ์คริสต์) သို့မဟုတ် ဝတ်ဖာရန် (วัดฝรั่ง; စာသားအရ 'ဖာရန်ဘုရားကျောင်း') သည် ခရစ်ယာန်ဘုရားရှိခိုးကျောင်း ဖြစ်သည်။

သို့သော် ထိုင်းစကားလုံး ဘို့သ်(โบสถ์; RTGS: bot, ပါဠိ: ဥပေါသထ (ဥပုသ်)) ကို ဗလီများကဲ့သို့ ဖော်ပြရာတွင်လည်း အသုံးပြုနိုင်သည်။

မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဗုဒ္ဓဘာသာဝတ်ပြုရာနေရာကို ကျောင်း သို့မဟုတ် ဘုန်းကြီးကျောင်း ဟု အသုံးပြုပြီး ကမ္ဘောဒီးယား၊​ လာအို၊​ ထိုင်းတို့တွင် "ဝတ် - Wat" ဟု အသုံးများသည်။

မဟာဓာတ်ဝတ်ကျောင်း၊ လွမ်ပရာဘမ်မြို့

ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံ

Royal stupa (preăh chêdei) of Kuntha Bopha was built by using Khmer architectural style during the Angkor period in the form of temple shrine, Silver Pagoda, Phnom Penh

The main chedi in Wat Phra Mahathat, Nakhon Si Thammarat

Pha That Luang, Vientiane, Laos

Wat Chaiyamangkalaram, George Town, Malaysia

ထိုင်းနိုင်ငံဥပဒေအရ ထိုင်းဗုဒ္ဓဘာသာ ဝတ်ကျောင်း အမျိုးအစား နှစ်မျိုးရှိပါသည်။

• ဝတ်ကျောင်း (วัด; wat) ဆိုသည်မှာ နိုင်ငံတော်၏ ထောက်ခံချက်ရရှိပြီး ဘုရင်မင်းမြတ်က ဝိသုင်္ဂါမသီမာ (ဗဟိုဆုတောင်းခန်းမကြီး တည်ဆောက်ရန် မြေနေရာ) ကို ချီးမြှင့်ထားသော ကျောင်းတော်များဖြစ်သည်။ ဤဝတ်ကျောင်းများကို အောက်ပါအတိုင်း ခွဲခြားထားသည်-
  • တော်ဝင်ဝတ်ကျောင်းများ (Thai: พระอารามหลวง; RTGS: phra aram luang, ဘုရား အရာမ် လောင်း): ဘုရင် သို့မဟုတ် ၎င်း၏ မိသားစုဝင်များက တည်ထောင်ထားခြင်း သို့မဟုတ် ထောက်ပံ့စောင့်ရှောက်ထားခြင်း ဖြစ်သည်။
  • ပြည်သူ့ဝတ်ကျောင်းများ (Thai: วัดราษฎร์; RTGS: wat rat, ဝတ်ရဋ္ဌ): ပုဂ္ဂလိကနိုင်ငံသားများက တည်ထောင်ထားခြင်း ဖြစ်သည်။ "ပုဂ္ဂလိက" ဟူသော ဝေါဟာရရှိသော်လည်း ဤဝတ်ကျောင်းများသည် ပြည်သူလူထုအတွက် ဖွင့်လှစ်ထားပြီး ဘာသာရေးဆိုင်ရာ ပြည်သူ့လှုပ်ရှားမှုများ ဆောင်ရွက်ရာနေရာများ ဖြစ်သည်။

• ဆမ်နက်ဆောင် (สำนักสงฆ์; samnak song) ဆိုသည်မှာ နိုင်ငံတော်၏ ထောက်ခံချက်နှင့် ဝိသုင်္ဂါမသီမာ ချီးမြှင့်ခြင်း မရရှိသေးသော ဝတ်ကျောင်းများ သို့မဟုတ် ကျောင်းတိုက်များ ဖြစ်သည်။ ဥပမာအားဖြင့် ဖရာဖုထ်သဘတ် (Phra Phutthabat) ရှိ ဝပ်ထမ့်ကရာဘွတ် (Wat Tham Krabok) သည် ၁၉၇၅ ခုနှစ်တွင် ဆမ်နက်ဆောင်အဖြစ် စတင်တည်ထောင်ခဲ့ပြီး ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် ဝတ်ကျောင်းအဆင့် သတ်မှတ်ခြင်း ခံခဲ့ရသည်။

ရုပ်ပုံများ

ကမ္ဘောဒီးယား

• 
  အန်ကောဝတ်
• 
  ငွေစေတီ
• 
  Vihear of Wat Peapet, Battambang, Cambodia
• 
  Vihear of Wat Botum Wattey, Phnom Penh, Cambodia
• 
  Wat Ounalom
• 
  Wat Langka

လာအို

• 
  Wat Xieng Thong, Luang Prabang
• 
  Wat Sisaket

ထိုင်း

• 
  ဝတ်ဘုရားဓာတ်ကျောင်း၊ နန်ခရိုင်၊ ထိုင်းနိုင်ငံ
• 
  ဝတ်ဘုရားသီရိရတနဓာတုကျောင်း၊​ ဖစ်စနုလောက်မြို့၊ ထိုင်းနိုင်ငံ
• 
  ဝတ်ဖရာကဲ၊​ ဘန်ကောက်မြို့၊ ထိုင်းနိုင်ငံ
• 
  ဝတ်ရာဇနတ္တုရာမကျောင်း၊​ ဘန်ကောက်မြို့
• 
  ဝတ်ဘုရားဓာတု ဒွိုင်းဆုထပ်၊ ချင်းမိုင်မြို့
• 
  ဝတ်အာရုဏ်၏ မဏ္ဍပ်နှင့် စေတီတော်
• 
  ဝတ်နိဝေသ ဓမ္မပြဝတ်၊​ အယုဒ္ဓယမြို့

အခြားနိုင်ငံများ

• 
  Interior of the Thai Buddhist wat in Nukari, Nurmijärvi, Finland

• Some Tai Khun monasteries in East Shan State, Myanmar are in wat-style but may be called kyaung, while some may be called wat but in kyaung style.